|
XVII Konferencja Zakopane 2003
Patronat honorowy:
Sekcja Zrównoważonej Gospodarki Surowcami Mineralnymi Komitetu Górnictwa PAN
Komitet Problemów Energetyki PAN
Patronat medialny:
Na temat:
Polityka państwa w zakresie paliw i energii
Wnioski z XVII Konferencji
Wykaz referatów przedstawionych na konferencji
- Wiesław Blaschke
Problem rentowności krajowych kopalń węgla kamiennego w świetle
zasad stanowienia cen i liczenia kosztów w Unii Europejskiej
- Wiesław Blaschke
Ocena Programu Restrukturyzacji Górnictwa Węgla Kamiennego w Polsce
w latach 2003-2006 pod kątem przepisów pomocowych Unii Europejskiej
- Daniel Borsucki
Korzyści, zagrożenia i problemy na konkurencyjnym rynku energii
elektrycznej - w świetle doświadczeń KHW S.A.
- Piotr Chmiel, Mieczysław Lubryka, Jan Kutkowski
Eksploatacja filarów ochronnych likwidowanych szybów jako element
przedłużenia żywotności KWK JAS-MOS
- Piotr Chmiel, Mieczysław Lubryka, Jan Kutkowski, Henryka Jordan
Rola controllingu w poprawie wyniku finansowego kopalni na przykładzie
KWK JAS-MOS
- Henryk Chroszcz
Parametry jakościowe węgla w zasobach operatywnych kopalń czynnych
determinantą ich przyszłej kondycji ekonomicznej
- Stefan Chwaszczewski
Elektroenergetyka europejska XXI wieku na tle bilansu surowców
energetycznych
- Kazimierz Czopek
Wartość rynkowa kopalni węgla brunatnego w warunkach tworzenia
grupy kapitałowej w energetyce
- Kazimierz Gatnar
Ujęcie i gospodarcze wykorzystanie metanu pokładów węgla z obszaru
górniczego Jastrzębskiej Spółki Węglowej S.A. jako element
lokalnego rynku energii
- Lidia Gawlik
Uwarunkowania eksportu węgla kamiennego
- Ryszard Gilecki
Zagadnienia importu paliw u progu XXI stulecia
- Jan J. Hycnar, Mariusz Górski
Uwarunkowania współspalania węgla i biomasy
- Aleksander Karcz, Aleksander Sobolewski
Polskie koksownictwo - szanse i zagrożenia
- Maksymilian Klank, Roman Łój, Leon Kurczabiński
Polityka Katowickiego Holdingu Węglowego S.A. w zakresie dostosowania
produkcji do wymagań norm ochrony środowiska oraz poprawy
konkurencyjności węgla na rynku krajowym
- Zbigniew Kozłowski
Uwarunkowania utrzymania strategicznej roli węgla brunatnego w
polskie energetyce
- Krystyna Kubica, Marek Ściążko, Jerzy Raińczak
Współspalanie biomasy z węglem
- Mariusz Kudełko
Koszty zewnętrzne systemów energetycznych
- Jan Kurp, Joanna Strzelec-Łobodzińska
Podstawowe problemy Południowego Koncernu Energetycznego S.A. przed
akcesją Polski z Unią Europejską
- Mieczysław Kwiatkowski, Marek Wawrzyszczuk, Wojciech Orzeszek
Implementacja dyrektywy 2001/80/WE w krajowym podsektorze wytwarzania
energii elektrycznej
- Urszula Lorenz, Zbigniew Grudziński
Ceny węgla kamiennego energetycznego w kraju i na rynkach międzynarodowych
- Jan Lubaś, Jerzy Stopa
Doświadczenia i osiągnięcia górnictwa naftowego w zakresie zatłaczania
gazów kwaśnych do stref złożowych
- Zygmunt Maciejewski
Krajowe zużycie energii elektrycznej a prognozy jej zapotrzebowania
- Anna Marzec
Perspektywy wykorzystania wodoru jako paliwa - korzyści i zagrożenia
dla środowiska
- Adam Nodzeński, Stanisław Hołda
Oddziaływanie fizykochemiczne dwutlenku węgla ze środowiskiem centrów
magazynowania
- Tadeusz Olkuski, Eugeniusz Mokrzycki
Miejsca powstawania strat energii chemicznej zawartej w węglu w
procesach pozyskania węgla oraz wytwarzania energii elektrycznej
- Janusz Olszowski, Joanna Mazurkiewicz
Sektor górnictwa węgla kamiennego a dochody i wydatki budżetu państwa
- Urszula Ozga-Blaschke
Ceny węgla koksowego na rynkach międzynarodowych i w kraju
- Justyna Pyssa, Wojciech Suwała
Zobowiązania międzynarodowe polski w zakresie redukcji emisji i
skutki dla sektora paliwowo-energetycznego
- Włodzimierz Radoła, Jan Kowalczyk
Stan aktualny, perspektywy rozwoju i znaczenie górnictwa węgla
koksowego, ze szczególnym uwzględnieniem JSW S.A. dla gospodarki
kraju
- Stanisław Rychlicki, Jakub Siemek
Perspektywy wykorzystania paliw węglowodorowych ze szczególnym uwzględnieniem
gazu ziemnego
- Jerzy Stopa, Radosław Tarkowski
Możliwości magazynowania gazów spalinowych z energetyki w
horyzontach złożowych
- Wojciech Suwała, Jacek Kamiński, Mariusz Kudełko
Modelowanie restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego
- Adam Szurlej, Eugeniusz Mokrzycki
Ekologiczne i energetyczne oraz ekonomiczne aspekty stosowania układów
wykorzystujących gaz ziemny
- Radosław Tarkowski
Podziemne magazynowanie dwutlenku węgla z energetyki w Polsce
- Ryszard Uberman, Zbigniew Kasztelewicz
Przygotowanie polskiego górnictwa węgla brunatnego do warunków
europejskich
- Alicja Uliasz-Bocheńczyk, Eugeniusz Mokrzycki
Emisja dwutlenku węgla w przemyśle cementowym
- Barbara Uliasz-Misiak
Instrumenty ekonomiczne stosowane w celu ograniczania emisji CO2 w
Europie i Polsce
- Krzysztof Warmuziński, Krzysztof Gosiewski, Marek Tańczyk,
Manfred Jaschik
Analiza możliwości utylizacji metanu z kopalń węgla kamiennego w
Polsce
- Wiesław Blaschke
PROBLEM RENTOWNOŚCI KRAJOWYCH KOPALŃ WĘGLA KAMIENNEGO W ŚWIETLE
ZASAD STANOWIENIA CEN I LICZENIA KOSZTÓW W UNII EUROPEJSKIEJ
Słowa kluczowe: węgiel kamienny, reforma górnictwa, rentowność
kopalń, regulacje UE
W artykule omówiono stan przygotowań polskiego górnictwa węgla
kamiennego do funkcjonowania według zasad Unii Europejskiej. Zdaniem
autora występuje bardzo duże opóźnienie prac dostosowawczych.
Skutkować to może katastrofą poszczególnych kopalń (spółek). W
pracy przedstawiono problem oceny rentowności kopalń. Stwierdzono,
że dotychczasowe kryteria oceny oparte są na błędnych przesłankach.
Zaprezentowano, zadaniem autora, właściwe podejście do problemu
rentowności kopalń. Podano sposób określania cen węgla i liczenia
kosztów jego pozyskania. Informacje oparto o dokumenty unijne.
Stwierdzono konieczność opracowania rankingów kopalń w oparciu o
prognozowaną ich rentowność. Pokazano możliwość wykorzystania
rankingów w pracach rządu przy przygotowywaniu państwowych planów
dostępu do zasobów i zamykania kopalń.
PROFITABILITY OF DOMESTIC HARD COAL MINES IN THE LIGHT OF PRICING
RULES AND COST CALCULATION SCHEMES IN THE EUROPEAN UNION
Key Words: hard coal, coal mining reform, profitability of mines, EU
legislation
The paper presents the state of preparation of Polish mining industry
to functioning in compliance with European Union rules. According to
the author's opinion there exist a very big delay in adjusting works.
In consequence it may lead to collapse of coal mines and coal
companies functioning. The problem of coal mines profitability
evaluation is shown in the paper. It is stated that the criteria used
now are based on wrong assumptions. The proper, in the author's
opinion., way of thinking about coal mines profitability is presented.
The methods of coal pricing as well as coal production cost
calculation are given. These methods are based on the EU documents.
The necessity of ranking coal mines basing on they future
profitability is also stated. The possibility of taking advantage of
those rankings by government in the area of preparation the national
plans of accessing coal reserves and reduction of activity is shown.
- Wiesław Blaschke
OCENA PROGRAMU RESTRUKTURYZACJI GÓRNICTWA WĘGLA KAMIENNEGO W POLSCE
W LATACH 2003-2006 POD KĄTEM PRZEPISÓW POMOCOWYCH UNII EUROPEJSKIEJ
Słowa kluczowe: węgiel kamienny, program restrukturyzacji, zgodność
z przepisami pomocowymi UE
Program restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego w Polsce
obejmuje okres od 2003 roku do 2006 roku. Obowiązywać więc będzie
także w okresie gdy kraj nasz będzie członkiem Unii Europejskiej.
Kraje członkowskie będą musiały w swej polityce w stosunku do górnictwa
węgla kamiennego stosować unijne zasady. Zasady te reguluje Rozporządzenie
Rady oraz Decyzja Komisji przyjęte w 2002 roku. W artykule dokonano
oceny rządowego programu restrukturyzacji górnictwa z zapisami
regulacji obowiązującymi w UE. Przytoczono oryginalne zapisy
Programu oraz skomentowano ich zgodność z unijnymi przepisami.
Stwierdzono, że krajowy program nie jest zgodny z dokumentami UE. Może
to uniemożliwić działalność kopalń po 1 maja 2004 roku.
EVALUATION OF THE HARD COAL INDUSTRY RESTRUCTURING PROGRAMME IN THE
YEARS 23003 - 2006 IN THE ASPECT OF UE REGULATIONS CONCERNING GRANTING
AIDS
Key words: hard coal, restructuring programme, compatibility with UE
regulations concerning granting aids
Hard coal industry restructuring programme in Poland concerns years
from 2003 till 2006. It will be in force after the country becomes
European Union member. Member countries in their policies concerning
coal mining are obliged to apply the rules applicable in the EU. These
rules are given in Council Regulation and Commission Decision both
issued in 2002. Comparison of the governmental programme of hard coal
mining industry restructuring with the rules existing in the EU is
given in the paper. The original statements of the Programme are cited
and commented as concerns their compatibility with UE documents. It is
concluded that the Programme is not compatible with the EU regulations.
This may cause the impossibility of functioning coal mines after 1 of
May, 2004.
- Daniel Borsucki
KORZYŚCI, ZAGROŻENIA I PROBLEMY NA KONKURENCYJNYM RYNKU ENERGII
ELEKTRYCZNEJ - W ŚWIETLE DOŚWIADCZEŃ KHW S.A.
Słowa kluczowe: konkurencyjny rynek energii, Katowicki Holding Węglowy
S.A.
