Na temat:

Ceny na rynku paliw i energii

Spis referatów przedstawionych na XXVII Konferencji

Referaty wygłaszane na konferencji były opublikowane w trzech częściach:

• Cześć I - Polityka Energetyczna TOM 16 ZESZYT 3
• Cześć II - Polityka Energetyczna TOM 16 ZESZYT 4
• Cześć III - Materiały Konferencyjne

POLITYKA ENERGETYCZNA, TOM 16 ZESZYT 3
Spis referatów XXVII Konferencji - CZĘŚĆ 1

1. Baic I., Blaschke W.
   Analiza możliwości wykorzystania powietrznych stołów koncentracyjnych do otrzymywania węglowych paliw kwalifikowanych i substytutów kruszyw
   Analysis of the possibility of using air concentrating tables in order to obtain clean coal fuels and substitute natural aggregates

2. Bałazińska M.
   Analiza Life Cycle Assessment spalania biomasy i odpadów dla celów energetycznych
   Life Cycle Assessment analysis of combustion biomass and waste for energy use

3. Bednorz J.
   Wpływ "Energy Road Map 2050" na rozwój społeczno-gospodarczy Polski
   The Influence of "Energy Road Map 2050" on the socio-economic development of Poland

4. Białek M., Gross-Gołacka E., Kaliski M.
   Prognozy produkcji ropy naftowej do 2018 r. według Średnioterminowego Raportu Rynku Ropy Naftowej opracowanego przez Międzynarodową Agencję Energetyczną
   Outlook of oil production until 2018 in medium term oil market report of the International Energy Agency

5. Czaja P., Klich J., Tajduś A.
   Metoda pozyskiwania pierwotnych nośników energii ze złóż węgla kamiennego na drodze odmetanowania i zgazowania in situ
   A method of obtaining primary energy carriers from hard coal beds via methane drainage and in-situ gasification

6. Dołęga W.
   Planowanie rozwoju infrastruktury elektroenergetycznej w aspekcie ochrony środowiska
   Power infrastructure expansion planning from the perspective of environmental protection

7. Dziok T., Strugała A., Rozwadowski A.
   Badania zawartości rtęci w węglu - uwagi dotyczące sposobu prezentacji wyników
   Examinations of mercury content in coal - comments on the way results are presented

8. Frączek P.
   Uwarunkowania polityki energetycznej Norwegii
   The Conditions for Norway's Energy Policy

9. Kaszyński P., Kamiński J., Mirowski T., Szurlej A.
   Rozwój energetyki przemysłowej w Polsce
   Development of heat and power generation by auto-producers in Poland

10. Krzykowski M., Zięty J.
    Kwalifikacja biomasy jako odnawialnego źródła energii w procesie produkcji bioetanolu - wybrane aspekty prawne
    Qualification of biomass as a renewable energy source in the process of bioethanol production

11. Kwaśniewski K., Grzesiak P., Kapłan R.
    Mechanizmy wspierania przedsięwzięć inwestycyjnych zgazowania węgla - przegląd rozwiązań światowych
    Support mechanisms for coal gasification investments ­ overview of global solutions

12. Maciejewski Z.
    Ocena elektrochłonności PKB i zapotrzebowania na energię elektryczną
    Estimation of electricity absorptive indicator for Gross Domestic Product and electricity demand of the Polish Power System

13. Malko J.
    Ceny energii: zmienność i przewidywalność. Case study - energia elektryczna w Europie
    Energy prices: volatility and predictability. Case study - electricity in Europe

14. Meller E., Bilenda E.
    Wpływ nawożenia popiołami z biomasy na plon i pobranie składników przez kukurydzę zwyczajną
    Effects of biomass ash fertilisation on flint maize yield and nutrient uptake

15. Naworyta W., Sypniowski Sz., Benndorf J.
    Analiza możliwości sterowania jakością strugi urobku na etapie planowania operacyjnego na przykładzie jednego ze złóż węgla brunatnego
    Analysis of the possibility of lignite stream quality control at the stage of operational planning using an example lignite deposit

16. Olkuski T.
    Analiza struktury produkcji energii elektrycznej we Francji i w Polsce
    Analysis of electricity production in France and Poland

17. Patyńska R.
    Prognoza wskaźników emisji metanu z kopalń metanowych węgla kamiennego w Polsce
    Prediction of methane emissions factor from CMM coal mines in Poland

18. Piaskowska-Silarska M.
    Analiza możliwości wykorzystania gazu składowiskowego w Polsce
    Opportunities to use landfill gas in Poland

19. Rusak H.
    Analiza lokalnych zasobów energii odnawialnej w kontekście zapotrzebowania na energię na przykładzie wybranych gmin
    Analysis of local renewable energy resources with regards to the energy demands of selected municipalities

20. Sobierajski W., Natkaniec H., Walasz R.
    Zastosowanie metody absorpcji promieniowania gamma do oznaczania zawartości części palnych w popiołach lotnych
    Practical application of radioisotopic measuring methods for determination of combustible solids content in fly ash

21. Suwała W.
    Problemy budowy i wykorzystania modeli komputerowych w gospodarce paliwami i energią
    Design and use of models in the fuel and energy economy

22. Szczerbowski R., Ceran B.
    Możliwości rozwoju i problemy techniczne małej generacji rozproszonej opartej na odnawialnych źródłach energii
    Small scale, distributed power generation based on renewable energy sources - possibilities for development, cost of electricity production, and technical problems

23. Wichliński M., Kobyłecki R., Bis Z.
    Wybrane metody oznaczania zawartości rtęci w węglach i popiołach lotnych
    Selected methods for determination of mercury contents in coal and fly ash samples

24. Zarzycki R., Kratofil M., Pawłowski D., Ścisłowska M., Kobyłecki R., Bis Z.
    Układ podawania paliwa do przedpaleniska cyklonowego
    The fuel supply system of the cyclone furnace

25. Zarzycki R., Kratofil M., Pawłowski D., Ścisłowska M., Kobyłecki R., Bis Z.
    Analiza spalania pyłu węglowego w przedpalenisku cyklonowym
    Analysis of pulverized coal combustion in the furnace cyclone

26. Zarzycki R., Kratofil M., Pawłowski D., Ścisłowska M., Kobyłecki R., Bis Z.
    Analiza wyników obliczeń numerycznych przepływu pyłu węglowego oraz gazu w palenisku cyklonowym
    Analysis of the results of numerical calculations of the flow of pulverized coal and gas in a cyclone furnace

POLITYKA ENERGETYCZNA, TOM 16 ZESZYT 4
Spis referatów XXVII Konferencji - CZĘŚĆ 2

1. Chmielniak T., Lepszy S.
   Dobór struktur układów gazowo-parowych z uwzględnieniem wybranych aspektów technologicznych i rynkowych
   Selection of the structures of gas-steam systems including selected technological and market aspects

2. Grudziński Z.
   Konkurencyjność paliw w wytwarzaniu energii elektrycznej w Polsce
   Competitiveness of fuels for power generation

3. Jastrząb K., Piotrowski O.
   Analiza możliwości wykorzystania ciepła z reaktorów HTR w procesie zgazowania paliw kopalnych za pomocą ditlenku węgla
   Analysis of the process heat utilization opportunities from the HTR reactors in the carbon dioxide gasification of fossil fuels

4. Jurdziak L., Kawalec W.
   Czy globalne ograniczenia emisji CO₂ zmniejszą wartość zasobów w dyspozycji firm eksploatujących paliwa kopalne i zmienią ich wycenę?
   Will global CO₂ emissions restrictions reduce fossil fuels reserves of mining companies and change their value?

5. Kaliski M., Wojciechowski R., Szurlej A.
   Zagospodarowanie metanu z pokładów węgla - stan obecny i perspektywy
   Commercial Development of Coal Bed Methane - current situation and prospects

6. Kasztelewicz Z., Sikora M.
   Scenariusze pracy branży węgla brunatnego w I połowie XXI wieku w Polsce
   Working scenarios for the Polish brown coal industry in the first half of the 21st century

7. Klojzy-Karczmarczyk B., Mazurek J.
   Badania zawartości rtęci w węglach przeznaczonych dla odbiorców indywidualnych
   Studies of mercury content in coal intended for individual customers

8. Kopczyński M., Zuwała J.
   Toryfikacja biomasy drogą do eliminacji barier technologicznych wielkoskalowego współspalania biomasy
   Biomass torrefaction as w way for elimination of technical barriers existing in large-scale co-combustion

9. Kosowski P., Stopa J., Rychlicki St.
   Wykorzystanie podziemnych magazynów gazu do zarządzania produkcją gazu ziemnego w Polsce
   Managing the production of natural gas using gas storage in Poland

10. Lorenz U.
    Węgiel energetyczny na świecie - sytuacja w 2012 r. i perspektywy
    Thermal coal in the world - the situation in 2012 and outlook

11. Michalak J.
    Wybrane metody wspomagające podejmowanie decyzji inwestycyjnych w energetyce
    Selected methods aiding investment decisions in power engineering

12. Naworyta W.
    Analiza wybranych zagranicznych kompleksów górniczo-energetycznych opartych na węglu brunatnym w kontekście projektu Gubin
    Analysis of selected mining and energy complexes based on lignite in the context of the Gubin project

13. Nowak B.
    Dylematy efektywności ekonomicznej przedsięwzięć termicznego przekształcania odpadów komunalnych
    Dilemmas of economic evaluation of municipal solid waste combustion projects

14. Ozga-Blaschke U.
    Ceny węgla koksowego na rynku międzynarodowym - sytuacja bieżącai prognozy
    Coking coal prices on the international market - the current situation and forecast

15. Panowski M., Zarzycki R.
    Analiza procesowa przygotowania wyseparowanego ze spalin dwutlenku węgla do transportu i składowania
    Analysis of pre-treatment of carbon dioxide separated from flue gas for transportation and storage

16. Paska J., Surma T.
    Polityka energetyczna Polski na tle polityki energetycznej Unii Europejskiej
    Polish energy policy in relation to European energy policy

17. Paska J., Surma T.
    Rozwój energetyki odnawialnej a gospodarka
    Renewable energy industry development and economy

18. Plewa F., Popczyk M., Pierzyna P.
    Możliwości wykorzystania wybranych odpadów energetycznych z udziałem środka wiążącego do podsadzki zestalanej w podziemiu kopalń
    Application of selected power generation waste with an admixture of binder in solidifying backfill for underground mining

19. Sołtysik M., Mucha-Kuś K.
    Problemy jakościowe statystyk struktury paliw i innych nośników energii pierwotnej zużytych do wytworzenia energii elektrycznej
    Quality problems seen in the statistics of fuel mix and other primary energy carriers used to generate electricity

20. Stala-Szlugaj K.
    Import węgla do Polski - uwarunkowania logistyczne
    Imports of coal to Poland - logistical considerations

21. Szczerbowski R.
    Bezpieczeństwo energetyczne Polski - mix energetyczny i efektywność energetyczna
    Energy security of Poland - energy mix and energy efficiency

22. Więcław-Solny L., Tatarczuk A., Krótki A., Stec M.
    Postęp prac w badaniach technologicznych aminowego usuwania CO₂ ze spalin
    The technological research progress of amine-based CO₂ capture

23. Wilk A., Więcław-Solny L., Śpiewak D., Spietz T.
    Badania laboratoryjne nad doborem optymalnych warunków pracy instalacji separacji CO₂ ze spalin o podwyższonej zawartości CO₂
    Laboratory research on optimal operating conditions of CO₂ separation plant treating flue gases with high CO₂ content

24. Zaporowski B.
    Efektywność ekonomiczna technologii wytwarzania energii elektrycznej
    Economic Effectiveness of Electricity Generation Technologies

MATERIAŁY KONFERENCYJNE
Spis referatów XXVII Konferencji - CZĘŚĆ 3

1. Borsucki D.
   Węgiel kamienny w gospodarce niskoemisyjnej Polski do roku 2050 w świetle aktualnych uwarunkowań Energy Roadmap 2050 i pakietu klimatyczno - energetycznego UE
   Hard coal in low emission economy of Poland to 2050 year in up-to-date conditionings of Energy Roadmap 2050 and energy and climate package

2. Czornik G.
   Pozycja Grupy Kapitałowej Jastrzębskiej Spółki Węglowej SA na krajowym rynku węgla i koksu

3. Fraś A., Przystaś R., Hycnar J.J.
   Ekonomiczne aspekty gospodarki odpadami w zakładach górniczych Południowego Koncernu Węglowego S.A.
   Economic aspects of waste management in the mining companies of the Southern Poland Coal Company SA.

4. Gatnar K.
   Zarządzanie energią - rozwiązania JSW SA.
   JSW energy management solutions

5. Huzarewicz T., Włodarczyk K., Krawczoska I.
   Konkurencyjność cen polskiego węgla na rynku krajowym
   Competitiveness of Polish coal prices on the domestic market

6. Hycnar J.J., Fraś A., Przystaś R., Foltyn R.
   Stan i perspektywy podwyższenia jakości mułów węglowych dla energetyki
   Current state and perspectives of quality improvement of coal slimes for power generation

7. Kielerz A.
   Smart metering - korzyści i zagrożenia
   Smart metering - benefis and risk

8. Michalik A., Hycnar J.J., Kula H., Fraś A., Sikora L.
   Zakres i warunki stosowania suspensji węglowo-wodnych
   The scope and conditions of using coal-water suspensions

9. Paszcza H., Beuch W., Pitura K.
   Spadek cen w morzu węgla zagrożeniem dla górnictwa węgla kamiennego w Polsce
   Prices decrease in a view of coal oversupply as a threat for hard coal industry in Poland

10. Suwała W.
    Wybrane problemy formowania obecnej polityki energetycznej Polski. Artykuł problemowy

Spis referatów XXVII Konferencji - CZĘŚĆ 1

1. Baic I., Blaschke W.

   Analiza możliwości wykorzystania powietrznych stołów koncentracyjnych do otrzymywania węglowych paliw kwalifikowanych i substytutów kruszyw

   SŁOWA KLUCZOWE: wzbogacanie powietrzne, powietrzne stoły koncentracyjne, węgiel kamienny, paliwa kwalifikowane, substytuty kruszyw naturalnych

   Wydobywany z dołu kopalń urobek węglowy stanowi mieszaninę ziaren węglowo - odpadowych, która nie posiada praktycznie na rynku zbytu żadnej wartości użytkowej. W celu uzyskania węglowego produktu handlowego urobek poddawany jest procesom wzbogacania w zakładach przeróbki mechanicznej węgla. W warunkach przemysłowych proces ten opiera się na wykorzystaniu grawitacyjnych metod wzbogacania w ośrodku powietrznym, wodnym bądź w cieczy ciężkiej magnetytowej.

   W prezentowanym artykule opisano możliwości zastosowania w warunkach krajowych metody suchej separacji urobku węglowego na powietrznym stole koncentracyjnym typu FGX-1. Urządzenie to zostało zakupione w Chinach przez Instytut Mechanizacji Budownictwa i Górnictwa Skalnego. W artykule opisano zasadę działania powietrznego stołu koncentracyjnego oraz zbudowanego na terenie jednego z zakładów górniczych stanowiska badawczego. Zaprezentowano parametry techniczne i technologiczne wpływające na proces rozdziału. Przytoczono także przykładowe wyniki wzbogacania węgla metodą suchej separacji w celu uzyskania czystych produktów odpadowych oraz paliw kwalifikowanych.

   Analysis of the possibility of using air concentrating tables in order to obtain clean coal fuels and substitute natural aggregates

   KEY WORDS: coal, dry separation method, air concentrating tables, deshaling, coal sludge, deposits, fuel carbon, substitute natural aggregates

   Spoil mined from the bottom of coal mines is a mixture of particles of carbon waste that has no value on the market. In order to obtain commercial coal product, the mining output is subjected to enrichment processes in coal preparation plants. Under industrial conditions, this process is based on the use of gravity methods of enrichment in a water environment or in a magnetite heavy liquid.

