Na temat:

Energetyka wobec nowych wyzwań

Spis referatów przedstawionych na XXX Konferencji

Referaty wygłaszane na XXX Konferencji były opublikowane w czterech częściach:

• Część I - Polityka Energetyczna TOM 19 ZESZYT 3
• Część II - Polityka Energetyczna TOM 19 ZESZYT 4
• Część III - Zeszty Naukowe Instytutu GSMiE PAN Nr 95
• Część IV - Materiały Konferencyjne 2016

POLITYKA ENERGETYCZNA, TOM 19 ZESZYT 3
Spis referatów XXX Konferencji - Część 1

1. Radosław Szczerbowski
   Prognoza rozwoju polskiego sektora wytwórczego do 2050 roku - scenariusz węglowy
   The forecast of Polish power production sector development by 2050 - coal scenario 
2. Urszula Lorenz
   Węgle energetyczne o obniżonej jakości w handlu międzynarodowym
   Lower quality steam coals in international trade
3. Bolesław Zaporowski
   Zrównoważony rozwój źródeł wytwórczych energii elektrycznej
   Sustainable development of the electricity generation sources
4. Tadeusz Chmielniak, Andrzej Rusin, Henryk Łukowicz
   Modernizacja i rewitalizacja istniejących bloków węglowych ważnym warunkiem stabilności sektora wytwarzania elektryczności
   The modernization and revitalization of existing coal - fired plants are an important requirement for the stabilityof the electricity generation sector
5. Pablo Benalcazar, Jacek Kamiński
   Capacity markets and cogeneration facilities: recommendations for Poland
   Rynki zdolności wytwórczych a kogeneracja: rekomendacje dla Polski
6. Joanna Mazurkiewicz
   Efektywność ekonomicznych instrumentów ograniczania emisji CO₂
   The effectiveness of economic mechanisms of CO₂ reduction
7. Szymon Kuczyński, Krystian Liszka, Mariusz Łaciak, Katarzyna Kyć, Andrij Oliinyk, Adam Szurlej
   Wpływ zastosowania paliw alternatywnych w transporcie, ze szczególnym uwzględnieniem CNG, na ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza
   The impact of the use of alternative fuels in transport, with particular emphasis on CNG, to reduce emissions of air pollutants
8. Michał Krzykowski, Jakub Zięty
   Nowy system wsparcia instalacji spalających biomasę - problematyka prawna
   The new system of supporting electric energy generators for biomass - legal aspects
9. Waldemar Dołęga
   Wybrane aspekty realizacji inwestycji sieciowych
   Selected aspects realization of network investments
10. Stanisław Rychlicki, Piotr Kosowski, Joanna Wartak, Marek Solecki
    Ocena społecznej akceptacji przemysłu naftowego w Polsce
    Assessment of social acceptance of oil industry in Poland

POLITYKA ENERGETYCZNA, TOM 19 ZESZYT 4
Spis referatów XXX Konferencji - Część 2

1. Zbigniew Kasztelewicz, Miranda Ptak, Mateusz Sikora
   Kroki milowe polskiej doktryny energetycznej dla rozwoju branży węgla brunatnego w XXI wieku w Polsce
   Milestones of Polish energy doctrine for the development of lignite industry in the 21-st century in Poland
2. Katarzyna Stala-Szlugaj
   Perspektywy zapotrzebowania na węgiel kamienny przez sektor drobnych odbiorców z regionu N-E
   Perspectives of hard coal demand for municipal and housing sector from the region N-E
3. Bartosz Ceran, Krzysztof Sroka
   Wielokryterialna analiza współpracy hybrydowego systemu wytwórczego z systemem elektroenergetycznym
   Multi-citeria analysis of the cooperation of the hybrid and electrical power systems
4. Agata Fugiel, Dorota Burchart-Korol
   Identyfikacja problemów środowiskowych z wykorzystaniem metody oceny cyklu życia na przykładzie technologii zgazowania węgla
   Identification of environmental problems using Life Cycle Assessment approach on the coal gasification example
5. Dominik Kryzia, Lidia Gawlik, Monika Pepłowska
   Uwarunkowania rozwoju czystych technologii wytwarzania energii z paliw kopalnych
   Conditions for development of clean technologies of energy generation from fossil fuels
6. Robert Zarzycki, Michał Wichliński
   Możliwości usuwania rtęci w palenisku cyklonowym
   Possibilities of removing mercury in the cyclone furnance
7. Stefan Góralczyk, Włodzimierz Marchenko, Marta Karnkowska, Robert Podgórzak
   Technologia produkcji energii elektrycznej z odnawialnych źródeł
   Technology of electrical energy production from renewable sources
8. Robert Zarzycki, Zbigniew Bis, Krzysztof Walacik
   Badania procesu rozmrażania węgla w wagonach kolejowych
   Research on thawing coal in railway carriages
9. Michał Wichliński, Rafał Kobyłecki, Zbigniew Bis
   Badania zawartości rtęci w mułach węglowych
   Research on mercury content in coal slurries
10. Tomasz Mirowski, Krystyna Kubica
    Rola biomasy w lokalnych klastrach energetycznych
    The Role of Biomass in Energy Clusters

Zeszty Naukowe Instytutu GSMiE PAN Nr 95
Spis referatów XXX Konferencji - Część 3

1. Urszula Ozga-Blaschke
   Rynki surowców metalurgicznych
   Metallurgical Raw Materials Markets
2. Wojciech Naworyta
   Analiza dostępności zasobów w polskich złożach węgla brunatnego ze względu na ochronę przyrody i zagospodarowanie powierzchni terenu
   Analysis of the availability of resources in the Polish brown coal deposits due to conservation and management of the land surface
3. Patryk Dunal, Adam Bocheński
   Koncepcja kształtowania cen węgla energetycznego na rynku polskim
   The concept of development of steam coal prices on the Polish market
4. Barbara Namysłowska-Wilczyńska, Artur Wilczyński, Henryk Wojciechowski
   Możliwości wykorzystania zasobów wodnych i energetycznych w podziemnych kopalniach surowców mineralnych
   Possibilities of the utilization of water and energy in underground mineral resources mines
5. Andrzej P. Sikora
   Ryzyko poszukiwawcze projektów wydobywczych a europejski rynek LNG
   Risk exploration mining projects and the European LNG market
6. Katarzyna Kosowska, Piotr Kosowski
   Perspektywy rozwoju sektora LNG w Rosji
   Prospects for the LNG sector in Russia
7. Beata Superson-Polowiec, Natalia Jurzyk
   Kumulacja przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej realizowanych przez niezależne podmioty a białe certyfikaty w świetle przepisów nowej ustawy o efektywności energetycznej
   Accumulation of energy efficiency improvement measures, realized by independent entities, and white certificates in light of the provisions of the new act on energy efficiency
8. Joanna Herczakowska
   Analiza systemowa rynku surowców energetycznych w Polsce z wykorzystaniem tablic przepływów międzygałęziowych
   A systemic analysis of Polish energy market based on input-output analysis
9. Krystian Krupa, Sebastian Gola
   Rynek zdolności wytwórczych w aspekcie bezpieczeństwa dostaw oraz wpływu na rynek energii elektrycznej
   Capacity market in the context of security of supply and impact on electricity prices
10. Łukasz Lelek, Magdalena Wdowin
    Środowiskowe aspekty zastosowania modyfikowanego zeolitu typu X z popiołów lotnych do wychwytywania rtęci w perspektywie cyklu życia
    Environmental aspects in a lifecycle perspective of the modified zeolite type X from fly ash used for mercury capture
11. Michał Wichliński
    Wpływ zmian obciążenia kotła fluidalnego na zawartość rtęci w popiele lotnym
    Impact of changes in fluidized bed boiler load on the content of mercury in fly ash
12. Wiesław Blaschke, Ireneusz Baic, Wojciech Sobko, Katarzyna Biel
    Usuwanie siarki z węgla kamiennego z wykorzystaniem stołu koncentracyjnego FGX
    Use of FGX air concentration type tables for the desulfurization of hard coal
13. Dorota Kołodyńska, Wojciech Franus
    Kompozyty chitozanowo-zeolitowe otrzymywane na bazie popiołów lotnych do usuwania metali ciężkich
    Chitosan-zeolite composites obtained from fly ashes for heavy metal ions removal
14. Elżbieta Hycnar, Tadeusz Ratajczak, Monika Wal
    Kreda pisząca z Mielnika jako sorbent SO₂ dla energetyki
    Chalkstone from the Mielnik Deposit as a SO₂ sorbent for the energy industry
15. Robert Zarzycki
    Wykorzystanie ciepła odpadowego z układu sprężania CO₂ do produkcji wody lodowej
    The use of waste heat from the compression of CO₂ for the production of ice water
16. Agnieszka Grela, Michał Łach, Tomasz Bajda, Janusz Mikuła
    Alkaliczna aktywacja popiołów po spalaniu mułów węglowych
    Alkaline activation of fly ash from the combustion of coal slurry
17. Waldemar Sobierajski, Jarosław Smyła, Marian Gola
    Zastosowanie fluorescencji rentgenowskiej do szybkich oznaczeń składu pierwiastkowego substancji
    Application of X-ray fluorescence for fast determination of elemental composition of substances
18. Aleksandra Komorowska
    Struktura zaopatrzenia Polski w produkty rafinacji ropy naftowej w latach 2004-2014
    The structure of refined petroleum products consumption from 2004-2014
19. Zbigniew Grudziński, Agnieszka Kowalczyk
    Ropa, gaz, węgiel - tendencje zmian cen
    Crude oil, natural gas, coal - trends in price movements
20. Beata Klojzy-Karczmarczyk, Janusz Mazurek, Jarosław Staszczak
    Analiza jakości odpadów z nieczynnej hałdy górnictwa węgla kamiennego w odniesieniu do wymagań stawianych odpadom wydobywczym obojętnym
    Analysis of the quality of waste from coal mining in relation to the requirements for inert mining waste
21. Tadeusz Olkuski, Katarzyna Stala -Szlugaj
    Międzynarodowe działania mające na celu przeciwdziałanie zmianom klimatu
    International efforts to combat climate change
22. Tomasz Blacharski, Rafał Biały, Maciej Kaliski, Bartosz Stachowiak, Adam Szurlej
    Wpływ dostaw LNG na rozwój krajowego rynku gazu ziemnego
    The influence of the LNG supplies on natural gas domestic market development
23. Stanisław Gędek, Mariusz Ruszel
    Ocena bezpieczeństwa ekonomicznego polskiego sektora ropy naftowej − stan i perspektywy
    Assessment of the economic security of the Polish oil sector -current status and perspectives

MATERIAŁY KONFERENCYJNE 2016
Spis referatów XXX Konferencji - Część 4

1. Mirosław Duda
   Co przeszkadza polskiej energetyce w uzyskiwaniu korzyści z wdrażania prawa unijnego?
2. Stefan Góralczyk, Ireneusz Baic, Józef Szafarczyk, Beata Witkowska-Kita
   Demonstrator technologii modułowej kapsuły ratunkowej dla kopalni węgla kamiennego - badania funkcjonalne
3. Jakub Jaworski
   Niskotemperaturowe sieci ciepłownicze i analiza polskich systemów ciepłowniczych zasilanych z elektrociepłowni
4. Henryk Paszcza
   Polskie górnictwo węgla kamiennego - olbrzym w stanie kryzysu czy olbrzymi kryzys
5. Jerzy Podsiadło
   Restrukturyzacja KWK Bobrek i KWK Piekary (mit czy rzeczywistość)
6. Zygmunt Maciejewski
   Energia i moc krajowego systemu elektroenergetycznego w latach 2006-2015
7. Anna Kielerz
   Węgiel na zróżnicowanym rynku producentów energii elektrycznej
8. Paulina Radzajewska
   Porównanie charakterystyk cieplnych kolektorów słonecznych płaskich i rurowych - przegląd wybranych rozwiązań technicznych
9. Joanna Kazubińska, Zygmunt Śmiejek
   Problemy techniczne i technologiczne przygotowania mieszanek energetycznych w Wietnamie
10. Kazimierz Gatnar
    Kogeneracja i trójgeneracja na bazie gazu z odmetanowania kopalń - aktualny stan w Jastrzębskiej Spółce Węglowej
11. Andrzej Noga
    Oczywiste i nieoczywiste aspekty rozliczania zakupu i dostaw surowców energetycznych
12. Prezentacja Prairie Mining Limited
    Kopalnia Jan Karski

POLITYKA ENERGETYCZNA, TOM 19 ZESZYT 3
Spis referatów XXX Konferencji - Część 1

1. Radosław Szczerbowski

   Prognoza rozwoju polskiego sektora wytwórczego do 2050 roku - scenariusz węglowy

   Słowa kluczowe: polityka energetyczna, bezpieczeństwo energetyczne, mix energetyczny, elektrownie węglowe, węgiel kamienny, węgiel brunatny

   W ostatnich latach zagadnieniu bezpieczeństwa energetycznego Polski poświęcono wiele uwagi. Obecnie trwają prace nad kolejną wersją dokumentu pt. "Polityka energetyczna Polski". Powstający dokument powinien jasno wskazywać nasze cele na najbliższe lata i pomóc w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych firmom energetycznym. Obecnie gwarancją ciągłej pracy Krajowego Systemu Elektroenergetycznego jest energia elektryczna wytwarzana w elektrowniach parowych spalających węgiel. W ostatnich latach rozwój tych jednostek znacząco wyhamował, narażając kraj na niedostateczną rezerwę mocy. Polska posiada jedne z największych złóż węgla w Europie. Ma to wpływ na wybór tej kopaliny jako głównego nośnika energii. W artykule omówione zostały problemy związane z bezpieczeństwem energetycznym oraz znaczącą rolą węgla w tej kwestii. Przedstawiono potencjalne zasoby węgla, które będzie można wykorzystać w przyszłości, udział węgla w strukturze nośników energii oraz perspektywy na najbliższe lata. W artykule zaprezentowano analizę zasobów węgla brunatnego i kamiennego w Polsce, wraz z prognozą przyszłego wykorzystania. Zawarto również podstawowe informacje na temat elektrowni parowych opalanych węglem brunatnym i kamiennym w Polsce wraz z planami rozwojowymi tych jednostek.

   The forecast of Polish power production sector development by 2050 - coal scenario

   KEY WORDS: energy policy, energy safety, energy mix, coal power plants, hard coal, brown coal

   A great deal of attention has been paid to energy safety of Poland in recent years. At present, the final works on next version of the document entitled "Polityka energetyczna Polski" [Poland's Energy Policy] are underway. The formulated document should clearly indicate our goals for the upcoming years and help energy investment enterprises in making decisions. At present, electrical energy generated in coal-fired power plants is a guarantee of the continuous work of the Polish National Power System. In previous years, the development of these plants has slowed down considerably, exposing the country to an insufficient power reserve. Poland has some of the largest coal deposits in Europe. This has implications on the choice of minerals as the main energy carrier. This article discusses issues related to energy security and the significant role of coal in the matter. It presents the potential coal resources that can be used in the future. It also looks at the share of coal in energy structure and the prospects for the coming years. The article conducts analysis of brown and hard coal reserves in Poland, along with the forecast of their future use. It also contains statistics about coal-fired power stations in Poland together with the plans of their development.

2. Urszula Lorenz

   Węgle energetyczne o obniżonej jakości w handlu międzynarodowym

   Słowa kluczowe: węgiel energetyczny, handel międzynarodowy, ceny węgla, węgiel o obniżonej jakości

   W obrocie międzynarodowym znajdują się węgle energetyczne o zróżnicowanej jakości: od antracytu i wysokokalorycznych węgli bitumicznych do węgli sub-bitumicznych i lignitu. Skala handlu poszczególnymi gatunkami uzależniona jest od wzajemnych powiązań dostawców i kupujących, a przede wszystkim od zapotrzebowania sektora energetyki na dany rodzaj węgla. Kraje uprzemysłowione importują więcej węgla o wyższej wartości opałowej. Jego ceny (na jednostkę masy czy energii) są co prawda wyższe, ale transport jest tańszy. Użytkownicy w krajach rozwijających się często poszukują węgla o niższej jakości, nie tylko ze względu na cenę, ale też na lepsze dostosowanie takiego paliwa do posiadanych urządzeń wytwórczych w energetyce. Wskaźniki (indeksy) cen węgla energetycznego są powszechnie wykorzystywane w handlu węglem na świecie od kilkunastu lat. Początkowo były to 2-3 indeksy i odnosiły się do węgla o kaloryczności 6000 kcal/kg. Z czasem - ze względu na zainteresowanie klientów: użytkowników i producentów węgla - powstawały indeksy dla węgli o niższej jakości. W artykule przeprowadzono analizę zależności pomiędzy cenami węgli różnej jakości na wybranych rynkach eksporterów i importerów węgla. Celem tej analizy było oszacowanie, z jaką obniżką ceny węgla wiąże się spadek jego wartości opałowej o 1 MJ/kg.

   Lower quality steam coals in international trade

   KEY WORDS: steam coal, international trade, coal prices, lower rank coals

   There are coals of varying quality in the international trade of steam coal: from anthracite and bituminous coal of a high calorific value to sub-bituminous coal and lignite. The scale of trade of each grade depends on the interrelationships between the suppliers and buyers, and above all - the demand of the power sector on a given type of coal. The industrialized countries import more coal with a higher calorific value. Its price (per unit of mass or energy) is admittedly higher, but its transport is less expensive. Users in developing countries often seek lower-quality coal, not only because of the price, but also for the reason that such fuel adapts better to their power plants' equipment. The so-called coal price indices have been used widely in international coal trade for several years. Initially, there were 2-3 indexes related to coal of a calorific value of 6,000 kcal/kg. With time, due to the interest of customers, both users and producers of coal, indices for coals of lower quality were developed. The article analyzes the relations between the prices of coals of different quality in selected markets of coal exporters and importers. The aim of this analysis was to estimate the reduction in the price of coal related to a decline of its calorific value of 1 MJ/kg.

3. Bolesław Zaporowski

   Zrównoważony rozwój źródeł wytwórczych energii elektrycznej

   Słowa kluczowe: zrównoważony rozwój, Krajowy System Elektroenergetyczny (KSE), elektrownia, elektrociepłownia, efektywność energetyczna, efektywność ekonomiczna

   W pracy jest przedstawiona analiza zrównoważonego rozwoju źródeł wytwórczych energii elektrycznej w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym (KSE). Sformułowano kryteria zrównoważonego rozwoju systemu energetycznego w następującej formie: powinien on zapewniać (1) bezpieczna pracę KSE, (2) niskie koszty wytwarzania energii elektrycznej, (3) optymalne wykorzystanie energii pierwotnej oraz (4) ochronę środowiska (minimalizację emisji CO₂ przy produkcji energii elektrycznej), wynikającą z Porozumienia klimatycznego i decyzji Rady Europejskiej. W pracy opracowano bilans mocy jednostek wytwórczych centralnie dysponowanych (JWCD), wymagany dla bezpiecznej pracy KSE. Zdefiniowano 19 perspektywicznych technologii wytwarzania energii elektrycznej, podzielonych na trzy następujące grupy źródeł wytwórczych w KSE: elektrowni systemowych, elektrociepłowni dużych i średnich mocy oraz elektrowni i elektrociepłowni małych mocy (źródeł rozproszonych). Wyznaczono wielkości charakteryzujące efektywność energetyczną wybranych do analizy technologii wytwórczych oraz ich emisyjność CO₂. Dla poszczególnych technologii wyznaczono jednostkowe, zdyskontowane na rok 2016 koszty wytwarzania energii elektrycznej, z uwzględnieniem kosztów uprawnień do emisji CO₂. Opracowano mapę drogową zrównoważonego rozwoju źródeł wytwórczych w KSE w latach 2020-2035. Wyniki obliczeń i analiz są przedstawione w tabelach i na rysunku.