Na wstępie scharakteryzowano Katowicki Holding Węglowy S.A. -
jednego z większych odbiorców energii elektrycznej w Polsce, który
wszedł w 2002 roku na konkurencyjny rynek energii. Następnie omówiono
poszczególne etapy wejścia, w tym modernizację układów
pomiarowo-rozliczeniowych, budowę systemów transmisji danych i
informatycznego, centralnej dyspozytorni energetycznej. Dużo uwagi poświęcono
specyfice wewnętrznych rozliczeń. Utworzeniu wewnętrznego rynku
bilansującego i giełdy energii w celu sprawiedliwego podziału
kosztu odchyłki firmy na poszczególne zakłady. Pokazano brak spójności
przepisów i instrukcji oraz brak pomocy odbiorcom w wejściu na rynek
energii przez firmy z branży energetycznej. Udowodniono, że aktywne
włączenie się w proces ewolucyjnych przemian przynosi pozytywne
wyniki finansowe.
KATOWICE COAL HOLDING INC. - MULTI-PLANT ENTERPRISE ON THE COMPETITIVE
ELECTRICAL ENERGY MARKET
Key words: competitive electrical energy market, Katowice Coal Holding
Inc.
On the beginning of the paper Katowice Coal Holding Inc. is
characterised - one of major consumer of electrical energy in Poland
that in the second part of 2002 year entered the competitive
electrical energy market.
Subsequently particular stages of the entry are talk over including
modernisation of measuring and calculating systems, creation of
computer and transmission systems and creation of Central Power
Operator's Room.
Much attention is paid to peculiarity of internal settlement including
internal balance market and internal power stock exchange in order to
keep fair allotment the cost of deviation to particular plants.
Lack of integrity in the rules and instructions and lack of assistance
in entering the market from the side of energy companies are also
shown. It has been proved that active joint into process of
evolutionary changes gives positive economic results.
- Piotr Chmiel, Mieczysław Lubryka, Jan Kutkowski
EKSPLOATACJA FILARÓW OCHRONNYCH LIKWIDOWANYCH SZYBÓW JAKO ELEMENT
PRZEDŁUŻENIA ŻYWOTNOŚCI KWK JAS-MOS
Słowa kluczowe: filary ochronne, likwidacja szybów
Likwidacja szybów wydechowych kopalni uwolniła uwięzioną część
pokładów węgla o wysokich parametrach fizyko-chemicznych. Istniejące
udostępnienia pokładów uwięzionych w filarach ochronnych umożliwia
przedłużenie żywotności kopalni o około 3 lat. Szacowane nakłady
i uzyskana wielkość produkcji wskazują na celowość działań
ponownego przygotowania pokładów do eksploatacji. Przewidywana cena
i wzrost popytu na wysokogatunkowe węgle koksujące wskazuje na opłacalność
produkcji.
EXPLOITATION OF SAFETY PILLARS OF LIQUIDATED SHAFTS AS AN ELEMENT OF
LIVE PROLONGATION OF KWK JAS-MOS
Wors keys: safety pillars, liquidation of shafts
Jas-Mos mine functions as an independent productive unit with two
separate mining sections. Liquidation of outtake shafts has liberated
part of coal seams of high quality physical and chemical parameters.
Possible exploitation of seams in safety pillars would allow
prolongation life of mine by about 3 years. Estimated expenditures and
expected production level show that re-development of the seam is
worth doing. Expected price and increase of demand for high quality
coking coal indicates that the production will be profitable.
- Piotr Chmiel, Mieczysław Lubryka, Jan Kutkowski, Henryka Jordan
ROLA CONTROLLINGU W POPRAWIE WYNIKU FINANSOWEGO KOPALNI NA PRZYKŁADZIE
KWK JAS-MOS
Słowa kluczowe: sterowanie, obszary kompetencji, kontroler
Artykuł przedstawia działania kierownictwa kopalni KWK Jas-Mos, których
celem było pozyskanie do działu controllingu pracowników gwarantujących
podejmowanie działań, skierowanych na uzyskanie wymiernych efektów
ekonomicznych w obszarach kompetencji poszczególnych pracowników
kierownictwa. Dział controllingu ma gwarantować większy nadzór nad
procesami technologicznymi i ekonomicznymi w procesie racjonalizacji
zarządzania oraz wprowadzić nowe myślenie w postawach kadry
kierowniczej przejmującej część kompetencji od ścisłego
kierownictwa kopalni.
ROLE OF CONTROLLING IN IMPROVEMENT OF FINANCIAL RESULTS OF MINE ON THE
EXAMPLE OF JAS-MOS MINE
Key words: steering, areas of competence, controller
The paper describes actions undertaken by KWK "Jas-Mos" mine
management, aimed on employment in Controlling Section of mine persons
who guarantee introduction solutions that lead to achieving measurable
economic effects in the areas of competence of each member of
management. Controlling Section has to guarantee larger supervision of
technological and economic processes by introduction of management
rationalisation as well as new way of thinking in attitudes of
managerial personnel that overtakes part of competence from the exact
management of mine.
- Henryk Chroszcz
PARAMETRY JAKOŚCIOWE WĘGLA W ZASOBACH OPERATYWNYCH KOPALŃ CZYNNYCH
DETERMINANTĄ ICH PRZYSZŁEJ KONDYCJI EKONOMICZNEJ
Słowa kluczowe: węgiel kamienny, kopalnie węgla kamiennego, zasoby
operatywne
W artykule przedstawiono analizę perspektywicznej działalności
kopalń węgla kamiennego w Polsce w oparciu o posiadane przez nie
zasoby operatywne w zakresie ich parametrów jakościowych: wartości
opałowej węgla, zawartości popiołu i siarki w węglu.
Analizę zasobów operatywnych kopalń czynnych w powyższym zakresie
przeprowadzono dla ich stanu na koniec 2001 roku.
QUALITY PARAMETERS OF COAL IN RECOVERABLE RESERVES OF ACTIVE COAL
MINES AS A DETERMINANT OF THEIR FUTURE ECONOMIC CONDITION
Key words: hard coal, coal mines, recoverable reserves
In this paper an analysis of perspective activity of coal mines in
Poland is presented basing on their recoverable reserves and quality
parameters of coal: heat content, ash content and sulphur content. The
analysis of the recoverable reserves is done for the condition as in
the end of 2001.
- Stefan Chwaszczewski
ELEKTROENERGETYKA EUROPEJSKA XXI WIEKU NA TLE BILANSU SUROWCÓW
ENERGETYCZNYCH
Słowa kluczowe: elektroenergetyka, energia elektryczna, energia jądrowa,
energochłonność PKB
W artykule zostały przeanalizowane opcje rozwoju elektroenergetyki w
krajach europejskich po wycofaniu z eksploatacji znacznej liczby bloków
energetycznych zbudowanych w latach 1950-1980. Podejmowane w latach
2010-2030 decyzje wyboru surowców energetycznych dla nowo budowanych
elektrowni będą rzutować na perspektywę bezpieczeństwa
energetycznego tych krajów, cen energii elektrycznej oraz na stan środowiska
przez następne 40-50 lat. Przeanalizowane zostaną scenariusze
wykorzystania w elektroenergetyce paliw stałych, gazu, paliwa jądrowego
oraz energii odnawialnej, z uwzględnieniem perspektyw cenowych tych
surowców, ich dostępności oraz konsekwencji środowiskowych.
Przedstawiono konsekwencje sugerowanej w wielu analizach rezygnacji z
energetyki jądrowej. Na tym tle zostaną przeanalizowane
uwarunkowania rozwoju elektroenergetyki w Polsce. Analizy
przeprowadzono przy założeniu rozwoju gospodarczego kraju umożliwiającego
osiągnięcie w perspektywie kilkudziesięciu lat średniego poziomu
PKB/Ma Unii Europejskiej.
EUROPEAN ELECTRICITY SUPPLY SYSTEM OF XXI CENTURY
AND BALANCE OF ITS ENERGY SOURCES
Key words: electricity supply system, electric energy, nuclear energy,
energy consumption of GDP
In the presented work, the options of electricity system development
in European countries are analysed assuming that considerable number
of electric energy sources, erected in 1950-1980, has been shut down.
The decisions on the choice of energy sources for newly constructed
power stations will determine the safety of energy supply, prices of
electricity and environmental conditions in European countries for the
next 40- 50 years. Coal, gas, nuclear and renewable energy sources
were considered with regard to prices, availability and environmental
impact. The consequences of resignation from nuclear power in Europe
are also presented. On this background, conditions of electricity
supply system in Poland were analysed. The analyses were performed on
the assumption that in the perspective of 40-50 years Polish economy
will reach the medium level of EC countries.
- Kazimierz Czopek
WARTOŚĆ RYNKOWA KOPALNI WĘGLA BRUNATNEGO W WARUNKACH TWORZENIA
GRUPY KAPITAŁOWEJ W ENERGETYCE
Słowa kluczowe: wartość, aktywa, zasoby węgla brunatnego, metody
wyceny
W procesie tworzenia grupy kapitałowej, ważnym atrybutem jest wartość
rynkowa aktywów jednostki wchodzącej w skład grupy. W artykule
przedstawiono ekonomiczne i prawne uzasadnienie możliwości
zaliczenia do aktywów kopalni węgla brunatnego zasobów bilansowych,
odkrytych, wydatków kopalni na rozpoznanie i dokumentowanie złoża
oraz uzyskanie koncesji.
MARKET VALUE OF BROWN COAL MINE IN THE CONDITIONS OF CREATING THE
CAPITAL GROUP IN ENERGY POWER INDUSTRY
Key words: values, assets, resources of brown coal, methods of
evaluation
In process of capital group creation important attribute is the market
values of assets of group of companies. The paper presents the
economical and legal motives of accounting into mining assets the
balance and open reserves of coal as well as the expenditures for
exploration of resources and the cost of concession.
- Kazimierz Gatnar
UJĘCIE I GOSPODARCZE WYKORZYSTANIE METANU POKŁADÓW WĘGLA Z OBSZARU
GÓRNICZEGO JASTRZĘBSKIEJ SPÓŁKI WĘGLOWEJ S.A. JAKO ELEMENT
LOKALNEGO RYNKU ENERGII
Słowa kluczowe: metan pokładów węgla, elektrociepłownia,
skojarzony układ energetyczny, zaopatrzenie kopalni w energię
W artykule przedstawiono zasoby metanu pokładów węgla w obszarze górniczym
JSW S.A. (wraz z zasobami w kopalniach zlikwidowanych), specyfikę
występowania i ilości metanu uwalnianego w trakcie prowadzenia robót
górniczych oraz sposób gospodarczego wykorzystania tej części
gazu, która jest ujmowana odmetanowaniem. Dokonano oceny stopnia
wykorzystania metanu w istniejących instalacjach Elektrociepłowni
zgrupowanych w Spółce Energetycznej Jastrzębie S.A., a także
instalacjach energetycznych na bazie silników gazowych do
skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła/chłodu. Omówiono
specyfikę wzajemnej współpracy źródeł i odbiorów w ramach wspólnych
układów elektro-energetycznych kopalń i zasady wzajemnych rozliczeń
w oparciu o centralny układ pomiarowo-rozliczeniowy pomiędzy GZE S.A.