   This article presents the application of a dry separation method for excavated coal on air concentrating tables of the type FGX-1. This equipment was purchased in China by the Institute of Mechanised Construction and Rock Mining. The analysis covers the employed operating techniques of the table and research stand created set up under active mining conditions. The article presents the technical and technological parameters influencing the separation process. It also provides examples of the results of using the coal dry separation method in order to obtain clean coal fuels and substitute natural aggregates.

2. Bałazińska M.

   Analiza Life Cycle Assessment spalania biomasy i odpadów dla celów energetycznych

   SŁOWA KLUCZOWE: analiza LCA, spalanie, odpady komunalne, biomasa

   W pracy przeprowadzono analizę oceny cyklu życia (Life Cycle Assessment - LCA) energetycznego wykorzystania odpadów komunalnych w spalarni. Analiza przeprowadzona została na okres jednego roku dla 250 tyś. miasta. Badania obejmowały etap zbierania odpadów, transport, spalanie oraz zagospodarowanie pozostałości po spaleniu. W obrębie zbierania uwzględniono emisję wynikającą z produkcji pojemników niezbędnych do gromadzenia odpadów. Następnie w wyniku transportu do spalarni uwzględniono emitowane substancje szkodliwe do otoczenia. Po przyjeździe odpadów na teren spalarni segregowano odpady. Odpady niesegregowane następnie kierowano do spalenia. Założono, że spalanie przebiega w piecu rusztowym. Palne składniki procesu podlegały konwersji do spalin, natomiast składniki mineralne do żużla oraz popiołu. Spaliny oczyszczane były w instalacji zawierającej szereg urządzeń. W wyniku procesu produkowana była energia elektryczna oraz ciepło. Uwzględniono, że z powstałego w wyniku spalania żużla odzyskiwane były metale. Pozostała część tego materiału, która mogła być wykorzystana kierowana była do budowy dróg, natomiast reszta trafiała na składowisko. Popiół lotny oraz stałe pozostałości z oczyszczania spalin po procesie kierowane były na składowisko odpadów niebezpiecznych. Analiza przeprowadzona została z zastosowaniem metody CML2001. Rozpatrzono kategorie zubożenia zasobów abiotycznych, zmiany klimatu, toksyczności dla ludzi, tworzenia fotoutleniaczy, zakwaszania oraz eutrofizację. Uwzględniono wszystkie elementy obowiązkowe analizy oraz normalizację i ważenie z elementów opcjonalnych. Uzyskane rezultaty następnie omówiono oraz porównano, do wskaźników literaturowych dla energetycznego wykorzystania biomasy.

   Life Cycle Assessment analysis of combustion biomass and waste for energy use

   KEY WORDS: Life Cycle Assessment (LCA), incineration, municipal waste, biomass

   This paper presents a Life Cycle Assessment analysis of combustion of municipal waste in an incinerator plant. The study was performed for a city with a population of 250 thousand over a one year period. Research included examinations of waste collection, transportation, combustion, and utilization residues after combustion. The collection stage included emissions from the production of containers necessary for the waste collection. The stage of transportation included emissions from diesel combustion in the engines of vehicles carrying waste to the incineration plant. Afterwards, the waste was segregated at the incineration plant, and the non-recyleable remainder from sorted municipal waste were then directed for incineration. It is assumed that the combustion takes place in a grate furnace. Combustible components are transformed into flue gas, and minerals into slag and ash. Flue gas was cleaned in an installation with a variety of equipment including an electrostatic precipitator for dedusting of exhaust gases, a scrubber for acidic flue gas and heavy metals separation, a scrubber for neutralization of SO₂, a filter with a coke absorber, and a Selective Catalytic Reduction (SCR) for denitrification. The incineration plant produced electricity and heating. The analysis included recovery of metals from the slag. The remaining material which can be used is consigned for road construction, while the rest goes to landfill. Fly ash and solid residues from the cleaning of flue gas are directed to a hazardous materials landfill. The analysis was conducted using the CML2001 method. The study considered categories of mineral resources depletion, global warming, toxicity to humans, photochemical oxidation, acidification, and eutrophication. All obligatory elements were taken into account in addition to normalization and weighting of optional elements. The results are discussed and compared to existing documentation of indicators for biomass.

3. Bednorz J.

   Wpływ "Energy Road Map 2050" na rozwój społeczno-gospodarczy Polski

   SŁOWA KLUCZOWE: Road Map 2050, rozwój, gospodarka, ekologia, społeczeństwo

   Decydenci unijni w sposób priorytetowy traktują próby ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Pomimo braku ponadnarodowych porozumień politycy lansują programy coraz większej redukcji CO₂, dekarbonizacji gospodarki, pokładają nadzieje w niesprawdzone technologie czy promocję Odnawialnych Źródeł Energii. Polska częściowo popiera działania wspólnotowych decydentów, ale nie może pogodzić się z proponowanym przez nich wzrostem kosztów utrzymania rodzin, pogorszenia się kondycji przedsiębiorstw czy wzrostu bezrobocia. Dekarbonizacja, uzależnienie od dostaw surowców, wzrost cen energii zwiększy obciążenia budżetów rodzinnych, powiększy koszy ich utrzymania oraz pogłębi zjawisko "ubóstwa energetycznego".

   The Influence of "Energy Road Map 2050" on the socio-economic development of Poland

   KEY WORDS: road map 2050, development, economy, ecology, society

   EU policy makers in general give priority to attempts to reduce greenhouse gas emissions. However, without questioning the need to insure a better climate, they seem oblivious to the economic risks across the EU and individual member's burdens from making hasty decisions and placing unreasonable restrictions. Despite the lack of transnational agreements, politicians increasingly promote programs of CO₂ reduction and decarbonisation of the economy, placing their hopes in unproven technologies and renewable energy sources. Poland supports the Community decision-makers in part, but cannot agree to terms which propose increases in the living costs for families, deterioration in the competitiveness of companies, and a rise in unemployment. The Polish Government is of the view that measures to protect the climate cannot be made at the expense of the well being of society. It points out the shortcomings of the EU's analysis and the need to prioritize the use of indigenous raw materials, instead concentrating on energy efficiency, the market for energy, and new technologies for fossil raw materials usage. The indicated decarbonisation, dependence on imported supplies of raw materials, and higher energy prices will increase the burden on family budgets, increase their maintenance costs, and exacerbate the phenomenon of "fuel poverty". This is confirmed by analyses such as those conducted by "EnergSys" Sp. z o.o, McKinsey & Company, and the World Bank.

4. Białek M., Gross-Gołacka E., Kaliski M.

   Prognozy produkcji ropy naftowej do 2018 r. według Średnioterminowego Raportu Rynku Ropy Naftowej opracowanego przez Międzynarodową Agencję Energetyczną

   SŁOWA KLUCZOWE: ropa naftowa, OECD, popyt, podaż, rafinerie

   Międzynarodowa Agencja Energetyczna (MAE) jako jedna z niewielu organizacji międzynarodowych publikuje corocznie prognozy rynku ropy naftowej uwzględniając jego kluczowe elementy takie jak: popyt, podaż, trendy w sektorze rafineryjnym oraz wymianę towarową w pięcioletnim horyzoncie czasowym. "Średnioterminowy Raport Rynku Ropy Naftowej do 2018 r." (Medium Term Oil Market Report - MTOMR) stanowi element uzupełniający do miesięcznych raportów opracowywanych przez organizację oraz analiz długoterminowych MAE takich jak Światowy Przegląd Rynku Energii (World Energy Outlook) obejmujących okres do 2030 r. Główną zaletą raportu jest możliwość przeglądu najważniejszych trendów mających obecnie miejsce na rynku ropy naftowej oraz ich bezpośredniego i prawdopodobnego wpływu na kształtowanie się polityk w sektorze energetycznym.

   Zgodnie z treścią raportu, obraz rynku energetycznego na świecie ulega znaczącym zmianom, w szczególności w zakresie podaży ropy naftowej. Wzrost wydobycia lekkiej ropy naftowej (LTO - Light Tight Oil) oraz gazu z formacji łupkowych w Stanach Zjednoczonych ma znaczne implikacje dla ograniczenia importu surowca przez USA z Bliskiego Wschodu oraz importu benzyn silnikowych, w szczególności z Europy, a także obniżenia kosztów energii dla amerykańskich rafinerii. Unia Europejska borykać się będzie z problemem zapewnienia rentowności i operacyjności sektora rafineryjnego, na który wpływ mają ograniczenie popytu wewnętrznego w UE, wzrost konkurencyjności rafinerii w bliskim sąsiedztwie UE, a także otoczenie prawne. Popyt na ropę naftową w horyzoncie czasowym do 2018 r. będzie wykazywał tendencje wzrostowe w regionie państw spoza OECD, co należy przypisać ich rozwojowi gospodarczemu. W regionie OECD, w szczególności w UE popyt na surowiec będzie spadać w większym stopniu w wyniku dekoniunktury w gospodarce niż wprowadzania rozwiązań mających na celu oszczędne metody wykorzystania paliw. Interesujący element analizy rynku MAE stanowią pozytywne prognozy dotyczące podaży ropy naftowej, która zostanie zapewniona na właściwym poziomie, z uwagi na wysokie ceny surowca zachęcające do zwiększania nakładów kapitałowych w sektorze wydobywczym przez spółki poszukiwawcze.

   Outlook of oil production until 2018 in medium term oil market report of the International Energy Agency

   KEY WORDS: crude oil, OECD, demand, supply, refining

   The International Energy Agency (IEA) is one of the few international organizations publishing an annual forecasts of the oil market including its key components such as demand, supply, trends in refining, and trade in crude oil over a five-year time horizon. The "Mid-Term Oil Market Report 2018" is a complement to the monthly reports prepared by the organization and long-term studies such as the IEA's World Energy Outlook covering the period up to 2030. The main benefits of the report are reviews of the most important trends currently taking place in the oil market and their direct and likely impact on the development of policies in the energy sector. According to the report, the outlook of the global energy market will change significantly, particularly with respect to the supply of crude oil. The increase in production of light crude oil and shale gas in the United States has significant implications for reducing oil imports by the U.S. from the Middle East and motor gasoline imports particularly from Europe, as well as reducing energy costs for U.S. refineries. The EU will grapple with the problem of ensuring profitability and operability of the refining sector, which is marked by a reduction in domestic demand in the EU and an increase in the competitiveness of refineries in the vicinity of the EU, as well as changes in the legal environment. Demand for oil in non OECD countries up to 2018 will see an upward trend attributed to the economic development of these countries. In OECD countries, particularly in the EU, demand for crude and petroleum products will decrease more as a result of a downturn in the economy than the introduction of measures aimed at achieving cost-effective methods of fuel consumption. On the positive side of the IEA analysis of the market, the oil supply is forecasted to be at an appropriate level, as high crude prices encourage increased capital expenditure in mining exploration companies.

5. Czaja P., Klich J., Tajduś A.

   Metoda pozyskiwania pierwotnych nośników energii ze złóż węgla kamiennego na drodze odmetanowania i zgazowania in situ

   SŁOWA KLUCZOWE: węgiel kamienny, odmetanowanie pokładu, podziemne zgazowanie węgla

   Bez względu na to, co wymyślą Urzędnicy Unii Europejskiej, świat rozwijał się będzie wedle scenariuszy zapisanych w mechanizmach Jego powstania i potwierdzonych historią jego przemian trwająca już bez udziału Człowieka miliardy lat. Paliwa kopalne są naturalnym rezerwuarem energii potrzebnej ludzkości. Fałszywe twierdzenia o szkodliwości dla rodzaju ludzkiego i dla Ziemskiej planety, korzystania z paliw kopalnych sprawiają, że niektóre grupy ludności lokalnej, nie mając wszechstronnej wiedzy, są skłonne do protestów, a nawet do generowania konfliktów społecznych (Badera 2010), będących wyrazem niechęci do wydobywania jakichkolwiek kopalin. Na fali zwalczania tradycyjnych nośników energii podjęto próby zastąpienia ich energią z tzw. źródeł odnawialnych (OZE) ciągle udoskonalanych, ale też ciągle zbyt mało efektywnych. Poszukuje się też bardziej efektywnego wykorzystania paliw kopalnych przez wprowadzenie niekonwencjonalnych technologii pozyskiwania energii z klasycznych surowców energetycznych. Przy wysokich cenach nośników węglowodorowych (ropy i gazu) zgazowanie węgla tak naziemne jak też podziemne wydaje się być technologią innowacyjną zbieżną ze współczesnymi oczekiwaniami zarówno producentów energii, ale przede wszystkim obrońców środowiska. Znane dotychczas i ciągle badane technologie podziemnego zgazowania sprowadzają się do dwóch zasadniczych metod:

   • bezszybowej - wiertniczej,
   • szybowej z wykorzystaniem podziemnej infrastruktury istniejącej kopalni.

   W niniejszej pracy zostanie zaprezentowana metoda mieszana szybowo-wiertnicza, za pomocą której proponować się będzie wydobycie pierwotnych nośników energii (metanu i gazu syntezowego) ze złóż zalegających na dużej głębokości i z tego powodu zaliczonych do zasobów pozabilansowych.

   Metoda szybowo-wiertnicza nie może być traktowana jako alternatywa dla klasycznego wydobycia węgla, ale jako jego uzupełnienie i tańsze sięgniecie po zasoby praktycznie leżące poza możliwościami technicznymi wydobycia metodą klasyczną, głownie ze względu na bardzo duże zagrożenia naturalne oraz wysokie koszty ich zwalczania.

   A method of obtaining primary energy carriers from hard coal beds via methane drainage and in-situ gasification

   KEY WORDS: hard coal, methane drainage of a coal bed, underground coal gasification.

   Regardless of EU policies, the world will continue its natural course of development in spite of the finite participation of man. Fossil fuels are a natural reservoir of energy which humanity needs. False claims about the harmfulness of human use of those fuels encourages people to protest against exploitation of all kinds of mineral resources, including generations of local conflicts (Badera 2010). Modern science has made great progress in replacing fossil fuels with energy from renewable sources. This alternative is continually improving, but still not effective enough. A more effective utilization of fossil fuels remains an objective to be fulfilled through the introduction of non-conventional technologies of obtaining energy from traditional energy-producing raw materials. With the high prices of hydrocarbon carriers (petroleum and gas), both surface and underground coal gasification seem to be innovative technologies meeting the contemporary expectations of energy producers and, above all, environmentalists. The technologies of underground coal gasification known and still being examined today involve two basic methods:

   • shaftless, using boreholes drilled from the surface to the coal seams
   • shaft structure method, using the underground infrastructure of an already existing coal mine.

   This article presents a mixed shaft-drilling method and proposes the extraction of primary energy carriers (methane and syngas) from beds located at great depths (consequently classified as off-balance sheet resources). The mixed shaft structure and boreholes method cannot be understood as an alternative to classic coal mining, but rather as its supplement and as a cheaper way of gaining access to resources which, from a technical point of view, are practically impossible to extract through the classic mining method, mainly due to very serious natural hazards and the high costs of eliminating those hazards.

6. Dołęga W.

   Planowanie rozwoju infrastruktury elektroenergetycznej w aspekcie ochrony środowiska

   SŁOWA KLUCZOWE: planowanie, rozwój, infrastruktura elektroenergetyczna, ochrona środowiska

   W artykule przeanalizowano proces planowania rozwoju infrastruktury elektroenergetycznej w aspekcie ochrony środowiska. Przedstawiono charakterystykę tego procesu. Omówiono krajowe uregulowania prawne dotyczące ochrony środowiska które określają aspekty środowiskowe przygotowania i realizacji inwestycji elektroenergetycznych. Zwrócono szczególną uwagę na procedurę i raport oceny oddziaływania na środowisko. Przedstawiono potencjalne spektrum negatywnego oddziaływania środowiskowego inwestycji elektroenergetycznych. Wskazano, na konieczność stosowania na etapie planowania rozwoju infrastruktury elektroenergetycznej rozwiązań które maksymalnie ograniczają ingerencję inwestycji w środowisko przyrodnicze. Obejmują one: właściwą lokalizację inwestycji elektroenergetycznej, ograniczanie obszaru zajmowanego przez inwestycję elektroenergetyczną, stosowanie rozwiązań i technologii ograniczających oddziaływanie na środowisko przyrodnicze. Przy czym właściwa lokalizacja infrastruktury elektroenergetycznej ma kluczowe znaczenie w aspekcie minimalizacji potencjalnych niekorzystnych oddziaływań inwestycji na środowisko przyrodnicze. Przy planowaniu lokalizacji obiektu elektroenergetycznego należy dążyć do: unikania lokalizacji w obszarach o specjalnym znaczeniu dla środowiska lub ich otoczeniu, unikania lokalizacji w obszarach gęsto zaludnionych lub ich bezpośrednim sąsiedztwie i ograniczania lokalizacji na terenach leśnych. Minimalizacja obszaru zajmowanego przez inwestycje elektroenergetyczne pozwala na ograniczenie ingerencji inwestycji w środowisko przyrodnicze. W odniesieniu do inwestycji sieciowych w tym aspekcie najlepsze rozwiązania polegają na: preferowaniu modernizacji i rozbudowy linii przesyłowych 400 kV, budowie linii napowietrznych wielotorowych, kilkunapięciowych i stosowaniu w stacjach elektroenergetycznych technologii GIS.