   Sustainable development of the electricity generation sources

   KEY WORDS: sustainable development, National Power System (NPS), power plant, combined heat and power (CHP) plant, energy effectiveness, economic effectiveness

   The paper presents an analysis of the sustainable development of the electricity generation sources in the National Power System (NPS). The following criteria to be met by sustainable power systems have been framed: (1) secure work of the NPS, (2) low cost of electric energy generation, (3) optimum utilization of the primary energy, and (4) environment protection (minimalizing CO₂ emission for electric energy generation) as a result of the Climate Agreement and the decision of the European Council. The paper elaborates on the power balance of centrally dispatched power generation units (CDPGU) which is required for the secure work of the NPS. 19 perspective electricity generation technologies have been defined. They are divided into the following three groups of the generation sources in the NPS: the system power plants, large and medium combined heat and power (CHP) plants , and small power plants and CHP plants (distributed sources). The quantities to characterize the energy effectiveness and CO₂ emission of the energy analyzed generation technologies have been determined. The unit electricity generation costs, discounted for 2016, which cover the cost of the CO₂ emission allowance have been determined for particular technologies. The roadmap of the sustainable development of the generation sources in NPS between 2020 and 2035 has been elaborated. The results of the calculations and analyses are presented in tables and on figures.

4. Tadeusz Chmielniak, Andrzej Rusin, Henryk Łukowicz

   Modernizacja i rewitalizacja istniejących bloków węglowych ważnym warunkiem stabilności sektora wytwarzania elektryczności

   Słowa kluczowe: bloki węglowe, modernizacja bloków, bezpieczeństwo systemu energetycznego

   Polskie technologie wytwarzania elektryczności wykorzystują głównie paliwa kopalne. Mimo istotnego wzrostu zainstalowanej mocy ze źródeł odnawialnych, stanowi ona nadal ponad 90% całego wolumenu wytwarzanej elektryczności. Drugą istotną charakterystyką infrastruktury wytwarzania jest zaawansowany wiek przeważającej liczby bloków (zwłaszcza bloków 200 MW). W stadium realizacji są obecnie cztery bloki na węgiel kamienny o mocy rzędu 1000 MW, jedna jednostka 500 MW na węgiel brunatny jest planowana. Rachunek ekonomiczny pokazuje, że dla tych bloków inwestycja ma swe uzasadnienie przy cenie elektryczności 240 270 zł/MWh. Obserwacja cen hurtowych wskazuje natomiast, że są one istotnie niższe, z ciągłą tendencją do spadku, (rys. 4) (www.ure.gov.pl). Rodzi to wątpliwości co do zasadności - z ekonomicznego punktu widzenia przy obecnych cenach węgla - wprowadzania do systemu nowych bloków dużej mocy. W konsekwencji wskazano na celowość poszukiwań innych rozwiązań pomostowych. Jednym z nich jest przedłużenie eksploatacji istniejącej infrastruktury bloków 200 MW. W artykule przedstawiono przesłanki do podjęcia programu modernizacji i rewitalizacji bloków klasy 200 MW celem przedłużenia ich eksploatacji do 2035-2040 r. Wskazano na podstawowe problemy konieczne do rozwiązania dla spełnienia przez nie odpowiednich kryteriów ekologicznych (w tym konkluzji BAT) i technologicznych (głównie dotyczących zwiększenia elastyczności cieplnej). Naszkicowano zakres badań naukowych i przemysłowych.

   The modernization and revitalization of existing coal - fired plants are an important requirement for the stabilityof the electricity generation sector

   KEY WORDS: Coal-fired units, modernization of power units, security of energy system

   Polish power technologies mainly use fossil fuels. Despite a significant increase in the installed capacity from renewable sources, it still makes up more than 90% of the total volume of the electricity produced. Another important characteristic of the generation infrastructure is the advanced age of the majority of the blocks (especially 200 MW). At the stage of implementation are currently four coal-fired blocks with a capacity of approximately 1000 MW. Morever one lignite unit of 500 MW is planned. Economic calculations show that the investment for these blocks is justified by the price of electricity PLN 240-270 / MWh. The observation of the wholesale price indicates, however, that they are significantly lower, with the continuous trend of decline (fig. 4). This means that the introduction of new blocks of high-power to the system at the current price of coal is rather unjustified. Consequently, it pointed to the desirability of other technological solutions. One of them is the extension of the operation of the existing infrastructure by 200 MW. The article presents evidence to undertake a program of modernization and revitalization of the 200 MW class units for the extension of their use to 2035-2040. The fundamental problems needed to be resolved for the fulfilment of appropriate environmental criteria (including BAT conclusions) and technological ones (mainly increase the flexibility of the heat) have been specified. The paper also outlined the scope of scientific research and industrial applications.

5. Pablo Benalcazar, Jacek Kamiński

   Rynki zdolności wytwórczych a kogeneracja: rekomendacje dla Polski

   Słowa kluczowe: mechanizmy wynagradzania zdolności wytwórczych, jednostki kogeneracyjne, energetyka przemySłowa

   Praktycznie we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej, od ponad dziesięciu lat, trwa gorąca debata dotycząca ambitnego projektu rozwoju zintegrowanego, wspólnego rynku energii, projektowania i wdrażania mechanizmów wynagradzania mocy wytwórczych oraz aktualnej sytuacji w sektorze wytwarzania energii elektrycznej, w kontekście adekwatności zasobów. Według Agencji Współpracy Organów Regulacji Energetyki (ACER) oraz Komisji Europejskiej, około 11 państw członkowskich Unii Europejskiej rozważa lub już wprowadziło pewną formę mechanizmu wynagradzania mocy wytwórczych. W świetle niedawnej debaty na temat ewentualnej reformy rynku energii elektrycznej oraz wdrożenia w Polsce rynku mocy, w artykule (1) przedstawiono dwa podstawowe typy rynkowych mechanizmów zdolności wytwórczych funkcjonujących w Stanach Zjednoczonych i w Wielkiej Brytanii oraz (2) przeanalizowano jak w ramach tych modeli rynków uwzględniona została energetyka przemySłowa. Ponadto, w artykule zaproponowano szereg zaleceń (na podstawie wniosków wyciągniętych z funkcjonowania rynków mocy w USA i Wielkiej Brytanii), których celem jest zminimalizowanie niepewności regulacyjnych związanych z wprowadzeniem mechanizmu aukcyjnego w Polsce.

   Capacity markets and cogeneration facilities: recommendations for Poland

   KEY WORDS: capacity remuneration mechanisms, cogeneration facilities, autogeneration

   For over a decade, there has been a heated debate across all EU Member States in regard to the ambitious project of developing an integrated EU energy market, the design and implementation of internal capacity remuneration mechanisms, and the current situation of electricity generation and resource adequacy of each Member State. According to the Agency for Cooperation of Energy Regulators and the European Commission, approximately 11 Member States are considering or have implemented some form of capacity remuneration mechanism. In view of the recent debate on the possible market reform and implementation of a capacity market in Poland, this paper (1) presents an overview of two capacity market designs presently implemented in the US and in the UK and (2) examines how these capacity markets have incorporated autogeneration units in their capacity market model. Furthermore, this paper proposes a set of recommendations (based on lessons learned from the US and UK) aimed to minimize the level of regulatory uncertainties associated with the introduction of a capacity auction mechanism in Poland.

6. Joanna Mazurkiewicz

   Efektywność ekonomicznych instrumentów ograniczania emisji CO₂

   Słowa kluczowe: polityka energetyczna, efekty zewnętrzne, system handlu emisjami, odnawialne źródła energii

   W celu przeprowadzenia transformacji krajów członkowskich w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, na poziomie Unii Europejskiej wprowadzono zestaw celów polityki klimatycznej w horyzoncie 2020 i 2030 roku. Cele te zostały ustanowione zarówno na poziomie krajowym (poprzez ustalenie ram polityki energetyczno-klimatycznej), jaki i międzynarodowym (poprzez deklaracje obniżenia poziomu emisji w Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu - UNFCCC). Dla realizacji tych celów decydenci polityczni wprowadzają szeroki wachlarz instrumentów wspierających redukcję emisji oraz rozwój odnawialnych źródeł energii. Uzasadnieniem takiej polityki jest szereg argumentów, od zachowania bezpieczeństwa energetycznego i ochrony środowiska naturalnego, po wspieranie powstawania innowacji i miejsc pracy, zaś środki tej polityki obejmują szereg instrumentów: od subsydiów po uprawnienia do emisji. Celem niniejszego artykułu jest analiza interakcji zachodzących pomiędzy instrumentami ograniczania emisji CO₂. W pierwszej części przedstawiono postępy w realizacji celów polityki energetycznej i klimatycznej do 2020 roku. W części drugiej zaprezentowano klasyfikację instrumentów ograniczania emisji, odpowiadające celom polityki energetycznej: internacjonalizacji kosztów zewnętrznych oraz rozwojowi wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Część trzecia zawiera analizę potencjalnych interakcji zachodzących pomiędzy tymi mechanizmami. W szczególności uwzględniono system EU ETS i dwa modele wspierania rozwoju odnawialnych źródeł energii - systemu kształtowania cen oraz systemu kształtowania ilości energii ze źródeł odnawialnych.

   The effectiveness of economic mechanisms of CO₂ reduction

   KEY WORDS: energy policy, externalities, emissions trading system, renewable energy

   To accomplish the transition to a low-carbon society, the EU has adopted a set of climate and energy targets for 2020 and 2030, both domestically (through its 2030 climate and energy policy framework) and internationally (through its intended contribution to the UNFCCC). Policymakers at all levels of government have been supporting a wide range of incentive mechanisms for emissions reduction and the deployment of renewable energy sources (RES). Motivations for such policy range from energy security and environmental preservation to green jobs and innovation, and measures comprise an array of subsidies from mandates to emissions trading. These mechanisms have been distinguished due to the energy policy targets: internalization of external costs and the deployment of renewable sources of energy.

   The aim of this paper is to analyze the interactions the economic mechanisms of CO₂ reduction. The first part of the article presents an overview of the latest progress towards the climate and energy targets for 2020. The second part of the article presents the classification of instruments supporting the decrease in CO₂ emissions, distinguished due to the state targets: internalization of external costs and the deployment of renewable sources of energy. Part three includes an analysis of the interaction between these mechanisms. The results of implementation were presented in relations to the EU ETS system and two models of mechanisms for the popularization of renewable energy sources - a price based system and quota based system.

7. Szymon Kuczyński, Krystian Liszka, Mariusz Łaciak, Katarzyna Kyć, Andrij Oliinyk, Adam Szurlej

   Wpływ zastosowania paliw alternatywnych w transporcie, ze szczególnym uwzględnieniem CNG, na ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza

   Słowa kluczowe: sprężony gaz ziemny, pojazdy napędzane gazem ziemnym, paliwa alternatywne, emisje, ceny paliw, gazy cieplarniane

   Wykorzystanie w transporcie gazu ziemnego jako alternatywnego paliwa ma długą historię, sięga bowiem lat sześćdziesiątych XIX wieku. W okresach kryzysów związanych z niedoborem paliw konwencjonalnych rosło wykorzystanie paliw gazowych w transporcie. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/94/UE w sprawie rozwoju infrastruktury paliw alternatywnych nakłada na państwa członkowskie obowiązek rozmieszczenia infrastruktury dla ładowania energii elektrycznej oraz stacji tankowania gazu ziemnego w postaci CNG (Compressed Natural Gas - sprężony gaz ziemny) i LNG (Liquefied Natural Gas - skroplony gaz ziemny). W artykule przeanalizowano jak kształtowała się emisja głównych zanieczyszczeń pochodzących z transportu drogowego w Polsce w latach 2003-2014. Przeanalizowano zmiany emisji CO₂ w wybranych miastach Polski, ze szczególnym uwzględnieniem emisji z sektora transportowego. Przybliżono efekty ekologiczne i ekonomiczne związane z eksploatacją autobusów CNG w krakowskim MPK. Podjęto próbę identyfikacji głównych barier rozwoju krajowego rynku CNG oraz przywołano wybrane pozytywne czynniki z krajów UE wspierające rozwój rynku CNG.

   The impact of the use of alternative fuels in transport, with particular emphasis on CNG, to reduce emissions of air pollutants

   KEY WORDS: Compressed Natural Gas (CNG), Natural Gas Vehicles, alternative fuels, emissions, fuel prices, greenhouse gases

   The use of natural gas as alternative fuel in the transport sector has a long history and dates back to the 1860s. In the conventional fuel shortage crisis times, fuel gas was frequently used in transport. Directive 2014/94/EU of the European Parliament and of the Council a on the deployment of alternative fuels infrastructure obliges EU member states to develop power access hotspots as well as CNG and LNG distribution infrastructure. The emission of major contaminants generated by road transport in Poland from 2003-2014 were analyzed in this paper. The CO₂ emissions in major Polish cities were approximated, with a special emphasis on transport as their source. The ecological and economic aspects of CNG buses in Krakow municipal transport were analyzed. Attempts were made to identify major obstacles hindering the development of the CNG market in Poland against the background of positive examples of actions undertaken by some EU countries on behalf of the CNG market.

8. Michał Krzykowski, Jakub Zięty

   Nowy system wsparcia instalacji spalających biomasę - problematyka prawna

   Słowa kluczowe: odnawialne źródła energii, biomasa, sektor energii, system aukcyjny

   Jednym z filarów współczesnej polityki energetycznej jest promowanie energii ze źródeł odnawialnych (OZE). W perspektywie ostatnich lat można zaobserwować systematyczny wzrost udziału OZE w bilansie energetycznym Polski. Niewątpliwie taki stan jest następstwem implementacji prawa unijnego, które nakłada na państwa członkowskie obowiązek wzmocnienia roli OZE w procesie wytwarzania energii elektrycznej. Celem opracowania jest próba oceny zarówno obowiązujących jak i projektowanych aktów prawnych w zakresie promowania i wytwarzania energii z odnawialnych źródeł ze szczególnym uwzględnieniem biomasy wykorzystywanej na cele energetyczne. Problematyka ta wydaje się nade wszystko ważna w kontekście wejścia w życie ustawy o odnawialnych źródłach energii z 20 lutego 2015 r. (Dz.U. z 2015 poz. 478 z późn. zm.) oraz przygotowywanego rozporządzenia wykonawczego do ustawy w zakresie weryfikacji pochodzenia biomasy na potrzeby wsparcia w ramach nowego systemu promocji OZE.

   The new system of supporting electric energy generators for biomass - legal aspects

   KEY WORDS: renewable energy sources, biomass, energy sector, energy sources act

   Renewable energy is one of the basic points of the modern European Union Policy. A systematic growth of renewable energy in the Polish energy balance can be observed in recent years. Without any doubt, such an approach is a result of the implementation European Union Law which imposes the duty to intensify the role of green energy in the process of producing energy on the member states. The main aim of the paper is an evaluation of the actual and future EU and Polish legal acts referring to the promotion and production of energy from renewable sources. The authors would specially take biomass for energy purposes into consideration. Those issues seems to be especially important in the context of the new Renewable Energy Sources Act from February 20, 2015 and the projected enforcement regulation relating to biomass.

9. Waldemar Dołęga

   Wybrane aspekty realizacji inwestycji sieciowych

   Słowa kluczowe: infrastruktura sieciowa, realizacja, inwestycja

   W artykule przedstawiono problematykę realizacji inwestycji sieciowych oraz charakterystykę tego procesu, jak również proces realizacji inwestycji sieciowych w obszarze formalno-prawnym. Omówiono krajowe uregulowania prawne dotyczące przygotowania i realizacji inwestycji sieciowych. Przeprowadzono ich analizę i ocenę oraz zidentyfikowano utrudnienia i bariery związane z realizacją inwestycji sieciowych. Przedstawiono analizę przyczyn niedostosowania istniejących rozwiązań prawnych do specyfiki inwestycji liniowych oraz dotychczasowe prace legislacyjne zmierzające do zmiany tego stanu. Zwrócono szczególną uwagę na ustawę o przygotowaniu i realizacji strategicznych inwestycji w zakresie sieci przesyłowych oraz "zamrożony" projekt specustawy o korytarzach przesyłowych. Zaproponowano zmiany uregulowań prawnych ukierunkowanych na szybkość i efektywność procesu inwestycyjnego, uproszczenie i przyspieszenie zarówno procesu przygotowania jak i realizacji inwestycji sieciowych, ułatwione pozyskiwanie terenów pod lokalizację inwestycji liniowych i wprowadzenie instrumentów umożliwiających szybkie rozwiązania sytuacji spornych. Stwierdzono, że taką możliwość daje jedynie specustawa, bowiem kompleksowa nowelizacja przepisów dotyczących realizacji inwestycji rozproszonych w bardzo wielu ustawach i aktach wykonawczych do nich jest po prostu nierealna. Dokonano analizy i oceny specustaw dotyczących różnych inwestycji infrastrukturalnych uchwalonych na przestrzeni ostatnich lat. Stwierdzono, że ich przyjęcie w istotny sposób ułatwiło realizację inwestycji infrastrukturalnych i pozwoliło na znaczące zwiększenie stopnia wykorzystania środków unijnych, przeznaczonych na finansowanie tych projektów. Przy czym przy realizacji inwestycji sieciowych w ostatnich latach szczególnie pomocna była specustawa o przygotowaniu finałowego turnieju Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej UEFA EURO 2012.

   Selected aspects realization of network investments

   KEY WORDS: network infrastructure, implementation, investment

   In this paper, subject matter of the implementation of network investments is discussed. The profile of this process is presented. The process of the construction of network investments in the formal and legal area is assessed. National legal regulations which describe preparation and construction of network investments, are discussed. Their analysis and assessment is performed. Identification of the hindrances and barriers connected with construction of network infrastructure are shown. An analysis of the causes of the non-adaptation of the existing legal solutions to the specificity of linear investments is presented. Past legislative works heading for change of this status are described. Special attention is paid to the Act on the Preparation and Construction of Strategic Investments in the Range of the Transmission Network and "freeze" project of the Act on Transmission Corridors. Amendments to legal regulations in the direction of: quick and effective investment process, simplification and acceleration of investment preparation and execution process, easy land acquisition for location of linear investments and introduction of instruments, which provide a quick solution for points of dispute possible are proposed. Such a possibility is only given by a special act, as the comprehensive amendment of regulations regarding the implementation of investments scattered across many acts and ordinances is simply unreal. An analysis and assessment of special acts regarded different infrastructural investments completed over last years is performed. The adoption of these special acts makes the implementation of infrastructural investments easier in an essential manner and has led to a considerable increase in degree of utilization of union financial resources allocated for the financing of such projects. The Act of the Preparation for the UEFA Euro 2012 European Football Championship has been especially helpful in the implementation of network investments in recent years. In this paper, selected aspects of the implementation of network investments resulting from the national legal conditionings are discussed. They have fundamental influence on process of expansion and modernization of network infrastructure, which takes the principle of sustainable development into account.

10. Stanisław Rychlicki, Piotr Kosowski, Joanna Wartak, Marek Solecki

    Ocena społecznej akceptacji przemysłu naftowego w Polsce

    Słowa kluczowe: przemysł naftowy, ankieta, ocena społeczna, akceptacja społeczna, CO₂-EOR, Polska

    W artykule przedstawiono wyniki badań ankietowych przeprowadzonych w celu poznania oceny społecznej akceptacji przemysłu naftowego w Polsce. Ankieta została przeprowadzona w południowej części województwa podkarpackiego (w Krośnie, Jedliczu i Rymanowie), gdzie od wielu lat funkcjonuje przemysł naftowy. Zbadano ogólny stan wiedzy respondentów w zakresie zagadnień związanych z przemysłem naftowym. Ocenie poddano odbiór społeczny wpływu działań przemysłu naftowego na życie ludzi oraz na środowisko przyrodnicze. Istniejące w obrębie badań złoża ropy naftowej i gazu ziemnego brane są pod uwagę przy możliwości intensyfikacji wydobycia ropy naftowej poprzez zatłaczanie dwutlenku węgla (CO₂-EOR) z jednoczesną jego sekwestracją w złożu (CCS). W związku z powyższym, szczególną uwagę zwrócono na postrzeganie oraz akceptację przez społeczność lokalną wspomnianych technologii. Zaobserwowano, że badana społeczność w znacznej części deklaruje brak wiedzy w obrębie poruszanych zagadnień. Brak akceptacji społecznej w dużej mierze wynika z obawy przed nieznanym i może prowadzić do utrudnień w realizacji nowych inwestycji związanych z działalnością przemysłu naftowego. W związku z tym stwierdzono, że edukacja społeczeństwa w zakresie wspomnianej tematyki jest konieczna, ponieważ ma bezpośredni wpływ na postrzeganie oraz akceptację działań prowadzonych przez przemysł naftowy.