- JSW S.A. a SEJ S.A. Referat przedstawia również sposób
wkomponowania jednostek produkcyjnych w układy elektroenergetyczne i
cieplne kopań, sposób zasilania w paliwo oraz wzajemne relacje
cenowe pomiędzy energią kupowaną w Spółce dystrybucyjnej (GZE S.A.)
a źródłach zgrupowanych w spółce własnej (SEJ S.A.). Dokonano
oceny stopnia pokrycia zapotrzebowania na energie z lokalnych źródeł
oraz możliwości, które stwarza obowiązujące Prawo Energetyczne
tak w zakresie rozwoju rynku lokalnego jak zasady dostępu do sieci
przesyłowych (TPA). Na przykładzie danych z lat 1999-2002
przeprowadzono analizę wpływu wykorzystania energii z lokalnych źródeł
na obniżenie jednostkowego kosztu zakupu energii oraz zmniejszenia
tempa wzrostu cen jednostkowych. W oparciu o dotychczasowe doświadczenia
podjęto próbę analizy możliwości rozwoju produkcji w oparciu o
metan dotychczas usuwany do atmosfery na drodze wentylacyjnej. W
podsumowaniu omówiono rolę produkcji uzyskiwanej na bazie metanu pokładów
węgla w zaopatrzeniu kopalń w energię, a także dalsze możliwości
rozwoju lokalnego rynku energii.
DRAINAGE AND ECONOMICAL UTILISATION OF METHANE COAL BEDS FROM JASTRZĘBIE
COAL COMPANY AS A PART OF LOCAL ENERGY MARKET
Key words: coal bed methane, power plant, cogeneration power system,
energy supply for mines
The paper presents methane sources from coal beds in mining area of
JSW S.A. (including the sources in abandoned mines). It describes the
existence and amount of methane released during mining works. The
possibilities of economic utilisation of gas received from the
demethanisation are described as well. The paper estimates the degree
of methane utilisation both in power plants existing in Jastrzębie
Coal Company and in gas engines for cogeneration of electric energy,
heat and cold. Mutual cooperation of sources and receivers within
joint electro-energy systems in mines is widely discussed. The
settlements between GZE S.A - JSW S.A. and SEJ S.A. on the basis of
central measuring-calculating set are presented as well. The paper
presents the adjustments of working units to mines' heat and electric
power systems. It describes fuel supply and mutual price relations
between energy purchased from Distribution Company (GZE S.A.) and the
one gained from own company sources (SEJ S.A.). The assessment of
meeting the energy demand from local sources is done. The
possibilities created by Energy Law for local market development and
rules for distributing network access (TPA) was estimated as well. On
the basis of data from 1999-2002 period the paper analyses the
influence of energy use from local sources both on reduction of
purchased energy unit cost and on prevention of excessive unit price
increase. On the basis of experience the attempt was made to analyse
possibilities of production development using the part of methane
previously released to the atmosphere. Final conclusions sums up the
role of production on the basis of methane from coal beds in meeting
mines energy demand and evaluate possibilities of further local energy
market development.
- Lidia Gawlik
UWARUNKOWANIA EKSPORTU WĘGLA KAMIENNEGO
Słowa kluczowe: węgiel kamienny, eksport, ceny, koszty, efektywność
eksportu
W referacie przedstawiono kształtowanie się eksportu węgla
kamiennego w latach 1991 - 2002. Przeprowadzono analizę zmian wyników
górnictwa w zależności od wielkości eksportu. Podano warunki
efektywności ekonomicznej eksportu oraz wskazano na elementy powodujące
zmianę tej efektywności.
CONDITIONS OF HARD COAL EXPORT
Key words: hard coal, exports, prices, costs, exports effectiveness
Export of coal and coal prices in the years 1991 - 2002 are shown in
the paper. The analysis coal mining results changes is done as a
function of the level of export. The conditions of economic
effectiveness of coal export are given and the elements that change
the effectiveness are discussed.
- Ryszard GILECKI
ZAGADNIENIA IMPORTU PALIW U PROGU XXI STULECIA
Słowa kluczowe: import paliw, węgiel kamienny, ropa naftowa, gaz
ziemny, ceny paliw
Artykuł przedstawia główne fakty i problemy dotyczące importu
najważniejszych paliw do Polski. Wśród tych faktów i problemów
szczegółowo omówiono:
- w zakresie węgla kamiennego - opłacalność importu, uwarunkowania
transportowe oraz problem kontyngentowej ochrony producentów
krajowych,
- w zakresie ropy naftowej i produktów naftowych - konieczność
importu ropy i części paliw gotowych, strukturę produktową i
geograficzną importu, opłacalność importu produktów,
- w zakresie gazu ziemnego - problemy zawartych i negocjowanych
kontraktów długoterminowych, dywersyfikację źródeł zaopatrzenia.
Artykuł zawiera informacje statystyczne o wielkościach i strukturach
importu, porównania cen nośników importowanych z krajowymi oraz
szerszą dyskusję uwarunkowań związanych z importem paliw do
Polski.
ISSUES OF THE FUEL IMPORTS AT THE BEGINNING OF 21st CENTURY
Key words: import of fuels, hard coal, crude oil, natural gas, prices
of fuels
The paper presents the main facts and issues concerning imports of the
most important fuels to Poland. Among the facts and problems the
following are described in detail:
-concerning hard coal - economics of imports, transport issues and the
problem of protection of domestic coal producers,
- concerning crude oil and oil products - necessity of importing crude
oil and selected fuels, product structure and geographical structure
of imports, economics of product imports,
- concerning natural gas - issues of signed and negotiated long-term
contracts, diversification of supply sources.
The paper presents statistical information on the import quantities
and structures, price comparisons between imported and domestic fuels
as well as wider discussion of the issues connected with imports of
fuels to Poland.
- Jan J. HYCNAR, Mariusz GÓRSKI
UWARUNKOWANIA WSPÓŁSPALANIA WĘGLA I BIOMASY
Słowa kluczowe: biomasa, mieszaniny węgla z biomasą, spalanie węgla
z biomasą
Możliwości stosowania biomasy jako źródła energii cieplnej jest
znane i w znacznym zakresie realizowane. Współspalanie węgla z
biomasą stanowi natomiast nie w pełni rozeznany proces. Ze względu
na różnice poszczególnych rodzajów palenisk, występują zróżnicowane
warunki spalania i wymagania na paliwa. Generalnie, bezpośrednie zastępowanie
paliw węglowych paliwami alternatywnymi (w tym, biomasą) prowadzi do
spadku sprawności urządzeń energetycznych. Poprzez odpowiedni dobór
ilościowy i jakościowy biomasy, współspalanie z węglem, przynosi
szereg pozytywnych efektów ekologicznych i ekonomicznych. Z jednej
strony, można racjonalnie wykorzystać odpady biomasy i/lub
zagospodarować nieużytki rolne i tereny zdegradowane dla pozyskania
biomasy, z drugiej strony wytwarzanie energii cieplnej przy udziale
biomasy zmniejsza emisję zanieczyszczeń do środowiska, ponadto może
przynosić dodatkowe zyski. Trwałe wdrożenie współspalania węgla
z biomasa wymaga rozwiązania szeregu problemów organizacyjnych,
technologicznych i technicznych, a szczególnie ekonomicznych.
CONDITIONS OF CO-COMBUSTION OF COAL AND BIOMASS
Key words: biomass, mixtures of coal with biomass, combustion of coal
with biomass
The possibility of application of the biomass as source of thermal
energy is known and effected within an extended scope. The
co-combustion of coal and biomass is however a not completely
recognised process. Taking into account the differences of particular
types of furnaces there are different conditions of combustion and
requirements for fuels. In general the direct replacement of coal
fuels with alternative fuels (including biomass) leads to decrease of
efficiency of power industry plants. Suitable quantitative and
qualitative selection of biomass for co-combustion with coal brings
several positive ecological and economic results. On one hand one can
utilise reasonably the wastes of biomass and/or utilise the barren
lands and degraded areas for the acquirement of biomass, on the other
hand the production of thermal energy involving the biomass decreases
the emission of pollution to environment and can bring additional
profits. The permanent implementation of the co-combustion of coal
with biomass requires the solution of several organisational,
technological and technical problems and in particular the economic
ones.
- Aleksander KARCZ, Aleksander SOBOLEWSKI
POLSKIE KOKSOWNICTWO - SZANSE I ZAGROŻENIA
Słowa kluczowe: koksownictwo, popyt i podaż koksu, ekologia
Dokonano analizy szans i zagrożeń przed jakimi stoi polskie
koksownictwo, koncentrując się na: popycie na koks ma rynkach
krajowym i międzynarodowym, wielkości bazy wytwórczej polskich
koksowni i jej stanie technicznym, węglowej bazie surowcowej,
uwarunkowaniach wynikających z ustawy Prawo ochrony środowiska.
POLISH COKE-MAKING INDUSTRY - OPPORTUNITIES AND THREATS
Key words: coke-making industry, coke supply and demand, environmental
issues
An analysis was carried out on the opportunities and threats the
Polish coke-making industry is faced with. In particular, the
following points were focused on: the demand for coke on the domestic
and international markets, the production capacity of Polish coking
plants and their technical conditions, source of raw materials for
coke production, current ecological requirements resulting from Polish
environmental regulations.
- Maksymilian Klank, Roman Łój, Leon Kurczabiński
POLITYKA KATOWICKIEGO HOLDINGU WĘGLOWEGO S.A. W ZAKRESIE DOSTOSOWANIA
PRODUKCJI DO WYMAGAŃ NORM OCHRONY ŚRODOWISKA ORAZ POPRAWY
KONKURENCYJNOŚCI WĘGLA NA RYNKU KRAJOWYM.
Słowa kluczowe: węgiel kamienny, Katowicki Holding Węglowy S.A.,
promocja technologii węglowych
W referacie omówiono uwarunkowania prawne, które mogą mieć wpływ
na konkurencyjność węgla na krajowym rynku paliw oraz przedstawiono
krótko projekt polityki KHW S.A. w zakresie produkcji węgli i
promocji technologii węglowych spełniających wymagania ochrony
powietrza.
KATOWICKI HOLDING WĘGLOWY S.A. POLICY OF THE PRODUCTION ADJUSTMENT TO
THE REQUIREMENTS OF THE ENVIRONMENT PROTECTION STANDARDS AND OF
IMPROVING THE COAL COMPETITIVENESS IN THE HOME MARKET
Key words: hard coal, Katowicki Holding Węglowy S.A., promotion of
coal technologies
The paper discusses the legal conditions, which may influence the coal
competitiveness in the fuel home market and gives a short presentation
of the KHW S.A. policy of the production of coal and the promotion of
coal technologies meeting the air protection requirements.
- Zbigniew Kozłowski
UWARUNKOWANIA UTRZYMANIA STRATEGICZNEJ ROLI WĘGLA BRUNATNEGO W
POLSKIEJ ENERGETYCE
Słowa kluczowe: energetyka, węgiel brunatny, wydobycie, zasoby,
koszty, uwarunkowania eksploatacji.
Węgiel brunatny w polskiej energetyce jest od lat paliwem
strategicznym, o czym świadczy 8833 MW zainstalowane w elektrowniach
opalanych węglem brunatnym i roczna produkcja energii elektrycznej w
ilości 50,557 GW·h. Stanowi to 25,44% mocy zainstalowanej w polskich
elektrowniach i 37,83% wyprodukowanej w nich energii elektrycznej.
Zasoby w czynnych aktualnie kopalniach węgla brunatnego zapewniają
pełne utrzymanie aktualnego poziomu wydobycia jeszcze przez około 20
lat poczym przez następne dwadzieścia lat następował by
sukcesywnie zanik wydobycia w związku z wyczerpywaniem się zasobów
w poszczególnych kopalniach.
Ażeby nie dopuścić pozbawienia naszej gospodarki blisko 40% najtańszej
energii elektrycznej, niezbędne jest rozpoczęcie prac nad
zagospodarowaniem ogromnych zasobów węgla brunatnego w rejonie
Legnicy. Działalność w tym zakresie musi wynikać z
perspektywicznego programu polityki energetycznej naszego kraju.