   W artykule przedstawiono analizę wybranych elementów związanych z procesem planowania rozwoju infrastruktury elektroenergetycznej w aspekcie ochrony środowiska wynikających z krajowych uwarunkowań prawnych.

   Power infrastructure expansion planning from the perspective of environmental protection

   KEY WORDS: planning, expansion, power infrastructure, environmental protection

   This paper profiles and analyzes the process of power infrastructure expansion planning from the perspective of environmental protection. It describes national legal regulations concerning environmental protection which define the environmental aspects of the preparation and construction of power investments. Special attention is paid to the procedures and reporting of environmental impact assessments. The analysis characterizes the potential spectrum of negative environmental impacts of power investments. It also points out the necessity of finding solutions which minimize the interference of the investment with the natural environment during the planning stage of power infrastructure investment. This includes the proper location of a power investment, restriction of the area occupied by the power investment, and utilization of solutions and technologies which limit the impact on the natural environment. The proper location of the power investment is key to the minimization of potential negative impacts of such investments on the environment. During planning for the location of a power object, the following objectives should be emphasized: avoiding location in areas of special importance to the environment or their surroundings, avoiding location in densely populated areas or their surrounding localities, and limiting location in woodlands. Minimizing the territory occupied by power investments aids in limiting the interference of the investment with the natural environment. In relation to network investments, the best solutions depend on the preference for modernization and construction of 400 kV transmission lines; construction of overhead, multi-circuit, multi-voltage lines; and utilization of GIS technologies in power substations.

7. Dziok T., Strugała A., Rozwadowski A.

   Badania zawartości rtęci w węglu - uwagi dotyczące sposobu prezentacji wyników

   SŁOWA KLUCZOWE: węgiel, rtęć, wyniki badań.

   W krajowej i zagranicznej literaturze naukowej obserwuje się bardzo duże zróżnicowanie wyników badań dotyczących zawartości rtęci w polskich węglach kamiennych: od 85 do 350 ppb. Na różnice w otrzymywanych wynikach na pewno ma wpływ natura samego węgla, metodyka przygotowania próbki jak i samej analizy. Przyczyną może jednak być też sposób prezentowania wyników badań, co zostało wykazane w artykule. Rozbieżność wyników może być spowodowana brakiem informacji odnośnie stanu przeliczeniowego badanej próbki. Błąd z tytułu zróżnicowanej zawartości wilgoci dla prezentowanego wyniku może wynosić kilkanaście procent w przypadku węgli kamiennych, a nawet do kilkudziesięciu w przypadku węgli brunatnych. Duże różnice wynikać też mogą, jeśli wyniki dotyczą różnego rodzaju próbek tj. węgla surowego, wzbogaconego (koncentratu), półproduktu, czy też odpadu, przy czym różnice te mogą być dość znaczne. Autorzy zalecają też odnoszenie wyniku badania zawartości rtęci w węglu do jego potencjału energetycznego, a konkretnie do jego wartości opałowej. Alternatywnym sposobem może być przeliczenie zawartości rtęci na stan suchy i bezpopiołowy. Końcowy wynik należy także uzupełnić o formy badanej w węglu rtęci. Rzetelnie prezentowanie wyników badań zawartości rtęci ułatwi określenie wiarygodnych benchmarków dla polskich węgli, w oparciu o które będą formułowane odpowiednie regulacje prawne.

   Examinations of mercury content in coal - comments on the way results are presented

   KEY WORDS: coal, mercury, results of examinations

   In past scientific studies, substantial diversity in mercury content has been observed in Polish hard coals (85-350 ppb). The differences in the results are caused by the nature of the coal, methods of coal preparation, and mercury analysis. Another reason may be the way the results of mercury content examination are presented - the issue analyzed in this article. The differences may be caused by the lack of a description of the coal basis. This may cause a divergence of several percent for hard coals to a few dozen percent for brown coals. Significant differences can occur because of the different types of the examined coal samples, i.e. raw coal, clean coal, byproduct, or waste. This analysis recommends comparing mercury content in coal to its energy potential (low heating value). An alternative method can also be the conversion of mercury content to dry and ash free basis. The final result should also be supplemented by the forms of mercury occurring in coal. An accurate presentation of mercury content in coal will help to determine reliable benchmarks for Polish coal.

8. Frączek P.

   Uwarunkowania polityki energetycznej Norwegii

   SŁOWA KLUCZOWE: polityka energetyczna, Norwegia, bezpieczeństwo energetyczne

   Celem pracy jest omówienie uwarunkowań zmian w polityce energetycznej Norwegii, jakie zaszły w tym kraju w minionym półwieczu. Szczególny nacisk położono na kwestię odkrycia i wprowadzenia do eksploatacji własnych złóż ropy naftowej i gazu ziemnego, dzięki którym Norwegia ma wyjątkową pozycję na europejskim rynku energii jako znaczący dostawca tych paliw. Podkreślono, że wydobycie surowców energetycznych, będące wynikiem konsekwentnych działań modernizacyjnych, stało się znaczącym źródłem przychodów dla budżetu państwa oraz wpłynęło na zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego kraju.

   Wskazano, że zwiększeniu bezpieczeństwa energetycznego służyło także kontynuowanie rozbudowy hydroelektrowni, mających już wcześniej znaczny udział w bilansie energetycznym, oraz prowadzenie prac nad upowszechnianiem innych OZE. Podkreślono, że duże znaczenie dla prowadzonej w Norwegii polityki energetycznej mają działania służące ograniczeniu konsekwencji ekologicznych prowadzonej gospodarki energetycznej, co wiąże się z dążeniem do zwiększenia znaczenia koncepcji rozwoju zrównoważonego i trwałego w realizowanej polityce energetycznej.

   Scharakteryzowano istotę zmian liberalizacyjnych w norweskim sektorze energii oraz uwarunkowania rozwoju nordyckiego rynku energii. Podkreślono, że Norwegia jest jednym ze światowych liderów zmian w funkcjonowaniu sektora energii związanych z wprowadzeniem reform liberalizacyjnych. Szczególny nacisk położono na kwestię rozwoju rynku energii elektrycznej, rozwój połączeń elektroenergetycznych z innymi krajami oraz wpływ tych działań na zwiększenie bezpieczeństwa dostaw energii dla odbiorców finalnych.

   W końcowej części pracy zawarto wnioski z przeprowadzonej analizy. Podkreślono, że doświadczenia z modernizacji sektora energii w Norwegii mogą ułatwić innym krajom dostosowywanie swych sektorów energii do standardów, których wprowadzenie wymuszają pakiet energetyczno-klimatyczny oraz III pakiet liberalizacyjny obowiązujące w krajach UE.

   The Conditions for Norway's Energy Policy

   KEY WORDS: energy policy, Norway, energy security

   This paper describes the determinants of changes in the energy policy of Norway which took place during the past half-century. A particular emphasis has been placed on the issue of the discovery and use of Norway's own oil and natural gas deposits, thereby securing the country a unique position in the European energy market as a major supplier of these fuels. The exploitation of the country's energy resources, characterized by consistent efforts at modernization, has become a significant source of revenue for the state budget and has enhanced the country's energy security.

   Continued efforts to further develop hydropower, which already had a significant share of the energy balance, combined with the promotion of other renewables, have also contributed to better energy security. The article also raises the issue of Norway's energy policy, which to a large extent focuses on minimizing environmental impact, in line with the tendency to prioritise the concept of sustainable development.

   The nature of liberalization in the Norwegian energy sector is presented together with the conditions under which the Nordic energy market has developed. It is emphasized that Norway is a world leader in terms of restructuring the functioning of the energy sector. Particular emphasis is placed on the development of the electricity market and electricity interconnections with other countries, as well as the positive impact on the security of the energy supply for end users.

   It can be concluded that the experience of modernizing the energy sector in Norway might help other countries to follow suit, and to adapt their energy sectors to the standards resulting from the adoption of the energy-climate package and the third liberalization package in force in the European Union.

9. Kaszyński P., Kamiński J., Mirowski T., Szurlej A.

   Rozwój energetyki przemysłowej w Polsce

   SŁOWA KLUCZOWE: energetyka przemysłowa, liberalizacja, węgiel kamienny, gaz ziemny

   Przemiany jakie przechodzi w ostatnich latach sektor paliwowo-energetyczny skutkują zmianą struktury wytwarzania energii elektrycznej. O ile jednak oczywista jest zmiana struktury paliwowej, której podstawową przyczyną jest wspierany odpowiednimi instrumentami polityki ekologicznej rozwój odnawialnych źródeł energii oraz oczekiwany wzrost kosztów wytwarzania (spowodowany wdrożeniem systemu handlu uprawnieniami do emisji CO₂), to rzadziej podejmowane są dyskusje na temat struktury własnościowej producentów.

   Tymczasem postępująca liberalizacja rynków energii elektrycznej, a wraz z nią reformy rynkowe takie jak wdrażanie konkurencji, dostęp stron trzecich do sieci, czy rozdział działalności ułatwia niezależnym podmiotom gospodarczym zainteresowanym wytwarzaniem energii elektrycznej, zarówno na własne potrzeby, jak i w celach odsprzedaży, proces uzyskiwania pozwoleń i prowadzenie działalności.

   Elektrownie i elektrociepłownie przemysłowe, których głównym celem działalności jest produkcja energii elektrycznej i ciepła na własne potrzeby, powinny zatem stać się atrakcyjną alternatywą, zwłaszcza w dobie niestabilnych cen na rynku paliw pierwotnych i energii elektrycznej. I choć w chwili obecnej ceny energii elektrycznej są stosunkowo niskie, w średnimi i długim terminie ten trend może się odwrócić. W takim przypadku przedsiębiorstwa posiadające własne źródła wytwarzania będą mogły optymalizować dostawy w zależności od sytuacji na rynku paliw i/lub rynku energii elektrycznej i ciepła.

   Biorąc pod uwagę powyższe przesłanki, celem artykułu jest analiza zmian jakie przeszedł sektor energetyki przemysłowej w kontekście postępującej liberalizacji rynku energii elektrycznej i gazu oraz analiza kierunków dalszego rozwoju energetyki przemysłowej w Polsce.

   Mając na uwadze priorytety w unijnej i krajowej polityce energetycznej w zakresie oddziaływania na środowisko oraz zalety wynikające z wykorzystania paliw gazowych w energetyce wydaje się, że w przyszłości może wzrosnąć poziom wykorzystania gazu ziemnego w energetyce przemysłowej. Jednak rozbudowa jednostek gazowych uzależniona będzie m.in. od relacji pomiędzy cenami gazu ziemnego i węgla. Porównanie poziomów i zmienności tych cen w ostatnich latach nie wypada korzystnie dla gazu. Jednak dalsza liberalizacja rynku gazu oraz realizowane obecnie inwestycje w zakresie gazowej infrastruktury dają szanse na pewne zmiany w zakresie kształtowania się cen gazu w Polsce.

   Development of heat and power generation by auto-producers in Poland

   KEY WORDS: auto-producers, liberalisation, coal, natural gas

   The changes affecting the fuel and power sector in recent years have resulted in a change in the structure of electricity generation. There is a clear link to the fuel mix caused by the instruments of environmental policy, in other words the development of renewable energy sources and the expected increase in production costs (due to the implementation of the European Emissions Trading Scheme for CO₂ emissions), while discussions on the structure of ownership are rarely raised.

   Meanwhile, advancing liberalization of electricity markets, along with market-oriented reforms such as the implementation of competition, Third-Party Access to the transmission network, or unbundling facilitates the process of obtaining permits and running the business for independent companies interested in electricity generation, both for their own needs, and for resale.

   Auto-producers, whose main purpose is the production of heat and electricity for their own consumption, should therefore become an attractive option, especially in times of volatile prices of primary fuels and electricity. Even though at the present time electricity prices are relatively low, in the medium and long term, this trend could be reversed. In this case, companies that have their own sources of heat and power generation will be able to optimise the delivery, depending on the situation in the fuel and/or electricity and heating markets.

   Considering the above reasons, the purpose of this article is to analyse the changes that the auto-producers have gone through in the context of the ongoing liberalisation of the electricity and gas markets, and to analyse the directions of further development of electricity and heating production auto-producing sector in Poland.

   Bearing in mind the priorities of the EU and national energy policy in the areas of environmental impacts and benefits resulting from the use of gas in power generation, it seems that in the future the utilization of natural gas by auto-producers may increase. However, the expanded use of gas will be also subject to the relationship between the prices of natural gas and coal. A comparison of the levels and volatility of these prices in recent years is not favourable for gas. Nevertheless, further liberalisation of the gas market, together with ongoing investments in gas infrastructure, might lead to some changes in natural gas prices in Poland.

10. Krzykowski M., Zięty J.

    Kwalifikacja biomasy jako odnawialnego źródła energii w procesie produkcji bioetanolu - wybrane aspekty prawne

    SŁOWA KLUCZOWE: odnawialne źródła energii, biomasa, sektor energii, bioetanol

    Promowanie energii ze źródeł odnawialnych (OZE) jest jednym z kluczowych elementów polityki energetycznej Unii Europejskiej. Takie podejście wydaje się naturalne wobec ograniczonych zasobów pierwotnych nośników energii (takich, jak węgiel kamienny, ropa naftowa czy gaz ziemny) oraz zmian klimatycznych, z którymi mamy do czynienia na przestrzeni ostatnich lat. Jednocześnie należy zaznaczyć, że promowanie OZE przyczynia się do zróżnicowania struktury poszczególnych paliw w bilansie energetycznym, co sprzyja zwiększeniu bezpieczeństwa energetycznego państwa oraz poprawie efektywności wykorzystania dostępnych zasobów. Dodatkowym elementem szeroko rozumianej promocji odnawialnych źródeł energii jest wsparcie dla produkcji i wykorzystania w transporcie biopaliw i biokomponentów.

    W perspektywie ostatniej dekady można zaobserwować systematyczny wzrost udziału OZE w bilansie energetycznym Polski. Niewątpliwie taki stan jest następstwem implementacji prawa unijnego, które nakłada na państwa członkowskie obowiązek wzmocnienia roli OZE w procesie wytwarzania energii elektrycznej.

    Celem opracowania jest próba oceny obowiązujących jak i projektowanych aktów prawnych w zakresie promowania i wytwarzania energii z odnawianych źródeł energii, biopaliw i biokomponentów ze szczególnym uwzględnieniem biomasy przeznaczanej na cele energetyczne. Problematyka ta wydaje się nade wszystko ważna w kontekście przygotowywanych zmian legislacyjnych oraz znaczenia, jakie stanowi dla polskiej energetyki odnawialnej udział biomasy w produkcji energii odnawialnej.