    Assessment of social acceptance of oil industry in Poland

    KEY WORDS: oil industry, survey, social assessment, social acceptance, CO₂-EOR, Poland

    The article presents the results of a survey carried out in the framework of the project MUSE in order to examine the assessment of social acceptance of the oil industry in Poland. The survey was conducted in the part of southern Sub-Carpathian region (in Krosno, Jedlicz and Rymanów), where the oil industry has been operating for many years. The respondents' knowledge on issues related to the oil industry was exmained. Public perception of the impact of the oil industry on the lives of people and the environment was evaluated. Oil and natural gas fields existing within the field of research were taken into consideration when the possibility of enhancing oil recovery by injecting carbon dioxide (CO₂-EOR) with its simultaneous sequence in the bed was concerned (CCS). Therefore, special attention was paid to social perception and acceptance of the above mentioned technologies. It has been observed that respondents of the survey largely declare a lack of knowledge on the issues discussed. The lack of social acceptance is largely due to the fear of the unknown and can lead to the appearance of difficulties in the implementation of new projects related to the activities of the oil industry. Therefore, it was found that it is necessary to educate the public on the subject, because it has a direct impact on the perception and acceptance of the activities of the oil industry.

POLITYKA ENERGETYCZNA, TOM 19 ZESZYT 4
Spis referatów XXX Konferencji - Część 2

1. Zbigniew Kasztelewicz, Miranda Ptak, Mateusz Sikora

   Kroki milowe polskiej doktryny energetycznej dla rozwoju branży węgla brunatnego w XXI wieku w Polsce

   Słowa kluczowe: energetyka, węgiel brunatny, uwarunkowania i scenariusze rozwoju

   Węgiel brunatny jest ważnym surowcem energetycznym wykorzystywanym do produkcji energii elektrycznej i przyczyniającym się do zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego kraju. Polska jako jeden z nielicznych krajów na świecie posiada wszystkie atuty do kontynuacji wydobycia węgla z możliwością znacznego jego zwiększenia za 20-30 lat. Uwarunkowania dla rozwoju górnictwa węgla brunatnego w Polsce są bardzo złożone zarówno pod względem prawnym, środowiskowym, ekonomicznym, jak i wizerunkowym. Dotychczasowa polityka energetyczna Polski jest zbiorem różnych celów przy braku jednej doktryny górniczo-energetycznej opartej na krajowych uwarunkowaniach społeczno-gospodarczych wypracowanych w ostatnich dekadach. Dlatego dla dalszego rozwoju gospodarczego kraju należy dołożyć wszelkich starań, aby uzyskać konsensus polityczny w Polsce i akceptację Unii Europejskiej na polską nową doktrynę energetyczną na następne dekady XXI wieku. Autorzy przedstawili uwarunkowania w postaci "kroków milowych", których wdrożenie winno przyczynić się do kontynuacji i rozwoju branży węgla brunatnego na następne dekady XXI wieku.

   Milestones of Polish energy doctrine for the development of lignite industry in the 21-st century in Poland

   KEY WORDS: energy industry, lignite, conditions and development scenarios

   Lignite is an important energy resource used to produce electricity and contributing to the energy security of the country. Poland as one of the few countries in the world has all the advantages for the continuation of lignite mining industry with the possibility of 20-30 years a significant increase. Conditions for the development of lignite mining industry in Poland are very difficult in terms of legal, environmental and economic, as well as public relation problems. Current energetic policy is a collection of different targets with the lack of one mining-energetic doctrine based on national social-economic determinants which have been developed for last ten years. For the future country development every effort must be made for the political consensus in Poland and European Union acceptance for the new energetic doctrine for the next decades of 21-st century. The authors of this paper presented conditions in the form of milestones, the implementation of which should contribute to the continuation and development of lignite mining industry for the next decade of the 21-st century.

2. Katarzyna Stala-Szlugaj

   Perspektywy zapotrzebowania na węgiel kamienny przez sektor drobnych odbiorców z regionu N-E

   Słowa kluczowe: węgiel kamienny, popyt, gospodarstwa domowe, region N-E

   Celem artykułu było określenie perspektyw zapotrzebowania na węgiel kamienny przez sektor drobnych odbiorców z regionu północno-wschodniego (w skrócie region N-E). Do regionu N-E przyporządkowane zostały cztery województwa: mazowieckie, łódzkie, podlaskie i warmińsko- mazurskie. W latach 2005-2014 sektor drobnych odbiorców w regionie N-E łącznie zużył od 2,5 do 3,7 mln ton węgla kamiennego. Przeprowadzona analiza pozwoliła stwierdzić, że zużycie węgla kamiennego przez odbiorców w poszczególnych województwach regionu N-E przebiega w podobnym tempie, jak zużycie tego surowca dla całego kraju. Występują duże rozbieżności w wolumenie zużycia węgla pomiędzy poszczególnymi województwami: najwyższe jest w mazowieckim (1,2-1,8 mln ton w latach 2005-2014), najniższe - w podlaskim i warmińsko-mazurskim (ok. 3/4 niższe niż w woj. mazowieckim). Chcąc określić perspektywy zapotrzebowania na węgiel kamienny wzięto pod uwagę nie tylko wielkość zużycia tego surowca, ale również jego dwóch największych konkurentów: gazu ziemnego i ciepła sieciowego. Wyznaczono także linie trendu zużycia węgla kamiennego, które sugerowałyby wzrost jego zużycia. Jednakże niewielkie roczne przyrosty wolumenu tego surowca w ostatnich pięciu latach, raczej na to nie wskazują. Mając także na uwadze stan zamożności gospodarstw domowych (relatywnie duży udział gospodarstw o dochodzie rozporządzalnym niższym niż średnia krajowa) można wnioskować, że w najbliższych kilku latach zużycie węgla kamiennego w regionie N-E utrzyma się na obecnym poziomie (ok. 3,3-3,7 mln ton).

   Perspectives of hard coal demand for municipal and housing sector from the region N-E

   KEY WORDS: hard coal, demand, households, the N-E region

   The aim of the article was to determine the perspectives of hard coal demand for the municipal and housing sector from the Poland N-E region. This region consists of four voivodships: the Mazowieckie Voivodship, the Łódzkie Voivodship, the Podlaskie Voivodship and the Warmińsko-Mazurskie Voivodship. In the years 2005-2014, the municipal and housing sector in the N-E region consumed between 2.5 and 3.7 million tons of hard coal in total. The analysis has shown that the consumption of hard coal by customers in different voivodship of the region runs at a similar rate as its consumption for the entire country. There are wide variations in the volume of coal consumption between provinces: the highest is in the Mazowieckie (1.2-1.8 million tons in 2005-2014), the lowest - in the Podlaskie and Warmińsko-Mazurskie (about 3/4 lower than in the Mazowieckie Voivodship) . To determine the prospects of demand for hard coal the volume of the coal consumption, but also consumption of natural gas and district heating were taken into account. The trend lines of coal consumption, which would suggest an increase, were also established. However, small annual increases in the volume of gas in the last five years, rather it did not show this phenomenon. Taking the state of household wealth into account (a relatively large share of households with disposable income lower than the national average), it can be concluded that the consumption of hard coal in the N-E region will remain at the current levels in the next few years (around 3.3-3.7 million tons).

3. Bartosz Ceran, Krzysztof Sroka

   Wielokryterialna analiza współpracy hybrydowego systemu wytwórczego z systemem elektroenergetycznym

   Słowa kluczowe: hybrydowe systemy wytwórcze, ogniwa paliwowe, magazynowanie energii

   W referacie zaprezentowano wyniki wielokryterialnej analizy współpracy hybrydowego systemu wytwórczego (HSW) składającego się z turbin wiatrowych, paneli fotowoltaicznych oraz magazynu energii elektrolizer - ogniwo paliwowe typu PEM z systemem elektroenergetycznym. Przedstawiono równania bilansowe opisujące rozpływy mocy w analizowanym systemie hybrydowym. W analizie wielokryterialnej przyjęto następujące scenariusze: bazowy S-I - układ hybrydowy zasila odbiorcę o profilu komunalnym o maksymalnym poborze mocy 60 kW i rocznym zapotrzebowaniu na energię elektryczną w ilości 340 MWh w trybie off-grid, scenariusze S-II, S-III, S-IV - system elektroenergetyczny pokrywa 25%, 50%, 75% zapotrzebowania na energię przez odbiorcę. Jako kryteria oceny rozpatrywanych scenariuszy przyjęto: zużycie paliwa (wodoru) dodatkowego (back-up) przez hybrydowy system wytwórczy (kryterium energetyczne), jednostkowy koszt wytwarzania energii elektrycznej przez hybrydowy system wytwórczy (kryterium ekonomiczne), emisja dwutlenku węgla podczas pracy (kryterium środowiskowe) oraz stopień wykorzystania mocy zamówionej w systemie przez odbiorcę (kryterium energetyczne). Przebadano wpływ wag wyżej wymienionych kryteriów na wynik końcowy analizy wielokryterialnej.

   Multi-citeria analysis of the cooperation of the hybrid and electrical power systems

   KEY WORDS: hybrid power generation systems, fuel cells, energy storage

   The paper presents the results of a multi-criteria analysis of cooperation between the hybrid power generation system of wind turbines, photovoltaic modules and a PEM fuel cell with an electrolyzer as energy storage with an electrical power system. The balance equations that describe the load flow in the analyzed hybrid power generation system were presented. Four work scenarios were analyzed and compared: scenario S-I: the hybrid power generation system supplies the receiver of the a municipal profile with a maximum power consumption of 60 kW and an annual demand for electric energy of 340 MWh, without a power system, scenarios S-II, S-III, S-IV: electrical power system supplies 25%, 50% and 75% of the energy load. The following criteria were adopted for the evaluation scenarios: unit hydrogen consumption by hybrid power generation system for the purposes of backup (energy criterion), unit cost of energy produced by a hybrid power generation system (economic criterion), unit emission of carbon dioxide - CO₂ (environmental criterion), capacity utilization of power ordered by the customer from the power system (energy criterion). The influence of the criteria weights on the result of the multi-criteria analysis were analyzed.

4. Agata Fugiel, Dorota Burchart-Korol

   Identyfikacja problemów środowiskowych z wykorzystaniem metody oceny cyklu życia na przykładzie technologii zgazowania węgla

   Słowa kluczowe: Life Cycle Assessment, produkcja energii, zgazowanie węgla, metoda ILCD

   Produkcja energii w Polsce w głównej mierze oparta jest na węglu kamiennym i brunatnym, co powoduje znaczne obciążenia dla środowiska. Dlatego istotne jest poszukiwanie alternatywnych sposobów jej wytwarzania. W artykule dokonano identyfikacji i oceny problemów środowiskowych związanych z technologią naziemnego zgazowania węgla brunatnego z wykorzystaniem techniki oceny cyklu życia. Przedstawiono metodę analizy cyklu życia ILCD Midpoint (The International Reference Life Cycle Data System) rekomendowaną przez Komisję Europejską do stosowania jako reprezentatywną dla warunków europejskich. Metoda ILCD została wykorzystana zarówno do oceny problemów środowiskowych technologii zgazowania węgla brunatnego, jak i analizy porównawczej produkcji energii elektrycznej opartej na technologii zgazowania węgla oraz technologii spalania węgla. Wykazano, iż technologia zgazowania węgla w największym stopniu wpływa na emisję gazów cieplarnianych oraz powoduje działanie toksyczne dla ludzi. Określono również determinanty wpływu na środowisko, do których zaliczono emisję ditlenku węgla oraz wydobycie węgla brunatnego. Wykazano, że technologia zgazowania powoduje mniejsze obciążenia dla środowiska w porównaniu do technologii spalania węgla, szczególnie w kategorii wpływu - działanie toksyczne dla ludzi, działanie inne niż rakotwórcze.

   Identification of environmental problems using Life Cycle Assessment approach on the coal gasification example

   KEY WORDS: Life Cycle Assessment, Energy generation, Coal gasification, ILCD Midpoint Method

   Energy production in Poland is based primarily on hard coal and lignite, which creates a considerable environmental burden. It is therefore important to look for alternative methods of energy generation. The article contains the identification and evaluation of environmental problems related to the technology of ground coal gasification using the life cycle assessment technique. The ILCD Midpoint method (The International Reference Life Cycle Data System) of life-cycle analysis, recommended by the European Commission as representative for European conditions, is presented. The ILCD method has been used both to evaluate environmental problems of the technology of lignite gasification and to make a comparative analysis of electricity production based on the technology of coal gasification and coal combustion. It has been shown that the technology of coal gasification has the most significant impact on the emission of greenhouse gases and produces toxic effects for humans. Determinants of the impact on the environment, including emissions of carbon dioxide and lignite mining, have been identified. It has been demonstrated that the gasification technology causes less environmental burden compared to the coal combustion technology, particularly in the impact category - human toxicity, non-cancer effects.

5. Dominik Kryzia, Lidia Gawlik, Monika Pepłowska

   Uwarunkowania rozwoju czystych technologii wytwarzania energii z paliw kopalnych

   Słowa kluczowe: elektroenergetyka, czyste technologie energetyczne, sekwestracja CO₂, CCS, gaz ziemny, węgiel, dekarbonizacja

   Rozwój czystych technologii wytwarzania energii w Polsce zależy od wielu czynników. Autorzy zidentyfikowali najważniejsze z nich i scharakteryzowali w niniejszej pracy. Jednym z takich czynników jest niekorzystna struktura wiekowa krajowych bloków energetycznych, która determinuje realizację nowych inwestycji. Rosnące wymagania dotyczące ochrony środowiska przyrodniczego i ograniczenia w zakresie emisji gazów cieplarnianych niejako wymuszają wprowadzanie czystych technologii wytwarzania energii. Biorąc pod uwagę fakt, że węgiel jest podstawowym źródłem energii w Polsce, dominującym kierunkiem rozwoju czystych technologii będą technologie węglowe. Istotnym ograniczeniem dla ich wprowadzenia mogą być jednak wysokie koszty wytwarzania energii w tych technologiach, wynikające ze znacznych nakładów inwestycyjnych oraz wysokich kosztów eksploatacji. Kolejną barierą może być malejąca baza zasobowa, której zwiększenie będzie wymagało realizacji nowych inwestycji w krajowym przemyśle wydobywczym, co wpłynie na wzrost kosztów wytwarzania energii w technologiach węglowych. Ponadto większość czystych technologii energetycznych nie jest na tyle dojrzała, aby wprowadzać je do komercyjnego użycia. Budzi to obawy społeczne, które mogą doprowadzić do zablokowania realizacji inwestycji oraz zwiększa ryzyko inwestycyjne, zniechęcając inwestorów do finansowania tego rodzaju inwestycji.

   Conditions for development of clean technologies of energy generation from fossil fuels

   KEY WORDS: clean energy technologies, CO₂ sequestration, CCS, natural gas, coal, decarbonization

   The development of clean energy technologies in Poland depends on many factors. The authors identified few most important ones and characterized them in this work. One of such factors is the unfavorable age structure of national power units which determines the development of new projects. The increasing requirements for environmental protection and restrictions on greenhouse gas emissions force the introduction of clean energy technologies. Considering the fact that coal is the primary source of energy in Poland, the dominant direction of clean technologies development will become the coal technologies. An important limitation to their introduction may be, however, the high cost of producing energy in these technologies resulting from substantial investment and high operating costs. Another barrier may be a declining resource base, increase of which will require new investments in the domestic mining industry that will have an impact on the cost of power generation in coal technologies. In addition, most of clean energy technologies are not mature enough for deployment and commercial use. This raises public concerns, which could lead to the retreat of the investment and increase the investment risk leading to discouraging investors to finance such investments.

6. Robert Zarzycki, Michał Wichliński

   Możliwości usuwania rtęci w palenisku cyklonowym

   Słowa kluczowe: palenisko cyklonowe, pył węglowy, modelowanie numeryczne, usuwanie rtęci, rtęć

   W pracy przedstawiono propozycję wykorzystania paleniska cyklonowego w procesie jego obróbki termicznej na potrzeby procesu uwalniania rtęci. Przedstawiono budowę oraz sposoby pracy paleniska cyklonowego. Omówiono metodykę procesu numerycznego modelowania spalania i zgazowania pyłu węglowego. Uzyskane wyniki wykazały, że poprzez zmianę strumienia paliwa podawanego do paleniska cyklonowego możliwa jest kontrola temperatury oraz stopnia odgazowania paliwa. Dzięki temu istnieje możliwość nagrzewania paliwa do wymaganej temperatury ze względu na zakładany poziom usuwania rtęci z paliwa. Przeprowadzone badania eksperymentalne potwierdziły wyniki obliczeń numerycznych dotyczące nagrzewania paliwa i wykazały możliwość usunięcia 90% rtęci z paliwa. Uzyskane wyniki potwierdzono na laboratoryjnym stanowisku pieca obrotowego.

   Possibilities of removing mercury in the cyclone furnance

   KEY WORDS: cyclone furnace, coal dust, numerical modeling, removal of mercury, mercury

   The paper presents the proposal to use the cyclone furnace in the process of heat treatment for the process of the release of mercury. We present the structure and working methods cyclone furnace. Discusses the methodology of the process of numerical modeling of combustion and gasification of coal dust. The results showed that, by changing a fuel stream fed to the cyclone furnace is possible to control the temperature and the degree of degassing of the fuel. This permits heating of the fuel to the desired temperature due to the expected level of mercury removal from the fuel. The conducted experimental studies confirmed the results of numerical calculations on heating fuel and showed the possibility of 90% removal of mercury from the fuel. The results confirmed the laboratory workplace rotary kiln.

7. Stefan Góralczyk, Włodzimierz Marchenko, Marta Karnkowska, Robert Podgórzak

   Technologia produkcji energii elektrycznej z odnawialnych źródeł

   Słowa kluczowe: Produkcja energii z biomasy, produkcja energii elektrycznej, produkcja energii cieplnej, biomasa odpadowa, mikronizacja, kogeneracja

   Tekst przedstawia technologię produkcji energii elektrycznej oraz cieplnej w kogeneracji ze zmikronizowanej biomasy odpadowej (słomy). Zastosowane rozwiązanie oparte jest na mikronizacji biomasy i uzyskaniu niezbędnego ciepła w warunkach procesowych optymalnych dla biomasy w specjalistycznej komorze spalania, która jako źródło zewnętrzne podgrzewa powietrze do wartości niezbędnych dla napędu turbiny w składzie siłowni energetycznej. Proces mikronizacji, polegający na rozdrobnieniu metodą RESS (Szybki Wzrost Nadkrytycznych Parametrów - doprowadzenie rozdrabnianego materiału do stanu, w którym następuje przekroczenie wartości oddziaływań międzycząsteczkowych) ma charakter fizyczny i w tym czasie nie zachodzą żadne reakcje chemiczne. Bezpośrednie spalanie eliminuje użycie wody. Sposób produkcji zmikronizowanej biomasy jest bezodpadowy. Biomasa zmikronizowana spala się z dużą szybkością w sposób przypominający spalanie gazów, ponieważ rośnie szybkość wydzielania się części lotnych wraz ze zmniejszaniem się rozmiaru cząstek biopaliwa. Sprawność energetyczna turbozespołu 2,5 MWe w kogeneracji przy zastosowaniu mikropaliwa w dyfuzyjnych komorach spalania turbiny (przebudowanej turbiny lotniczej) po konwersji naziemnej stanowi około 75% (porównywalna do turbiny gazowej). Poziom kosztów wytwarzania energii jest konkurencyjny wobec obecnie stosowanych paliw tradycyjnych.