Ekonomiczna działalność energetyki na węglu brunatnym uzależniona
jest również od uregulowania prawnego zasad pozyskiwania terenów
pod eksploatację odkrywkową tej kopaliny. Kolejnym problemem, który
musi być rozwiązany dla prawidłowej oceny efektywności
eksploatacji głęboko zalegających złóż węgla brunatnego jest
prawne ustalenie sposobu zabezpieczenia odpowiednich funduszy w czasie
eksploatacji na zagospodarowanie i rekultywację wyrobisk
poeksploatacyjnych.
CONDITIONS FOR MAINTAINING STRATEGIC ROLE OF LIGNITE IN POLISH POWER
GENERATION INDUSTRY
Key words: power industry, lignite, mining, reserves, costs, mining
conditions
In Polish generation industry, lignite has been for many years a
strategic fuel. It is evidenced by 8833 MW capacity installed in
lignite-fired power plants and by annual electricity generation of
48.9 GW·h. This capacity constitute 25.4% of total generating
capacity installed in Polish power plants and 37.3% of total
electricity production is generated in there.
The reserves in presently active lignite mines ensure full maintaining
of present lignite production level for another 20 years or so and
after that, lignite production will progressively be ceased for next
twenty years as a result of exhaustion of reserves in particular mines.
To prevent deprivation of nearly 40% of lowest cost-expensive
electricity in our economy it is necessary to start works concerning
the management of tremendous lignite reserves in the Legnica region.
The activities in this area should result from perspective programme
of energy policy in this country that has not been developed since
more than ten years by the bodies responsible for Polish economy.
The economic activities of power generation industry based on lignite
depend also on legal regulations regarding rules of land
classification for surface mining of lignite.
The next issue which must be solved to provide a correct assessment of
exploitation efficiency for deep-seated lignite deposits is
determining legal acts that ensures adequate funds during exploitation
for the management and reclamation of post-mining areas.
- Krystyna Kubica, Marek Ściążko, Jerzy Raińczak
WSPÓŁSPALANIE BIOMASY Z WĘGLEM
Słowa kluczowe: biomasa, węgiel kamienny, współspalanie,
odnawialne źródła energii, zanieczyszczenia
Odnawialne źródła energii (OZE) stają się istotnym składnikiem
bilansów energetycznych państw europejskich i będą odgrywać
zasadniczą rolę w działaniach na rzecz redukcji emisji gazów
cieplarnianych, poprawy bezpieczeństwa energetycznego i wspierania
rozwoju społeczno-gospodarczego. W Polsce w efekcie przyjęcia
proekologicznych dokumentów politycznych i rozwiązań prawnych,
energetyka odnawialna może wejść w okres dynamicznego rozwoju.
Jednym z rozwiązań technologicznych nie wymagających znaczących
nakładów finansowych wdrażania OZE, mogących przynieść
natychmiastowy efekt ekologiczny, energetyczny i ekonomiczny jest współspalanie
węgla i biomasy w kotłach energetycznych. Przedstawiono wybrane doświadczenia
przemysłowe technologii współspalania biomasy z węglem, korzyści
i bariery jej wdrażania.
CO-FIRING OF COAL AND BIOMASS
Key words: biomass, hard coal, co-firing, renewables, pollutants
"Strategy of renewable energy development" approved by the
Parliament of the RP on 23rd August 2001 assumes increasing share of
energy from RES in the fuel-energy balance of the country to 7.5% in
2010 and to 14% in 2020. The implementation of this assumption depends
both on intensification of implementation of biomass use in the power
industry and on stability of its supply, what is determined by the
demand for a homogeneous, stable and qualified quality biomass.
Intensification of biomass implementation will depend also on
appropriate preparation to such a project in power engineering
installations.
Three groups of technical solutions may basically be distinguished in
the field of practically used power technologies of biomass
utilisation:
- direct biomass combustion (baled straw, woodchips, granulated
sewage sludge, briquetted sawdust);
- co-firing of coal with biomass, where traditional boilers are used,
to which coal and biomass are introduced as pre-blended or separately;
- thermal utilisation of biomass connected with its pyrolysis and
gasification directed towards production of heat or production of heat
and electricity.
Direct combustion and gasification or pyrolysis require using
installations with designs that ensure efficient power conversion of
fuel of high, nearly twice higher as compared with coal, volatile
matter content. However, co-firing of shredded biomass in a blend with
coal may be efficiently carried out in existing installations, both in
stoker-fired, fluidised-bed and pulverised-fuel boilers. The
achievement of intended effect of co-firing technology implementation
in industrial conditions is determined both by the preparation of
power installation together with modification of coal and biomass
batching and also by working out a method of stable quality biomass
preparation for energy objectives, both in respect of physical (moisture
content) and chemical (volatile matter, calorific value) properties.
These conditions depend on the type of boiler installations. The
optimisation of biomass share depending on the type of coal-fire
boiler, the preparation method of qualitatively stable coal-biomass
fuel blend and also the operational adaptation of existing
technological systems to the properties of the obtained blend are
integral and crucial from the point of view of co-firing processes
development.
This paper presents the experience gained during pilot tests of
woodchips co-firing with coal, obtained both from energy crops of
quickly growing Salix and from waste wood from forestry, in
stoker-fired, pulverised-fuel and fluidised-bed boilers.
The addition of biomass to coal was shown, apart from CO2,
SO2 and NOx
emission reduction resulting from additive amount of added biomass, to
cause the effect of synergism in respect of CO, TOCs, including PAHs
and VOCs emission. Moreover, when firing fuel blends a reduced amount
of combustible parts in the ash (slag) is observed, what results in
increasing energy efficiency of chemical energy contained in the fuel
conversion and hence in specific economic effects in the form of
reduced coal consumption.
- Mariusz Kudełko
KOSZTY ZEWNĘTRZNE SYSTEMÓW ENERGETYCZNYCH
Słowa kluczowe: koszty zewnętrzne, system energetyczny
W artykule przedstawiono teoretyczne podstawy określania kosztów
zewnętrznych oraz ich wpływ na zakres podejmowanych decyzji
produkcyjnych. W oparciu o prosty model wyborów społecznych dokonano
analizy wyboru decyzji określających rodzaj preferowanego przez
zainteresowane strony instrumentu dla internalizacji kosztów zewnętrznych.
W artykule zaprezentowano prace z zakresu wyceny monetarnej wartości
kosztów zewnętrznych powodowanych przez systemy energetyczne.
Przedstawiono główne czynniki powodujące rozbieżność
dokonywanych szacunków oraz podano wielkości kosztów zewnętrznych
dla poszczególnych technologii energetycznych oraz rodzajów
emitowanych zanieczyszczeń. Przedstawione wyniki badań oparto na
pracach zespołów zagranicznych i krajowych.
EXTERNAL COSTS OF THE ENERGY SYSTEMS
Key words: external costs, energy system
The paper presents theoretical issues connected with external costs
and economic distortions which arise as a result of their inclusion to
the decision-making process. A simple model of preferences revealed by
the active actors on the base of private and social welfare have been
given. The paper describes recent works on valuation of external costs
related to the energy systems. External costs of the individual energy
technologies and pollutants are discussed in the scope of
uncertainties of their proper estimations.
- Jan Kurp, Joanna Strzelec - Łobodzińska
PODSTAWOWE PROBLEMY POŁUDNIOWEGO KONCERNU ENERGETYCZNEGO S.A. PRZED
AKCESJĄ POLSKI Z UNIĄ EUROPEJSKĄ
Słowa kluczowe: PKE SA, Unia Europejska, górnictwo, integracja,
konsolidacja
Południowy Koncern Energetyczny S.A. jest największym w Polsce wytwórcą
energii elektrycznej i ciepła, ale również należy do największych
w kraju konsumentów węgla kamiennego. Aby podmiot ten mógł uzyskać
odpowiednią pozycję na europejskim rynku wytwórców energii z chwilą
wejścia naszego kraju do Unii Europejskiej, musi tak dostosować
swoje wewnętrzne struktury oraz zasady funkcjonowania, aby sprostać
pod każdym względem wymogom stawianym przez Unię. Stąd tak
istotnego znaczenia nabiera problem utrzymania, a właściwie zwiększania
przez PKE S.A. posiadanego potencjału wytwórczego, procesowi temu
powinno towarzyszyć równoczesne poszukiwanie i opracowywanie
optymalnego modelu organizacyjnego, pozwalającego na stałe obniżanie
kosztów wytwarzania do poziomu odpowiadającego rynkom unijnym. Dla
spełnienia tego wymogu niezbędne jest ściślejsze powiązanie wokół
PKE S.A. przedsiębiorstw sektora paliwowego, wytwarzania oraz
dystrybucji produktu finalnego - energii elektrycznej i ciepła.
BASIC PROBLEMS OF SOUTHERN POWER GENERATION CONCERN PLC. (POŁUDNIOWY
KONCERN ENERGETYCZNY S.A. - PKE) BEFORE POLAND'S ACCESSION TO THE
EUROPEAN UNITED
Key words: PKE SA, European Union, mining, integration, consolidation
Południowy Koncern Energetyczny S.A. (PKE) is the largest Polish
producer of electric energy and heat and, at the same time, one of the
largest domestic consumers of hard coal. To be able to gain the right
position in the European market of energy producers, the entity must
adjust its internal structures and principles of operation in a way
which will make it possible to PKE to meet the requirements set by the
European Community in many respects. Therefore, the problem of
maintaining, or to be more exact, increasing the existing production
capacity by PKE SA is becoming essential. This process should be
coupled with seeking and developing an optimum organisational model,
which would allow a continuous reduction of production costs to a
level corresponding to the EU markets. In order to satisfy this
requirement, it is necessary that stronger links be created around PKE
SA between enterprises representing the fuel industry as well as
producers and distributors of the final product, i.e. electric energy
and heat.
- Mieczysław Kwiatkowski, Marek Wawrzyszczuk, Wojciech Orzeszek
IMPLEMENTACJA DYREKTYWY 2001/80/WE W KRAJOWYM PODSEKTORZE WYTWARZANIA
ENERGII ELEKTRYCZNEJ
Słowa kluczowe: Unia Europejska, elektroenergetyka, ochrona środowiska,
emisja zanieczyszczeń, standardy
Jednym z najważniejszych elementów związanych z przystępowaniem
Polski do Unii Europejskiej jest proces przystosowania krajowego stanu
legislacyjnego do ustawodawstwa unijnego, a w konsekwencji również
respektowanie zawartych tam postanowień.
W przypadku sektora elektroenergetycznego jednymi z kluczowych dla
dalszego jego funkcjonowania są dyrektywy ekologiczne, zwłaszcza
Dyrektywa 2001/80/WE dotycząca limitów emisji zanieczyszczeń z
krajowych źródeł wytwarzania energii elektrycznej. Dotkliwość tej
dyrektywy, obejmującej emisję pyłów, SO2 i CO2, dla podsektora
wytwarzania bazującego na wykorzystaniu paliw stałych oraz wysokie
koszty dostosowania się do jej wymogów spowodowały konieczność
przeprowadzenia szczegółowych analiz związanych z potencjalnymi
konsekwencjami związanymi z implementacją. Opracowany materiał
analityczny był wykorzystany w procesie negocjacji warunków przystąpienia
do Unii Europejskiej w obszarze 22 - Środowisko.