    Qualification of biomass as a renewable energy source in the process of bioethanol production

    KEY WORDS: renewable energy sources, biomass, energy sector, bioethanol

    Promoting a renewable energy source by imposing on member states mandated support systems is a key element of European Union energy policy. Such an approach seems to be in accordance with the limited quantity of primary resources (e.g. coal) and concerns over climate change in the recent years. Simultaneously, it should be underlined that diversifying the structure of fuels in the energy balance increases the energy security of the state and improves the efficient use of available resources. In addition, support for biofuels and biocomponents is a component of the widely understood promotion of renewable energy sources. In recent decades, systematic growth can be observed in the renewable energy in the energy balance of Poland. No doubt, such a presence is a repercussion of the implementation of European Union Law which imposes on member states the duty to intensify the role of green energy in the processes of energy production.

    The main aim of this paper is an evaluation of current and future EU and Polish legal acts connected with the promotion and production of energy from renewable energy sources such as biofuels and biocomponents, in particular taking into consideration the use of biomass for energy purposes.
    These issues assume particular importance in the context of legislative changes and the fundamental concept of biomass in the process of producing renewable energy in Poland.

11. Kwaśniewski K., Grzesiak P., Kapłan R.

    Mechanizmy wspierania przedsięwzięć inwestycyjnych zgazowania węgla - przegląd rozwiązań światowych

    SŁOWA KLUCZOWE: zgazowanie węgla, polityka przemysłowa, pomoc publiczna, finansowe mechanizmy wsparcia.

    W artykule przedstawiono sposoby wspierania projektów inwestycyjnych związanych ze zgazowaniem węgla.

    W pierwszej części przedstawiono rozważania na temat dotacji paliw kopalnych w krajach należących do Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organization for Economic Co-operation and Development, OECD). Dotacjami takimi mogą być interwencje na rynkach wpływające na koszty lub ceny, bezpośredni transfer funduszy do odbiorców, przejmowanie części ryzyka, czy też selektywne zmniejszanie podatków. Pokazano udział wsparcia dla poszczególnych paliw kopalnych w krajach OECD w I połowie 2011 r. oraz poziom dotacji rządowych dla węgla w wybranych krajach OECD.

    W drugiej części artykułu krótko zaprezentowano rozwój zdolności produkcyjnych technologii zgazowania węgla na świecie. W roku 2010 światowy potencjał instalacji tego typu szacowany był na 36,3 GW_th (mierzony produkcją gazu syntezowego). Produkcja prowadzona była w 53 zakładach przy wykorzystaniu 201 instalacji zgazowania węgla. W latach 2011­2016 największe przyrosty zdolności produkcyjnych gazu syntezowego zakłada się w Ameryce Północnej - 63%, zaś 34% w Azji, głównie w Chinach. Prognozuje się, że do roku 2016 całkowite zdolności produkcyjne instalacji zgazowania węgla osiągną potencjał około 75,5 GW_th (U.S.DOE/NETL 2010).

    W trzeciej części dogłębnie przeanalizowano finansowe oraz niefinansowe metody wspierania rozważanych technologii, które były stosowane na przestrzeni ostatnich lat w USA oraz Unii Europejskiej. Mechanizmy finansowe podzielono na: zachęty podatkowe (zachęty inwestycyjne i produkcyjne, przyspieszona amortyzacja, zachęty podatkowe na składowanie CO₂), gwarancje i programy kredytowe, rządowe granty i dotacje, przydział dodatkowych uprawnień w ramach systemu handlu emisjami, kontrakty na różnicę cen CO₂, programy ubezpieczeniowe oraz lokalne inicjatywy.

    Support mechanisms for coal gasification investments ­ overview of global solutions

    KEY WORDS: coal gasification, industrial policy, public assistance, financial support mechanisms

    This paper presents ways to support investment projects related to coal gasification.

    The first part describes fossil fuels subsidies in OECD countries. Such subsidies may be interventions in markets that affect the costs or prices, direct transfer of funds to recipients, assuming some of the risk, or the selective reduction of taxes. The share of support for various fossil fuels in OECD countries in the first half of 2011 and the level of government subsidies for coal in selected OECD countries are shown.

    The second part of the paper presents the development of the capacity of coal gasification technology around the world.

    In 2010, the global potential of this type of installation was estimated at 36.3 GW_th (measured by the production of synthesis gas). Production took place in 53 plants using 201 coal gasification installations. It is assumed the largest increase in synthesis gas production capacity in the years 2011­-2016 will occur in North America at­ 63%, and 34% in Asia, mainly in China. It is predicted that by 2016 the total capacity of coal gasification installations will reach approximately 75.5 GW_th (USDOE / NETL 2010).

    The third section of this paper describes financial and non-financial methods used in recent years in the United States and the European Union to support such technologies. Financial mechanisms are divided into the following categories: tax incentives (investment and production tax credits, accelerated depreciation, tax credits for CO₂ storage), guarantees and loan programs, government grants and credits programs, the allocation of additional allowances in the emissions trading system, contracts for differences in the carbon price, insurance programs, and local initiatives.

12. Maciejewski Z.

    Ocena elektrochłonności PKB i zapotrzebowania na energię elektryczną

    SŁOWA KLUCZOWE: prognozowanie, system elektroenergetyczny, energia elektryczna, produkt krajowy brutto

    W literaturze istnieje wiele prognoz krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną, które były wykonane z zaangażowaniem znacznych środków finansowych. Większość z tych prognoz była znacznie przeszacowana, ponieważ nie sprawdziła się w porównaniu z rzeczywistym zapotrzebowaniem na energię elektryczną. Prognozy te nie spełniały również oczekiwań użytkowników dla których były przeznaczone. W tej pracy dokonano oceny prognozy krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną opracowanej przez Autora w 2004 roku. Prognoza ta została opracowana metodą wykorzystującą średnioroczne przyrosty dochodu narodowego wytworzonego oraz wskaźników elastyczności zapotrzebowania na energię elektryczną względem tego dochodu. Wykazano, że opracowana prognoza jest zgodna z faktycznym zużyciem energii elektrycznej do 2012 roku. Na podstawie danych statystycznych wyznaczono wartości współczynników elastyczności i elektrochłonności produktu krajowego brutto (PKB) dla lat 2004 - 2012. Stwierdzono znaczny spadek elektrochłonności PKB w tych latach. Wykorzystując metodę zastosowaną w 2004 roku przedstawiono również prognozę krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną do 2030 roku.

    Estimation of electricity absorptive indicator for Gross Domestic Product and electricity demand of the Polish Power System

    KEY WORDS: forecasting, power system, electricity, gross domestic product

    Multiple forecasts of domestic electricity demand have been documented in existing texts which were based in large part on financial assets. Most of those forecasts were significantly exaggerated, and they disagreed with real electricity demand. These forecasts didn't meet the expextations of the recipients. This paper estimates the forecast of domestic electricity demand proposed by author of this paper in 2004. This forecast was made using the indicators of growth in Gross Domestic Product and the electricity absorption indicator of Gross Domestic Product. It is shown that this forecast was consistent with the real electricity demand until 2012. For the basic statistical data on the consumption of electricity, the factors of electricity absorption indicator of Gross Domestic Product of Poland were determined for the years 2004-2012. It is shown that these indicators have pointed to a considerably decreasing trend. Using the method proposed by author of this paper in 2004, a new forecast of domestic electricity demand until 2030 is given.

13. Malko J.

    Ceny energii: zmienność i przewidywalność. Case study - energia elektryczna w Europie

    SŁOWA KLUCZOWE: obciążenie elektroenergetyczne, cena energii, prognoza

    Procedury planowania i eksploatacji systemu zaopatrzenia w energię wymagają adekwatnych metod prognozowania struktury i cen nośników energii. Przedsiębiorstwa energetyczne wymagać więc będą szybkich, niezawodnych i ekonomicznych narzędzi dla oceny skutków wprowadzenia różnych strategii rozwojowych i ich wpływu na całość systemu społeczno-ekonomicznego oraz na dostawy energii do użytkowników końcowych. Każde przedsiębiorstwo winno być zdolne do dokonywania procedur planistycznych w perspektywie krótko-, średnio- i długookresowej oraz dokonania na ich podstawie prognoz obciążeń i cen. Presja na prognozowanie w skali systemowej nasila się z uwagi na szybkie zmiany w technologii, dostępności paliw, ograniczeń środowiskowych i finansowych oraz przekształceń strukturalnych sektora energetyki. Obserwuje się skrajnie wysoką zmienność cen i jest ona o nawet o dwa rzędy wartości większa niż dla innych towarów czy też instrumentów finansowych. Zmusza to producentów i odbiorców na rynku hurtowym do zabezpieczania się nie tylko przed ryzykiem zmian wolumenu obrotów, ale też przed zmianą struktury cen. Prognozowanie cen staje się podstawowym czynnikiem w podejmowaniu strategicznych decyzji przez spółki energetyczne. Struktura dostaw i ceny nośników prowadzą do zmian struktury cen, a prognozowanie w perspektywie krótko- i średnioterminowej jest szczególnie istotne dla modelowania cen oraz wyceny transakcji na rynku transakcji natychmiastowych (spot) i kontraktów terminowych. Rozważania teoretyczne zilustrowano studium przypadków.

    Energy prices: volatility and predictability. Case study - electricity in Europe

    KEY WORDS: electric load, energy price, forecasting

    Energy system planning and operational procedures are based on adequate methodologies of forecasting energy supplies and the prices of energy carriers. Utilities will need a fast, reliable, and economical planning "tool box" to evaluate the consequences of different strategies of development and their impact on the socio-economic system as a whole in supplying energy to the consumer. Each energy company must be able to perform short-, medium-, and long-term planning, and as a consequence to carry out, for example, electric load and price prediction. The necessity for system forecasting and planning becomes even more pressing when considering the rapid changes in technology, fuel availability, environmental and financial constraints, and structural transformations in the power sector. Extreme price volatility, which can be even two orders of magnitude higher than for other commodities or financial instruments, has forced producers and wholesale consumers to hedge against not only volume risk but also price movements. Price forecasts have become a fundamental factor in energy company decision-making and strategy development. As a result of the supply stack structure, load fluctuation translates into variations in energy prices. Forecasting has become increasingly important since the rise of competitive energy markets. Short- and medium-term forecasting is important for modeling prices and valuation of spot and derivative contracts for the delivery of energy. Theoretical considerations and techniques are illustrated using case studies.

14. Meller E., Bilenda E.

    Wpływ nawożenia popiołami z biomasy na plon i pobranie składników przez kukurydzę zwyczajną

    SŁOWA KLUCZOWE: popioły z biomasy, nawożenie, plon, skład chemiczny, kukurydza zwyczajna

    Polska jako członek Unii Europejskiej jest zobowiązana do wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Ze względu na to, iż w energetyce coraz częściej jako paliwo stosowana jest biomasa, wzrasta zainteresowanie popiołami, które powstają po jej spaleniu. Doświadczenie przeprowadzono w 2012 roku koło Stargardu Szczecińskiego na glebie lekkiej. Przedmiotem badań były popioły powstające w wyniku spalania mieszaniny zrębków drzewnych, wierzby energetycznej, kukurydzy i słomy w Elektrociepłowni Czechnica.

    W pracy oceniono plon, skład chemiczny oraz pobranie makroskładników przez kukurydzę zwyczajną (Zea mays L.). Doświadczenie obejmowało cztery bloki, stanowiące kolejne powtórzenia, w każdym z nich uwzględniono po 5 obiektów; cztery obiekty odpowiadały poszczególnym dawkom popiołów (A-15,0 Mg∙ha^-1, B-30,0 Mg∙ha^-1, C-60 Mg∙ha^-1, D-120 Mg∙ha^-1), pozostały obiekt to kontrola K- nawożenie mineralne NPK. Zastosowany popiół z biomasy, jako substytut nawożenia mineralnego NPK pod względem plonotwórczym jest skuteczniejszy od tradycyjnego nawożenia mineralnego. W stosunku do obiektu kontrolnego (K) plon w obiektach nawożonych popiołami był nieco wyższy. Zebrane z doświadczenia ziarno kukurydzy było bogate w fosfor, magnez oraz potas, a ubogie w wapń i sód. Pobranie makroskładników (K, P) było największe w obiektach C nawożonych dawką popiołów 60 Mg∙ha^-1. Powrót popiołów z biomasy do gleby a zwłaszcza do tej, z której został zebrany plon przeznaczony na cele energetyczne jest zgodny ze zrównoważonym rozwojem i stanowi dobry sposób ich zagospodarowania.

    Effects of biomass ash fertilisation on flint maize yield and nutrient uptake

    KEY WORDS: biomass ash, fertilisation, yield, chemical composition, flint maize

    Poland,as a member state of the European Union, is obliged to make use of renewable energy sources. Due to the fact that biomass has increasingly been used as a source of fuel, there is a growing interest in the ash residues from its combustion.

    Studies were conducted on light soil near Stargard Szczeciński in 2012. The subject of the examination was ash generated from the combustion of wood chips, energy willow, maize, and straw in the electrical power and heating plant in Czechnica. This analysis assessed flint maize (Zea mays L) yield, chemical composition, and macroelement uptake. The experiment included 5 blocks constituting successive replications and 5 objects in each block, with 4 objects corresponding to particular ash doses (A-15,0 Mg∙ha^-1, B-30,0 Mg∙ha^-1, C-60 Mg∙ha^-1, D-120 Mg∙ha^-1) and the remaining object a control K-NPK mineral fertilisation.

    Biomass ash application as a substitute for conventional NPK mineral fertilisation proved to be more effective with respect to yield improvement. In comparison with the control object (K), the yield in the objects fertilised with ash was slightly higher. Harvested maize grain was rich in phosphorus, magnesium, and potassium, but poor in calcium and sodium. The uptake of macroelements (K, P) was found to be the greatest in the C objects fertilsed with 60 Mg∙ha¹.

    Returning biomass ash to the soil, especially from where the crop was harvested for energy purposes, is consistent with sustainable development and provides a further benefit of its utilization.

15. Naworyta W., Sypniowski Sz., Benndorf J.

    Analiza możliwości sterowania jakością strugi urobku na etapie planowania operacyjnego na przykładzie jednego ze złóż węgla brunatnego

    SŁOWA KLUCZOWE: sterowanie jakością, planowanie operacyjne, węgiel brunatny, symulacja geostatystyczna

    Na przykładzie wybranej części jednego ze złóż węgla brunatnego poddano pod dyskusję problem sterowania jakością strugi wydobywanego węgla na etapie planowania operacyjnego. Do analiz wybrano jeden parametr jakościowy złoża - wartość opałową węgla w stanie surowym Q_i^r. Na podstawie rozpoznania eksploatacyjnego wykonano modele zmienności przestrzennej wartości opałowej. Modele wykonano dwiema metodami geostatystycznymi - metodą krigingu zwyczajnego w odmianie blokowej oraz metodą sekwencyjnej symulacji warunkowej Gaussa. Modelowanie wykonano w blokach o rozmiarach odpowiadających wielkości wydobycia dobowego. Wykazano wady i zalety zastosowanych metod modelowania oraz ich przydatność dla sterowania jakością surowca. W oparciu o kierunki wybierania kolejnych bloków eksploatacyjnych przeanalizowano zmiany wartości opałowej w półrocznym okresie eksploatacji złoża. Na podstawie symulacji warunkowej przedstawiono mapy prawdopodobieństwa przekroczenia założonych górnych i dolnych wartości progowych wartości opałowej. W podsumowaniu zaproponowano metodę łagodzenia cyklicznych zmian wartości opałowej w celu jej uśrednienia na etapie eksploatacji złoża.

    Analysis of the possibility of lignite stream quality control at the stage of operational planning using an example lignite deposit

    KEY WORDS: quality control, operational planning, lignite, geostatistical simulation

    Using the example of a selected part of one lignite deposit, this study analyzes the problem of quality control of the mined lignite stream at the stage of operational planning. A single quality parameter of the deposit was selected for analysis - the calorific value of raw lignite Q_i^r. Based on the drill holes from the exploitation phase, models of spatial variability for this parameter were created. The models were built using two geostatistical methods - ordinary block kriging and sequential Gauss conditional simulation. The modeling was done in blocks which correspond with the size of daily production. Advantages and disadvantages of the modeling methods were outlined together with their suitability for use in controlling raw material quality. Based on the direction of mining of particular exploitation blocks, the variability of the calorific value over a 6-month period was analyzed. The conditional simulation allowed for the creation of maps of the probability of exceeding certain upper and lower thresholds of the calorific value. The summary of the article proposes a method of mitigating the cyclical changes in the calorific value. The concept is to blend lignite of different quality in order to obtain a relatively stable value.