   Technology of electrical energy production from renewable sources

   KEY WORDS: energy production from biomass, production of electricity, production of heat, biomass waste, micronization, cogeneration

   The text presents the technology for production of electrical energy and heat in cogeneration from micronized waste biomass (straw). The applied solution is based on micronization of biomass and obtaining the necessary heat under process conditions optimal for biomass in dedicated combustion chamber that as the external source heats the air to the values needed to drive the turbine in the energy plant. The micronization, involving grinding with RESS (Rapid Expansion of Supercritical Solution - bringing the material to the state of exceeding the values of intermolecular forces) method, is a physical proces and there are not any chemical reactions occuring. Direct combustion eliminates the use of water. A process for micronized biomass production is waste-free. Micronized biomass is combusted at high speed in a manner reminiscent of the gas combustion because it increases the speed of volatile components emission while biofuels particle size decreasing. Energy efficiency of the turbine set 2,5 MW in cogeneration with using microfuel in diffusion combustion chambers of turbine (adapted air turbine) after the conversion is about 75% (comparable to the gas turbine). The level of costs of energy production is competitive with traditional fuels currently used.

8. Robert Zarzycki, Zbigniew Bis, Krzysztof Walacik

   Badania procesu rozmrażania węgla w wagonach kolejowych

   Słowa kluczowe: węgiel kamienny, transport kolejowy, rozmrażanie węgla

   W pracy przedstawiono wyniki badań eksperymentalnych oraz obliczeń numerycznych procesu rozmrażania węgla w wagonach kolejowych. Transport węgla w czasie zimy może powodować problemy z jego rozładunkiem, a tym samym zagrażać ciągłości dostaw paliwa do elektrowni oraz podnosić koszty jego dostawy. Konieczne jest jego rozmrażanie, które realizowane jest najczęściej z wykorzystaniem promienników podczerwieni. Rozmrażanie węgla w wagonach kolejowych wymaga nagrzania ścian wagonów do założonej bezpiecznej temperatury i utrzymanie jej przez cały czas procesu rozmrażania. W pracy omówiono metodykę wyznaczania i obliczania zastępczego współczynnika przewodzenia ciepła dla warstwy węgla. Przeprowadzone badania eksperymentalne oraz symulacje numeryczne wykazały, że w przypadku niekorzystnych warunków atmosferycznych nastąpić może zamarznięcie warstwy węgla w czasie 8 godzin na głębokość około 100 mm. W takim przypadku minimalny czas rozmrażania, który zapewni rozmrożenie warstwy węgla na głębokość około 65 mm i umożliwi rozładunek wynosi około 1 godziny.

   Research on thawing coal in railway carriages

   KEY WORDS: coal, rail transport, thawing coal

   The paper presents the results of experimental and numerical calculations defrosting coal in railway carriages. The transport of coal in winter can cause problems with the unloading, and thus threaten the continuity of fuel supplies to power stations and raise the cost of its delivery. It is necessary to defrost it, which is most often performed using infrared heaters. The thawing of coal in railway carriages requires heating the walls of the wagons to a predetermined safe temperature and maintain it throughout the defrosting process. The paper discusses the methodology for determining and calculating the replacement of thermal conductivity of the carbon layer. The conducted experimental studies and numerical simulations have shown that in the event of adverse weather conditions, carbon layers can freeze within eight hours to a depth of about 100 mm. In this case, the minimum defrosting time is approximately one hour is a thaw carbon layer to a depth of about 65 mm which allow the unloading.

9. Michał Wichliński, Rafał Kobyłecki, Zbigniew Bis

   Badania zawartości rtęci w mułach węglowych

   Słowa kluczowe: rtęć, muły węglowe, Lumex, wzbogacanie węgla

   W pracy przedstawiono wyniki badań zawartości rtęci w próbkach mułów węglowych. Muły węglowe, będące odpadem procesów wzbogacania węgla, są kłopotliwe do zagospodarowania dla kopalni i zakładów przeróbczych. Jedną z metod ich zagospodarowania jest współspalanie ich w kotłach energetycznych z pełnowartościowym węglem. Najlepszym wyborem dla współspalania mułów węglowych są kotły fluidalne, z powodu temperatury pracy i warunków panujących w kotle w czasie procesu spalania. Zawartość rtęci w polskich węglach kamiennych wynosi około 80 ng/g, natomiast brak w literaturze danych dotyczących zawartości rtęci w polskich mułach węglowych współspalanych z węglem kamiennym w kotłach fluidalnych. W ramach badań sprawdzono zawartość rtęci w 24 próbkach mułów. Zawartość rtęci w badanych mułach węglowych wahała się od 15 do 130 ng/g. średnia zawartość rtęci wynosiła 87 ng/g. Wynika z tego, że muły węglowe zawierają zbliżone zawartości rtęci jak pełnowartościowe węgle kamienne wyższych sortymentów. Jednocześnie przeprowadzona analiza techniczna i elementarna wybranych próbek mułów węglowych pokazała brak znaczącej korelacji pomiędzy zawartością rtęci a zawartością pozostałych składników paliwa. Najwyższa uzyskana korelacja dla rtęci wynosiła R2 = 0,54 i była związana z zawartością części lotnych w badanym paliwie.

   Research on mercury content in coal slurries

   KEY WORDS: mercury, coal slurry, Lumex, enrichment of coal

   This paper presents the results of the mercury content in the samples of coal sluries. Coal slurries are waste of coal preparation processes, are troublesome to management for mines and coal preparation plants. One of the methods of co-management is co-firing in power plants boilers with a fully valuable coal. The best choice for co-firing of coal slurries is combustion in FBC boilers, due to temperature and conditions during the combustion process. The content of mercury in the Polish hard coals are about 80 ng/g, and there is lack of literature data on mercury content in Polish coal slurries co-firing with coal in fluidized bed boilers. Mercury content in the analyzed Polish coal slurries ranged from 15 to 130 ng/g. The average mercury content was 87 ng/g. It follows that the coals slurries contain similar levels of mercury as higher assortments coals. At the same time carried out proximate and elemental analysis of selected samples of coal slurries showed no significant correlation between mercury content, and the content of the other ingredients of fuel. The highest correlation obtained for the mercury was R2 = 0.54 and was associated with the content of volatile matter in the fuel.

10. Tomasz Mirowski, Krystyna Kubica

    Rola biomasy w lokalnych klastrach energetycznych

    Słowa kluczowe: biomasa, niska emisja, klastry energetyczne, OZE

    Potencjał energetyczny biomasy w Polsce pozwala na realizację projektów w zakresie jej zagospodarowania na cele grzewcze i do produkcji energii elektrycznej (biomasa stała), do produkcji paliw gazowych (biogaz) oraz ciekłych. Jednym ze sposobów wykorzystania lokalnych zasobów biomasy są tzw. lokalne klastry energetyczne, wskazywane przez Ministerstwo Energii jako kluczowy element zrównoważenia energetycznego, szczególnie na terenach gmin wiejskich. Idea klastrów energetycznych określana jest jako porozumienie podmiotów oferujących usługi w obszarze wytwarzania, dystrybucji, magazynowania i zaopatrzenia w energię i paliwa na obszarze lokalnym, w celu zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego przy zachowaniu opłacalności ekonomicznej, finansowej i społecznej oraz zrównoważonego rozwoju. W artykule autorzy wskazują kierunki działań jakie należy podjąć w zakresie regulacji oraz wsparcia organów państwowych, aby wykorzystując lokalne zasoby biomasy uzyskać wymierne korzyści środowiskowe (poprawa jakości powietrza) oraz ekonomiczne (zmniejszenie tzw. "zielonych odpadów") i poprawy efektywności energetycznej (wymiana starych urządzeń grzewczych). Został także przedstawiony problem ubóstwa energetycznego występujący w sektorze komunalno-bytowym, utrudniający działania jednostek samorządowych w zakresie poprawy jakości powietrza.

    The Role of Biomass in Energy Clusters

    KEY WORDS: biomass, low stack emission, energy clusters, RES

    The energy potential of biomass allows for the implementation of projects in its development for heating and electricity production (solid biomass), and also for the production of gas fuel (biogas) and liquid fuel in Poland. One way to use a local biomass resources are a local energy clusters, indicated by the Polish Ministry of Energy as a key elements of the energy balance, particularly in the areas of rural communes. The idea of energy clusters is defined as an agreement of entities offering services in the area of manufacturing, distribution, storage and supply of energy and fuel in the local area. The aim is to increase energy security while maintaining the viability of the economic, financial and social sustainability. The authors suggest action lines, which had to be taken to regulate and support a state authorities, to use a local biomass resources to obtain tangible environmental benefits (improved the air quality) and economic (reduction of green waste) and to improve energy efficiency (replacement of the old heating equipment). The authors present also the problem of energy poverty, which occurs in the municipal and household mainly, hindering the operation of local government units in improving an air quality.

Zeszty Naukowe Instytutu GSMiE PAN Nr 95
Spis referatów XXX Konferencji - Część 3

1. Urszula Ozga-Blaschke

   Rynki surowców metalurgicznych

   Słowa kluczowe: stal, ruda żelaza, węgiel koksowy, rynek międzynarodowy, ceny, prognozy

   W artykule krótko scharakteryzowano światowe rynki podstawowych surowców do produkcji stali, tj. rudy żelaza i węgla koksowego. Przedstawiono bieżącą sytuację na rynku stali oraz jej wpływ na rozwój rynków surowców i prognozy cen w handlu międzynarodowym. Słabe perspektywy wzrostu dla światowej gospodarki są kluczowym powodem słabości większości cen surowców przemysłowych. Spadek tempa wzrostu gospodarczego w Chinach oraz jego możliwy wpływ na wielkość popytu na surowce, a w konsekwencji na ich ceny, budzi ogromny niepokój. Szczególnie dotyczy to surowców, w przypadku których, udział Chin w globalnym zużyciu jest bardzo znaczny. Dla rynków surowców hutniczych (rudy żelaza, koksu, węgla koksowego) sytuacja sektora stalowego w Chinach, które odpowiadają za połowę światowej produkcji stali surowej, jest ważnym wskaźnikiem dla prognozowania przyszłej koniunktury, zwłaszcza, że kraj ten jest największym światowym importerem rudy żelaza oraz węgli koksowych. Spowolnienie gospodarki Chin jest m.in. efektem polityki rządu mającej na celu zmianę modelu gospodarczego z opierającego się na inwestycjach i produkcji do opartego na konsumpcji wewnętrznej i usługach. Mimo że Chiny notują obecnie najwolniejszy od 25 lat wzrost własnej gospodarki to nadal pozostaną ważną siłą napędzającą globalny wzrost gospodarczy.

   Metallurgical Raw Materials Markets

   KEY WORDS: steel, iron ore, coking coal, international market, prices, forecasts

   The article briefly characterizes global markets for basic raw materials for steel production, i.e. iron ore and coking coal. The current situation on the steel market is presented as well as its impact on the development of commodity markets, and forecasts of prices in international trade. Weak growth prospects for the global economy are a key reason for the weakness of most of the prices of industrial raw materials. The slowdown of economic growth in China and its possible impact on the demand for raw materials and consequently their prices, raises great concern. This is particularly true in the case of raw materials that China is a very significant consumer of on a global scale. For the metallurgical raw materials markets (iron ore, coke, coking coal) the situation of the steel sector in China, which accounts for half of world crude steel production, is an important indicator for forecasting the future economic situation, especially since the country is the world's largest importer of iron ore and coking coal. The slowdown in China's economy include the effect of government policies aimed at changing the economic model based on investment and production to one based on domestic consumption and services. Although China currently records the slowest growth of its economy in 25 years, it will remain a major driving force for global economic growth.

2. Wojciech Naworyta

   Analiza dostępności zasobów w polskich złożach węgla brunatnego ze względu na ochronę przyrody i zagospodarowanie powierzchni terenu

   Słowa kluczowe: węgiel brunatny, ochrona przyrody, ochrona złóż

   W artykule dokonano przeglądu polskich złóż węgla brunatnego pod kątem możliwości ich przyszłego zagospodarowania górniczego. We wstępie przedstawiono zasoby polskich złóż węgla brunatnego z uwzględnieniem wielkości poszczególnych złóż oraz stanu udokumentowania. Jako tło do analiz przedstawiono ustawowe formy ochrony przyrody w Polsce z oceną ich ilości oraz zajmowanej powierzchni. Przeanalizowano sposób zagospodarowania powierzchni terenu nad złożami oraz formy ochrony przyrody ustanowione nad złożami bądź w ich najbliższym otoczeniu. Zaproponowano weryfikację bilansu zasobów polskich złóż węgla brunatnego i wykreślenie tych złóż, których eksploatacja ze względu na zagospodarowania powierzchni i ochronę przyrody jest mało prawdopodobna. Oprócz wymienionych powodów natury przyrodniczej i zabudowy terenu zaproponowano, aby z bilansu wykreślić złoża o niewielkich zasobach (do 20 mln Mg). Samodzielna eksploatacja węgla z takich złóż ze względów ekonomicznych i ekologicznych nie jest uzasadniona. W artykule przedstawiono przykłady złóż, które ze względu na wartość przyrody oraz zabudowę prawdopodobnie nie będą w przyszłości eksploatowane. Efektem analiz jest krótka lista złóż węgla brunatnego, których przyszła eksploatacja przedstawia się jako mało konfliktowa i które jako baza zasobowa dostępnego krajowego surowca energetycznego powinny być przedmiotem szczególnej ochrony przed postępującą zabudową oraz przed niefrasobliwym ustanawianiem nowych form ochrony przyrody.

   Analysis of the availability of resources in the Polish brown coal deposits due to conservation and management of the land surface

   KEY WORDS: lignite, nature conservation, protection of deposits

   The article reviews the Polish lignite deposits in terms of the possibility of their future exploitation. In the introduction, the resources of Polish lignite deposits have been presented, taking the size of individual deposits and the status of their documentation into account. As the background, statutory forms of nature protection in Poland have been shown together with the assessment of their number and area. he development of the land surface area and forms of environmental protection established over deposits and in their immediate vicinity have been analyzed. The verification of Polish lignite resources has been proposed and the removal from the balance sheet of those deposits, the exploitation of which is unlikely due to spacedevelopment and the nature protection. In addition the removal from the balance sheet of deposits with small resources (under 20 million Mg) has been proposed because the independent exploitation of lignite from small deposits from the economic and ecological reasons is not justified. Some examples of lignite deposits have been presented, which, due to the value of nature and the surface management will not be exploited in the future. The result of the analysis is a short list of the lignite deposits, the future operation of which dos not pose a threat to the special values of nature. Such deposits as a base of available and only domestic energy resource should be protected against progressive land development and the carefree establishment of new forms of nature conservation.

3. Patryk Dunal, Adam Bocheński

   Koncepcja kształtowania cen węgla energetycznego na rynku polskim

   Słowa kluczowe: hipoteza rynku efektywnego, kontrakt swap, indeks cenowy węgla

   Liberalizacja rynku energii elektrycznej w Europie spowodowała stworzenie platform obrotu energią, powodując jednocześnie stworzenie platform obrotu paliwami, w tym węglem energetycznym. Na rynku europejskim ceny węgla energetycznego są ustalane na skutek oddziaływania strony popytowej i podażowej przy wsparciu mechanizmów i systemów giełdowych. Na polskim rynku są efektem wzajemnych negocjacji handlowych pomiędzy stronami. Taki stan rzeczy powoduje szereg implikacji, z których najważniejszą jest brak powszechnej informacji na temat bieżącego poziomu cen rynkowych. Dodatkowo, brak trwałego powiązania ceny polskiego węgla z ceną węgla na rynku międzynarodowym stwarza możliwości arbitrażu dokonywanego przez nabywców (pośredników). Asymetria informacji jest podstawową przyczyną nieefektywności polskiego rynku węgla. Jednym z możliwych działań poprawiających efektywność polskiego rynku węgla jest wprowadzenie transparentnego indeksu cenowego powiązanego z cenami europejskimi i/lub cenami energii elektrycznej. Taki sposób kształtowania cen węgla energetycznego umożliwi sporządzanie trafniejszych prognoz, planów budżetowych, oceny projektów inwestycyjnych, a także stworzy możliwość skutecznego zarządzania ryzykiem rynkowym, np. poprzez wykorzystanie kontraktów swapowych. Przedstawiona koncepcja kształtowania cen węgla energetycznego na rynku polskim oparta na formule cenowej zawierającej w sobie cenę zmienną API2 w zamierzeniu autorów powinna być przedmiotem dalszej dyskusji w pracach naukowych i eksperckich.

   The concept of development of steam coal prices on the Polish market

   KEY WORDS: efficient markets hypothesis, swap contract, coal index

   The liberalization of the electricity market in Europe led to the creation of energy trading platform, while causing the creation of fuels trading platforms including steam coal. On the European market coal prices are determined as a result of the impact of the demand side and the supply side with support mechanisms and trading systems. On the Polish market coal prices are the result of mutual trade negotiations between the parties. This situation raises a number of implications, the most important is the lack of general information about the current market prices. In addition, the lack of lasting connection between Polish coal prices and European coal prices creates opportunities for arbitrage transactions among buyers (intermediaries). The asymmetry of information is the main reason of inefficiencies Polish coal market. One of the possible measures to improve the efficiency of Polish coal market is the introduction of a transparent price index linked to European prices and/or electricity prices. This way of pricing steam coal could enable making better forecasts, budget plans, evaluations of investment projects, as well as the ability to create an effective market risk management, eg. through the use of swap contracts. In the intention of authors presented concept of development of coal prices on the Polish market based on a pricing formula that contains in itself a variable price API2 should be the subject of further discussion among scientific workers and experts.

4. Barbara Namysłowska-Wilczyńska, Artur Wilczyński, Henryk Wojciechowski

   Możliwości wykorzystania zasobów wodnych i energetycznych w podziemnych kopalniach surowców mineralnych

   Słowa kluczowe: kopalnie, surowce mineralne, zasoby wodne, zasoby energetyczne

   W kopalniach, oprócz tradycyjnie wydobywanych surowców mineralnych, występują jeszcze inne zasoby, tj. wodne i energetyczne, które w ogóle nie są wykorzystywane, lub też mają praktyczne zastosowanie w niewielkim stopniu. Pozyskiwanie wymienionych zasobów mogłoby poprawić efektywność ekonomiczną kopalń czynnych lub przedłużyłoby okres aktywności kopalń zamykanych. W artykule omówiono potencjalne możliwości wykorzystania zasobów energetycznych, pozostających poza sferą podstawowej działalności górniczej, związanej z wydobyciem złóż węgla kamiennego, ale także z eksploatacją różnorodnych surowców użytecznych. Podjęto również aspekt szerszego zagospodarowania kopalnianych wód podziemnych. Nawiązano do skutków likwidacji kopalń węglowych, na przykładzie Wałbrzyskiego Zagłębia Węglowego. Podkreślono ważność i aktualność podjętej problematyki. Przedstawione propozycje mogą stanowić wkład w urzeczywistnienie zasady zrównoważonego rozwoju, poprzez koncentrowanie się na trzech jego wymiarach - ekonomicznym, ekologicznym i społecznym. Jednocześnie byłby to sposób na zrównoważone zarządzanie środowiskiem wodnym na obszarach antropopresji, na terenach przemysłowych i post-przemysłowych, dla celów pozyskiwania wody, poprawy jej jakości oraz skorzystania z lokalnych źródeł energii, takich jak: ciepło i energia związana z potencjałem wodnym. Ponadto wskazano na możliwość magazynowania energii, co jest niezwykle ważne w dobie intensywnego rozwoju niekonwencjonalnych źródeł energii elektrycznej (farm wiatrowych, źródeł solarnych, elektrowni wodnych etc.), określanych wręcz jako źródła chimeryczne, gdyż ich cechą jest nieregularna praca.

   Possibilities of the utilization of water and energy in underground mineral resources mines

   KEY WORDS: mining, mineral resources, water resources, energy resources

   In addition to the traditionally mined mineral resources, water resources and energy are still present in the mines. Those resources are not used at all, or are intended for practical use, but to a lesser degree. The acquisition of these resources could improve the economic efficiency of active mines or prolong the period of activity of the closed mines. The article discusses the possibilities of using energy resources which are outside the sphere of the core business of mining and have taken a broader aspect of the development of underground water from mines. The proposals constitute a contribution to the implementation of the principles of sustainable development by focusing on three of its dimensions - economic, environmental and social. At the same time it would be a way for the sustainable management of the water environment in the areas of anthropopressure, in industrial and post-industrial areas, for the purpose of collecting water, improving water quality and the use of local energy sources, such as heat and energy associated with potential water. The possibility of energy storage, which is extremely important in the era of an intensive development of unconventional sources of energy (wind farms, solar sources, hydroelectric, etc.), the characteristics of which are irregular, referred to simply as chimeric sources, also exists.

