z cyklu:
"Zagadnienia Surowców Energetycznych e Gospodarce Krajowej"

nt.

"Rynki paliw i energii"

(Zakopane, 8-11 października 2006 r.)

• W świetle przewidywanego znacznego zużycia energii w Europie, wzrośnie też potrzeba importu surowców energetycznych, w tym węgla. Należy zweryfikować program ograniczania zdolności wydobywczych polskich kopalń - co umocni bezpieczeństwo energetyczne Polski, ale też Unii Europejskiej. Ograniczanie udziału węgla w bilansie energetycznym kraju jest działaniem na szkodę bezpieczeństwa energetycznego Polski i Europy.
• Dla gospodarki krajowej koniecznym jest wyraźne określenie źródeł energii pierwotnej możliwych do zagospodarowania na przestrzeni najbliższych 50 lat, z uwzględnieniem szczególnej roli węgla kamiennego. Nie ograniczając możliwości wykorzystania odnawialnych źródeł energii, takich jak: biomasa, wiatr i geotermia, węgiel powinien być tym nośnikiem energii, który zagwarantuje pełne pokrycie rosnących potrzeb energetycznych Polski, zwłaszcza w zakresie wytwarzania energii elektrycznej.
• Wymagane (pożądane) zmiany w krajowym sektorze paliwowo - energetycznym muszą uwzględniać ograniczenia gospodarcze i ekologiczne oraz społeczne skutki przyjęcia określonych rozwiązań, czas niezbędny na ich realizację oraz bilans środków finansowych.
• Aktualne zasady gospodarowania zasobami złóż węgla kamiennego doprowadziły w latach transformacji ustrojowej (począwszy od 1989 r.) do ich drastycznego ubytku - nieprawdziwa informacja o stanie zasobów stwarza niebezpieczeństwo podejmowania nieprawidłowych decyzji o sposobach zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju.
• Eksploatowane zasoby węgla brunatnego ulegają wyczerpywaniu, dlatego już teraz należałoby rozpocząć prace zmierzające do wykorzystania zasobów legnickich węgla brunatnego (z możliwością jego transportu do obecnych elektrowni lub budowy nowych jednostek wytwórczych w bezpośrednim sąsiedztwie złóż legnickich).
• Z punktu widzenia racjonalnej gospodarki węglem oraz ochrony środowiska należy opracować koncepcję pracy (model technologiczny) zakładu górniczego w zamkniętym cyklu - tak, aby wszystkie produkty zakładu górniczego znajdowały właściwe wykorzystanie (zarówno produkty handlowe węgla, jak i skała płonna).
• Jako sposób na rozwiązanie problemu dywersyfikacji dostaw gazu i poprawy bezpieczeństwa energetycznego Ministerstwo Gospodarki proponuje budowę gazociągu z Norwegii oraz budowę gazoportu. Działania te powinny być wkomponowane w politykę energetyczną Unii Europejskiej. Dotychczas brak jest jednak takich działań, a poszczególne państwa UE reprezentują przede wszystkim swoje indywidualne interesy. Polska powinna w tym obszarze wykazać konkretną inicjatywę, polegającą na opracowaniu założeń wspólnej polityki energetycznej i przedstawieniu jej do dyskusji na kompetentnym forum Unii Europejskiej.
• Należy zintensyfikować prace nad nowymi technikami i technologiami wytwarzania paliw, energii elektrycznej i ciepła, hierarchizując możliwości ich obecnego wdrożenia ze względu na koszty, dostępność paliw (składników paliw) oraz uwarunkowania ekologiczne, a zwłaszcza konieczność ograniczania emisji.
• Handel emisjami należy traktować jako narzędzie wspomagania realizacji zobowiązań ekologicznych i nie powinien być traktowany jako "biznes sam w sobie". Zasady dotyczące rozdziału uprawnień do emisji w systemach handlu emisjami oraz systemy certyfikacji energii elektrycznej i ciepła nie powinny naruszać (poza wymagane merytorycznie minimum) zasad obowiązujących na rynkach tych produktów.