16. Olkuski T.

    Analiza struktury produkcji energii elektrycznej we Francji i w Polsce

    SŁOWA KLUCZOWE: energia elektryczna, produkcja, węgiel, gaz ziemny, energetyka jądrowa, OZE

    W artykule przedstawiono strukturę produkcji energii elektrycznej we Francji oraz w Polsce. Dokonano porównania okresów pięcioletnich od 2000 roku do roku 2010 oraz przeanalizowano zmiany jakie zachodziły w strukturze wytwarzania energii elektrycznej tych państw. Celowo wzięto pod uwagę państwa o zupełnie odmiennej strukturze wytwarzania. W Polsce energia elektryczna wytwarzana jest głównie z węgla, a we Francji z atomu. Pomimo protestów ekologów i wycofywaniu się z energetyki jądrowej Niemiec, Francja nadal inwestuje w reaktory jądrowe. Budowany jest obecnie kolejny reaktor Flamanville-3 o mocy 1600 MW w nowoczesnej technologii EPR. Przesunięto jednak termin oddania go do użytku ze względu na znaczący wzrost kosztów, które oszacowano początkowo na 3,3 mld euro, a obecnie przewiduje się, że zamkną się kwotą 8,5 mld euro. Polska tradycyjnie wytwarza energię elektryczną z węgla. Przez lata energia elektryczna wytwarzana z węgla przekraczała 90%, obecnie wynosi 87%, co nadal jest znaczną wielkością. Z informacji podawanych przez źródła rządowe wynika, że węgiel pozostanie jeszcze przez wiele lat głównym surowcem do wytwarzania energii elektrycznej. Obydwa kraje muszę jednak zgodnie z wymaganiami Unii wprowadzać do swojego miksu energetycznego odnawialne źródła energii (OZE). Francja do tej pory nie tak zdecydowanie, jak na przykład Niemcy, wdrażała OZE w swoim kraju. Energetyka wiatrowa na wybrzeżu była wręcz zakazana ze względu na ochronę krajobrazu. Teraz jednak sytuacja się zmieniła i Francja rozbudowuje swój potencjał wiatrowy na północnym wybrzeżu. Budowane są również we Francji elektrownie słoneczne. W Polsce udział OZE w produkcji energii elektrycznej też się zwiększa. Polska musi do 2020 roku osiągnąć 15% udział zielonej energii w całkowitej produkcji energii elektrycznej. Według stanu na 31 grudnia 2012 roku wydano w Polsce 288 koncesji na budowę OZE, w tym 229 na budowę elektrowni wiatrowych (Sprawozdanie ... 2013). Udział energii z wiatru zwiększył się z 1,74% w 2011 roku do 2,53% w 2012 roku. Jest to najdynamiczniej rozwijający się segment OZE w Polsce.

    Analysis of electricity production in France and Poland

    KEY WORDS: electricity, production, coal, natural gas, nuclear energy, RES

    This paper describes the structure of electricity production in France and Poland. It includes a comparison of five-year periods from 2000 until 2010, and analysis of changes which occurred in electricity generation in both countries. These countries have been chosen intentionally to contrast their widely differing generation structures. In Poland electricity is generated mainly from coal, whereas France relies primarily on nuclear power. In spite of the protests of environmentalists or Germany's gradual withdrawal of nuclear energy, France continues to invest in nuclear reactors. A new reactor, Flamanville 3, is being constructed as an EPR unit with 1,600 MW of installed capacity. The start of its commercial operations has been delayed due to hugely increasing costs initially estimated at EUR 3.3 billion and currently projected to amount to EUR 8.5 billion. For years, coal accounted for a more than 90% share of Poland's electricity production. It currently accounts for 87%, which is still a significant figure. According to government sources, coal will remain an essential commodity in Polish electricity production for many years to come. Both Poland and France have, however, to introduce renewable energy sources (RES) into their energy mix, as required by EU regulations. France so far has been less decisive than, for example, Germany in implementing RES into its energy mix. Wind power was even banned from French coastal areas for purposes of landscape conservation. This situation has changed, and France continues to develop its wind potential on the north coast. There are also solar power stations under construction in France. In Poland, renewable energy sources account for an increasing share of electricity production as well. By 2020, green energy in Poland will have to achieve a share of fifteen percent of total electricity production. As of 31 December 2012, 288 concessions have been granted to build RES in Poland, including 229 to build wind power stations (Report .... 2013). The share of wind energy grew from 1.74% in 2011 to 2.53% in 2012. This is the most dynamically growing segment of renewables in Poland.

17. Patyńska R.

    Prognoza wskaźników emisji metanu z kopalń metanowych węgla kamiennego w Polsce

    SŁOWA KLUCZOWE: górnictwo, metanowe kopalnie węgla kamiennego, emisja metanu

    W niniejszym opracowaniu zaproponowano zastosowanie wskaźnikowej metody szacowania emisji metanu z węgla kamiennego dla prognozy emisji metanu czynnych kopalń metanowych GZW w latach 2013-2020.

    Dla potrzeb raportowania i wypełniania zobowiązań Protokołu z Kyoto w Polsce, w roku 2009 opublikowano Raport Krajowej Inwentaryzacji Emisji i Pochłaniania gazów cieplarnianych za rok 2007 (KCIE 2009), z którego wynika, że brak jest szczegółowych danych w zakresie emisji metanu z węgla kamiennego kopalń. W związku z tym dokonano gruntownej analizy metod szacowania emisji metanu i oszacowano emisje z węgla kopalń metanowych w Polsce w latach 2001-2011. Uzyskane dane z rozkładu wskaźników emisji metanu na tle wydobycia z kopalń metanowych pozwoliły na określenie ich zależności w postaci równania EF=f(Q), będącego jednocześnie podstawą prognozy emisji metanu z metanowych kopalń węgla kamiennego w Polsce w latach kolejnych.

    Redukcja emisji metanu z węgla kamiennego kopalń, a tym samym wypełnianie zobowiązań Polski (w latach 2008-2012) dotyczą tzw. pierwszego okresu obowiązywania Protokołu z Kioto, który utracił swoją ważność pod koniec 2012 roku. W II okresie rozliczeniowym - Kioto II, który będzie obowiązywać do roku 2020 - przyjęte zostaną ustalenia zobowiązań klimatycznych dla Polski w tym: w zakresie emisji metanu z węgla kamiennego. Uzyskane prognostyczne szacunki emisji metanu z węgla kamiennego metanowych kopalń (w latach 2001-2011) mogą być pomocne do wypracowania właściwej polityki klimatycznej dla górnictwa polskiego na lata 2013-2020.

    Prediction of methane emissions factor from CMM coal mines in Poland

    Key words: mining, Coal Mine Methane, methane emission

    This paper proposes the use of indicator methods for estimating methane emissions from hard coal for the prognosis of methane emissions in operating methane mines USCB 2013-2020.

    For the purposes of reporting and fulfill the obligations of the Kyoto Protocol, in 2009 in Poland the National Inventory of GHG emissions report was published for the year 2007 (KCIE 2009), which shows that there is no detailed data on methane emissions from hard coal mines. Therefore, a thorough analysis was carried out for the methods of estimating methane emissions and estimated emissions of methane from hard coal mines in Poland in the years 2001-2011. The data obtained from the decomposition of methane emission factors against extraction in methane mines allowed to define their dependencies in the form of the equation EF = f (Q), which is also the basis for the estimating emissions from methane hard coal mines in Poland in the future years.

    Reducing methane emissions from hard coal mines, thus fulfilling the Polish obligations of the Kyoto Protocol in its first period (in 2008-2012), has lost its importance at the end of 2012. In the second trading period - Kyoto II, which will be in force by 2020 - will be adopted to determine the Polish climate commitments including the emissions of methane from hard coal mines. The resulting prognostic estimates the methane emissions from hard coal methane mines (for years 2001-2011) and may be helpful to develop an appropriate climate policy for the Polish mining industry in the years 2013-2020.

18. Piaskowska-Silarska M.

    Analiza możliwości wykorzystania gazu składowiskowego w Polsce

    SŁOWA KLUCZOWE: gaz składowiskowy, składowisko odpadów

    Według danych Ministerstwa Środowiska z 2009 r. aż 87,2% składowisk odpadów w Polsce nie posiada instalacji odgazowania lub wyposażona jest w odgazowanie pasywne. W obydwu przypadkach gaz składowiskowy trafia do atmosfery, co w świetle obowiązujących umów międzynarodowych i przepisów Unii Europejskiej jest niedopuszczalne. Jak widać problem biogazu powstającego na polskich składowiskach odpadów jest ogromny.

    W przedstawionym referacie scharakteryzowano odpady komunalne. Ich ilość i skład zależy od dochodu gospodarstw domowych, wielkości wskaźnika PKB oraz charakteru regionu, w którym występują. Następnie omówiono czynniki mające wpływ na skład gazu składowiskowego i jego właściwości. Można tu wymienić stopień zawilgocenia odpadów, temperaturę składowiska, pH, współczynnik komprymacji złoża i warunki atmosferyczne. W dalszej części referatu opisano oddziaływanie biogazu na środowisko naturalne oraz zdrowie i życie człowieka. Dwa jego główne składniki, czyli metan i dwutlenek węgla zalicza się do najważniejszych gazów cieplarnianych. Gaz składowiskowy powoduje również zanieczyszczenie wód gruntowych oraz degradację strefy ukorzenienia roślin. Metan stwarza ponadto ryzyko samozapłonu i wybuchu, zwłaszcza w ostatnich fazach eksploatacji składowiska a także po zaprzestaniu przyjmowania odpadów.

    W artykule podano warunki, jakie muszą być spełnione, aby inwestycja w instalację utylizacji gazu składowiskowego była opłacalna. Omówiono również technologie energetycznego wykorzystania biogazu.

    Opportunities to use landfill gas in Poland

    KEY WORDS: landfill gas, waste landfill

    According to the data of the Environmental Ministry from 2009, 87.2% of landfills in Poland either don't have degasification facilities or only passive degasification takes place. In both cases landfill gas goes to the atmosphere, which is illegal under international treaties and European Union directives. Therefore, the problem of biogas emissions from Polish landfills is considered to be enormous.

    This paper describes the characteristics of municipal waste in Poland. Its quantity and structure are related to household income, GDP indicator, and the regional characteristics related to its disposal. Factors are specified which influence the structure of landfill gas and its properties like the humidity of waste, landfill temperature, pH indicator, density, and weather conditions. The next part of the paper contains a description of the influence of biogas on the environment and human health. Methane and carbon dioxide are the main ingredients of biogas, and are seen as two of the most potent greenhouse gases. Landfill gas also causes contamination of groundwater and degradation of topsoil. Methane constitutes a threat of self ignition and explosion, especially in the last stages of landfill utilization after stopping the intake of waste.

    The article also details certain conditions which are needed to achieve profitability. It further describes the technologies of landfill gas use for energetic purposes.

19. Rusak H.

    Analiza lokalnych zasobów energii odnawialnej w kontekście zapotrzebowania na energię na przykładzie wybranych gmin

    SŁOWA KLUCZOWE: zasoby biomasy, zużycie biomasy drzewnej, energetyka lokalna

    Wyczerpywanie się surowców kopalnych powoduje, że coraz większym zainteresowaniem cieszy się wykorzystanie dla celów energetycznych zasobów odnawialnych. W artykule poddano analizie potencjał energii odnawialnej biomasy w siedemnastu gminach. Gminy te położone są w czterech różnych województwach. Przeprowadzone analizy wykazały, że zasoby energii odnawialnej biomasy są na obszarze Polski znacznie zróżnicowane. Gęstość zasobów biomasy waha się w analizowanych jednostkach terytorialnych od około 0,2TJ/km²/rok do 1,2 TJ/km²/rok. Główny wpływ na zasoby biomasy ma struktura upraw i hodowli rolniczej, lesistość gminy oraz struktura gleb. Problemem oszacowania zasobów biomasy jest dostęp do aktualnych danych. Biomasa jest surowcem odnawialnym, lecz jej ilość jest ograniczona, Największy udział w zużyciu biomasy na cele energetyczne ma drewno. Przeanalizowano zasoby drewna opałowego w poszczególnych gminach. Zasoby zależne są głównie od lesistości gminy. Wahały się w zakresie 37 - 303 GJ/km²/rok. Ograniczenia wynikają z istnienia na obszarze gminy obszarów chronionych. W celu oszacowania zużycia energii biomasy drzewnej oraz innych paliw przeprowadzono badania ankietowe. Na podstawie uzyskanych odpowiedzi oszacowano zużycie energii biomasy drzewnej w gospodarstwach domowych w odniesieniu do 1m² powierzchni budynku, w odniesieniu do 1 osoby oraz całkowite zużycie dla całej gminy. Zużycie energii biomasy drzewnej w zależności od gminy wynosi od 23,41 TJ/rok do 379,4 TJ/rok, natomiast zużycie na jedną osobę waha się również w bardzo szerokim zakresie od 5,37 GJ/os/rok do 50,05 GJ/os/rok. Uwagę zwraca fakt, że w każdej gminie oszacowane na podstawie ankiet, a tym samym deklaracji mieszkańców, zużycie biomasy drzewnej na cele energetyczne znacząco przekracza oszacowany potencjał.

    Analysis of local renewable energy resources with regards to the energy demands of selected municipalities

    KEY WORDS: biomass resources, woody biomass energy use, local power engineering

    A deficit in the availability of fossil fuels increases the use of renewable resources for energy generation. This article presents analysis of biomass energy use in seventeen municipalities located in four different provinces of Poland. The results of the analysis show that biomass energy resources vary greatly in different areas of the country. In the analyzed areas, biomass density varies from about 0.2 to 1.2 TJ/km² per year. The structure of crop and livestock farming, forest cover, and structure of the soil have the most significant influence on biomass resources. The availability of current data is the main problem with estimating biomass resources.

    Biomass is a renewable, however limited, source of energy. Wood is the most commonly used biomass fuel for energy generation. This article analyzes firewood resources in several municipalities. The amount of resources is mainly dependent on forest cover in the municipalities, and ranges from 0.037 to 0.303 TJ/km² per year. Wood resources are limited by protected areas in the local environment. The use of woody biomass and other fuels for power generation is estimated based on the responses to questionnaires completed by residents regarding 1m² area of the building for person in household, and the consumption for entire municipality. Woody biomass energy consumption in the municipalities varies from about 23.41 TJ per year to 379.4 TJ per year, while consumption per capita also varies in a very wide range - from 5.37 GJ per person per year to 50.05 GJ per person per year. The results of this research draw attention to the huge consumption of woody biomass, which exceeds the estimated resources of wood in each municipality.

20. Sobierajski W., Natkaniec H., Walasz R.

    Zastosowanie metody absorpcji promieniowania gamma do oznaczania zawartości części palnych w popiołach lotnych

    SŁOWA KLUCZOWE: miernik radiometryczny, zawartość części palnych, popioły lotne

    W artykule zaprezentowano praktyczne wykorzystanie radiometrycznych metod pomiarowych do określania właściwości mieszanin powietrzno - pyłowych transportowanych rurociągami. Przedstawiono budowę miernika PMP, którego działanie opiera się na wspomnianej metodzie, do oznaczania zawartości części palnych w popiołach lotnych. Opisano doświadczenia z eksploatacji próbnej, uzyskane dokładności pomiaru oraz możliwości alternatywnego wykorzystania miernika.