5. Andrzej P. Sikora

   Ryzyko poszukiwawcze projektów wydobywczych a europejski rynek LNG

   Słowa kluczowe: gaz ziemny, LNG, poszukiwanie, wydobycie, podaż, popyt, cena, ryzyko

   Artykuł opisuje bieżący stan poszukiwań i wydobycia węglowodorów - szczególnie gazu ziemnego w kierunku wykorzystania do skroplenia do LNG. Koncentruje się na wydobyciu w Stanach Zjednoczonych, Katarze, Rosji, jako krajów mogących dostarczać i mających bezpośredni wpływ na dostawy LNG do Unii Europejskiej. Szczegółowo przeanalizowano kwestię cen i punktu cenowego dla Henry Hub, poniżej którego opłacalne staje się dostarczanie LNG do UE. Wskazuje, że eksport LNG dla rządu rosyjskiego stał się bardzo ważny dopiero w latach 2013-2014. Autor konkluduje, że w jego opinii Rosja dość późno zaczęła myśleć o rozwoju terminali LNG i że zbyt późno (grudzień 2013 roku) weszła w życie w Rosji ustawa dotycząca liberalizacji eksportu LNG, rozbijając tym samym monopol Gazpromu na eksport gazu ziemnego. Amerykańska rewolucja łupkowa kosztowała miliardy dolarów, pozwoliła jednak kompletnie zmienić amerykański przemysł wydobywczy oraz pozycję surowcową, ale przede wszystkim energetyczną Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Podkreślono, że dla polskiego projektu łupkowego, poniesione dotychczas koszty są minimalne i w żadnym wypadku nie pozwalają ocenić potencjału zasobów niekonwencjonalnych złóż w Polsce. Według wyliczeń w projekt "polskie łupki" powinno było zostać zainwestowane od 20 do 40 mld zł na jeden obszar koncesyjny, a dopiero wykonanie 300-400 odwiertów poziomych (najlepiej na obszarze 2-3 koncesji) z wielosekcyjnymi szczelinowaniami hydraulicznymi daje szansę na racjonalność decyzji.

   Risk exploration mining projects and the European LNG market

   KEY WORDS: natural gas, LNG, exploration, production, supply, demand, price, risk

   The article describes the current state of the exploration and production of hydrocarbons - particularly natural gas towards the use of condensation to LNG. It focuses on mining in the United States, Qatar, Russia, the countries which can provide and have a direct impact on the supply of natural gas and LNG to the European Union. The article thoroughly analyzes the issue price and the price point for the Henry Hub, below which the delivery of LNG to the EU becomes cost-effective. This indicates that the export of LNG for the Russian government was very important until 2013-2014. The author concludes that, in his opinion, Russia, began to think about the development of LNG terminals much too late as the law on the liberalization of exports of LNG, smashing the same monopoly Gazprom to export natural gas entered into force in Russia (December 2013). The American revolution has cost billions of dollars, but allowed the American mining industry and the position of raw materials, but above all, the energy of the United States of America to change completely. He emphasizes the previously incurred costs that for the Polish shale gas project, are minimal and in no case allow us to evaluate the potential According to the calculations in the "Polish shales" project from PLN 20 to 40 billion should be invested on one area of the concession, and only the execution of 300-400 horizontal wells (preferably in the area of the concession) with a multi-section hydraulic fracturing provides an opportunity for decision rationality

6. Katarzyna Kosowska, Piotr Kosowski

   Perspektywy rozwoju sektora LNG w Rosji

   Słowa kluczowe: Rosja, LNG, gaz ziemny, eksport

   Sektor energetyczny jest niezwykle ważnym elementem gospodarki Federacji Rosyjskiej, a eksport nośników energii był jednym z głównych czynników, które pozwoliły wyrwać się Rosji z objęć kryzysu i upadku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Wśród surowców energetycznych, eksportowanych przez Rosję, specyficzne miejsce zajmuje gaz ziemny, ponieważ jego transport wciąż odbywa się głównie za pomocą gazociągów, co czyni go mało elastycznym i uzależnia nie tylko odbiorców, ale również dostawców. Do niedawna nie istniał w związku z tymi ograniczeniami globalny rynek gazu ziemnego, a handel koncentrował się na rynkach krajowych, regionalnych oraz kontynentalnych. Sytuacja ta zaczęła się zmieniać wraz z gwałtownym rozwojem technologii LNG. Zmiany te są poważnym zagrożeniem dla Rosji, jako eksportera gazu ziemnego, ponieważ rozwój sektora LNG w tym kraju jest powolny, a dotychczasowi odbiorcy gazu starają się zdywersyfikować kierunki jego dostaw w celu zwiększenia swojego bezpieczeństwa energetycznego. Chociaż Rosja posiada 23% światowych rezerw gazu ziemnego, a rosyjska produkcja tego paliwa stanowi 20% globalnego wydobycia, to jej udział w globalnym rynku LNG w 2015 roku osiągnął poziom zaledwie 5%. Rosyjska strategia energetyczna zakłada wzrost tego wskaźnika w 2035 roku do 12%, a cel ten ma zostać osiągnięty dzięki pięciokrotnemu zwiększeniu produkcji LNG. Niemniej jednak, do chwili obecnej w Rosji uruchomiony został tylko jeden projekt gazu skroplonego, a pięć kolejnych znajduje się w fazie planowania. Większość z nich nastawiona będzie na rynek Azji Południowo-Wschodniej. Teoretycznie, gdyby wszystkie plany rosyjskich spółek LNG zostały zrealizowane, około 2020 roku rosyjski eksport LNG mógłby osiągnąć poziom prawie 70 mln ton rocznie. Jednakże już dziś wiadomo, że w 2020 roku rosyjskie moce produkcji LNG nie osiągną planowanych rozmiarów. Wynika to z szeregu trudności, wśród których należy wymienić: ogólne problemy polityczne i gospodarcze Rosji (w tym sankcje gospodarcze), niskie ceny ropy i gazu oraz brak odpowiednich technologii niezbędnych do budowy instalacji LNG.

   Prospects for the LNG sector in Russia

   KEY WORDS: Russia, LNG, natural gas, exports

   The energy sector is an extremely important part of the economy of the Russian Federation, and the export of energy was one of the main factors that allowed Russia to get away from the crisis and fall of the 1990s. Among the raw materials exported by Russia, specific place is occupied by the natural gas because its transport is still mainly via pipelines. That process is inflexible and makes not only recipients but also providers dependent on each other. Until recently, the global market of natural gas have not existed, and the trade was focused on the domestic, regional and continental markets. This situation began to change along with the rapid development of LNG technology. These changes can be a serious threat to Russia, as the exporter of natural gas, because the development of the LNG sector in this country is slow, and existing gas customers are trying to diversify directions of its supply in order to increase its energy security. Although Russia has 23% of the world's natural gas reserves, and a Russian production of this fuel represents 20% of the global production, its share of global LNG market in 2015, reached the level of just 5%. The Russian energy strategy assumes an increase in this indicator in 2035 to 12%, and this objective is to be achieved through fivefold increase in production of LNG. However, up to now, there is only one operating LNG production plant in Russia, and further five are in the planning stages. Most of them will be focused on South-East Asian market. Theoretically, if all plans of Russian LNG companies were implemented, around 2020 Russian exports of LNG could reach a level of almost 70 million tonnes per year. However, today it is already known that Russian LNG production capacity do not reach the planned size in the year 2020. This is due to a number of difficulties and among them are: the political and economic problems of Russia (including economic sanctions), low oil and gas prices and the lack of appropriate technologies needed to build the LNG production plants.

7. Beata Superson-Polowiec, Natalia Jurzyk

   Kumulacja przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej realizowanych przez niezależne podmioty a białe certyfikaty w świetle przepisów nowej ustawy o efektywności energetycznej

   Słowa kluczowe: efektywność energetyczna, kumulacja przedsięwzięć służących poprawie efektywności energetycznej, świadectwo efektywności energetycznej

   Zwiększenie efektywności energetycznej stanowi obecnie jeden z głównych celów polskiej i unijnej polityki energetycznej. Uzyskaniu oczekiwanej oszczędności energii służyć mają liczne projekty o zasięgu krajowym, jak i międzynarodowym, wspierające inicjatywę podejmowania przedsięwzięć proefektywnościowych. Poprawa efektywności energetycznej w dużej mierze uzależniona jest od aktywności odbiorców końcowych. Współczesne uwarunkowania rynkowe coraz częściej wymuszają konieczność wprowadzania innowacyjnych rozwiązań, które pozwalają na osiągnięcie założonych celów. Za takimi rozwiązaniami powinny nadążać regulacje prawne. Autorki artykułu podejmują próbę analizy zagadnienia związanego z funkcjonującym od paru lat w Polsce systemem wsparcia efektywności energetycznej. 1 października 2016 r. wejdą w życie przepisy nowej ustawy o efektywności energetycznej, zgodnie z którą potwierdzeniem planowanej do zaoszczędzenia ilości energii finalnej wynikającej z przedsięwzięcia lub przedsięwzięć tego samego rodzaju służących poprawie efektywności energetycznej jest świadectwo efektywności energetycznej. świadectwo efektywności energetycznej nie przysługuje jednak dla przedsięwzięcia lub przedsięwzięć tego samego rodzaju, jeżeli w wyniku ich realizacji uzyskuje się oszczędność energii w ilości mniejszej niż 10 ton oleju ekwiwalentnego średnio w ciągu roku. Niniejszy artykuł ma na celu udzielenie odpowiedzi na pytanie, czy na gruncie krajowych i unijnych regulacji prawnych możliwe jest przyznanie świadectwa efektywności energetycznej podmiotowi reprezentującemu kilka niezależnych podmiotów, u których realizowane są przedsięwzięcia służące poprawie efektywności energetycznej, przy założeniu, że dopiero suma oszczędności u pojedynczych, niezależnych podmiotów przewyższa wymóg ilościowy określony na poziomie 10 ton oleju ekwiwalentnego średnio w ciągu roku.

   Accumulation of energy efficiency improvement measures, realized by independent entities, and white certificates in light of the provisions of the new act on energy efficiency

   KEY WORDS: energy efficiency, cumulation of energy efficiency improvement measures, certificate of energy efficiency

   Increasing energy efficiency is now one of the main objectives of the Polish and EU energy policy. To obtain the expected energy saving numerous projects supporting the initiative of making pro-efficiency projects are implemented at the national and international level. Improving energy efficiency largely depends on the activity of the end users. Today's market conditions are increasingly forcing the necessity of introducing innovative solutions that allow the expected goals to be achieved. Regulations should follow such solutions. The authors of the article attempt to analyze issues related to the energy efficiency support system functioning for the past several years in Poland. On October 1, 2016 the new Act on Energy Efficiency will enter into force. Under this Act, energy efficiency certificate will constitute the confirmation of the planned amount of final energy to be saved that results from the venture or ventures of the same kind used to improve energy efficiency. An energy efficiency certificate will not be issued for the venture or ventures of the same kind if the amount of the energy saved due to their implementation is less than the yearly average of 10 tons of the oil equivalent. This article aims to answer the question of whether, under national and EU legislation, energy efficiency certificates may be granted to an entity representing several independent entities, which are implementing energy efficiency ventures, assuming that only the sum of the savings of each independent entity exceeds the quantity requirement determined as the yearly average of 10 tons of the oil equivalent?

8. Joanna Herczakowska

   Analiza systemowa rynku surowców energetycznych w Polsce z wykorzystaniem tablic przepływów międzygałęziowych

   Słowa kluczowe: analiza input-output, analiza przepływów międzygałęziowych, analiza systemowa, bezpieczeństwo energetyczne, modelowanie matematyczne, system paliwowo-energetyczny, polityka energetyczna

   Jednym z podstawowych warunków rozwoju gospodarczego jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego, którego newralgicznym aspektem jest dostęp do surowców energetycznych. W Polsce dominującym w zaspokajaniu potrzeb energetycznych surowcem od wielu lat jest węgiel, jednak problemem jest silne uzależnienie od dostaw ropy naftowej i gazu ziemnego z jednego źródła. W tej sytuacji za kluczowy uznano wymiar surowcowo-produktowy bezpieczeństwa energetycznego, uwzględniający zarówno różnorodność, jak i ilość i ceny surowców energetycznych niezbędnych do właściwego funkcjonowania i rozwoju gospodarki. Do badania przedmiotowego problemu w ujęciu systemowym wykorzystano tablice przepływów międzygałęziowych publikowane przez Główny Urząd Statystyczny. Przeprowadzona analiza przepływów międzygałęziowych w gospodarce polskiej, zwana również analizą input-output, pozwoliła na określenie powiązań rynku surowców energetycznych z różnymi sektorami gospodarki oraz dokonanie symulacji struktury energetycznej kraju za pomocą zbudowanego modelu cen, uwzględniającego zarówno wpływ cen importowanych surowców energetycznych na ceny krajowe, jak również możliwość ich substytucji.

   A systemic analysis of Polish energy market based on input-output analysis

   KEY WORDS: input-output analysis, system analysis, energy security, mathematical modelling, energy sector, energy policy

   One of the basic conditions for the economic development is energy security, which is determined by the access to energy resources. In Poland, for many years coal has a crucial and strategic position in meeting energy needs, but one of general issues is a strong dependence on natural gas and crude oil imports from one source. In this situation, it was considered the key dimension of energy security, reflecting both the diversity, quantity and prices of energy resources, necessary for the proper functioning and development of the economy. To research the issue in a systemic way input-output tables, published by Central Statistical Office of Poland, were used. The input-output analysis of the Polish economy allowed to determine the relations between energy market and different sectors of the economy and then make the simulation of the energy structure with developed price model, taking into account the impact of imported fuels price changes on domestic prices as well as the possibility of its substitution.

9. Krystian Krupa, Sebastian Gola

   Rynek zdolności wytwórczych w aspekcie bezpieczeństwa dostaw oraz wpływu na rynek energii elektrycznej

   Słowa kluczowe: problem brakujących przychodów, rynek mocy, rynek zdolności wytwórczych, rynek "tylko energii", bezpieczeństwo dostaw, modelowanie fundamentalne

   Obserwowany w przypadku wielu krajów problem brakujących przychodów wytwórców konwencjonalnych wynika ze zniekształceń sygnałów cenowych powodowanych m.in. zakłóceniami działania mechanizmu stosu mocowo-kosztowego w obliczu intensywnego rozwoju odnawialnych źródeł energii. Zjawisko brakujących przychodów zmusza wytwórców do czasowego lub trwałego wycofania istniejących jednostek konwencjonalnych oraz powstrzymania się od inwestycji w nowe moce. Powyższa sytuacja stwarza ryzyko wystąpienia braku zasobów wytwórczych adekwatnych dla zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej. Proponowanym rozwiązaniem powyższej kwestii jest wprowadzenie rynku zdolności wytwórczych, którego istotą jest zapewnienie odpowiednich przychodów dla wytwórców w zamian za dostarczenie przez nich odpowiedniego poziomu mocy dyspozycyjnej w okresach zagrożenia. Celem artykułu są: wyjaśnienie przyczyn problemu braku zasobów wytwórczych, prezentacja koncepcji rynku mocy dla Polski na tle innych mechanizmów mocowych, a także symulacja i dyskusja na temat wpływu rynku mocy na hurtowy rynek energii elektrycznej oraz próba krytycznego spojrzenia na ryzyka związane z wprowadzeniem rynków mocy. Artykuł wskazuje również obszary dla dalszych badań z zakresu rynków mocy.

   Capacity market in the context of security of supply and impact on electricity prices

   KEY WORDS: missing capacity, capacity market, capacity remuneration scheme, electricity market, security of supply, blackout

   The issue of missing money in conventional generators, observed across many countries worldwide, stems from the distortions of price signals caused by the flawed functioning of the merit order principle, which, in turns, results from abundant or sometimes superfluous renewable energy sources. Missing money forces generators to mothball or permanently retire existing conventional units, or withdraw from new investments. Such a situation poses a substantial risk of missing adequate capacity for maintaining security of electricity supply. A proposed solution to the above issue seems to be the introduction of capacity remuneration schemes (CRS), the aim of which is to provide revenue to generators in return for their deliv-ery of an adequate level of de-rated capacity during contingency periods The purpose of this article is to explain the reasons for the missing capacity issue, to present a ministerial concept of a CRS for Poland against other capacity mechanisms as well as to discuss the impact of a CRS on the electricity market. The final part of the paper aims to develop a critical view on the functioning of capacity remuneration schemes by focusing on experiences of the capacity market in Great Britain.

10. Łukasz Lelek, Magdalena Wdowin

    środowiskowe aspekty zastosowania modyfikowanego zeolitu typu X z popiołów lotnych do wychwytywania rtęci w perspektywie cyklu życia

    Słowa kluczowe: popiół lotny, zeolity, rtęć, LCA

    W pracy przedstawiono analizę korzyści środowiskowych zastosowania zeolitu typu X (Ag-X) otrzymywanego z ubocznych produktów spalania (UPS), takich jak popioły lotne, jako sorbent rtęci elementarnej (Hg0). Badany zeolit w celu zwiększenia jego zdolności wiązania rtęci poddany został modyfikacji jonami srebra. Jako materiał porównawczy wykorzystano komercyjnie stosowany w tym celu surowiec tj. węgiel aktywny. W artykule rozważono korzyści środowiskowe wynikające z zastosowania zeolitu Ag-X uwzględniając cykl życia produktu, wydajność sorbentu oraz możliwość jego regeneracji w porównaniu do węgla aktywnego (AC/Br). Z uwagi na laboratoryjną skalę przedstawionych badań przeprowadzono uproszczoną analizę LCA uwzględniającą oszacowane bilanse materiałowe i energetyczne procesów wytwarzania. Porównując proces produkcji materiałów zeolitowych oraz węgli aktywnych w ilości niezbędnej do wychwycenia z gazów odlotowych 375 g Hg analiza LCA wykazała, iż zeolity przyczyniają się do mniejszego potencjalnego wpływu na środowisko. Do wychwycenia tej samej ilości rtęci niezbędne jest 5 razy mniej sorbentu zeolitowego niż węgli aktywnych. Materiały zeolitowe dodatkowo można regenerować co wydłuża ich czas życia.

    Environmental aspects in a lifecycle perspective of the modified zeolite type X from fly ash used for mercury capture

    KEY WORDS: fly ash, zeolites, mercury, LCA

    The paper presents an analysis of the environmental benefits of the use of zeolite X (Ag-X) obtained from combustion wastes (fly ash) as a sorbent of elementary mercury (Hg0). In order to improve its efficiency with respect to the sorption of mercury, the analyzed zeolite was subjected to silver ion activation. The activated carbons were used as a reference material because they are commercially used for mercury sorption. In the paper the environmental benefits of Ag-zeolite X in the life cycle perspective were assessed including the capacity sorbent and the possibility of regeneration compared to the activated carbon (AC/Br). Due to the laboratory scale, simplified LCA were used in the studies, taking the estimated material and energy balances into account. Comparing the production process of zeolite and activated carbon in an amount necessary to capture of 375 g Hg from flue gases, the analysis showed that the zeolites contribute to lower the potential impact on the environment. To capture the same amount of mercury, it is necessary to have five times less of the zeolite sorbent than in the case of activated carbon. Zeolite materials also can be regenerated which extends their life time.