Uzyskane wyniki negocjacji sposobu implementacji tej dyrektywy dla
istniejących źródeł wytwarzania energii elektrycznej (w tym
uzyskane derogacje) spowodują zarówno konieczność budowy w
elektrowniach i elektrociepłowniach zawodowych nowych instalacji
proekologicznych, jak i przyspieszenie procesu odtwarzania mocy. Nowa
struktura źródeł wytwarzania spowoduje zmiany w popycie na węgiel
kamienny i brunatny.
Niniejszy artykuł, na bazie wykonanych wspólnie przez specjalistów
PSE SA i Energoprojektu-Warszawa S.A analiz rozwojowych, prezentuje
wybrane problemy związane z implementacją Dyrektywy 2001/80/WE w
krajowym podsektorze wytwarzania energii elektrycznej.
IMPLEMENTATION OF DIRECTIVE 2001/80/EC IN THE POLISH ELECTRICITY
GENERATION SUBSECTOR
Key words: European Union, power sector, environmental protection,
pollutant emission, standards
Adaptation of Polish legislation to European Union (EU) requirements
is the one of the most important elements of the process connected
with the accession of Poland to that organisation. Preliminary
estimations confirmed that the Polish electricity generation subsector
is especially "sensitive" to current EU environmental
directives, of which Directive 2001/80/EC is the most important.
Paper presents selected results of studies concerning possible effects
of the mentioned Directive on the Polish electricity generation
subsector, taking into account results of negotiations included in the
Treaty of Accession. Because of the scale of problem, proposals of
further studies on measures reducing an ailment of Directive for power
sector are described.
- Urszula Lorenz, Zbigniew Grudziński
CENY WĘGLA KAMIENNEGO ENERGETYCZNEGO W KRAJU I NA RYNKACH MIĘDZYNARODOWYCH
Słowa kuczowe: węgiel kamienny energetyczny, ceny węgla, rynek
krajowy, rynki międzynarodowe
Artykuł ma na celu pokazanie najnowszych tendencji kształtowania się
cen węgla kamiennego energetycznego występujących na rynkach międzynarodowych
oraz przedstawienie na ich tle cen węgla na rynku krajowym. Główny
okres analizy to lata 1998 - 2002, a tam gdzie było to możliwe - także
dane obejmujące rok 2003. Ostatni okres charakteryzuje się wzrostem
cen, który trwa już od 10 miesięcy. Zarówno obserwowane okresy
wzrostów, jak i spadków cen są coraz krótsze, a minima i maksima
przyjmują coraz niższe wartości. Ceny krajowego węgla
energetycznego odniesione do jednostki energii chemicznej węgla są
znacznie wyższe od cen FOB głównych eksporterów i porównywalne do
średnich cen CIF w imporcie do Europy Zachodniej.
STEAM COAL PRICES ON DOMESTIC AND INTERNATIONAL MARKETS
Key words: hard coal, steam coal, coal prices, domestic market,
international markets
The objective of the paper is to show the most recent tendencies of
steam coal prices on international markets and - against this
background - to present the coal prices on domestic market. Generally,
period of analysis is 1998-2002, however, where it is possible, data
related to 2003 are also presented. Recent period is characterized by
steam coal price increase, which lasts for 10 months already. Both
bullish and bearish coal prices periods are shorter and shorter, and
both minimal and maximal values are lower. Domestic steam coal prices
related to chemical energy unit of coal are much higher then FOB
prices of main coal exporters and are comparable to average CIF coal
import prices into Western Europe.
- Jan Lubaś, Jerzy Stopa
DOŚWIADCZENIA I OSIĄGNIĘCIA GÓRNICTWA NAFTOWEGO W ZAKRESIE ZATŁACZANIA
GAZÓW KWAŚNYCH DO STREF ZŁOŻOWYCH
Słowa kluczowe: powrotne zatłaczanie, gazy kwaśne, sekwestracja CO2
Zgodnie z aktualnymi tendencjami światowymi w zakresie działalności
proekologicznej w ostatnich latach, w celu redukcji efektu
cieplarnianego, coraz częściej rozważana jest możliwość
deponowania dwutlenku węgla w strukturach geologicznych. W Polsce
istnieją w tym zakresie pewne doświadczenia, związane z zatłaczaniem
do złóż ropy naftowej i gazu ziemnego kwaśnych gazów pochodzących
z instalacji odsiarczania lub separacji zasiarczonych płynów złożowych.
Wdrożona technologia jest wynikiem prac wykonanych w ramach projektu
celowego nr 9 9187 92C/1025 w Instytucie Górnictwa Naftowego i
Gazownictwa przy współpracy z Polskim Górnictwem Naftowym i
Gazownictwem i Akademią Górniczo-Hutniczą. W połowie lat dziewięćdziesiątych
uruchomiono dwie przemysłowe instalacje zatłaczania gazów kwaśnych
z dominującym udziałem CO2 i H2S do stref złożowych co pozwala na
usunięcie składników szkodliwych dla środowiska z aktywnej
biosfery. Głównym zadaniem jest ochrona środowiska naturalnego
jednak zatłaczane gazy kwaśne zwiększają równocześnie efektywność
eksploatacji złoża wypierając z wód podścielających rozpuszczone
w nich węglowodory lekkie oraz zwiększając współczynnik efektywności
wydobycia ropy. Dotychczasowy okres eksploatacji pozwala na dokonanie
oceny technologii pod względem technicznym i ekologicznym oraz analizę
wpływu procesu zatłaczania na kopalinę główną.
W pracy przedstawiono założenia i podstawowe parametry procesu
technologicznego, zwrócono uwagę na wybrane zjawiska fizyczne mające
wpływ na jego efektywność oraz pokazano wyniki komputerowej
symulacji w zestawieniu z obserwacjami polowymi.
POLISH OIL INDUSTRY'S EXPERIENCE AND ACHIEVEMENTS ON UNDERGROUND
DISPOSAL OF ACID GAS
Key words: underground disposal, acid gas, CO2 sequestration
According to actual ecological tendency in recent years, in order to
reduce greenhouse effect, more often the possibility of carbon dioxide
deposition in geological structures is considered. There is some
experience in this scope in Poland, relevant to injection of acid gas
from sour gas sweetening facilities into oil or gas reservoirs.
Developed technology is a result of research project performed in
Polish Oil and Gas Institute with cooperation with Polish Oil and Gas
Company and AGH University of Science and Technology. In 1993 and 1996
two industrial plants for acid gas injection have been activated. Acid
gas reinjection eliminates sulfur compounds and carbon dioxide
emission into atmosphere. The main task is to reduce environmental
impact of the gas sweetening process, however injected sour gases
increase also efficiency of reservoir production, displacing light
hydrocarbons from underlying reservoir waters. The authors were
involved in designing and monitoring of the injection systems for more
then 10 years. This experience allows us to evaluate the process in
respect of technology and ecology and to perform the analysis of
injection impact on the reservoir performance. This paper discusses
some technological considerations for acid gas injection and some
physical phenomena influencing process efficiency. Also computer
simulation results in comparison with current field observations are
reported.
The first sour gas injection facility reported here, injects gas
containing about 15% H2S and 4 % CO2 into oil reservoir, at average
rate of 250 000 Nm3/month. Laboratory tests performed on slim tube
models have showed that at the actual reservoir pressure, the oil
displacement process will be immiscible, achieving theoretically final
recovery of 60%. Presently recovery factor is above 40%.
The second plant reinjects acid waste gases from the process of amine
sweetening of natural gas into the reservoir zone. Similar
technologies, where acid gases from sweetening process are injected
into gas/oil reservoirs are known in the literature however the acid
gas is usually disposed into water saturated layers that have no
contact with the gas reservoir. Project implemented in Poland had
shown that it is possible to inject acid gas directly into water layer
having hydrodynamic contact with gas reservoir without negative impact
on produce natural gas composition. Previous computer simulations and
PVT tests had showed that there would be no H2S inflow into the gas
cap for more than 12 years, and this was confirmed by the current
reservoir performance.
- Zygmunt Maciejewski
KRAJOWE ZUŻYCIE ENERGII ELEKTRYCZNEJ A PROGNOZY JEJ ZAPOTRZEBOWANIA
Słowa kluczowe: energia elektryczna, krajowe zapotrzebowanie, krajowe
zużycie, prognozowanie
W pracy dokonano analizy kilku ważniejszych prognoz krajowego
zapotrzebowania na moc i energię elektryczną, które zostały
wykonane w ostatnich latach. Porównując rozpatrywane prognozy
wykazano znaczne rozbieżności między prognozowanymi wielkościami
jak również ich rozbieżności z wielkościami rzeczywistymi.
Oznacza to małą przydatność wykonanych prognoz. Podano propozycję
innego podejścia do prognozowania krajowego zapotrzebowania na moc i
energię elektryczną.
DOMESTIC CONSUMPTION OF ELECTRICITY AND FORECASTING OF ITS DEMAND
Key words: electricity, domestic demand, domestic consumption,
forecasting
The analysis of a few, more important recently done forecasts of
domestic electricity and power demand is done in the paper.
Comparisons of different forecast shows that there are big differences
between values from different forecast as well as big discrepancies
between forecasted values and real values. It means that existing
forecasts are not reliable enough. Some other approaches to
forecasting of domestic electricity and power demand are proposed in
the paper.
- Anna Marzec
PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA WODORU JAKO PALIWA - KORZYŚCI I ZAGROŻENIA
DLA ŚRODOWISKA
Słowa kluczowe: wodór, surowce, sposoby produkcji, dwutlenek węgla,
emisja, para wodna, gaz cieplarniany, biomasa, ogniwa paliwowe
Przedstawiono opis różnych możliwości otrzymywania wodoru. Początkowo
będzie on najprawdopodobniej produkowany z paliw kopalnych na drodze
reformingu parą wodną, autotermicznego reformingu lub półspalania.
Badania wskazują na możliwości produkcji wodoru za pomocą
wymienionych procesów także z biomasy, metanolu, etanolu. Odrębną
dziedzinę badań stanowią biologiczne procesy wytwarzania wodoru z różnego
rodzaju materiałów organicznych lub z wody oraz rozkład wody za
pomocą światła słonecznego w obecności syntetycznych katalizatorów.
Z punktu widzenia konieczności ochrony atmosfery, wymienione sposoby
produkcji wodoru muszą być różnie oceniane. Np. produkcja wodoru z
paliw kopalnych prowadzi do emisji dwutlenku nie mniejszej niż w
przypadku bezpośredniego spalania tych paliw. Inny powód do
negatywnej oceny wynika z faktu, iż spalanie dużych ilości wodoru
spowoduje emisję pary wodnej - znanego gazu cieplarnianego - do
atmosfery. Zmieni to dotychczasowy stan, polegający na tym, iż
koncentracja pary wodnej w atmosferze zależy od intensywności
parowania wód oceanów. Z punktu widzenia obu kryteriów (emisja CO2
i H2O) bezpiecznym rozwiązaniem jest produkcja wodoru z biomasy.
PROSPECTS OF HYDROGEN USE AS FUEL - ADVANTAGES AND NEGATIVE
CONSEQUENCES FOR ENVIRONMENT
Key words: hydrogen, raw materials, production methods, carbon dioxide,
emission, water vapour, greenhouse gas, biomass, fuel cell
Various ways of hydrogen production were described. At the beginning
hydrogen will probably be produced from fossil fuels by means of steam
reforming, autothermal reforming or partial oxidation. As current
laboratory investigations show, hydrogen can also be obtained from
biomass, methanol or ethanol using the three processes. Biological
processes of hydrogen generation from various organic materials or
from water are subjects of separate research. Another option is water
decomposition using solar energy and synthetic catalysts. From the
point of view of atmosphere protection, some ways of hydrogen
production has to be negatively evaluated. For example, hydrogen
production from any fossil fuel results in the same amount of CO2
emission as in the case of direct combustion of the fossil fuel.