    Miernik PMP jest radiometrycznym urządzeniem pomiarowym przeznaczonym do określania właściwości trójskładnikowych mieszanin powietrzno - pyłowych (jeden ze składników to powietrze lub gaz, a dwa pozostałe to ciała stałe o różnych gęstościach). Miernik PMP wykorzystuje zjawisko absorpcji nisko- i średnioenergetycznego promieniowania gamma przechodzącego przez mieszaninę transportowaną rurociągiem. Miernik posiada zespół detekcyjny składający się z dwóch sond scyntylacyjnych oraz elektroniczny układ przetwarzania i analizy impulsów. Układ elektroniczny zawiera analizatory wielokanałowe, które pozwalają na precyzyjną selekcję impulsów oraz stabilizację widm energetycznych uniezależniając pomiar natężenia promieniowania od czynników zewnętrznych. Prototyp miernika PMP zainstalowano w Elektrowni "Łaziska" na rurociągu do pneumatycznego transportu popiołu lotnego. Jego przeznaczeniem był pomiar zawartości części palnych. Na podstawie pomiarów wykonanych w trakcie eksploatacji próbnej określono odchylenie standardowe pomiaru σ = 0,09%. W wyniku uzyskanych doświadczeń stwierdzono, że miernik PMP może być również stosowany do pomiaru zawartości części niepalnych w pyłach węglowych oraz monitorowania pracy pompy pneumatycznej.

    Practical application of radioisotopic measuring methods for determination of combustible solids content in fly ash

    KEY WORDS: Radiometric meter, combustible solids contents, fly ash

    This paper presents the practical application of radiometric measuring methods for determination of the properties of air-dust mixtures transported in pipelines. It presents the structure of a PMP meter, based on the usage of mentioned methods, for determination of combustible solids content in fly ash. It also describes experiences from a test application, achieved accuracies of measurement, and possibilities for alternative application.

    A PMP meter is a radiometric measuring device for determination of the properties of three components of air-dust mixtures (one of the components is air or a gas, and two others are solids of differing densities). A PMP meter applies absorption of low and medium energy radiation by a mixture transported in a pipeline. The monitor contains a detection unit composed of two scintillation probes and an electronic unit for processing and analyzing of pulses. The electronic unit contains multi-channel analyzers which enable precise pulse selection and energetic spectra stabilization, making measurement of radiation intensity independent of environmental factors. The prototype of the PMP monitor was installed in the power plant "Łaziska" in a pipeline for the pneumatic transportation of fly ash. It was designated for measurement of combustible solids contents. Based on the performed measurements, the standard deviation of measurement was determined to be σ = 0.09%. Experiences gained from operation of the PMP monitor prove that it could also be applied for determination of non-combustible solids content in coal dusts, and monitoring of the operation of a pneumatic pump.

21. Suwała W.

    Problemy budowy i wykorzystania modeli komputerowych w gospodarce paliwami i energią

    SŁOWA KLUCZOWE: systemy paliwowo - energetyczne, metodyka modelowania, programownaie matematyczne, ekonometria, dynamika systemowa

    Złożoność problemów gospodarki paliwami i energia powoduje, że modele komputerowe są obecnie podstawowym narzędziem dla ich analiz. Żadna decyzja o wprowadzeniu regulacji w zakresie polityki energetycznej i ekologicznej nie obędzie się bez wcześniejszych badań skutków, które można oszacować właśnie za pomocą modeli. Mimo dekad doświadczeń istnieje jednak w niektórych środowiskach pewna rezerwa, co do racjonalności ich stosowania. Najczęściej wynika to z niezrozumienia czym jest modelowanie i niedowierzania, że można modelować złożone procesy gospodarcze. Artykuł jest próbą wyjaśnienia tych wątpliwości i uzasadnienia stosowania modeli w gospodarce, zwłaszcza paliwowo - energetycznej.

    Artykuł rozpoczyna dyskusja o roli modeli jako narzędzia dla wspomagania podejmowania decyzji, bo jest to ich podstawowa rola. Wskazano na dynamikę procesów decyzyjnych i konieczność posiadania narzędzi dla zmniejszenia poziomu niepewności decyzji. Modele są jedynym narzędziem dostarczającym wskazówek ilościowych, niezależnie od stopnia skomplikowania samego modelu. W dalszej części artykułu omówiono podstawowe metody modelowania wykorzystywane w gospodarce paliwami i energią, to jest programowanie matematyczne, dynamikę systemowa i ekonometrię. Kolejno omówiono proces budowy modeli, wskazując na rolę wiedzy teoretycznej i praktycznej jako podstawy formułowania modeli, przy czym pewne limity stanowi także dostęp do wymaganych danych. Konstruowanie scenariuszy dla obliczeń modelowanych jest ważne ze względu na takie ich dobranie, aby wyznaczyć granice obszaru zawierającego możliwe trajektorie rozwoju systemu. Przez to określa się względny zakres niepewności, uświadamiając stopień ryzyka podejmowania decyzji. W ostatniej części podano przykłady wykorzystania wyników ze zwróceniem uwagi na ich praktyczne znaczenie dla decyzji o budowie systemów regulacji czy wykorzystanie wyników wprost jako działań optymalnych.

    Artykuł podkreśla dużą rolę modeli w przygotowaniu racjonalnych decyzji gospodarczych, które przy stale narastającej złożoności i dynamice warunków ich podejmowania wymagają odpowiedniego wsparcia.

    Design and use of models in the fuel and energy economy

    KEY WORDS: fuels and energy systems, modelling, mathematical programming, system dynamics

    The complexity of fuels and energy systems development makes mathematical modelling the basic tool for their analyses. Decisions on energy or environmental policy regulation are always preceded by impact assessment, which is an analysis performed using a variety of models. Despite decades of the application of models, they are still questioned as a reliable tool for such research. The doubts come mainly from the perceived impossibility of modeling such complex relationships. This paper is an attempt to clarify the doubts and justify the application of models, especially in fuels and energy systems.

    The first section of this analysis is a description of the role of models as a tool for decision making support. The dynamics of the decision making processes are underlined as well as the necessity of support systems to lower the level of uncertainty. Models are a unique tool which can deliver quantitative assessment, irrespective of the complexity of the model. Even simple models which consider basic relationships in systems are useful. In the second part of the analysis, three methods of modelling of fuels and energy systems are briefly described - mathematical programming, systems dynamics, and econometrics. The analysis then characterizes the process of model building as the merger of theoretical knowledge, experiences, and access to required data. The formation of scenarios for the models' calculations are important, as their proper selection can provide boundaries for the area of possible trajectories of system development. In this way, the relative level of uncertainty as well as the level of decision risk are determined. The last part presents examples of using the results of the models with emphasis on their relevance for the decisions necessary to develop regulatory systems and their direct use for choosing optimal actions.

    The paper underlines the role of models in decision making which requires support, especially under the present circumstances of the increasing complexity and dynamics of relations relevant for systems' development.

22. Szczerbowski R., Ceran B.

    Możliwości rozwoju i problemy techniczne małej generacji rozproszonej opartej na odnawialnych źródłach energii

    SŁOWA KLUCZOWE: generacja rozproszona, odnawialne źródła energii, system elektroenergetyczny

    W referacie przedstawiono perspektywy wykorzystania generacji rozproszonej, w tym odnawialnych źródeł energii, do produkcji energii elektrycznej. Przedstawiono problemy wynikające z pojawienia się dużej ilości generacji rozproszonej w systemie elektroenergetycznym. Duża ilości źródeł rozproszonych, która może pojawić się na niewielkim obszarze, może w najbliższych latach stanowić duże wyzwanie dla systemu elektroenergetycznego. Stąd konieczne już teraz jest określenie możliwości przyłączania małych źródeł do sieci. Ponadto Polska, chcąc wypełnić zapisy Dyrektywy Unii Europejskiej (Dyrektywa... 2009), która wymaga, aby do roku 2020 15% naszej energii pochodziło z odnawialnych źródeł, musi zaproponować nowe rozwiązania legislacyjne, które pozwolą na osiągnięcie tego progu. Proponowane nowe rozwiązania prawne powinny zapewnić łatwiejszy dostęp małych wytwórców do sieci elektroenergetycznej, a dodatkowo będą wspierać energetykę rozproszoną likwidując bariery dla inwestorów. Ważnym czynnikiem dla zachowania zrównoważonego rozwoju jest optymalizacja współpracy generacji rozproszonej opartej na odnawialnych źródłach energii pierwotnej z systemem elektroenergetycznym. Wiąże się to również z koniecznością rezerwowania źródeł rozproszonych (przez konwencjonalne jednostki wytwórcze), często o stochastycznym systemie wytwarzania, a tym samym ograniczaniem ryzyka zakłóceń dostaw energii elektrycznej. Spełnienie tego warunku wymaga znacznej przebudowy systemu elektroenergetycznego.

    Small scale, distributed power generation based on renewable energy sources - possibilities for development, cost of electricity production, and technical problems

    KEY WORDS: Distributed Generation, Renewable Energy Sources, Power System

    This paper presents the prospects for the use of distributed electric energy generation based on, among others, renewable energy sources. It presents the problems connected with a large number of small generating sources in power systems. It is necessary to determine the possibilities for the connection of small sources to the power system. Directive 2009 of the European Union requires that by 2020, 15% of energy in Poland must be produced from renewable sources. For this reason, Poland has to propose new legislative solutions which allow for the achievement of this value. Newly proposed legislative solutions should make for easier connection of smaller generating units to the power system, and also support distributed energy sources, removing the barriers for investors. Optimal integration of distributed generation based on renewable sources with the power system is an important factor in sustainable development. It is connected with the necessity of reservation of distributed generation sources (by conventional generation power plants), with a stochastic generation system, thus reducing the risk of disturbance to the energy supply. This, however, requires rebuilding of the power system.

23. Wichliński M., Kobyłecki R., Bis Z.

    Wybrane metody oznaczania zawartości rtęci w węglach i popiołach lotnych

    SŁOWA KLUCZOWE: rtęć, CVAAS, CVAFS, węgiel, popiół lotny

    W niniejszej pracy opisano metodykę pomiarów zawartości rtęci w ciałach stałych jakimi są polskie węgle, oraz pomiar zawartości rtęci w produktach spalania węgla w elektrowniach jakimi są popioły lotne z kotłów fluidalnych. W przeglądzie literatury skupiono się na opisie najpopularniejszych metod spektroskopowych oznaczania zawartości rtęci w węglu tj. atomowej spektrometrii absorpcyjnej w układzie zimnych par (CVAAS), oraz atomowej spektrometrii fluoroscencyjnej (CVAFS). W części badawczej przeprowadzono testy statystyczne wybranych próbek węgli kamiennych stosowanych w polskiej energetyce, celem ustalenia ilości próbek które należy wykonać aby błąd popełniany przy oznaczaniu zawartości rtęci był jak najmniejszy, jednocześnie aby ilość potrzebnych powtórzeń również była jak najmniejsza. Dla próbek popiołów lotnych trzeba było wykonać od 7 do 11 powtórzeń (dla wartości odchylenia standardowego poniżej 2%), natomiast dla próbek węgla kamiennego było to od 10 do 16 powtórzeń (dla wartości odchylenia standardowego poniżej 5%). Przeprowadzono także pomiar zawartości rtęci przy użyciu dwóch analizatorów działających w oparciu o spektroskopię absorpcyjną w układzie zimnych par (CVAAS). Zawartość rtęci w węglach kamiennych oznaczono przy użyciu spektroskopu Lumex RA-915+ z przystawką RP-91 oraz przy użyciu spektrometru Nippon MA-2. Wyniki badan wskazują, że zastosowanie dwóch różnych przyrządów i metodyki badań wyniki zawartości rtęci w węglach kamiennych różnią się od 30 do 40% . W przypadku pomiaru zawartości rtęci w substancji o równomiernym rozmieszczeniu rtęci, którym był popiół lotny różnice były jeszcze mniejsze i wynosiły od 9 do 16%.

    Selected methods for determination of mercury contents in coal and fly ash samples

    KEY WORDS: mercury, CVAAS, CVAFS, coal, fly ash

    This paper describes the methodology of the measurement of mercury in Polish coals and fly ashes from fluidized bed boilers. A review of prior studies is focused on the descriptions of the most popular methods of spectroscopic determination of mercury in coal, i.e. atomic absorption spectrometry in the system cold vapor (CVAAS) and atomic fluorescence spectrometry (CVAFS). It was found that a minimum of 7-11 individual measurements must be conducted for the fly ash samples in order to achieve a standard deviation of <2%. In the case of coal samples, however, at least 10 individual measurements of samples must be performed for a standard deviation <5%. Measurements were also performed using the mercury content of the two analyzers operating on the basis of absorption spectroscopy in a cold vapor system (CVAAS). Mercury content in the coals was determined using a spectroscope Lumex RA-915 + with adapter RP-91, and using a spectrometer Nippon MA-2. Comparison of the mercury content in the samples determined by Lumex RA-915+ and MA-2 indicated that, despite the use of two different instruments and different methodologies, the concentration of mercury in coals varies from 30 to 40%. In the case of measuring the mercury content of fly ash, the concentration of mercury varies from 9 to 16%.

24. Zarzycki R., Kratofil M., Pawłowski D., Ścisłowska M., Kobyłecki R., Bis Z.

    Układ podawania paliwa do przedpaleniska cyklonowego

    SŁOWA KLUCZOWE: podajnik paliwa, przedpalenisko cyklonowe, strumienica.

    W artykule przedstawiono ideę konstrukcji podajnika pyłu węglowego oraz układu pozwalającego na jego wprowadzenie z dużą prędkością do komory paleniskowej. Praca zawiera także analizę pracy prototypowego podajnika z układem wprowadzania paliwa do komory paleniskowej przedpaleniska cyklonowego. Przeprowadzone badania prototypowego podajnika paliwa wykazały, że możliwe jest transportowanie pyłu węglowego o średnicy ziaren <200 µm. W wyniku przeprowadzonych badań doświadczalnych sformułowano procedury dotyczące uruchamiania, pracy oraz wyłączania układu podajnika. Potwierdzono założenia konstrukcyjne dotyczące możliwości uzyskania stabilnej strugi o stałej koncentracji paliwa na wlocie do komory paleniskowej. Dodatkowo w artykule przedstawiono także wyniki obliczeń numerycznych układu podajnika. Geometrię strumienicy opracowano w programie Gambit, a obliczenia numeryczne przeprowadzono przy wykorzystaniu programu ANSYS Fluent 14. Wyniki obliczeń przepływu mieszanki pyłowo-gazowej przez strumienicę i jej zachowania się w komorze paleniskowej przedpaleniska cyklonowego pozwalają stwierdzić, że zaproponowana konstrukcja umożliwia kontrolę i regulację strumienia transportowanego pyłu węglowego.

    The fuel supply system of the cyclone furnace

    KEY WORDS: fuel feeder, cyclone furnace, ejector

    This paper presents the novel idea of a pulverized coal feeder system intended to be coupled to a cyclone furnace. The paper includes analysis of the characteristics of a model feeder prototype. The results of experimentation indicated that it was possible to control and consistently feed coal dust of a particle diameter <200 μm. The results of the numerical calculations carried out using Gambit and ANSYS Fluent software confirmed the successful operation of the prototype model and its functionality with the ejector setup that fed the fuel into the cyclone furnace. The numerical results also indicated that by changing the gas velocity in the jet nozzle, the fuel flow rate to the cyclone furnace could be successfully adjusted.

    This scientific work was supported by the National Centre for Research and Development, within the confines of Research and Development Strategic Program "Advanced Technologies for Energy Generation" project no. 2 "Oxy-combustion technology for PC and FBC boilers with CO₂ capture". Agreement no. SP/E/2/66420/10. The support is gratefully acknowledged.