11. Michał Wichliński

    Wpływ zmian obciążenia kotła fluidalnego na zawartość rtęci w popiele lotnym

    Słowa kluczowe:: rtęć, popiół lotny, kotły fluidalne, obciążenie kotła

    W pracy przedstawiono wyniki badań zawartości rtęci w popiołach lotnych pozyskanych z jednej z polskich elektrowni. Elektrownia była wyposażona w kocioł fluidalny o mocy 70 MW. Podczas badań kocioł pracował ze stałym obciążeniem przy 50, 75 i 100-procentowej mocy nominalnej, każdy test trwał 48 godzin, pomiędzy testami były 24-godzinne przerwy aby zapewnić pełną wymianę złoża warstwy fluidalnej. Kocioł spalał węgiel kamienny i muł węglowy w ilości około 10%. Do badań pobrano próbki paliw i popiołów, przeprowadzono analizę zawartości rtęci w paliwie wprowadzanym do kotła, jak również w popiele lotnym opuszczającym kocioł. W badaniach zbadano również zawartość niespalonego węgla w popiele lotnym, oznaczoną jako LOI. Wyniki badań pokazały, że największą zawartość rtęci miał popiół lotny pobrany z kotła przy obciążeniu 50% (475 ng/g), wraz ze wzrostem obciążenia do 75%, zawartość rtęci zmalała do poziomu 320 ng/g. Przy obciążeniu nominalnym zawartość rtęci wynosiła około 385 ng/g. Ilość niespalonego węgla w popiele lotnym rosła wraz ze wzrostem obciążenia kotła od 7% przy obciążeniu 50%, a do 9% przy obciążeniu 100%.

    Impact of changes in fluidized bed boiler load on the content of mercury in fly ash

    KEY WORDS: mercury, fly ash, fluidized bed boilers, boiler load

    This paper presents the results of the mercury content in fly ash obtained from one of the Polish power plants. The power plant was equipped with a fluidized bed boiler with a capacity of 70 MW. During the test the boiler working at a constant load at 50, 75 and 100% of nominal power, each test lasted 48 hours there were 24 hour intervals between tests to ensure the full exchange of the fluidized bed. The boiler burned hard coal and coal slurries in at the level of about 10%. Test samples of fuel and ash were analyzed by the mercury content of the fuel introduced into the boiler as well as the fly ash leaving the boiler. The study also examined the content of unburned carbon in the fly ash, designated as LOI. Results show that the highest mercury content of the fly ash was obtained from the boiler load of 50% (475 ng/g), as the load increases to 75%, the mercury content decreased to the level of 320 ng/g. At nominal load, the mercury content was approximately 385 ng/g. The amount of unburned carbon in the fly ash increased with the boiler load of 7% at a load of 50% to 9% at 100% load.

12. Wiesław Blaschke, Ireneusz Baic, Wojciech Sobko, Katarzyna Biel

    Usuwanie siarki z węgla kamiennego z wykorzystaniem stołu koncentracyjnego FGX

    Słowa kluczowe: węgiel kamienny, sucha separacja, siarka, powietrzne stoły koncentracyjne

    Powietrzne stoły koncentracyjne typu FGX służą do odkamieniania urobku węgla kamiennego. W Instytucie Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego Oddziale Zamiejscowym w Katowicach prowadzi się badania nad możliwością wykorzystania powietrznych stołów koncentracyjnych do wzbogacania krajowych węgli kamiennych. Badano efekty rozdziału różnych klas ziarnowych pod kątem obniżenia zawartości popiołu i podwyższenia wartości opałowej. W uzyskiwanych produktach określano także zawartość siarki całkowitej, mimo iż nie była ona zakładanym kryterium rozdziału. W niniejszym artykule zestawiono zawartość siarki w badanych próbkach (nadawa) oraz produktach rozdziału (koncentrat, produkt pośredni, odpady). Z wielu badanych klas ziarnowych zamieszczono wyniki wzbogacania klasy ziarnowej 20-0 mm i klasy ziarnowej 25-6 mm. Zwrócono uwagę na sposób występowania siarki w węglach kamiennych mający wpływ na efektywność rozdziału (wzbogacania). Zamieszczono też wyniki odsiarczania koncentratów węglowych otrzymywanych podczas wzbogacania w osadzarkach. Prezentowane badania pokazują celowość podjęcia kompleksowej pracy nad wykorzystaniem powietrznych stołów koncentracyjnych typu FGX do odsiarczania węgli kamiennych.

    Use of FGX air concentration type tables for the desulfurization of hard coal

    KEY WORDS: hard coal, dry separation, sulphur, air concentration tables

    FGX type air concentration tables are used for de-shaling raw coal. At the Institute of Mechanized Construction and Rock Mining, Branch in Katowice studies are carried out on the use of tables for the air enrichment of domestic hard coal. We studied the effects of the separation of different size fractions in terms of the reduction of ash content and increase of the calorific value. The total sulphur content was determined in the obtained products, even though it was not a criterion for the separation. This article presents the sulphur content in the tested samples (the feed) and the separation products (concentrate, middling, rock). Out of many tested grains classes, the article presents the results of enrichment raw coal with a granulation of 20-0 mm and 25-6 mm. Attention was drawn to the way the occurrence of sulphur in hard coals has an impact on the effectiveness of the separation (enrichment). The results of desulfurization of coal concentrates obtained by the enrichment jigs are also included. The presented study shows the desirability of taking up a comprehensive work on the use of air concentration FGX type tables for the desulfurization of coal.

13. Dorota Kołodyńska, Wojciech Franus

    Kompozyty chitozanowo-zeolitowe otrzymywane na bazie popiołów lotnych do usuwania metali ciężkich

    Słowa kluczowe: jony metali ciężkich, zeolity, chitozan

    Adsorpcja to jedna z najskuteczniejszych metod stosowanych do usuwania substancji toksycznych z roztworów wodnych. Skuteczność tej metody uzależniona jest od doboru i ilości odpowiedniego sorbentu. W ostatnim czasie obserwuje się wzrost zainteresowania usuwaniem szkodliwych i toksycznych związków od wód powierzchniowych i ścieków za pomocą tak zwanych sorbentów naturalnych. Wykazano m.in. dużą skuteczność usuwania fosforanów, jonów metali ciężkich, fluorków, boru ze ścieków za pomocą popiołów lotnych. Ponadto, w wielu pracach opisano wykorzystanie tego typu materiałów w usuwaniu barwników, fenoli, wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych i innych związków organicznych. Popioły lotne powstają w procesie spalania węgla. Roczna produkcja popiołów lotnych utrzymuje się na poziomie 5,5·108 Mg, przy czym największymi producentami popiołów lotnych są Chiny, USA i Indie. W Polsce w 2013 roku wytworzono 4,5·106 Mg popiołów lotnych, z czego 87% zostało wykorzystane. Stwarza to ogromne problemy środowiskowe. Skład chemiczny i mineralogiczny jak również właściwości popiołów lotnych uzależnione są od pochodzenia, wartości kalorycznej węgla, a także innych parametrów, takich jak zawartość wody, rozmiar ziaren, stopień amorficzności itp. Popioły lotne mogą być stosowane w wielu dziedzinach, między innymi dodawane są do cementu i betonu. Ze względu na obecność mikro- i makroelementów stosuje się je w rolnictwie. Po procesie modyfikacji, m.in. za pomocą wysokiej temperatury, mielenia, działania kwasów czy dodatku chitozanu mogą być stosowane jako efektywne sorbenty substancji szkodliwych i toksycznych z wód i ścieków.

    Chitosan-zeolite composites obtained from fly ashes for heavy metal ions removal

    KEY WORDS: heavy metal ions, zeolites, chitosan

    Adsorption is one of the most effective methods used to removal of toxic substances from aqueous solutions. The effectiveness of this method depends on the selection and amounts of the corresponding sorbent. Recently there has been observed growth of interest in removal of harmful and toxic compounds from surface waters and wastewaters by means of so called natural sorbents. Among others good efficiency of removal of phosphates, heavy metal ions fluorides, boron from wastewaters was proved by means of fly ash. Moreover, it is useful in removal of dyes, phenols, polycyclic aromatic hydrocarbons and other organic compounds as discussed in numerous papers. Fly ash is formed as a by-product in coal combustion. The yearly fly ash production is estimated to be 5.5 108 Mg, however, the largest amounts are produced in China, the USA and India. In Poland in 2013 there was created 4.5·106 Mg of fly ash, of which 87% was subjected to recovery. This enormous amount of industrial wastes can be a serious environmental problem. Chemical and mineralogical compositions as well as physicochemical properties of fly ash depend on geochemical origin and calorific capacity as well as water content, particle size, degree of amorphicity etc. Fly ashes can be used in many fields, among others, they are added to cement and concrete. Due to the presence of micro- and macroelements they are applied in agriculture. After modification using high temperature, grinding, acid activation or chitosan they can be applied as an effective sorbents of different pollutants from waters and wastewaters.

14. Elżbieta Hycnar, Tadeusz Ratajczak, Monika Wal

    Kreda pisząca z Mielnika jako sorbent SO₂ dla energetyki

    Słowa kluczowe: sorbent wapienny, sorpcja SO₂, suche metody odsiarczania, paleniska fluidalne

    Przedstawiono rezultaty badań trzeciorzędowej kredy piszącej eksploatowanej ze złoża Mielnik oraz granulowanej na potrzeby wykorzystania rolniczego, w kontekście określenia jej przydatności jako sorbentu SO₂ w technologii spalania fluidalnego. Omówiono wyniki badań mineralogicznych, chemicznych, fizykochemicznych. Wyznaczono wskaźniki reaktywności (RI) i sorpcji bezwzględnej (CI). Dominującym składnikiem mineralnym badanej kredy piszącej - naturalnej i granulowanej jest kalcyt (odpowiednio 92 i 95% obj.). Wysoka zawartość CaCO3, rozwinięta powierzchnia właściwa oraz korzystne wartości wskaźników RI i CI wskazują, że badana kreda reprezentuje surowiec odznaczający się dużą aktywnością chemiczną i może być traktowana jako potencjalny sorbent SO₂ do wykorzystania w suchych metodach odsiarczania stosowanych w energetyce, w tym również technologii spalania fluidalnego. Pomimo że wartości RI i CI zarówno w przypadku kredy naturalnej, jak i granulowanej osiągają podobne wartości, to jednak analiza parametrów teksturalnych pozwala twierdzić, że kreda naturalna w warunkach przemysłowych będzie sorbentem charakteryzującym się zdecydowanie wyższą efektywnością odsiarczania.

    Chalkstone from the Mielnik Deposit as a SO₂ sorbent for the energy industry

    KEY WORDS: limestone sorbent, sorption SO₂, dry method desulfurization, furnace fluidized

    The article presents the results of tertiary chalkstone research exploited from the Mielnik deposit and granulated needs of agricultural use in the context of the determination of its usefulness as a sorbent for SO₂ in fluidized combustion technology. The article discusses the results of mineralogical and chemical studies and the physico-chemical properties. The reactivity indicators (RI) and the sorption content (CI) have been determined. The main mineral component of the tested chalkstone - natural and granulated - is calcite (respectively 92 and 95% vol.). The high contents of CaCO3, developed a specific surface area and the preferred RI and the CI values indicate that the test chalkstone represents a high chemical activity raw material and may be treated as a potential SO₂ sorbent for use in dry desulfurization methods used in the power industry including fluidized combustion technology. Although, the values of RI and CI indicators in the case of the natural and granulated chalkstone are similar, the analysis of the textural parameters shows that the natural chalkstone will be sorbent with significantly higher desulfurization efficiency in an industrial conditions.

15. Robert Zarzycki

    Wykorzystanie ciepła odpadowego z układu sprężania CO₂ do produkcji wody lodowej

    Słowa kluczowe: ciepło odpadowe, CCS, CO₂, woda lodowa, chłodziarka absorpcyjna

    W pracy przedstawiono problematykę przygotowania ditlenku węgla do transportu i składowania. Wykazano, że najodpowiedniejszą formą transportu ditlenku węgla jest faza ciekła. Przedstawiono podstawy procesu wielostopniowego sprężania z chłodzeniem międzystopniowym. Dokonano analizy wyboru czynnika chłodzącego CO₂, wykazano, że ochłodzenie go do założonego poziomu 20^oC wymaga zastosowania urządzenia chłodniczego w postaci chłodziarki absorpcyjnej. Przeprowadzono wielowymiarową optymalizację układów wielostopniowego sprężania z chłodzeniem międzystopniowym, której kryterium była minimalizacja mocy niezbędnej do sprężania, ustalono optymalne parametry ditlenku węgla za każdym stopniem sprężania. Dokonano analizy możliwości wykorzystania ciepła odpadowego z układu międzystopniowego chłodzenia na potrzeby zasilania chłodziarki absorpcyjnej i chłodzenia CO₂ na potrzeby transportu. Ustalono, że w każdym z 4 analizowanych układów istnieje możliwość wykorzystania ciepła odpadowego do tego celu. W dwóch przypadkach istnieje możliwość produkcji chłodu na cele przemysłowe lub komercyjne. Rozważono także możliwość wykorzystania ciepła odpadowego dodatkowo w układzie regeneracji wody zasilającej kocioł parowy.

    The use of waste heat from the compression of CO₂ for the production of ice water

    KEY WORDS: waste heat, CCS, CO₂, ice water, absorption chiller

    The paper presents the problem of the preparation of carbon dioxide for transport and storage. It has been shown that the most suitable form of carbon dioxide transport is the liquid phase. It shows the base of the process of multi-stage compression with intercooling. An analysis of the choice of refrigerant CO₂, demonstrated that cooling it to a predetermined level of 20^oC requires a refrigeration unit in the form of an absorption chiller. Multidimensional optimization systems multistage compression with intercooling was conducted, the criterion of which was to minimize the power required for compression and set optimal parameters of carbon dioxide for each compression ratio. An analysis of the possibilities of using waste heat from the inter-stage cooling needs of the power absorption chiller and cooling CO₂ for transport was carried out. It was found that each of the 4 analyzed systems can utilize waste heat for this purpose. In two cases, producing cold for industrial or commercial purposes was also possible. The possibility of using waste heat in a recovery boiler feedwater steam was also considered.

16. Agnieszka Grela, Michał Łach, Tomasz Bajda, Janusz Mikuła

    Alkaliczna aktywacja popiołów po spalaniu mułów węglowych

    Słowa kluczowe: uboczne produkty spalania mułów węglowych, synteza zeolitów, SEM

    Muły węglowe powstają w procesach wzbogacania węgla w zakładach przeróbki mechanicznej kopalni węglowych. Mogą być wykorzystywane przy wytwarzaniu mieszanek energetycznych lub też składowane w osadnikach. Po spaleniu mułów pozostaje kilkadziesiąt procent popiołów, które warto w odpowiedni sposób zagospodarować. Niniejsza praca opisuje koncepcję wykorzystania popiołu ze spalania mułów węglowych do wytwarzania sorbentów i materiałów zeolitowych. Badany popiół aktywowany był roztworem wodorotlenku sodu o stężeniu 5 M w dwóch temperaturach (75^oC i 175^oC). W pracy przedstawiono charakterystykę fazową i chemiczną produktów syntezy. Zastosowanie skaningowej mikroskopii elektronowej pozwoliło na opis powstałych form morfologicznych. Wykonano analizy składu chemicznego oraz wyznaczono parametry tekstualne powstałych materiałów. Przeprowadzone badania pozwalają stwierdzić, że synteza w środowisku alkalicznym popiołów ze spalania mułów węglowych prowadzi do zmiany morfologii tych popiołów. Dominującymi składnikami mineralnymi produktów syntezy są zeolity: faujasyt i sodalit, którym towarzyszą nie przereagowane składniki wyjściowego popiołu: skalenie, kwarc, illit, kalcyt. Analiza SEM wykazała obecność żelu glinokrzemianowego. Stwierdzono ponad czterokrotny wzrost powierzchni właściwej (BET) produktu alkalicznej aktywacji w temperaturze 75^oC. Stwarza to potencjalne możliwości zastosowania takich materiałów jako sorbentów.

    Alkaline activation of fly ash from the combustion of coal slurry

    KEY WORDS: burning coal slurry by-products, synthesis of zeolites, SEM

    Mules carbon are formed in the process of coal beneficiation in coal mines mechanical processing plants. They can be used in the manufacture of energy compound or stored in settling ponds. Following the burning of sludge tens of percent ash remains, which should develop in the right way. This paper describes the concept of using ash from the combustion of coal slurry to produce sorbents and zeolite materials. Tested ash was activated with a solution of sodium hydroxide at a concentration of 5 M in two temperatures (75^oC and 175^oC). The paper presents the phase and chemical characteristics of synthesis products. The use of scanning electron microscopy allowed for the description of the resulting morphological forms. Analysis of the chemical composition and determination of parameters textural resulting materials were performed. The studies lead to the conclusion that the synthesis of the alkaline ashes from the combustion of coal slurry results in a change of morphology of these ashes. The dominant mineral components of products synthesis are the zeolites: faujasyt and sodalite, accompanied by unreacted components of the output ash: feldspar, quartz, illite, calcite. SEM analysis showed the presence of the aluminosilicate gel. It was found more than 4-fold increase in surface area (BET) of the product of alkaline activation at 75^oC. This creates the potential use of these materials as sorbents.

17. Waldemar Sobierajski, Jarosław Smyła, Marian Gola

    Zastosowanie fluorescencji rentgenowskiej do szybkich oznaczeń składu pierwiastkowego substancji

    Słowa kluczowe: miernik radiometryczny, analiza składu pierwiastkowego, zawartość popiołu w węglu, zawartość siarki

    W artykule przedstawiono zagadnienia związane z wykorzystaniem fluorescencji rentgenowskiej do analizy jakościowej i ilościowej substancji. Opisano metodę pomiarową opartą na wspomnianym zjawisku oraz jej ograniczenia w stosowaniu, takie jak: efekt matrycy lub nakładanie się linii dyfrakcyjnych. Opisano możliwości zastosowania i wykorzystania fluorescencji rentgenowskiej w przemyśle, m.in. w hutnictwie czy przemyśle spożywczym. W dalszej części zaprezentowano opracowany w Instytucie EMAG analizator składu pierwiastkowego. Opisano jego genezę, budowę oraz możliwości identyfikacji pierwiastków. Zaprezentowano także zagadnienia związane z możliwością analizy składu substancji sypkich z wykorzystaniem opracowanego analizatora, w tym metody eliminacji efektów zakłócających. Przedstawiono również wyniki przeprowadzonych badań i pomiarów dla różnych materiałów, takich jak węgiel kamienny czy rudy metali. Sugerują one możliwość wykonywania szybkich i dość dokładnych oznaczeń parametrów jakościowych, takich jak zawartość popiołu i siarki w węglu, czy składu chemicznego rud metali (np. zawartość miedzi, wapnia, żelaza oraz cynku w rudach miedzi). Opisano perspektywy i możliwości zastosowania analizatora w aplikacjach przemysłowych.

    Application of X-ray fluorescence for fast determination of elemental composition of substances

    KEY WORDS: radiometric meter, elemental analysis, ash content in coal, sulfur content

    The paper presents issues related to the use of X-ray fluorescence for the qualitative and quantitative analysis of substances. It describes a method of measuring based on the mentioned phenomenon and its limitations in the application, such as matrix effects and overlapping of the diffraction lines. It also describes the applicability and use of X-ray fluorescence in the industry, including the metallurgy and food industry. In the subsequent part, it presents an analyzer of elemental composition of solids developed at the Institute EMAG. The paper describes the origin of the analyzer, its construction and the ability to identify elements. It also presents issues related to the ability to analyze the composition of solids using the developed analyzer, including the methods of elimination of distortive effects. It also presents the results of the tests and measurements for different materials, such as coal and metal ores. They suggest the ability to perform rapid and reasonably accurate measurements of quality parameters such as ash and sulfur content in coal or the chemical composition of ore (e.g. the copper, calcium, iron and zinc content in copper ores). The paper describes the prospects and possibilities of use of the analyzer in industrial applications.