• Wciąż zbyt małą wagę przykłada się do znaczenia efektywności przemian energetycznych na każdym poziomie - począwszy od polityki państwa, poprzez gospodarkę energetyczną w zakładach, a na gospodarstwach domowych kończąc. Mechanizmy oszczędzania energii powinny być uwzględniane w procesie budowy rynku energii, co wskazuje na potrzebę opracowania planu wzrostu efektywności energetycznej.
• Wdrażaniu programu zmniejszenia energochłonności, zarówno w gospodarce krajowej, jak i w gospodarstwach domowych, musi towarzyszyć wprowadzanie przyjaznych wytwórcom i odbiorcom energii elektrycznej mechanizmów, wspomagających realizację tego programu.
• Przy produkcji energii elektrycznej i ciepła wskazane jest doprowadzenie do lepszego wykorzystania energii zawartej w odpadach i osadach- poprzez ich współspalanie (nie powodujące dodatkowych zagrożeń dla środowiska).
• Opracowując lokalne (gminne) programy zaspokajania zapotrzebowania na paliwa, energię elektryczną i ciepło należy dążyć do ocen kompleksowych pozwalających na ilościową i ekologiczną optymalizację, uwzględniającą poziom cen akceptowalnych społecznie.
• Należy uruchomić pomoc publiczną dla gospodarstw domowych w zakresie wymiany kotłów. Bez tej pomocy nie można liczyć, że mieszkańcy cennych przyrodniczo, ale biednych regionów podejmą taki wysiłek finansowy.
• Koniecznym wydaje się stworzenie "listy rankingowej" odtworzenia mocy energetycznych w miejsce jednostek nieefektywnych i nie spełniających wymogów sprawnościowych określonych dokumentami europejskimi. Wykaz takich potrzeb powinien stać się podstawą do planowania działań branż związanych z budową kotłów, turbin itp.
• Niezbędnym jest również stworzenie - na szczeblu rządowym - warunków umożliwiających podmiotom energetycznym, odpowiedzialnym za odtworzenie potencjałów wytwórczych mocy energetycznych będących w ich zarządzaniu - pomocy w pozyskaniu źródeł finansowania tych inwestycji.
• Doświadczenia płynące z warunków funkcjonowania polskiej energetyki podczas upalnego lata 2006 r. wskazują na pilną potrzebę dokonania szczegółowej analizy posiadanych realnych zasobów wytwórczych mocy energetycznych, eliminując z wykazu mocy osiągalnych jednostki nie gwarantujące uzyskania z nich produkcji.
• Rozważając praktyczne wdrożenie współspalania biomasy z węglem nie należy zapominać, iż w szeregu konkretnych przypadków może być to działanie nieopłacalne ekonomicznie. Ważnym, chociaż wielokroć pomijanym aspektem jest zachowanie równowagi biosystemu leśnego. Odpady drzewne, powstające w lasach, od tysiącleci mają tam swoje użyteczne miejsce. Zbyt dokładne "oczyszczanie" lasów z odpadów drzewnych może powodować - w dłuższym horyzoncie czasowym - zakłócenia w tym ekosystemie.
• Polska ma co prawda znaczny margines bezpieczeństwa energetycznego w postaci zasobów węgla i własnych złóż gazu ziemnego, brakuje natomiast w dalszym ciągu racjonalnej polityki surowcowej i energetycznej.

Komisja wnioskowa w składzie:

• Dr Urszula Lorenz (przewodnicząca) - Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN
• Mgr Alojzy Debudaj - Południowy Koncern Energetyczny S.A.
• Dr Wojciech Jaworski - Polskie Sieci Energetyczne - Operator S.A.
• Prof. Zygmunt Maciejewski - Politechnika Radomska