Another reason of negative evaluation is that combustion of large
amounts of hydrogen produces high emission into atmosphere of water
vapor, which is greenhouse gas. So far, the atmospheric concentration
of water vapor depends on the intensity of ocean water vaporization.
The emission of water vapor from hydrogen combustion will definitely
change the status quo ante. From the point of view of both emissions
(CO2 and H2O) a safe solution is the production of hydrogen from
biomass.
- Adam Nodzeński, Stanisław Hołda
ODDZIAŁYWANIE FIZYKOCHEMICZNE DWUTLENKU WĘGLA ZE ŚRODOWISKIEM CENTRÓW
MAGAZYNOWANIA
Słowa kluczowe: dwutlenek węgla, faza nadkrytyczna, porowatość,
adsorpcja CO2, rozpuszczalność CO2
Centra magazynowania dwutlenku węgla zlokalizowane w
wyeksploatowanych zbiornikach gazu ziemnego i ropy naftowej
charakteryzują się dużą porowatością i szczelinowatością.
Magazynowanie dwutlenku węgla na dużych głębokościach może być
realizowane przy ciśnieniach nadkrytycznych ze względu na występujące
tam nadkrytyczne temperatury. W pracy przedstawiono możliwość
tworzenia się układu dwufazowego: sprężonego gazu i fazy
zaadsorbowanej, której gęstość jest zbliżona do gęstości
cieczy, a w przypadku silnego oddziaływania cząsteczek gazu z
powierzchnią ciała stałego gęstość fazy adsorpcyjnej może być
nawet wyższa. W procesie magazynowania istotne znaczenie ma
rozpuszczalność dwutlenku węgla w wodzie a w szczególności w
wodzie zasolonej. Ponieważ jest to ważne zagadnienie przeprowadzono
szereg badań eksperymentalnych rozpuszczalności CO2 w wodzie czystej
i zasolonej. Rozpuszczalność dwutlenku węgla wzrasta przy wzroście
ciśnienia i maleje przy wzroście siły jonowej roztworu. Dla ciśnień
poniżej 100 barów rozpuszczalność zmniejsza się ze wzrostem
temperatury, natomiast dla wyższych ciśnień krzywa zależności
rozpuszczalności od ciśnienia wykazuje minimum. Omówiono warunki
sprzyjające efektywnemu magazynowaniu dwutlenku węgla.
PHYSICOCHEMICAL INTERACTION OF CARBON DIOXIDE WITH ENVIRONMENT OF
STORAGE CENTRES
Key words: carbon dioxide, supercritical phase, porosity, CO2
adsorption, CO2 solubility
The storage capacity of depleted oil and gas reservoirs depends on
numerous factors, such as volume, porosity, permeability, and
reservoir temperature and pressure. Storage centres of carbon dioxide
localised in depleted oil and gas reservoirs characterise a big
porosity and volume of fissures. Porosity system is relevant for gas
content and for gas flow behaviour in reservoir. Sequestration of
carbon dioxide in deep reservoirs will be realised under supercritical
conditions. Possibility formation of two-phase system: compressed gas
and adsorbate is presented in this paper. The adsorbate density is
similar to density of liquid. Supercritical gas in adsorbed state
could be regarded as a sort of superheated liquid. The strong
attraction to a surface causes adsorbed molecules to attain much
higher density than that of a normal liquid. Under these conditions,
adsorbed molecules are so compressed that they repel each other. The
solubility of carbon dioxide in pure water and in aqueous NaCl
solutions is relevant for carbon dioxide sequestration process.
Because of its importance, many experimental studies have been carried
on the solubility of CO2 in pure water and in aqueous NaCl solutions.
The solubility of carbon dioxide increases with the increase of
pressure and decreases with the increase of ionic strength. However,
CO2 solubility varies irregularly with temperature. At medium
pressures (<100 bar) CO2 solubility decreases gradually with
temperature. At higher pressures (>100 bar), CO2 solubility
decreases with temperature at first, and then it increases with
temperature. The conditions of effective sequestration of carbon
dioxide are discussed in the paper.
- Tadeusz Olkuski, Eugeniusz Mokrzycki
MIEJSCA POWSTAWANIA STRAT ENERGII CHEMICZNEJ ZAWARTEJ W WĘGLU W
PROCESACH POZYSKANIA WĘGLA ORAZ WYTWARZANIA ENERGII ELEKTRYCZNEJ
Słowa kluczowe: węgiel kamienny, energia, straty
W artykule przedstawiono straty energii występujące podczas
eksploatacji węgla w kopalni oraz przetwarzania go na energię
elektryczną. Strat nie można uniknąć. Można jedynie, i trzeba, dążyć
do ich zmniejszania w miarę posiadanych możliwości. Na etapie
eksploatacji jest to wybór odpowiedniego systemu urabiania. W
elektrowni straty zależą głównie od stosowanych urządzeń i
rodzaju przemian energetycznych. Małe i/lub stare urządzenia powodują
zwykle większe straty niż nowe duże i nowoczesne.
PLACES OF ERASING OF CHEMICAL ENERGY LOSSES EXISTING IN COAL IN
PROCESSES OF COAL EXPLOITATION AND ELECTRICAL ENERGY GENERATION
Key words: hard coal, energy, losses
This paper presents energy losses of coal arising at the stage of
coal production and electrical energy generation. It is impossible to
avoid energy losses. the only thing that could be done is to diminish
them. At the stage of coal exploitation losses depend on geological
and mining factors as well as on choice of technical means of
exploitation. In the power plants the losses consist of the boiler
losses, losses throughout the turbine and the losses in the
turbogenerator.
- Janusz Olszowski, Joanna Mazurkiewicz
SEKTOR GÓRNICTWA WĘGLA KAMIENNEGO A DOCHODY I WYDATKI BUDŻETU PAŃSTWA
Słowa kluczowe: węgiel kamienny, dochody publiczne, pomoc państwa,
koszty społeczne
Artykuł jest próbą wykorzystania metody bilansu dochodów
publicznych. W opracowaniu zobrazowano cyrkulację pieniądza między
podmiotami działającymi w sektorze górnictwa węglowego a budżetem
i funduszami państwowymi. Oszacowano wysokość wydatków, jakie
poniesione zostały z budżetu państwa na rzecz górnictwa węgla
kamiennego i wpływów, jakie sektor ten przekazał do kasy publicznej
w 2001 r. Wskazano na potrzebę oceny społecznych efektów działań
podejmowanych w ramach nowych programów restrukturyzacyjnych.
HARD COAL INDUSTRY VERSUS STATE BUDGET REVENUES AND EXPENDITURES
Key words: hard coal, public revenues, state aid, social costs
The paper is an attempt of utilisation of the public revenues
balance method. The paper illustrates money circulation between
economic units operating in hard coal sector and the Sate Budget and
Sate Funds. It assesses the magnitude of expenditures incurred by the
State Budget for the benefit of hard coal industry and revenues that
this sector contributed to the State Budget in 2001. It indicates the
need for assessment of social effects of the activities undertaken
within the new restructuring programmes.
- Urszula Ozga-Blaschke
CENY WĘGLA KOKSOWEGO NA RYNKACH MIĘDZYNARODOWYCH I W KRAJU
Słowa kluczowe: węgiel koksowy, cena węgla, popyt, podaż, rynki międzynarodowe,
rynek krajowy
W artykule podano informacje o bieżącej sytuacji na międzynarodowych
rynkach węgla koksowego. Przedstawiono kształtowanie się cen węgli
w kontraktach między głównymi eksporterami a ich najważniejszymi
odbiorcami. Na tle sytuacji w handlu międzynarodowym, pokazano zmiany
cen węgli koksowych na rynku krajowym w latach 1998 - 2002. Porównano
tendencje kształtowania się cen węgli różnych typów (hard,
semi-soft) na rynkach międzynarodowych i krajowym.
COKING COAL PRICES ON INTERNATIONAL AND DOMESTIC MARKETS
Key words: coking coal, coal prices, supply, demand, international
markets, domestic market
Paper provides an information about current situation on
international coking coal markets. Coal prices in contracts between
main exporters and most important buyers are presented. On the
background of international coal trade, the changes in coking coal
prices on domestic market in the years 1998-2002 are shown. The
tendencies in price formation of different types of coking coals (hard,
semi-soft) are compared on international and domestic markets.
- Justyna Pyssa, Wojciech Suwała
ZOBOWIĄZANIA MIĘDZYNARODOWE POLSKI W ZAKRESIE REDUKCJI EMISJI I
SKUTKI DLA SEKTORA PALIWOWO - ENERGETYCZNEGO
Słowa kluczowe: ochrona środowiska, umowy międzynarodowe, sektor
paliwowo-energetyczny
Ochrona środowiska jest dzisiaj podstawowym ograniczeniem kierunków
rozwoju sektora paliwowo-energetycznego. Poza regulacjami krajowymi,
znaczenia nabierają umowy międzynarodowe, zanieczyszczenia
przenoszone są w skali kontynentów a nawet globalnie. Polska jako
kraj o znaczącym poziomie emisji, brała udział w przygotowaniu i
podpisała wiele umów zobowiązujących do obniżenia emisji. Skutki
przyjęcia takich zobowiązań poprze ratyfikację umów mogą być
znaczące dla sektora i całej gospodarki. W artykule omówiono najważniejsze
umowy odnoszące się do sektora paliwowo-energetycznego, narzucone
limity oraz oszacowane skutki ich wdrożenia. Te ostatnie są jedna z
determinant decyzji o ratyfikacji umowy a ponieważ, skutki niektórych
są znaczące istnieją przeciwwskazania do ich ratyfikacji.
INTERNATIONAL AGREEMENTS ON EMISSIONS REDUCTION - IMPACT ON POLISH
ENERGY SECTOR
Key words: environment protection, international agreements, fuel and
energy sector
Environment protection is now a major determinant of fuels and
energy sectors development. Apart form domestic regulations, because
of transboundary or even global character of pollution, international
agreements play a crucial role. Poland participated in many agreements,
and as an accession country is obliged to accept EU regulations. The
paper refers to most relevant international environment protection
agreements, related to fuels and energy sectors. The emissions limits
imposed by these regulations are analysed against costs of comply.
These costs, which would lead to substantial increase of electricity
production costs and deterioration of the economy competitiveness, are
the only obstacle for ratifying the agreements and fulfilling
obligations.
- Włodzimierz Radoła, Jan Kowalczyk
STAN AKTUALNY, PERSPEKTYWY ROZWOJU I ZNACZENIE GÓRNICTWA WĘGLA
KOKSOWEGO, ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM JSW S.A. DLA GOSPODARKI
KRAJU
Słowa kluczowe: węgiel koksowy, węgiel ortokoksowy, koks
wielkopiecowy, reakcyjność koksu, wytrzymałość poreakcyjna koksu,
surówka żelaza, zasoby operatywne węgla, selektywna eksploatacja węgla
W artykule przedstawiono stan aktualny i rolę węgla ortokoksowego,
w produkcji najwyższej jakości koksu wielkopiecowego i jego
znaczenie dla właściwego prowadzenia procesu wytopu surówki żelaza.