18. Aleksandra Komorowska

    Struktura zaopatrzenia Polski w produkty rafinacji ropy naftowej w latach 2004-2014

    Słowa kluczowe: ropa naftowa, dywersyfikacja dostaw ropy naftowej, produkty rafinacji ropy naftowej

    Gospodarka Polski w głównej mierze bazuje na paliwach kopalnych. Najważniejszym nośnikiem energii pierwotnej jest węgiel, chociaż jego udział w krajowym bilansie paliwowo-energetycznym rokrocznie maleje. Drugim, pod względem zużycia, surowcem energetycznym jest ropa naftowa. W 2015 roku przemysł rafineryjny odnotował rekordowy wynik przerobu w wysokości 25,9 mln Mg. Rosnąca konsumpcja produktów petrochemicznych oraz wzrost mocy przerobowych krajowych rafinerii pozwoliły osiągnąć tak wysoki wynik. Uniwersalność ropy naftowej pozwala na uzyskanie produktów o różnym zastosowaniu. Należą do nich między innymi: olej napędowy, LPG i etan, paliwo lotnicze, benzyna silnikowa, oleje bazowe do wytwarzania środków smarnych, asfalty, woski naftowe. W artykule przedstawione zostały zmiany, jakie zaszły w strukturze krajowego zużycia oleju napędowego, LPG i etanu, benzyn silnikowych oraz paliw lotniczych w latach 2004-2014. Analizie poddano produkcję krajową, import oraz eksport. Konsumpcja oleju napędowego, LPG i etanu oraz paliwa lotniczego wzrosła w rozważanym okresie. Zmalało natomiast zużycie całkowite benzyn silnikowych. Analogicznie nastąpiły zmiany w produkcji krajowej. Wolumen importu zmniejszył się, a eksportu wzrósł dla każdego z przedstawianych produktów rafinacji ropy naftowej.

    The structure of refined petroleum products consumption from 2004-2014

    KEY WORDS: crude oil, diversification of crude oil, refined petroleum products

    The economy in Poland is based mainly on fossil fuels. The most important primary energy carrier is coal, although its share in the national fuel and energy balance is still decreasing. In terms of consumption, crude oil is in the second place of energy resources. The Polish refinery industry reached a record result, namely 25.9 million Mg in 2015. The growing consumption of petroleum products and an increase in the capacity of domestic refineries allowed such a high score to be achieved. The versatility of crude oil allows products for different purposes to be obtained. These include: diesel, LPG and ethane, aviation fuel, motor gasoline, base oils for lubricants preparation, asphalts, petroleum waxes. The article presents the changes which have taken place in the structure of domestic consumption of these products from 2004-2014. The author has analyzed domestic production, import and export. The consumption of diesel, LPG, ethane, and aviation fuel increased in that period. The consumption of motor gasoline decreased, as did domestic production. The volume of the import decreased, while the export increased for each of the presented refined petroleum products.

19. Zbigniew Grudziński, Agnieszka Kowalczyk

    Ropa, gaz, węgiel - tendencje zmian cen

    Słowa kluczowe: ropa naftowa, gaz ziemny węgiel energetyczny, ceny

    Ropa naftowa jest kluczowym surowcem energetycznym mimo rosnącej roli odnawialnych źródeł energii i paliw alternatywnych. Surowiec ten posiada cenę światową, jest notowana na wielu giełdach, co powoduje, że reakcja na wahania podażowo-popytowe na świecie są zbliżona na wszystkich rynkach. Surowiec ten jest uznanym indykatorem koniunktury światowej. Rynek gazowy jest silnie powiązany z rynkiem naftowym. Dla węgla brak jednego wzorca jakościowego, jednak od lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku ukształtowały się najważniejsze indeksy cenowe odnoszą się do węgla wartości opałowej wynoszącej 6000 kcal/kg. Ceny wszystkich surowców są ze sobą powiązane. To powoduje, że analizując związki między tymi cenami możemy prognozować przyszłe trendy zmian cen. Ropa naftowa ma cenę światową dzięki temu, że jest notowana na wielu giełdach i jej obrót w porównaniu z innymi surowcami jest bardzo transparentny. W skali świata brak jednolitego rynku gazowego. To powoduje, że ceny gazu na rynkach lokalnych są bardzo zróżnicowane. W przypadku węgla energetycznego na rynkach operuje się wskaźnikami odniesionymi do pewnej standaryzowanej jakości i sprecyzowanej formuły dostawy. Najważniejszym indeksem cen dla tego paliwa jest węgiel z Newcastle. Wskaźnik cenowy dla tego węgla australijskiego jest tym, czym cena ropy Brent dla światowego rynku handlu tym paliwem.

    Crude oil, natural gas, coal - trends in price movements

    KEY WORDS: crude oil, natural gas, steam coal, prices

    Crude oil remains a key energy resource for the world's economies in spite of an increased role played by renewable energy sources and alternative fuels. The fact that this resource has a global price and is listed on many exchanges causes that reactions to world supply-demand volatility are similar on all resource markets. Crude oil price is an important indicator of the shape of the world's economy. The natural gas market is strongly linked to the crude oil market. Although there is not no general coal price benchmark for coal, key price indexes based on the calorific value 6000 kcal/kg have been used since the 1990s. Due to the strong links between the prices of all resources, we are able to forecast future trends of price fluctuations by analysing the relations between their prices. C rude oil is the most important resource because it is listed on many exchanges and is the most transparent resource comparing to other energy sources. The lack of a global gas market is the main reason why gas prices vary accordingly with local market regulations. On the coal market, prices are based on the specified standard quality and the delivery formula. The main coal price index is based on the price of the coal that is loaded at the Newcastle Coal Terminal in Australia. The Newcastle Coal index corresponds to the Brent crude price - the global crude oil price index.

20. Beata Klojzy-Karczmarczyk, Janusz Mazurek, Jarosław Staszczak

    Analiza jakości odpadów z nieczynnej hałdy górnictwa węgla kamiennego w odniesieniu do wymagań stawianych odpadom wydobywczym obojętnym

    Słowa kluczowe: górnictwo węgla kamiennego, odpady wydobywcze, hałda górnicza kopalni Siersza, metale, zawartość całkowita, wymywalność

    Wytwarzanie odpadów wydobywczych jest nieodłącznym elementem wydobycia i wzbogacania surowców, w tym węgla kamiennego. Wydobycie węgla kamiennego przez lata pozostawiło wiele obiektów, w postaci różnych pod względem strukturalnym i wiekowym, do składowania odpadów pogórniczych (hałd, zwałowisk). Obiekty te charakteryzują się zmiennym składem i uziarnieniem materiału, a warunki panujące w bryle zmieniają się w czasie, w wyniku procesów wietrzenia fizycznego i chemicznego. W ostatnich latach znaczenie gospodarcze skał płonnych towarzyszących wydobyciu węgla uległo zmianie i obecnie coraz częściej traktowane są one nie jako odpady, ale jako źródło surowców mineralnych do wykorzystania gospodarczego. W pracy przedstawiono analizę dostępnych danych literaturowych w zakresie jakości odpadów wydobywczych, zarówno tych przeznaczonych do gospodarczego wykorzystania, jak też zgromadzonych na hałdach. Przeprowadzono rozpoznanie jakości odpadów górniczych w profilu hałdy górniczej, jaka pozostała po zamkniętej kopalni węgla kamiennego Siersza w Trzebini. Wiek składowanych odpadów przekracza w tym miejscu 15 lat. Powierzchnia hałdy w większości jest już zrekultywowana, a ponadto obszar ten częściowo zdążył się już wkomponować w krajobraz na drodze naturalnej sukcesji. Materiał przeznaczony do analiz pobierano w przypowierzchniowym odcinku profilu hałdy, z dwóch przedziałów głębokości: od 0,2 do 0,3 m p.p.t. oraz od 0,4 do 0,7 m p.p.t. Analizie poddano materiał w odniesieniu do parametrów i ich wartości granicznych stawianych dla odpadów wydobywczych zaliczanych do odpadów obojętnych. Próbki przebadano zatem na obecność siarki oraz arsenu, kadmu, kobaltu, chromu, miedzi, rtęci, molibdenu, niklu, ołowiu, wanadu oraz cynku. Analizie poddano zawartość składników w formie całkowitej oraz wymywalnej. Badania wielkości wymywania składników z poszczególnych próbek określono metodą statyczną z zastosowaniem testu podstawowego 1:10. Na podstawie przeprowadzonych analiz stwierdza się, że w badanych odpadach z warstwy przypowierzchniowej hałdy górniczej całkowita zawartość poszczególnych pierwiastków jest zdecydowanie zróżnicowana w punktach poboru. Całkowita zawartość siarki w odpadach zdeponowanych na hałdzie przed kilkunastoma laty kształtuje się w szerokich granicach, osiągając uśrednioną wartość na poziomie 1,67 oraz 4,35% w zależności od głębokości poboru. Zasadniczo obserwuje się niższe zawartości siarki w próbkach pobranych bliżej powierzchni niż w próbkach pobranych głębiej w profilu hałdy. Całkowita zawartość arsenu w odpadach deponowanych na hałdzie kształtuje się na uśrednionym poziomie 6,39 mg/kg, kadmu 1,90 mg/kg, kobaltu 7,18 mg/kg, chromu 116,19 mg/kg, miedzi 41,6 mg/kg, rtęci 0,15 mg/kg, molibdenu 1,02 mg/kg, niklu 30,9 mg/kg, ołowiu 138,9 mg/kg, wanadu 86,9 mg/kg oraz cynku 477,4 mg/kg. Na podstawie przeprowadzonych badań nie można jednak sformułować wniosków o prawidłowości współwystępowania siarki i pozostałych pierwiastków w materiale badawczym. Otrzymane wyniki nie pozwalają na zaliczenie badanych odpadów do odpadów wydobywczych obojętnych, przede wszystkim ze względu na częste przekroczenia siarki oraz ołowiu i cynku w materiale oraz (w odniesieniu do wielkości wymywania) dodatkowo kadmu, chromu, miedzi, rtęci i niklu.

    Analysis of the quality of waste from coal mining in relation to the requirements for inert mining waste

    KEY WORDS: hard coal mining, mining waste, Siersza mining dump, metals, the total content, leaching

    Production of mining waste is inherent to the mining and enrichment of raw materials, including hard coal. Hard coal production over the years has left a number of objects in the form of variable, in terms of structure and age, mining waste storage facilities (heaps, dumps). These objects are characterized by varying composition and particle size distribution of the material and the conditions prevailing in the solid change over time as a result of physical and chemical weathering processes. In recent years, the economic importance of gangue accompanying coal production has changed and now more and more often it is treated not as waste but as a source of mineral resources for economic use. The paper presents an analysis of the available literature data on the quality of mining waste, both those intended for economic use and accumulated in dumps and heaps. Identification of the quality of mining waste was conducted in the profile of the dump, which remained after the closed Siersza hard coal mine in Trzebinia. The age of stored waste in this location is over 15 years. A majority of the dump's surface is already reclaimed, and in addition the area has partly already managed to integrate into the landscape through natural reclamation. The material intended for the analyses was collected at the near-surface section of the heap's profile, from two depth intervals: from 0.2 to 0.3 m below ground level and from 0.4 to 0.7 m below ground level. The material was analyzed in relation to the parameters and limits set for mining waste classified as inert waste. Therefore, the samples were examined for the presence of sulfur and arsenic, cadmium, cobalt, chromium, copper, mercury, molybdenum, nickel, lead, vanadium, and zinc. The contents of the components in the total and leachable form was analyzed. The testing of elements leaching from each sample was determined using the static method with the basic 1:10 test. Based on the conducted analyses, it is concluded that the tested waste from the near-surface layer of the mining dump has a strongly variable total content of individual elements, depending on the sampling sites location. The total sulfur content in the waste deposited in the dump more than a dozen years ago reaches a wide range of values, with an average at 1.67% and 4.35%, depending on the depth of the collection. In general, a lower sulfur content is observed in the samples closer to the surface than in the samples collected somewhat deeper in dump. The total arsenic content in the waste deposited in the heap is at an average level of 6.39 mg/kg, cadmium 1.90 mg/kg, cobalt 7.18 mg/kg, chromium 116.19 mg/kg, copper 41.6 mg/kg, mercury 0.15 mg/kg, molybdenum 1.02 mg/kg, nickel 30.9 mg/kg, lead 138.9 mg/kg, vanadium 86.9 mg/kg and zinc 477.4 mg/kg. Based on the conducted studies, one cannot make conclusions about the accuracy of the coexistence of sulfur and other elements in the tested material. T he obtained results do not allow for the inclusion of the tested waste into the category of inert mining waste, mainly due to the exceedance of sulfur, lead and zinc content in the material and (in relation to the leaching) also cadmium, chromium, copper, mercury and nickel.

21. Tadeusz Olkuski, Katarzyna Stala -Szlugaj

    Międzynarodowe działania mające na celu przeciwdziałanie zmianom klimatu

    Słowa kluczowe:: zmiany klimatu, emisje, dwutlenek węgla, gazy cieplarniane

    Zagadnienia związane ze zmianami klimatu są obecnie jednym z najczęściej poruszanych tematów przez ekologów, ale także polityków i naukowców. Wzrost temperatury w ostatnich dekadach jest rzeczywiście wyższy niż poprzednio, w związku z czym istnieje obawa występowania niekorzystnych zmian klimatycznych prowadzących do pustynnienia gleb, częstszych klęsk żywiołowych, topnienia lodowców oraz podnoszenia się poziomu mórz i oceanów. Z a te zjawiska według naukowców odpowiadają tzw. gazy cieplarniane, do których zalicza się między innymi CO₂. Dwutlenek węgla powstaje w przyrodzie w sposób naturalny, ale jest też wprowadzany do atmosfery przez człowieka poprzez spalanie paliw kopalnych. I właśnie na dążeniu do redukcji tego gazu skupiają się wysiłki wielu organizacji. Unia Europejska jest najbardziej zaangażowana w ustanawianiu ograniczeń emisyjnych. W artykule przedstawiono procentowy udział największych emitentów CO₂ w U E oraz państwa, które w największym i w najmniejszym stopniu te ograniczenia wprowadziły w latach 2015/2014. Przedstawiono również ważniejsze inicjatywy o zasięgu globalnym, do których zaliczamy między innymi Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro, Protokół z Kioto, czy też szczyt klimatyczny w Paryżu COP21 z 2015 r. Pokazano również ważniejsze inicjatywy o zasięgu krajowym. Wszystkie działania zmierzają do zaostrzenia norm emisji, co z pewnością doprowadzi do jej zmniejszenia, niestety takie działania mogą doprowadzić też do ucieczki przemysłu z Europy i tym samym do pogorszenia sytuacji gospodarczej i społecznej w tym regionie. Polska jako kraj, w którym największy udział w wytwarzaniu energii elektrycznej ma węgiel, znalazła się w trudnej sytuacji. Ograniczanie emisji CO₂ wiąże się z koniecznością zamykania starych nieefektywnych elektrowni i elektrociepłowni, a to generuje wysokie nakłady inwestycyjne. Odchodzenie od węgla wymusi też redukcję zatrudnienia w polskich kopalniach, co jest zjawiskiem niekorzystnym społecznie, zwłaszcza, że dotyczy jednego regionu, czyli śląska.

    International efforts to combat climate change

    KEY WORDS: climate changes, emissions, carbon dioxide, greenhouse gases

    Issues related to climate change are now one of the most discussed topics by environmentalists, but also politicians and scientists. The temperature rise in recent decades is actually higher than before and therefore there is a fear of adverse climate change leading to desertification of soils, frequent natural disasters, melting glaciers and rising sea levels. Behind these phenomena by researchers in their so-called greenhouse gases, which include, among others CO₂. Carbon dioxide occurs in a natural way, but it is also introduced into the atmosphere by humans through the burning of fossil fuels. It is on a quest to reduce this gas focus the efforts of many organizations. The European U nion is the most involved in setting emission limits. The article presents the percentage share of the largest CO₂ emitters in the EU and the countries which have the greatest and the least of these restrictions introduced in the years 2015-2014. It also presents important global initiatives, which include among others, the Earth Summit in Rio de Janeiro, the Kyoto Protocol, or the climate summit COP21 in Paris from 2015. Also shown are the major initiatives on a national scale. All activities are aimed at tightening the emission standards, which will lead to decrease it, but such actions could lead to a flight of industry from Europe and thus to a worsening economic and social situation in the region.Poland as a country in which the largest share in electricity generation is coal found itself in a difficult situation.Reducing CO₂ emissions requires the closure of old inefficient power plants and generates high investmentcosts. Moving away from coal will force a reduction in employment in Polish mines, which is a socially negativephenomenon, especially as it relates to one region - the Upper Silesia.

22. Tomasz Blacharski, Rafał Biały, Maciej Kaliski, Bartosz Stachowiak, Adam Szurlej

    Wpływ dostaw LNG na rozwój krajowego rynku gazu ziemnego

    Słowa kluczowe:: bezpieczeństwo energetyczne, gaz ziemny, rynek gazu ziemnego, dostawy LNG

    Po oddaniu do eksploatacji terminalu L NG w świnoujściu Polska stała się aktywnym uczestnikiem globalnego, dynamicznie rozwijającego się rynku gazu skroplonego (LNG). W artykule przybliżono najważniejsze zmiany na europejskim rynku gazu ziemnego - zwrócono uwagę na spadek zapotrzebowania, ograniczenie wydobycia oraz przedstawiono kierunki zaopatrzenia w gaz ziemny. Następnie podjęto próbę oszacowania wpływu realizowanych inwestycji po stronie podażowej globalnego rynku L NG na europejski rynek gazowy. W tym kontekście istotne wydają się działania podejmowane w U SA, gdyż już w 2016 r. przybyły z tego kraju do U E dwie dostawy L NG. Nie bez znaczenia dla europejskiego rynku gazu jest również realizowany w Japonii plan powrotu do energetyki jądrowej. Kraj ten jest największym importerem L NG na świecie, dlatego też znaczne ograniczenie importu gazu skroplonego może mieć przełożenie także na europejski rynek gazu. W dalszej części artykułu skoncentrowano się na szansach jakie wiążą się z dostawami L NG do Polski oraz przybliżono plany dalszych inwestycji w zakresie rozbudowy krajowej infrastruktury L NG. J ak przedstawiono w artykule, w ciągu ostatnich lat zaobserwowano zasadnicze obniżenie się cen L NG oraz zmniejszenie zróżnicowania pomiędzy tymi cenami w poszczególnych krajach, będących importerami L NG. Przedstawiono przykładowe kierunki, gdzie może zostać zagospodarowane L NG w kraju.

    The influence of the LNG supplies on natural gas domestic market development

    KEY WORDS: energy security, natural gas, natural gas market, L NG supplies

    Thanks to commissioning of L NG terminal in świnoujście, Poland has become an active participant of global, rapidly developing market of liquefied natural gas (LNG). I n the article the most important changes on the European gas market were analyzed. The stress was put on decline in demand, decrease in extraction and directions of natural gas supplies. Attempt was made to estimate the influence of investments that are implemented in the global L NG production area on the European gas market. I n this context, what seems to be important is that in 2016 two deliveries of L NG came to the EU from the U SA. What is more turning again toward nuclear power in J apan seems to play a vital role, as J apan is the biggest importer of L NG, and substantial reduction of L NG import to this country may bring changes on the European natural gas market. Further in the article opportunities that are associated with deliveries of L NG to Poland were presented as well as plans of investments in the field of Polish L NG infrastructure. As shown in this article, in the recent years a noticeable decline of L NG prices and reduction of the differentiation between the prices in countries importing L NG was observed. Finally, potential directions where L NG can be used in Poland were shown.