25. Zarzycki R., Kratofil M., Pawłowski D., Ścisłowska M., Kobyłecki R., Bis Z.

    Analiza spalania pyłu węglowego w przedpalenisku cyklonowym

    SŁOWA KLUCZOWE: oxyspalanie, palenisko cyklonowe, modelowanie numeryczne spalania

    W artykule przedstawiono nowatorską koncepcję realizacji procesu spalania pyłu węglowego w przedpalenisku cyklonowym. Projekt przedpaleniska cyklonowego oraz przedstawione w pracy obliczenia numeryczne spalania pyłu węglowego zrealizowano w ramach Programu Strategicznego "Zaawansowane Technologie Pozyskiwania Energii". Koncepcja przedpaleniska umożliwia odrębne spalanie części lotnych i produktów zgazowania węgla oraz pozostałości koksowej. Taka realizacja procesu spalania pozwala na zmniejszenie obciążenia cieplnego komory przedpaleniska cyklonowego i umożliwia stosunkowo proste zabudowanie go w istniejącym lub nowo projektowanym kotle pyłowym, pozwalając jednocześnie na uzyskanie w przedpalenisku wysokich temperatur wymaganych ze względu na konieczność topnienia popiołu oraz umożliwiając redukcję emisji NO_x w porównania do "klasycznego" spalania w atmosferze powietrza. W przypadku oxyspalania pyłu węglowego spaliny opuszczające komorę spalania przedpaleniska cyklonowego charakteryzują się wysoką koncentracją CO₂ co jest korzystne ze względu na realizację procesów wychwytu i separacji CO₂. Przedstawione w pracy wyniki obliczeń numerycznych zawirowanego, wielofazowego przepływu ze spalaniem potwierdziły możliwości realizacji zakładanego rozdzielenia procesu spalania części lotnych i pozostałości koksowej, wskazując także dodatkowo na możliwość prowadzenia w przedpalenisku procesu zgazowania węgla

    Analysis of pulverized coal combustion in the furnace cyclone

    KEY WORDS: oxycombustion, cyclone furnace, numerical modeling of combustion

    This paper presents a novel concept for the process of combustion of pulverized coal in a cyclone furnace. It offers the possibility of separate combustion of fuel volatiles and fixed carbon. This implementation allows for a reduction in the specific heat load in the furnace chamber and also for a coupling of the cyclone furnace both to the existing as well as to newly erected pulverized combustors. Compared to 'standard' air combustion, the oxycombustion process realized in the designed furnace provides sufficient conditions for melting of the fuel ash and for a reduction in emissions of NOx. Since the flue gases at the outlet of the cyclone furnace contain a significant amount of CO₂, the carbon dioxide may quite easily be separated and transported to CO₂ storage facilities. The numerical calculations of the multiphase swirl flow combustion confirmed the advantages of the proposed furnace design and indicated favourable conditions for the coal gasification process.

    This scientific work was supported by the National Centre for Research and Development, within the confines of Research and Development Strategic Program "Advanced Technologies for Energy Generation" project no. 2 "Oxy-combustion technology for PC and FBC boilers with CO₂ capture". Agreement no. SP/E/2/66420/10. The financial support is gratefully acknowledged.

26. Zarzycki R., Kratofil M., Pawłowski D., Ścisłowska M., Kobyłecki R., Bis Z.

    Analiza wyników obliczeń numerycznych przepływu pyłu węglowego oraz gazu w palenisku cyklonowym

    SŁOWA KLUCZOWE: generacja rozproszona, odnawialne źródła energii, system elektroenergetyczny

    W referacie przedstawiono perspektywy wykorzystania generacji rozproszonej, w tym odnawialnych źródeł energii, do produkcji energii elektrycznej. Przedstawiono problemy wynikające z pojawienia się dużej ilości generacji rozproszonej w systemie elektroenergetycznym. Duża ilości źródeł rozproszonych, która może pojawić się na niewielkim obszarze, może w najbliższych latach stanowić duże wyzwanie dla systemu elektroenergetycznego. Stąd konieczne już teraz jest określenie możliwości przyłączania małych źródeł do sieci. Ponadto Polska, chcąc wypełnić zapisy Dyrektywy Unii Europejskiej (Dyrektywa... 2009), która wymaga, aby do roku 2020 15% naszej energii pochodziło z odnawialnych źródeł, musi zaproponować nowe rozwiązania legislacyjne, które pozwolą na osiągnięcie tego progu. Proponowane nowe rozwiązania prawne powinny zapewnić łatwiejszy dostęp małych wytwórców do sieci elektroenergetycznej, a dodatkowo będą wspierać energetykę rozproszoną likwidując bariery dla inwestorów. Ważnym czynnikiem dla zachowania zrównoważonego rozwoju jest optymalizacja współpracy generacji rozproszonej opartej na odnawialnych źródłach energii pierwotnej z systemem elektroenergetycznym. Wiąże się to również z koniecznością rezerwowania źródeł rozproszonych (przez konwencjonalne jednostki wytwórcze), często o stochastycznym systemie wytwarzania, a tym samym ograniczaniem ryzyka zakłóceń dostaw energii elektrycznej. Spełnienie tego warunku wymaga znacznej przebudowy systemu elektroenergetycznego.

    This scientific work was supported by the National Centre for Research and Development, within the confines of Research and Development Strategic Program "Advanced Technologies for Energy Generation" project no. 2 "Oxy-combustion technology for PC and FBC boilers with CO₂ capture". Agreement no. SP/E/2/66420/10. The support is gratefully acknowledged.

    Analysis of the results of numerical calculations of the flow of pulverized coal and gas in a cyclone furnace

    KEY WORDS: cyclone furnace, numerical modeling, oxy-combustion

    This paper presents the concept of a vertical cyclone furnace for the oxycombustion of pulverized coal with liquid slag discharge. The furnace may either become an integral part of the PC boiler or be operated independently. The proposed furnace provides the conditions for separate combustion of the fuel volatiles and the fixed carbon residue. For this purpose, the furnace consists of two sections: the lower one, called PC1 and devoted to the combustion of the fixed carbon; and the upper one, PC2, where the combustion of the volatiles may occur. The results of the numerical calculations - focused on the determination of the gas and fuel velocities in the furnace - indicated that the variation in gas velocities at the outlet cross-section of the nozzles of section PC1 offers the possibility to control and adjust over a wide range the hydrodynamics of the gas and fuel flows in the upper section, PC2. This finding is also confirmed by the distribution of the concentration of fuel particles at the furnace walls and in the interior. The results of the calculations also indicated that the application of an internal ram helped to improve the structure of the fuel flow between sections PC2 and PC1, particularly in the vicinity of the furnace walls. Through the application of a ram, it was also possible to minimize the carryover of fine fuel particles from section PC1 to PC2.

    This scientific work was supported by the National Centre for Research and Development, within the confines of Research and Development Strategic Program "Advanced Technologies for Energy Generation" project no. 2 "Oxy-combustion technology for PC and FBC boilers with CO₂ capture". Agreement no. SP/E/2/66420/10. The support is gratefully acknowledged.

POLITYKA ENERGETYCZNA, TOM 16 ZESZYT 4
Spis referatów XXVII Konferencji - CZĘŚĆ 2

1. Chmielniak T., Lepszy S.

   Dobór struktur układów gazowo-parowych z uwzględnieniem wybranych aspektów technologicznych i rynkowych

   SŁOWA KLUCZOWE: energetyka gazowa, układy gazowo-parowe(UGP), elastyczność cieplna UGP, metodyka obliczeń ekonomicznych UGP

   W pierwszej części artykułu przedyskutowano wybrane aspekty doboru struktury technologicznej układów gazowo - parowych (UGP) w aspekcie rosnącego zróżnicowania technologicznego systemu energetycznego wymuszonego wzrastającym udziałem odnawialnych źródeł energii (głównie energii słońca i wiatru) w produkcji elektryczności oraz dekarbonizacją gospodarki. Uwagę skupiono na tych cechach, które charakteryzują elastyczność cieplną UGP (zdolność do szybkiej zmiany obciążenia, dynamika rozruchów, minimum techniczne), efektywność termodynamiczną przy nominalnym i zmiennym obciążeniu oraz ocenie różnych konfiguracji UGP, w kontekście zachowania dużego przedziału zmiany mocy oraz wysokiej efektywności przy zmiennym obciążeniu. Przedstawiono zakres koniecznej modyfikacji metodologii obliczeń miar oceny ekonomicznej technologii, eksploatowanych w dużym zakresie zmienności obciążenia i towarzyszącej temu zmianie sprawności. Podkreślono znaczenie prawidłowego określenia ekwiwalentnego czasu pracy, poziomu mocy i sprawności. Wskazano na jedną z możliwości sterowania eksploatacją wykorzystującą zdolności do szybkich uruchomień ze stanu gorącego współczesnych technologii gazowych, w tym UPG. W części drugiej pracy przedstawiono metodologie obliczeń wprowadzenia do systemu energetycznego nowych instalacji energetyki gazowej zastępujących instalacje pracujące o mniejszej elastyczności cieplnej i skuteczności ograniczenia emisji, których eksploatacja jest jednak jeszcze rentowna. Zastosowanie metodyki obliczeń zilustrowano przykładem.

   Selection of the structures of gas-steam systems including selected technological and market aspects

   KEY WORDS: gas power systems, gas and steam systems (UGP), UGP thermal flexibility, economic calculation methodology of UGP

   The first part of this article analyzes certain aspects of the selection of the technological structure of gas-steam systems (UGP) in terms of the increasing diversity of the technological power system forced by an increasing share of renewable energy sources (mainly wind and solar energy) into the electricity market and frontrunner economy. The attention is focused on those features that characterize the thermal UGP flexibility (the ability to accommodate fast changes in load, dynamic start-ups, technical minimum), as well as thermodynamic efficiency at nominal and variable load. The analysis evaluates different UGP configurations in the context of changes in behavior over a wide range of power levels, and high performance with variable load. The paper demonstrates necessary changes to calculation methodology for the economic evaluation of technology operating under different load conditions and accompanying changes in performance. The importance of correctly identifying equivalent working time, the level of power, and efficiency was highlighted. It was pointed out that one of the possibilities of controlling such operations uses modern gas technology's fast starting ability from the hot state of modern gas technology, including the UGP. The second part of the paper presents calculation methodologies for new systems which replace smaller plants featuring worse flexibility and efficiency of thermal emission yet are still profitable. The calculation methodology used was illustrated by an example.

2. Grudziński Z.

   Konkurencyjność paliw w wytwarzaniu energii elektrycznej w Polsce

   SŁOWA KLUCZOWE: konkurencyjność paliw, relacje cen nośników energii, parytet gazowy, CDS

   Z węgla kamiennego i brunatnego w Polsce wytwarza się 86% energii elektrycznej. Udział ten spadł w ostatnich latach o 4%. Wpływ na zmianę struktury ma zwiększający się udział energii z OZE i spadający eksport energii. O poziomie konkurencyjności węgla w stosunku do innych paliw świadczą relacje pomiędzy nimi. Ceny węgla brunatnego są około 40%% niższe od cen węgla energetycznego, natomiast gaz zmienny jest około trzykrotnie droższy od węgla. Najwyższe wzrosty cen w ostatnich latach dotyczyły ciężkiego oleju opałowego (125%) i gazu ziemnego (110%). Ceny węgla wzrosły o około 70%. Węgiel kamienny konkuruje z węglem brunatnym poprzez cenę energii. i obecnie na rynku krajowym i jest to konkurencja bezpośrednia w wyniku wprowadzonych rygorów zmuszających grupy energetyczne do sprzedawania energii poprzez giełdę (tzw. obligo giełdowe). Dlatego też głównie relacje cen miedzy tymi paliwami decydują o popycie na dany surowiec. W referacie przeprowadzone obliczenia które pokazują jak zmienia się wartość Clean Dark Spread przy zmianach cen węgla i cen energii elektrycznej w zależności od przyjętej ceny uprawnień do emisji. Obliczenia te pozwalają określić, jaka może być maksymalna cena węgla przy określonych uwarunkowaniach rynkowych wynikających z rynkowych cen energii i uprawnień emisji. Biorąc pod uwagę, że w przyszłości głównym konkurentem węgla przeznaczonego do produkcji energii elektrycznej będzie prawdopodobnie gaz ziemny, omówiono zagadnienie tzw. "parytetu gazowego". Otrzymane wyniki pokazują, jakie mogą być maksymalne ceny węgla w stosunku do cen gazu ziemnego, aby przy danych uwarunkowaniach węgiel zachował konkurencyjność cenową.

   Competitiveness of fuels for power generation

   KEY WORDS: competitiveness of fuels, fuel prices' relationships, gas parity, CDS

   Almost 86% of electricity generation in Poland is based on coal and lignite combustion. This share has fallen by 4% in recent years, resulting from a change in the power generation fuel-mix due to an increasing share of renewables, as well as a drop in the export of electricity. The competitiveness of coal in relation to other fuels can be analysed through a comparison of their pricing. Brown coal prices are about 40% lower than steam coal prices, while natural gas is three times more expensive than coal. The greatest increases in prices in recent years have been seen for heavy fuel oil (125%) and natural gas (110%), while coal prices increased by only about 70%. Steam coal competes with brown coal through the price of energy. Currently in the domestic market, this is direct competition due to the obligation imposed on power companies which are now forced to trade electricity through the stock exchange. Therefore, price relationships between fuels are the main driver of demand for individual fuels. This paper provides an analysis of the change in the value of the Clean Dark Spread with changes in coal and electricity prices depending on the assumed CO₂ permit price. These calculations allow one to determine the theoretical maximum price of coal under certain market conditions resulting from the prices of electricity and CO₂ emissions allowances. Taking into account that in the future the main competitor of coal for power generation could be natural gas, the issue of so called 'gas parity' is explained. The results of the analysis demonstrate the maximal potential level of coal prices in relation to natural gas prices so that under certain conditions, coal could remain competitive.

3. Jastrząb K., Piotrowski O.

   Analiza możliwości wykorzystania ciepła z reaktorów HTR w procesie zgazowania paliw kopalnych za pomocą ditlenku węgla

   SŁOWA KLUCZOWE: ditlenek węgla, HTR, zgazowanie węgla, gaz syntezowy

   W pracy przedstawiono wyniki rozważań teoretycznych nad możliwością wykorzystania energii pochodzącej z wysokotemperaturowych reaktorów jądrowych (HTR) do prowadzenia silnie endotermicznego procesu zgazowania paliw kopalnych za pomocą ditlenku węgla. Otrzymany w tym procesie gaz syntezowy mógłby być wykorzystany do syntez chemicznych np. produkcji metanolu, bądź płynnych paliw syntetycznych. Równocześnie praktyczna realizacja takiego procesu pozwoliłoby na ograniczenie emisji ditlenku węgla do atmosfery. Następowałoby to w dwójnasób: poprzez ograniczenie ilości spalanego paliwa (węgla) niezbędnego do realizacji procesu, jak również poprzez wykorzystanie ditlenku węgla jako substratu. Niestety ograniczeniem takiego rozwiązania jest względnie niska temperatura czynników grzewczych pochodzących z reaktora HTR (< 800°C), co niekorzystnie wpływa na równowagę procesu zgazowania. W celu oceny opłacalności realizacji analizowanego procesu opracowano metodykę obliczenia składu równowagowego powstającego gazu syntezowego. Założono, że proces zgazowania węgla (paliwa) zachodzi w dwóch następujących po sobie etapach. Są to: szybka piroliza paliwa, połączona z wytworzeniem gazu popirolitycznego i karbonizatu, a następnie zgazowanie powstałego karbonizatu mieszaniną czynników zgazowujących (CO₂, H₂O, O₂) i gazów popirolitycznych. Dla takiego układu stworzono model chemiczny, umożliwiający na podstawie bilansu stechiometrycznego i danych termodynamicznych obliczenie składu równowagowego mieszaniny poreakcyjnej. Opracowana metodyka umożliwia wykonanie obliczeń dla dowolnego gatunku węgla przy zastosowaniu mieszaniny ditleneku węgla, pary wodnej i tlenu o dowolnych proporcjach i nadmiarze w stosunku do ilości zgazowywanego węgla. Niezbędna jest do tego jedynie znajomość podstawowych właściwości fizykochemicznych paliwa oraz zależności składu gazów popirolitycznych i wydajności pirolizy od temperatury. W pracy przedstawiono wyniki przykładowych obliczeń składu równowagowego w zakresie 600-900°C. Odpowiada to temperaturze czynnika grzewczego pochodzącego z reaktora HTR. Analiza wpływu różnych czynników (np. rodzaju węgla, temperatury, składu początkowego czynników zgazowujących) pozwoli dokonać optymalizacji procesu zgazowania pod kątem minimalizacji zużycia tlenu oraz uzyskania gazów o dużej zawartości wodoru czy też doboru węgla o najlepszych właściwościach do niskotemperaturowego zgazowania.