Na tle bazy zasobowej węgla koksowego w Polsce, przedstawiono szczegółowo
zasoby operatywne i żywotność kopalń węgla koksowego w JSW SA,
stanowiącego w chwili obecnej i najbliższych 7-10 latach podstawę
produkcji najwyższej jakości koksu wielkopiecowego, będącego
aktualnie w połowie przedmiotem atrakcyjnego (opłacalnego) eksportu.
Przedstawiono również działania podejmowane w JSW SA w zakresie
stabilizacji jakości węgla ortokoksowego oraz przewidywaną prognozę
jego jakości do roku 2007. Przedstawiono również przewidywaną
strukturę sprzedaży węgla koksowego w kraju oraz na rynkach
eksportowych. W oparciu o przedłożone w artykule materiały,
wyprowadzono wnioski co do najbliższych i dalszych perspektyw
zaopatrzenia polskiego koksownictwa w dobrej jakości węgiel koksowy,
w szczególności węgiel ortokoksowy z JSW S.A.
CURRENT STATE, OUTLOOK FOR THE DEVELOPMENT AND IMPORTANCE OF COKING
COAL MINING INDUSTRY, TAKING INTO SPECIAL CONSIDERATION JSW S.A. FOR
NATIONAL ECONOMY
Key words: coking coal, hard coking coal, blast-furnace coke, coke
reactivity index, coke strength after reaction, pig iron, recoverable
coal reserves, selective mining
The paper presents current state and the role of high quality hard
coking coal, used for production of the highest quality blast-furnace
coke and its importance for appropriate management of ironmaking
process. The paper gives a detailed description of recoverable
reserves and life of coking coal mines of JSW S.A. against a
background of reserve base of coking coal in Poland. Currently and for
oncoming 7 - 10 years, coal of these mines composes the base of
production of the highest quality blast-furnace coke. Currently half
of coke output is an object of attractive (profitable) export. The
paper presents also the JSW S.A. activities in the range of hard
coking coal quality stabilisation and foreseen prognosis of coal
quality until 2007. Moreover, the paper presents foreseen structure of
coking coal sale on domestic and foreign market. Basing on materials
submitted, the report educes conclusions concerns short-term and
further outlook for supply of good quality coking coal for Polish
cokemaking industry, particularly hard coking coal mined by JSW S.A.
- Stanisław Rychlicki, Jakub Siemek
PERSPEKTYWY WYKORZYSTANIA PALIW WĘGLOWODOROWYCH ZE SZCZEGÓLNYM
UWZGLĘDNIENIEM GAZU ZIEMNEGO
Słowa kluczowe: energetyka, kopalne środki energii, energia
odnawialna prognozy zapotrzebowania energii
W artykule zamieszczono informacje na temat tendencji rozwojowych i
perspektyw paliw węglowodorowych w świecie i w Polsce od roku 1850
do roku 2100 (prognozy) na tle bilansu energetycznego świata z uwzględnieniem
przede wszystkim pierwotnych surowców energetycznych. W
przedstawionej analizie uwzględniono następujące czynniki:
- sytuację demograficzna,
- kopalne nośniki energii i ich wystarczalność,
- odnawialne nośniki energii,
- kierunki handlu gazem,
- ceny gazu ziemnego.
W artykule odniesiono się również do stanu aktualnego i perspektyw
związanych z zasobami gazu ziemnego i ropy naftowej w Polsce.
PERSPECTIVES OF HYDROCARBON FUELS UTILISATION, NATURAL GAS IN
PARTICULAR
Key words: energy, fossil fuels, renewable energy, forecasting future
energy demand
The paper gives development trends and perspectives of hydrocarbon
fuels in the World and in Poland between 1850 and 2100 in the view of
primary fossil fuels. The following parameters were taken into account
in the analysis:
- world energy balance,
- world population and energy use,
- fossil fuels, consumption rates, reserves, reserves, resources
- fossil fuels, remaining years of life
- renewable energy: current use and ranges of long - term potential
- trends in the gas market
- natural gas prices.
The authors also discussed the present state and perspectives of
natural gas and oil utilisation in Poland.
- Jerzy Stopa, Radosław Tarkowski
MOŻLIWOŚCI MAGAZYNOWANIA GAZÓW SPALINOWYCH Z ENERGETYKI W
HORYZONTACH ZŁOŻOWYCH
Słowa kluczowe: podziemne zatłaczanie, kwaśne gazy, dwutlenek węgla,
redukcja emisji, symulacja numeryczna.
Celem pracy jest analiza możliwości zatłaczania gazów
spalinowych pochodzących z energetyki do podziemnych horyzontów złożowych.
Przedmiotem badań są gazy spalinowe (mieszanina gazów) pochodzące
od jednego z dużych emitentów tych gazów w Polsce (elektrociepłownia)
posiadającego zarówno węglowy kocioł pyłowy jak i turbinę gazową.
Jako horyzont złożowy rozważane jest konkretne złoże węglowodorów
charakteryzujące się średnią dla złóż monokliny przedsudeckiej
wielkością zasobów początkowych. Oszacowano wielkość emisji CO2
i innych składników gazów spalinowych jak N2, NO2,
SO2, CO.
Wykonano symulacje numeryczne procesu zatłaczania z użyciem
profesjonalnego symulatora przepływów wielofazowych Black-Oil -
ECLIPSE 200. Wyniki wskazują, że ze względu na relacje między
wielkością emisji i chłonnością złoża jest możliwe zatłaczanie
jedynie części gazów spalinowych przez okres czasu rzędu 15 lat.
POSSIBILITIES FOR UNDERGROUND STORAGE OF FLUE GAS FROM POWER
INDUSTRY
Key words: carbon sequestration, acid gas, underground gas storage,
reservoir simulation
This paper discusses the possibility of injection of the flue gas
from power plants into underground reservoirs. Both, coal-fired boiler
flue gas and gas turbine exhaust gas are investigated. It was assumed
that components of the flue gas are to be extracted by chemical
processing and injected into matured gas reservoir. The emissions of
CO2 and other gases like N2, NO2, SO2, CO from a representative power
plant in Poland were evaluated and the computer simulation (Black-Oil
- ECLIPSE 200) of the injection into selected gas reservoir was
performed.
In this paper, the results of the computer simulation of that process
are presented indicating that injection of the acid compounds of the
flue gas from a power plant Gorzow in Poland into selected gas
reservoir can be performed for 15 years.
- Wojciech Suwała, Jacek Kamiński, Mariusz Kudełko
MODELOWANIE RESTRUKTURYZACJI GÓRNICTWA WĘGLA KAMIENNEGO
Słowa kluczowe: restrukturyzacja, model optymalizacyjny, górnictwo węgla
kamiennego
W artykule omówiono konstrukcję i wyniki obliczeń modelu dla
optymalizacji zakresu restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego.
Rozważano podstawowe decyzje restrukturyzacyjne - zmniejszenie
poziomu wydobycia i wielkości zatrudnienia. Obliczenia przeprowadzono
dla scenariuszy uwzględniających poziom rozwoju gospodarczego,
zakres restrukturyzacji i regulacje ekologiczne. Model pozwala określić
najkorzystniejszy zakres restrukturyzacji górnictwa węglowego w różnych
warunkach gospodarczych, a wyniki obliczeń mogą stanowić podstawę
do dalszych szczegółowych badań w zakresie wspomagania podejmowania
decyzji restrukturyzacyjnych.
MODELLING OF COAL MINING RESTRUCTURING
Key words: restructuring, optimisation model, coal mining
Polish coal mining undergoes continuous restructuring. These efforts
need to be analysed for securing optimal scope and guarantee their
success. Computer models seem to be valuable tools for providing
decision making support in the restructuring. The paper describes such
model and its application. The model considers 2000 - 2020 years and
major restructuring options, such as mine closing and employment
reduction. The scenarios for model experiments refer to different
levels of coal demand, restructuring scope and power generation.
- Adam Szurlej, Eugeniusz Mokrzycki
EKOLOGICZNE I ENERGETYCZNE ORAZ EKONOMICZNE ASPEKTY STOSOWANIA UKŁADÓW
WYKORZYSTUJĄCYCH GAZ ZIEMNY
Słowa kluczowe: gaz ziemny, zasoby, struktura zużycia, emisja CO2,
układy gazowe, efekty ekologiczne
Gaz ziemny w krajowej strukturze energii pierwotnej stanowi około
11%, w porównaniu do Unii Europejskiej jest to około dwukrotnie niższy
udział. Ze względu na wielkość zasobów gazu ziemnego Polska należy
do państw mało zasobnych w gaz ziemny. W ostatnich latach zużycie
gazu ziemnego kształtowało się na poziomie około 11 mld m3.
Krajowe wydobycie stanowi około 4 mld m3, a reszta gazu jest
importowana, przede wszystkim z Rosji, a także w mniejszych ilościach
z Niemiec, Uzbekistanu i Norwegii. W kraju w 2002 roku główną grupę
odbiorców gazu ziemnego stanowią odbiorcy przemysłowi - ponad 54%
zużycia krajowego, następnie odbiorcy indywidualni - ponad 31% oraz
handel i usługi - ponad 14%. Obiekty energetyczne wykorzystujące gaz
ziemny charakteryzują się niższym wskaźnikiem emisji CO2 w porównaniu
do obiektów bazujących na węglu kamiennym i węglu brunatnym .
Ponadto niepodważalnym atutem układów gazowych jest ich wysoka
sprawność (w nowoczesnych rozwiązaniach sprawność elektryczna
turbiny gazowej w układzie kombinowanym osiąga 60%, a sprawność
elektrowni opalanej węglem kamiennym to 34 - 38%). Układy gazowe
charakteryzują się również wysoką elastycznością pracy. Pod
względem nakładów inwestycyjnych zdecydowanie korzystniej wypadają
elektrownie i elektrociepłownie wykorzystujące gaz ziemny. Natomiast
w przypadku wytwarzania energii elektrycznej, to zdecydowanie bardziej
opłacalne jest wykorzystywanie paliw stałych, zwłaszcza węgla
brunatnego (ale bez uwzględnienia kosztów zewnętrznych). Polska ma
podstawy, aby został rozwinięty węglowo-gazowy model gospodarki
energetycznej.
ECOLOGICAL, ENERGETIC AND ECONOMICAL ASPECTS OF USING SYSTEMS BASED
ON THE NATURAL GAS
Key words: natural gas, resources, the structure of consumption,
emission of CO2, gas systems, ecological efects
In national structure of primary energy natural gas comprises about
11%. It's share is about two times lower than in the European Union.
As concerns abundance of natural gas resources, Poland belongs to the
countries of low resources of that fuel. Consumption of the natural
gas stabilised at about 11 mld m3 in last few years. Domestic
production is about 4 mld m3 and the rest is imported, mainly from
Russia and also in smaller amounts from Germany, Uzbekistan and Norway.
In Poland in 2002, the main groups of natural gas users are industry -
more than 54% of the national consumption, households - more than 31%,
trade and services - over 14%. The energetic objects using the natural
gas are characterised by the lower index of CO2 emission than objects
based on hard coal and lignite. What is more, the important advantage
of the gas systems is their high efficiency (in modern solutions the
energetic efficiency of gas turbine in combine cycle is 60% while the
efficiency of the plant using coal is 34 - 38%). The gas systems are
also characterised by high flexibility of working conditions. Also
taking into account the capital investments, power plants and heat and
power plant based on natural gas are much more beneficial. On the
other hand, cost of electrical energy production using solid fuel, and
mainly lignite, appears to be more profitable (without including
outdoor costs).
Summarising, Poland has suitable conditions for the development of the
coal - gas model of energetic economy.