23. Stanisław Gędek, Mariusz Ruszel

    Ocena bezpieczeństwa ekonomicznego polskiego sektora ropy naftowej - stan i perspektywy

    Słowa kluczowe: ropa naftowa, bezpieczeństwo energetyczne, rynek walutowy, infrastruktura energetyczna

    Polska jest państwem uzależnionym od importu ropy naftowej, zaś jej krajowe wydobycie zaspokaja około 3% rocznego zapotrzebowania. W 2015 r. odnotowano w Polsce rekordowy przerób ropy naftowej w polskich rafineriach, a to przełożyło się na wzrost eksportu paliw płynnych. Głównym celem artykułu jest ocena bezpieczeństwa energetycznego w zakresie zaopatrzenia w ropę naftową oraz ocena wpływu rynku finansowego na przemysł naftowy. Autorzy sformułowali pytania badawcze dotyczące struktury zaopatrzenia w ropę naftową, wpływu rynku walutowego na przemysł petrochemiczny, rozwoju infrastruktury energetycznej, wyzwań i perspektyw. Wskazali dwie hipotezy wskazujące, że Polska jest państwem bezpiecznym w zakresie zaopatrzenia w ropę naftową wskutek rozbudowy infrastruktury energetycznej, zaś źródła niepewności dla polskiego sektora naftowego ulokowane są poza Polską - na światowych rynkach finansowych. Z przeprowadzonej analizy wynika, że Polska w dalszym ciągu będzie uzależniona od importu ropy naftowej i sytuacja ta w nadchodzących latach nie ulegnie zmianie. Strategiczne znaczenie ma infrastruktura energetyczna, która pozwala na pełną dywersyfikację źródeł i kierunków dostaw ropy naftowej, a także umożliwia eksport niewielkiej ilości ropy oraz zachowanie pozycji państwa tranzytowego. Rynek finansowy jest dla polskiego przemysłu petrochemicznego źródłem dużych niepewności. Sytuacja ta w perspektywie czasu nie ulegnie zmianie, lecz źródła tej niepewności ulokowane są w większości poza Polską. Oznacza to, że pozytywnie zostały zweryfikowane obydwie hipotezy badawcze.

    Assessment of the economic security of the Polish oil sector - current status and perspectives

    KEY WORDS: crude oil, energy security, currency market, energy infrastructure

    Poland is a country dependent on oil importation; its domestic oils production only covers approximately 3% of the annual demand. In 2015, Polish refineries processed a record-breaking amount of oil, which translated into an increase in liquid fuels export. The main aim of the article is to evaluate energy security in terms of oil supply, and to evaluate the impact of the financial market on the oil industry. The authors formulate study questions concerning the structure of oil supply, the influence of the exchange market on the petrochemical industry, the development of energy infrastructure, challenges, and perspectives. They make two hypotheses pointing out that Poland is secure in terms of oil supply as a result of expansion of energy infrastructure, and the sources of uncertainty for Polish oil sector are located out of Poland: on world financial markets. The performed analysis shows that Poland will continue being dependent on importing oil, and this is not going to change soon. Energy infrastructure is of strategic importance, as it enables full diversification of sources and directions of oil supplies, as well as export of little amounts of oil and retaining the role of a transit country. Financial market is a significant source of uncertainty for Polish petrochemical industry. This situation is not going to change in the foreseeable future, but the sources of uncertainty are mostly located out of Poland. This means that both study hypotheses have been verified positively.

MATERIAŁY KONFERENCYJNE 2016
Spis referatów XXX Konferencji - Część 4

1. Mirosław Duda

   Co przeszkadza polskiej energetyce w uzyskiwaniu korzyści z wdrażania prawa unijnego?

   Słowa kluczowe: polityka energetyczna, polityka klimatyczna, legislacja unijna, bariery w realizacji polityki

   Artykuł zawiera omówienie problemów związanych z unijną polityką energetyczną i klimatyczną, które utrudniają uzyskanie korzyści polskiej energetyce z integracji w ramach Unii Europejskiej. Zawiera również pewne propozycje kierunków zmian, które znacznie zmniejszyły liczbę i zakres istniejących barier. Dotyczą one sposobów realizacji unijnej polityki w zakresie elektroenergetyki w całej Wspólnocie i poszczególnych państwach członkowskich. Chodzi przede wszystkim o zastępowanie konfliktogennych wymogów dla państw członkowskich standardami dla nowych lub odtwarzanych obiektów energetycznych, ograniczenie zakresu stosowania mechanizmów konkurencji tylko do przypadków, kiedy konkurencja może być skuteczna i nie zagraża bezpieczeństwu dostaw energii, umieszczanie w legislacji wymogów odnoszących się tylko do dojrzałych technologii, urealnienie wymagań w zakresie redukcji emisji gazów cieplarnianych z uwzględnieniem inercji globalnych zmian klimatu, doprecyzowanie kryteriów dozwolonej pomocy publicznej i ograniczenie arbitralnych decyzji Komisji Europejskiej w tym zakresie. W artykule podkreślono potrzebę racjonalizacji polityki energetyczno-klimatycznej Unii w kierunku zapewnienia rzeczywistego priorytetu bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej jako istotnego czynnika rozwoju cywilizacyjnego. Racjonalizacja powinna mieć miejsce na etapach przygotowywania dokumentów unijnych, aby uniknąć podejmowania nie zawsze słusznych decyzji politycznych przez wyższe organy Wspólnoty.

2. Stefan Góralczyk, Ireneusz Baic, Józef Szafarczyk, Beata Witkowska-Kita

   Demonstrator technologii modułowej kapsuły ratunkowej dla kopalni węgla kamiennego - badania funkcjonalne

   Słowa kluczowe: demonstrator technologii, badania funkcjonalne, kapsuła ratunkowa, moduł medyczny,moduł transportowy, kopalniany wóz sanitarny

   Ewakuacja z miejsca wypadku, zwłaszcza w kopalniach węgla kamiennego, jest jednym z najbardziej krytycznych momentów akcji ratunkowych. Stan wyrobisk górniczych, znaczna odległość od szybów, długie korytarze, zapylenie, wysoka temperatura oraz występujące dodatkowe utrudnienia uniemożliwiają szybki transport rannych. Przenoszenie ich w niekorzystnych warunkach bez specjalnych zabezpieczeń naraża ich na dodatkowe urazy i zmniejsza ich szanse na powrót do zdrowia. Mając powyższe na uwadze, w ramach zrealizowanego projektu pn: "Modułowa kapsuła ratunkowa do ewakuacji poszkodowanych w środowisku niebezpiecznym" finansowanego z środków Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (Program Badań Stosowanych - umowa Nr PBS2/B2/10/2013), opracowano założenia funkcjonalne i techniczne, w oparciu o które zbudowano "Demonstrator Technologii" modułowej kapsuły ratunkowej. W referacie zaprezentowano poszczególne elementy "Demonstratora Technologii" oraz ocenę ich funkcjonalności w wyniku badań symulacyjnych przeprowadzonych na terenie kopalni węgla kamiennego.

3. Jakub Jaworski

   Niskotemperaturowe sieci ciepłownicze i analiza polskich systemów ciepłowniczych zasilanych z elektrociepłowni

   Słowa kluczowe: systemy ciepłownicze, niskotemperaturowe systemy ciepłownicze, kogeneracja, OZE w ciepłownictwie

   Założenia polityki klimatycznej Unii Europejskiej, nastawionej na ograniczanie emisji oraz wzrost efektywności wytwarzania, powoli zbliżają się do granic technologicznych w sektorze wytwarzania energii elektrycznej z paliw kopalnych. Dlatego kolejnym obszarem, jaki należy zrestrukturyzować oraz do którego należy wprowadzić OZE, jest wytwarzanie ciepła. Ze względu na złożoność i lokalność wytwarzania ciepła niezwykle skomplikowane jest jednak "zastępowanie" źródeł ciepła przez technologie źródeł odnawialnych. Zamiast tego konieczna jest optymalizacja wytwarzania i odbioru ciepła w istniejących systemach, oraz budowa nowych systemów ciepłowniczych zgodnych z najlepszymi dostępnymi technologiami.

4. Henryk Paszcza

   Polskie górnictwo węgla kamiennego - olbrzym w stanie kryzysu czy olbrzymi kryzys

   Słowa kluczowe: węgiel kamienny i jego zasoby, ceny zbytu węgla energetycznego i koksowego, przekształcenia w sektorze, wyniki ekonomiczno-finansowe górnictwa, restrukturyzacja branży, kryzys w branży, kierunki naprawy.

   Węgiel kamienny stanowi w Polsce podstawowe paliwo energii elektrycznej. Wytwarzane jest z niego ponad 50% krajowej produkcji energii elektrycznej, przy czym udział energii elektrycznej z węgla kamiennego w produkcji energii elektrycznej ma tendencją spadkową - o ile w 2008 r. udział ten stanowił 58,5%, to w 2015 r. już tylko 50,6%. Tak wysoki udział energii z węgla kamiennego w produkcji energii elektrycznej jest fenomenem na skalę zarówno europejską, jak i światową, szczególnie, że kolejne 33,1% produkcji energii elektrycznej pochodzi z węgla brunatnego. Łącznie z węgla produkowane jest w Polsce niespełna 85% energii elektrycznej. Ma to zarówno zalety, jak i wady. Specyficzna struktura rynku energetycznego w Polsce, oparta na węglu, zapewnia jednak niezależność energetyczną kraju w zakresie energii elektrycznej i tym wyróżnia się spośród większości krajów unijnych. Polskie przedsiębiorstwa górnicze należą bowiem do największych przedsiębiorstw wydobywczych w Unii Europejskiej. Negatywną ich stroną są wysokie koszty związane z podziemną eksploatacją węgla. Obecnie tak w Polsce, jak w innych krajach producenckich węgla kamiennego, obserwuje się olbrzymią presję kosztową przejawiającą się w gwałtownie rosnących kosztach spółek węglowych, oraz duże wahania cen.

5. Jerzy Podsiadło

   Restrukturyzacja KWK Bobrek i KWK Piekary (mit czy rzeczywistość)

   Słowa kluczowe: węgiel kamienny, kopalnie, restrukturyzacja

   W maju 2015 roku Węglokoks Kraj Sp. z o.o. nabył od Kompanii Węglowej SA dwie kopalnie, KWK Bobrek i KWK Piekary. środki na przeprowadzenie transakcji pochodziły z podwyższenia kapitału dokonanego przez Węglokoks SA. W ramach KW SA oba zakłady należały do najbardziej deficytowych. Z tego względu zakładano w różnych wersjach strategii zamknięcie obu kopalń. Po ich przejęciu i krótkiej restrukturyzacji Węglokoks Kraj zakończył rok 2015 wynikiem dodatnim w wysokości 3,166 mln złotych. Jak to się więc stało, iż w ciągu 8 miesięcy, przy fatalnym popycie na węgiel i niskich cenach spółka pokazała dodatnie wyniki? Jest to prawda czy kombinacje księgowe?

6. Zygmunt Maciejewski

   Energia i moc krajowego systemu elektroenergetycznego w latach 2006-2015

   Słowa kluczowe: system elektroenergetyczny, energia elektryczna, moc elektryczna, prognozowanie

   Na podstawie danych publikowanych przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne Operator SA opracowano analizę wybranych informacji dotyczących podsystemu wytwarzania krajowego systemu elektroenergetycznego w latach 2006-2015. Informacje te dotyczą produkcji energii elektrycznej, wielkości wymiany energii elektrycznej z zagranicą, zużycia energii oraz mocy zainstalowanej, osiągalnej i dyspozycyjnej krajowego systemu elektroenergetycznego. Dokonana analiza pozwala na przedstawienie pewnych uwag dotyczących bezpieczeństwa elektroenergetycznego kraju. Przedstawiono również prognozę krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną do 2025 roku.

7. Anna Kielerz

   Węgiel na zróżnicowanym rynku producentów energii elektrycznej

   Słowa kluczowe: elektrownie konwencjonalne, wysokosprawne bloki węglowe, rozproszone źródła energii

   Coraz większe inwestycje w rozproszone źródła energii oraz starzenie i sukcesywne wyłączanie z eksploatacji bloków energetycznych, które są częściowo zastępowane przez nowe, wysokosprawne i niskoemisyjne jednostki, wymaga zmiany podejścia w zakresie zarządzania siecią przesyłową oraz popytem i podażą. W przewidywalnym horyzoncie czasowym podstawą bezpieczeństwa energetycznego kraju pozostanie energetyka konwencjonalna, uzupełniana o wytwarzanie rozproszone, połączenia transgraniczne i zarządzanie stroną popytową.

8. Paulina Radzajewska

   Porównanie charakterystyk cieplnych kolektorów słonecznych płaskich i rurowych - przegląd wybranych rozwiązań technicznych

   Słowa kluczowe: kolektory słoneczne, sprawność optyczna, charakterystyki cieplne

   Kolektory słoneczne często i chętnie stosuje się do wspomagania podgrzewu ciepłej wody użytkowej bądź ogrzewania pomieszczeń czy basenów. W artykule scharakteryzowano kolektory słoneczne płaskie i rurowe - opisano ich budowę, zasadę działania oraz różne sposoby montażu na obiektach budowlanych. Przedstawiono podstawowe parametry techniczne i eksploatacyjne omawianych paneli. Zdefiniowano ich sprawność cieplną oraz podano postać podstawowej funkcji, która wyraża tę sprawność w zależności od temperatury zredukowanej, dla stanu ustalonego kolektora (tzw. równanie Hottela-Whilliera-Blissa). Przedstawiono i omówiono uproszczoną (liniową) charakterystykę sprawności modelowego kolektora słonecznego. Znajomość charakterystyk cieplnych kolektorów słonecznych jest potrzebna do prawidłowego ich doboru w zależności od rodzaju instalacji, zastosowania, warunków klimatycznych w miejscu montażu, a także od poziomu wymaganej temperatury, jaką użytkownik chce uzyskać. Wybrano i opisano kilka przykładów, występujących w literaturze obcojęzycznej, dotyczących analiz porównawczych charakterystyk cieplnych kolektorów płaskich i rurowych na podstawie przeprowadzonych badań eksperymentalnych w różnych warunkach klimatycznych lub przy zastosowaniu symulacji komputerowych. Omówiono trendy oraz perspektywy rozwoju kolektorów słonecznych.

9. Joanna Kazubińska, Zygmunt śmiejek

   Problemy techniczne i technologiczne przygotowania mieszanek energetycznych w Wietnamie

   Słowa kluczowe: wzbogacanie antracytu, energetyka, odwadnianie, mieszanie, automatyka produkcji mieszanek

   Brak środków finansowych na zakup węgla energetycznego przez Wietnam w Indonezji postawiła energetyce tego kraju, a tym samym zakładom przeróbczym zadanie przygotowania mieszanek energetycznych w oparciu o wydobywany antracyt. Pilne zajęcie się tym tematem potęguje fakt niedoboru paliwa na lokalnym rynku w ilości 5 mln Mg w skali roku, co wiąże się z problemami zasilania energią elektryczną tak przemysłu, jak i dla lokalnej ludności. Uczestnicząc w programie produkcji paliwa energetycznego głównie na bazie przerostów i frakcji mułowych przygotowano urządzenia i sposoby mogące skutecznie rozwiązać ten problem bez względu na miejsce pozyskania komponentów. Mówiąc o miejscu pozyskania komponentów mamy na myśli zakłady przeróbcze pracujące przy użyciu różnych modeli wzbogacania. Wpisując się w realizację programu rządu Wietnamu przy współpracy z firmami miejscowymi możemy wykorzystać polską myśl przeróbczą oraz nasze dokonania, posiadające aplikacje w kraju i za granicą.

10. Kazimierz Gatnar

    Kogeneracja i trójgeneracja na bazie gazu z odmetanowania kopalń - aktualny stan w Jastrzębskiej Spółce Węglowej

    Słowa kluczowe: górnictwo, koksownictwo, energetyka, grupa kapitałowa, strategia energetyczna

    W prezentacji przedstawiono informację o aktualnej wielkości metanowości bezwzględnej polskich kopalń węgla kamiennego, ujęciu gazu odmetanowaniem oraz stopniu wykorzystania ujętego metanu. Na tym tle podano dane dotyczące Jastrzębskiej Spółki Węglowej SA w zakresie ujęcia i wykorzystania metanu za lata 2010-2015 oraz kierunki wykorzystania w roku 2015 tak w instalacjach własnych jak w układach energetycznych Spółki Energetycznej Jastrzębie SA i Zakładach Produkcji Ciepła Żory Sp. z o.o. Przedstawiono miejsce pracy i dane techniczne układów energetycznych wykorzystujących metan oraz zaprezentowano schematy tych układów w EC Suszec, EC Pniówek (układ trójgeneracyjny) KWK Budryk i KWK Borynia. W syntetycznej formie zostały przedstawione efekty pracy wszystkich układów energetycznych na bazie silników gazowych wykorzystujących metan z odmetanowania kopalń w zakresie: ilości godzin pracy od uruchomienia, wielkości zużycia metanu, oraz wielkości produkcji energii elektrycznej i ciepła. Podsumowanie przedstawia aktualne efekty uzyskiwane w Jastrzębskiej Spółce Węglowej SA dzięki wykorzystaniu metanu z pokładów węgla.

11. Andrzej Noga

    Oczywiste i nieoczywiste aspekty rozliczania zakupu i dostaw surowców energetycznych

    Oczywiste jest, że dla Grupy Kapitałowej PGE - tak jak dla każdego strategicznie ważnego przedsiębiorstwa energetycznego, realizującego odpowiedzialne zadania - zabezpieczenie dostaw paliw niezbędnych do produkcji energii elektrycznej i ciepła stanowi kluczowe działanie. W pierwszej połowie 2016 roku (od stycznia do czerwca) w przewozach węgla kamiennego z kopalń do elektrowni i elektrociepłowni GK PGE łączna praca transportowa wyniosła 675 milionów tono-kilometrów. Artykuł przedstawia schemat rozliczania zakupu i dostaw surowców energetycznych obowiązujący w GK PGE i otwiera dyskusję o towarzyszących mu oczywistych i nieoczywistych aspektach.

12. Prezentacja Prairie Mining Limited

    Kopalnia Jan Karski

    Węgiel kamienny, ze względu na wielkość udokumentowanych zasobów jest istotnym elementem bezpieczeństwa energetycznego Polski. Węgiel pozostaje jednym z głównych źródeł energii cieplnej i elektrycznej wykorzystywanej w przemyśle w Europie środkowej. Polityka Energetyczna Polski do 2030 roku zakłada, ze względu na stopniowe wyczerpywanie się zasobów węgla w obecnie eksploatowanych złożach niezbędne jest przygotowanie i rozpoczęcie eksploatacji nowych złóż. Z kolej w całej Europie w 2014 roku zużycie węgla przekroczyło 712 mln ton, z czego konsumpcja węgla kamiennego wyniosła 311 mln ton. Tylko w 2014 roku import węgla kamiennego do Europy wzrósł o 25% do 205 mln ton. Kopalnia Jan Karski w Zagłębiu Lubelskim może stać się strategicznym, wiodącym producentem węgla, dostarczającym ponad 6 mln ton surowca rocznie do odbiorców na rynkach europejskich. Zasoby Lubelskiego Zagłębia Węglowego są bardzo interesujące, głównie ze względu na sprzyjające warunki geologiczne, a w konsekwencji możliwość osiągniecia znacznie niższych kosztów wydobycia. W opracowanym zgodnie z międzynarodowymi standardami studium wykonalności dla kopalni Jan Karski (Pre-Feasibility Study) średni gotówkowy koszt wydobycia obliczono na 24,96 USD/t przy ustabilizowanym poziomie produkcji 6,34 mln ton rocznie. Na uzyskanie tak niskich kosztów wydobycia pozwalają nie tylko dobre warunki geologiczne, ale również nowoczesny projekt kopalni: wykorzystanie zautomatyzowanych kompleksów ścianowych, kombajnowych i strugowych, zastosowanie samodzielnej obudowy kotwowej w wyrobiskach drążonych kombajnami typu Continous Miner oraz elastyczna organizacja pracy i wdrożenie systemu motywacyjnego opartego na wynikach produkcji. Studium wykonalności kopalni potwierdza występowanie 181 mln ton zasobów wykazanych węgla koksującego typu 34 i wysokiej jakości węgla energetycznego w kluczowych pokładach 389 i 391. Wielkość całkowitych zasobów szacowana jest na 728 mln ton. Żywotność kopalni obliczona została na 24 lata z możliwością przedłużenia. Dzięki nowoczesnemu zakładowi przeróbki węgla kopalnia będzie w stanie elastycznie dostosowywać swoją ofertę do potrzeb odbiorców. Obecnie obserwuje się odbicie cen węgła na rynku światowym, a według prognoz renomowanego instytutu CRU (Global Commodity Industry Pricing & Market Analysis) ceny węgla koksującego i energetycznego będą dalej wzrastać w średnim i długim terminie.