- Radosław Tarkowski
PODZIEMNE MAGAZYNOWANIE DWUTLENKU WĘGLA Z ENERGETYKI W POLSCE
Słowa kluczowe: dwutlenek węgla, podziemne magazynowanie, energetyka
Omówiono możliwości podziemnego magazynowania dwutlenku węgla
emitowanego do atmosfery przez elektrownie i elektrociepłownie.
Niskie opłaty za emisję tego gazu w Polsce nie skłaniają dzisiaj
do jego unieszkodliwiania; wejście Polski do UE zmieni tą sytuację.
Zakłady energetyczne w Polsce są największymi emitentami CO2.
Stanowią one dobre miejsca do wyłapywania CO2, przeznaczonego do
podziemnego magazynowania.
Przedstawiono koncepcje podziemnego magazynowania dwutlenku węgla, główne
etapy (wychwycenie, transport, magazynowanie), omówiono miejsca
podziemnego składowania. Wskazano przykłady podziemnego zatłaczania
i magazynowania dwutlenku węgla w Europie i na świecie. Z
dotychczasowych doświadczeń wynika, że podziemne składowanie CO2 z
energetyki wymaga zainteresowania zarówno ze strony dużych emitentów
tego gazu, jak i dysponentów złóż w których dwutlenek węgla będzie
magazynowany.
UNDERGROUND STORAGE OF CARBON DIOXIDE FROM ENERGY SECTOR IN POLAND
Key words: carbon dioxide, underground storage, energy sector
Possibilities to sequestrate carbon dioxide emitted to the air from
power and power and heat plants by underground storage are discussed.
Low fees for emission of this gas are still not favourable for any
efforts to its sequestration but these should change along with
accession of Poland to European Union. In Poland most of carbon
dioxide emission comes from power and power and heat plants which
makes such plants the best sites for entrapment of this gas for
sequestration by underground storage method. The idea of underground
storage of carbon dioxide is presented along with major stages of such
process (entrapment, transportation, and storage) and sites usable for
such storage. Relevant examples of use of this method in Europe and
other parts of the world are given. The experience gathered so far
clearly show that successful implementation of this method requires to
have both sides, that is CO2 emittents and operators of underground
storage reservoirs interested in such operations.
- Ryszard Uberman, Zbigniew Kasztelewicz
PRZYGOTOWANIE POLSKIEGO GÓRNICTWA WĘGLA BRUNATNEGO DO WARUNKÓW
EUROPEJSKICH
Słowa kluczowe: przygotowanie, prawo, zasady, warunki, eksploatacja,
rozwój
Artykuł zawiera uwagi autorów dotyczące uwarunkowań
geologiczno-górniczych, prawnych oraz ekonomicznych w jakich działa
współczesne polskie górnictwo węgla brunatnego. W treści artykułu
znajdują się również odniesienia do reguł rządzących górnictwem
oraz szereg porównań polskich aktów prawnych z ustawami, określającymi
zasady działania górnictwa w krajach Europy Zachodniej.
PREPARATION OF POLISH BROWN COAL MINING TO EUROPEAN CONDITION
Key words: preparation, law, principles, condition, exploitation,
development
The paper contains interesting observation of authors, concerning
law conditions and rules that decide about the form of Polish brown
coal mining at present. Authors compare principles, which ruled over
mining in the past with principles, which rule over its in the present
day. Moreover, authors compare Polish legal acts concerning mining
development with acts concerning mining activities in Western
Countries.
- Alicja Uliasz-Bocheńczyk, Eugeniusz Mokrzycki
EMISJA DWUTLENKU WĘGLA W PRZEMYŚLE CEMENTOWYM
Słowa kluczowe: przemysł cementowy, emisja CO2, gazy cieplarniane
Przemysł cementowy ma istotną rolę w rozwoju gospodarki poszczególnych
krajów świata. W 2002 r. produkcja cementu w świecie wynosiła
ponad 1,67 mld ton, w tym 15,1 mln ton w Polsce. Ze względu na
stosowaną technologię produkcji cementu, przemysł ten jest źródłem
emisji gazów cieplarnianych. Udział przemysłu cementowego w
globalnej emisji gazów cieplarnianych wynosi około 3%, co stanowi
1,4 mld ton ekwiwalentu CO2. Udział emisji CO2 przez przemysł
cementowy stanowi 5% globalnej emisji CO2 powstałej w wyniku działalności
człowieka. W artykule przedstawiono źródła emisji CO2 w przemyśle
cementowym. Wskazano możliwe kierunki zmniejszenia tej emisji. Zwrócono
także uwagę na podpisany Protokół CO2 Przemysłu Cementowego
opracowany przez Grupę Roboczą ds. Cementu funkcjonującą w World
Business Council for Sustainable Development.
CARBON DIOXIDE EMISSION IN THE CEMENT INDUSTRY
Key words: cement industry, CO2 emission, greenhouse gases
The cement industry features economy of individual world countries.
In 2002 the world-wide cement production was 1670 M tonnes, out of
which 15.1 M tonnes in Poland. Applied technology of production causes
that the cement industry emits significant amounts of greenhouse gases.
The cement industry is responsible for 3% of global greenhouse gases
emission (1400 M tonnes of CO2 - equivalent). The cement industry is
responsible for approximately 5% of global manmade emissions. This
paper presents the sources of CO2 emission from cement industry and
possible directions emission reduction. It also notices the signature
of the Protocol CO2 by Working Group Cement World Business Council for
Sustainable Development.
- Barbara Uliasz-Misiak
INSTRUMENTY EKONOMICZNE STOSOWANE W CELU OGRANICZANIA EMISJI CO2 W
EUROPIE I POLSCE
Słowa kluczowe: dwutlenek węgla, instrumenty ekonomiczne, opłaty
ekologiczne, podatki ekologiczne
Elektrownie i elektrociepłownie w Europie i w Polsce, bazujące na
spalaniu paliw kopalnych są głównym źródłem emisji do atmosfery
pyłów, dwutlenku siarki i gazów cieplarnianych, w tym dwutlenku węgla.
Emitenci tych substancji ponoszą opłaty z tytułu korzystania ze środowiska,
które wpływają na wynik finansowy przedsiębiorstw. Dostosowanie
polskich norm i przepisów do obowiązujących w państwach UE,
spowoduje większe zainteresowanie zakładów energetycznych
ograniczeniem emisji gazów do atmosfery.
Przedstawiono instrumenty ekonomiczne służące ograniczeniu emisji
gazów spalinowych do atmosfery, stosowane obecnie w krajach Unii
Europejskiej i w Polsce. Podano ich systematykę i krótką
charakterystykę. Szczególną uwagę zwrócono na nowe instrumenty
ekonomiczne, które zostaną wprowadzone w naszym kraju po wstąpieniu
do UE. Na wybranych przykładach omówiono rodzaje i wysokość opłat,
które są ponoszone przez podmioty gospodarcze za emisję dwutlenku węgla
do atmosfery w krajach europejskich.
ECONOMIC TOOLS USED FOR REDUCTION OF CO2 EMISSIONS IN EUROPE AND
POLAND
Key words: carbon dioxide, environmental tax, environmental fees,
economic tools
Power and power and heat plants run on fossil fuels in Europe and
Poland are the major source of emissions of airborne dust and
greenhouse gases including carbon dioxide. For these emissions the
operators are paying environmental fees which are additional costs of
running the plants. Adjustment of Polish regulations to those of
European Union will lead to increase in interest of the plant
operators to reduce gaseous emissions to atmosphere. The existing
systems of economic tools for reduction of emission of combustion
gases, currently in use in UE countries and Poland, are presented and
briefly characterized. A special attention is paid to new economic
tools, which will be implemented in our country after accession to
European Union. Types and scale of environmental fees that are to be
paid by Polish economic entities for the use of environment are
discussed on the basis of examples of fees currently paid by economic
entities in EU countries.
- Krzysztof Warmuziński, Krzysztof Gosiewski, Marek Tańczyk, Manfred
Jaschik
ANALIZA MOŻLIWOŚCI UTYLIZACJI METANU Z KOPALŃ WĘGLA KAMIENNEGO W
POLSCE
Słowa kluczowe: utylizacja metanu, powietrze wentylacyjne, metan pokładów
węgla, adsorpcja zmiennociśnieniowa, spalanie katalityczne, spalanie
w urządzeniach kotłowych
Ograniczenie emisji gazów cieplarnianych, w tym metanu, stawia się
obecnie instytucjom badawczym jako jedno z najważniejszych zadań.
Emisja metanu, oprócz negatywnych skutków ekologicznych, powoduje
także duże straty energii. Około 12% (22 mln Mg/rok) światowej
emisji CH4 związanych jest z wydobyciem, przeróbką i transportem węgla
kamiennego; z tego 0,6 mln Mg/rok przypada na Polskę. W niniejszej
pracy dokonano analizy trzech sposobów utylizacji metanu z kopalń węgla
kamiennego w Polsce. (1) Poddano analizie proces adsorpcyjnego
wzbogacania w metan gazu z odmetanowania pokładów węgla kamiennego.
Celem procesu jest uzyskanie gazu o parametrach umożliwiających jego
sprzedaż do komunalnej sieci gazowniczej. Stwierdzono, że w
dwustopniowym procesie adsorpcji zmiennociśnieniowej można uzyskać
gaz o zawartości metanu zbliżonej do parametrów gazu rurociągowego
GZ-50. (2) Omówiono proces katalitycznego usuwania metanu z powietrza
wentylacyjnego w reaktorze z rewersją przepływu z jednoczesną
produkcją pary przegrzanej. Stwierdzono m.in., że stabilną pracę
reaktora i optymalne wykorzystanie generowanego ciepła uzyskuje się
w systemie z bocznikowym odbiorem gazu. (3) Przeprowadzono analizę
ekonomiczną utylizacji metanu z powietrza wentylacyjnego w istniejących
urządzeniach kotłowych. Podano warunki opłacalności ekonomicznej
systemu transportu powietrza wentylacyjnego do miejsca utylizacji.
ANALYSIS OF THE TECHNIQUES FOR THE UTILISATION OF COAL BED METHANE
FROM POLISH COAL MINES
Key words: methane utilisation, ventilation air, coal bed methane,
pressure swing adsorption, catalytic combustion, combustion in boilers
The reduction of greenhouse gas emissions, including methane, is now
one of the principal priorities of research centres throughout the
world. The emissions of methane, apart from an adverse environmental
impact, lead to considerable energy losses. Some 12 per cent (22 Mt/year)
of the global annual emissions of CH4 is associated with coal mining
and use, of which Poland's contribution is 0.6 Mt/year. The present
study analyses three approaches to the utilisation of methane released
to atmosphere by the Polish mining industry. (1) A process is analysed
for the adsorptive enrichment of methane drainage gas. The objective
of the process is to produce a gas of parameters suitable for the
commercial use in natural gas distribution systems. It is found that
in a two-stage pressure swing adsorption process the concentration of
methane can be obtained similar to that in the GZ-50 pipeline gas. (2)
A process is discussed for the catalytic removal of methane from the
mine ventilation air in a catalytic flow reversal reactor (CFRR), with
the simultaneous production of superheated steam. It is concluded that
the stable reactor operation and the optimum recovery of the heat
generated in the process can be achieved in a system with the lateral
gas withdrawal. (3) An economic analysis is carried out concerning the
utilisation of mine ventilation air as combustion air in existing
boilers. Economic feasibility conditions are derived for
transportation systems that supply the ventilation air to the
utilisation site.
|