   Analysis of the process heat utilization opportunities from the HTR reactors in the carbon dioxide gasification of fossil fuels

   KEY WORDS: carbon dioxide, HTR, coal gasification, synthesis gas

   Paper presents results of theoretical deliberations on the possibility to utilize energy deriving from high temperature nuclear reactors (HTR) to drive highly endothermic fossil fuels gasification by the assistance of carbon dioxide. Synthesis gas resulting in this process could be utilized for chemical syntheses e.g. to produce methanol or liquid synthetic fuels. At the same time practical implementation of such a process would make it possible to reduce carbon dioxide emissions to the atmosphere. This reduction would be realized in a twofold way: through a reduction of the amount of fuel burnt ( bituminous coal ) that is necessary to process execution as well as through utilization of carbon dioxide as a reaction substrate. Unfortunately the limit of such a solution has been relatively low temperature of the heating media coming out of the HTR reactors (< 800°C), which negatively influences on the gasification process equilibrium. In order to evaluate the economic feasibility of the process in question, the methodology to calculate the equilibrium composition of the synthesis gas was developed. It was assumed that coal gasification process takes place in two consecutive stages. They are referred to as: quick pyrolysis of the fuel associated with production of the after pyrolysis gas and carbonizate and consecutive gasification of the resulted carbonizate by means of the gasifying mixture of gases (CO₂, H₂O, O₂) and after pyrolytic gases. For such a system the chemical model was created that enables to calculate equilibrium composition of the after reaction gas mixture based on stoichiometric balance and on thermodynamic data. The methodology that was developed makes it possible to produce calculations for any species of coal with the application of mixture of carbon dioxide, steam, and oxygen at any proportions and excess in relation to the amount of the gasified coal. What is necessary is only knowledge of the basic physical and chemical characteristics of fuel and dependence of the after pyrolytic gases composition and pyrolysis intensity on temperature. In this paper the exemplary calculation results of the equilibrium composition in temperature range of 600-900°C are presented. This corresponds to temperature of the heating medium from the nuclear reactor HTR. Analysis of the influence of various factors (e.g. coal species, temperature, initial composition of the gasifying media ) will enable the optimization of gasification process at an angle of oxygen consumption minimization and obtaining gases with high hydrogen concentration, or selection of coal with the best characteristics to low temperature gasification.

4. Jurdziak L., Kawalec W.

   Czy globalne ograniczenia emisji CO₂ zmniejszą wartość zasobów w dyspozycji firm eksploatujących paliwa kopalne i zmienią ich wycenę?

   SŁOWA KLUCZOWE: carbon bubble, backloading, wyznaczanie zasobów, wycena zasobów, wycena firm górniczych, walka z globalnym ociepleniem, carbon leakage

   Rynkowa wartość spółek giełdowych w poważnym stopniu zależy od ich wizerunku, kształtowanego m.in. przez nagłaśniane oceny agencji ratingowych, instytucjonalne prognozy rozwoju danego sektora gospodarki, wreszcie opinie uznanych ekspertów. Historia gospodarcza zna wiele przykładów zarówno niedoszacowania wschodzącej wartości firm jak i znacznego przeszacowania całych branż, potocznie określanych mianem "bańki giełdowej". Kompanie górnicze, które pośród swoich aktywów mają zasoby paliw kopalnych, w ostatnich latach mają problemy z antyekologicznym wizerunkiem współodpowiedzialnych za emisję CO₂. W ostatnim okresie, mimo rosnącego w skali globalnej wydobycia paliw kopalnych, zainicjowano kampanię negatywną, ostrzegającą globalną społeczność przed kolejną bańką giełdową związaną z domniemanym przeszacowaniem wartości zasobów paliw kopalnych, należących do międzynarodowych kompanii górniczych. Przesłanką tej tezy jest stwierdzenie, że skoro świat zdecydował się ograniczyć emisję CO₂ do roku 2050 do łącznej ilości 1000 GT by utrzymać wzrost temperatury w granicach 2°C, to automatycznie ok. 40-60% zasobów paliw kopalnych w dyspozycji tych firm powinno pozostać pod ziemią i nigdy nie zostać wydobyte. W konsekwencji nie powinny być one brane pod uwagę przy wycenie tych firm. Inwestorzy niedoinformowani o ryzyku "klimatycznej" przeceny aktywów podejmują błędne decyzje i zawyżają wycenę ich akcji, przez co kapitalizacja firm "paliw kopalnych" jest znacznie zawyżona. Przyjmując, (według szacunków Goldman Sachs), że zasoby tworzą około 50% wyceny firmy w łańcuchu tworzenia jej wartości, oznacza to, że wartość kompanii górniczych może być przeszacowana nawet do 25% (w wypadku firm eksploatujących wyłącznie paliwa kopalne).

   To bardzo stanowcza teza a jej automatyczne zastosowanie mogłoby mieć dalekosiężne skutki dla kondycji przemysłu wydobywczego. Autorzy tej pracy poddają w wątpliwość prawidłowość przyjętego wnioskowania, zastanawiają się też czy polskie kompanie węglowe i energetyczne też są przeszacowane i czy grozi nam ich przecena. Nie ma uzasadnienia dla automatycznego przeliczania zaostrzanych limitów emisji CO₂ (ostatnio Parlament Europejski ograniczył je poprzez uchwalenie backloadingu) na redukcję zasobów paliw kopalnych danej kompanii górniczej bez wnikliwej analizy kosztów produkcji energii elektrycznej z tych paliw.

   Will global CO₂ emissions restrictions reduce fossil fuels reserves of mining companies and change their value?

   KEY WORDS: carbon bubble, backloading, estimation of resources, resource valuation, the valuation of mining companies, the fight against global warming, carbon leakege

   Market value of stock exchange companies depends strongly on their public image, created by publicized rating agencies reports, institutional forecasts of a given sector of economy and last but not least renowned experts' opinions. The history of economy knows a lot of examples of either underpricing of rising value of companies or strong overpricing of whole branches, commonly described as "stock exchange bubble". Mining companies that among other assets hold fossil fuel resources in recent years have to bear anti-ecological image responsible for CO₂ emission. Recently, despite rising production of fossil fuels, a negative campaign has been launched that warns the global community about the supposed another stock exchange bubble that could soon burst leading to the depreciation of international mining companies, which among their assets have fossil fuels. According to proponents of this view, since the world has decided to reduce CO₂ emissions by 2050 to a total amount of 1000 GT to keep the temperature rise within 2°C degree, 40-60% of reserves being at the disposal of those companies should remain underground and never be extracted. As a result, they should not be taken into account in the valuation of these companies. Investors uninformed about the risk of "climate" repricing of assets make the wrong decisions and inflate the valuation of their shares, and in consequence capitalization of "fossil fuels" companies is greatly overstated. According to estimates provided by Goldman Sachs economists reserves make up about 50% of the valuation of the company in the value-added chain, which means that mining companies can be overpriced by about 25%.

   Such statement seems to be a very firm one and its automatic application could bring wide-ranging effects for the mining industry condition. The authors of this work are wondering if this reasoning is correct, whether Polish coal and energy companies also are overpriced and if their repricing is a real threat for us. There is no reason for automatic repricing of fossil fuel reserves following the intensified carbon limitations (these have been recently reduced since the European Parliament accepted the backloading). The rigorous analysis of costs of energy production from fossil fuels seems to be necessary.

5. Kaliski M., Wojciechowski R., Szurlej A.

   Zagospodarowanie metanu z pokładów węgla - stan obecny i perspektywy

   SŁOWA KLUCZOWE: niekonwencjonalne złoża gazu ziemnego, metan z pokładów węgla, zasoby metanu, węgiel kamienny

   W artykule dokonano przeglądu doświadczeń krajowych w zagospodarowaniu metanu z pokładów węgla w latach 2002 - 2012 oraz przeanalizowano rozwój wykorzystania tego gazu w USA i Australii. Za wyborem tych państw przemawia odpowiednio skala oraz rozwój dynamiki wydobycia, a także plany Australii w zakresie eksportu metanu poprzez jego upłynnianie (LNG). Pozostałymi państwami wydobywającymi metan z pokładów węgla na skalę przemysłową są Chiny, Kanada oraz Indie. Ze względu na sposób pozyskania metanu z węgla wyróżnia się kilka rodzajów tego gazu i dla usystematyzowania zestawiono ich nazwy oraz wskazano różnice pomiędzy nimi. Dokonano przeglądu zasobów metanu z pokładów węgla w Polsce na tle zasobów światowych oraz przybliżono sposoby zagospodarowania tego gazu oraz rozwój technologii zagospodarowania. Przenalizowano zależność pomiędzy metanowością bezwzględną a poziomem wydobycia węgla kamiennego w Polsce oraz poziom zużycia metanu do produkcji energii elektrycznej i ciepła. JSW ma największe doświadczenia w zakresie energetycznego wykorzystania metanu. Przybliżono także doświadczenia pozostałych spółek węglowych w zagospodarowaniu metanu (KW i KHW). Oceniono także rozwój zagospodarowania metanu z pokładów węgla z punktu widzenia systemu wsparcia wprowadzonego ustawą z dnia 8 stycznia 2010 r. o zmianie ustawy - Prawo energetyczne oraz o zmianie niektórych innych ustaw. W podsumowaniu przywołano doświadczenia amerykańskich koncernów naftowych sprzed około dwudziestu lat w zakresie zagospodarowania metanu, które wówczas nie zakończyły się sukcesem. Dlatego też niezbędne są kolejne badania i współpraca przedsiębiorstw, świata nauki i wsparcie ze strony państwa.

   Commercial Development of Coal Bed Methane - current situation and prospects

   KEY WORDS: Unconventional Gas Resources, Coal Bed Methane (CBM), methane resources, hard coal

   This paper provides an overview of national experiences in developing coal bed methane over the years 2002-2012, and analyses the development of its utilisation in the US and Australia. The choice of these countries was supported by their scale of methane production and the development of production dynamics, as well as Australia's plans to export methane through its liquefaction (LNG). The remaining countries producing methane from coal beds on an industrial scale are China, Canada, and India. This paper arranges by name and characterizes the features of several types of methane recovered from coal. It reviews coal bed methane resources in Poland and compares these to global resources. The paper also presents techniques of gas development as well as their technological advancements. Also analysed is the relationship between the total volume of methane and the level of hard coal production in Poland, in addition to the amount of methane consumption used to produce electricity and heat. The mining firm JSW has the most experience in utilising methane for energy production. Other mining companies are also presented with details on their experience in the commercial development of methane (KW, and KHW). Advances in coal bed methane utilisation have been estimated according to the support system introduced by the Act of January 8, 2010 on amending the Energy Law and on amending certain other acts. The summary considers the experiences of US oil companies over the past twenty years in terms of methane extraction which proved unsuccessful. It is therefore necessary to carry out further research and develop cooperation between companies and the scientific world, as well as to receive government support.

6. Kasztelewicz Z., Sikora M.

   Scenariusze pracy branży węgla brunatnego w I połowie XXI wieku w Polsce

   SŁOWA KLUCZOWE: energetyka, górnictwo odkrywkowe, węgiel brunatny, scenariusze rozwoju

   Polskie górnictwo węgla brunatnego reprezentuje światowy poziom. To jedna z najlepszych specjalności gospodarczych, jakie Polska posiada. Polskie górnicze uczelnie techniczne, instytuty naukowe i projektowe oraz fabryki zaplecza technicznego ze swoimi technologiami i maszynami znane są na całym świecie. Polska jako jeden z nielicznych krajów na świecie posiada wszystkie atuty do kontynuacji wydobycia węgla z możliwością za 20-30 lat znacznego jego zwiększenia. Zasoby węgla, te zagospodarowane i niezagospodarowane, stanowią bardzo cenny skarb gospodarki Polski. Scenariusze pracy działalności górnictwa odkrywkowego węgla brunatnego w Polsce w I połowie XXI wieku, opracowano analizując możliwe warianty w obecnie czynnych zagłębiach górniczo-energetycznych, jak również w nowych regionach, gdzie występują znaczne zasoby tego paliwa.

   Working scenarios for the Polish brown coal industry in the first half of the 21st century

   KEY WORDS: power engineering, surface mining, brown coal, scenarios of development

   The Polish brown coal industry represents world-class quality. This is one of the best Polish economic specializations. Polish mining universities, scientific institutes, design institutes, and specialized manufacturing facilities with their technologies and machines are known all over the world. Poland is one of the few countries in the world which can continue extraction of brown coal with the possibility of a significant increase in production in the coming 20-30 years. Developed and undeveloped brown coal resources are a valuable treasure for Poland. This paper presents working scenarios for the Polish brown coal industry for the first half of the 21st century which have been developed by analyzing a number of possibilities. The study examines the development of active mining-energy basins as well as the potential of new regions which have large resources of this kind of fuel.

7. Klojzy-Karczmarczyk B., Mazurek J.

   Badania zawartości rtęci w węglach przeznaczonych dla odbiorców indywidualnych

   SŁOWA KLUCZOWE: składy opału, węgiel kamienny, sortymenty węgla, rtęć całkowita

   Polska jest krajem, w którym tradycyjnie od lat budynki jednorodzinne i małe obiekty usługowo-handlowe na terenach zabudowy rozproszonej (wieś, małe miasta) ogrzewane są najczęściej paliwem węglowym. Odbiorcy indywidualni zaopatrują się w węgiel głównie na składach opałowych. Składy opału sprzedają wiele gatunków (sortymentów) węgla z różnych kopalń. Węgiel sprzedawany na składach różni się od urobku wydobytego bezpośrednio z pokładu (jest produktem wzbogaconym głównie poprzez rozdrobnienie i w efekcie pozbawienie skały płonnej). W związku z tym można spodziewać się, że zawartość metali ciężkich (w tym rtęci) w próbkach węgla kamiennego pobranych ze składu jest inna niż w próbkach pobranych bezpośrednio z ociosów eksploatowanej ściany. Obecność rtęci w węglach jest zjawiskiem powszechnie znanym i udokumentowanym. Jej zawartość w próbkach węgla kamiennego pochodzących z różnych złóż światowych kształtuje się najczęściej na poziomie od 0,03 do 0,3 mg/kg, przy czym zawartość rtęci w poszczególnych pokładach jest znacznie zróżnicowana. Z kolei w dostępnej literaturze mało jest prezentowanych wyników badań zawartości rtęci w produkcie końcowym, zlokalizowanym na składach opałowych, a trafiającym w konsekwencji do odbiorcy indywidualnego.

   W pracy przedstawiono wyniki badań zawartości rtęci całkowitej w 25 próbach różnych sortymentów węgla kamiennego, pochodzących z ośmiu kopalń Górnośląskiego Zagłębia Węglowego. Węgle do badań zostały zakupione w ilości 25 kg z każdego sortu, na jednym z większych, autoryzowanych składów opału z terenu Małopolski, zaopatrującym głównie odbiorców indywidualnych i małe firmy. Wytypowane do badań próby węgli reprezentują zarówno grubsze sortymenty, jak również sortymenty paliwa modyfikowanego (ekogroszek, odsiewka, zmieszany miał węglowy). W opisie prób zastosowano nazewnictwo handlowe, pod jakim sprzedawany jest dany rodzaj paliwa węglowego. Z każdej dużej 25-cio kilogramowej próby pobrano losowo 5 próbek, które po homogenizacji poddano analizie na zawartość rtęci całkowitej.

   Wykonane analizy zawartości rtęci wykazały jej zróżnicowaną obecność w całym badanym materiale. Średnia zawartość rtęci w przebadanych próbkach kształtuje się na poziomie zbliżonym, choć niższym w porównaniu do danych podawanych w literaturze dla próbek pobieranych bezpośrednio ze złoża. W badanych węglach nie stwierdzono również sporadycznych wysokich zawartości punktowych rtęci, obserwowanych niekiedy w próbkach złożowych. Zawartość rtęci całkowitej oznaczona we wszystkich przebadanych próbkach węgla kamiennego zawiera się w granicach od 0,0072 do 0,0852 mg/kg, natomiast jej wartość średnia wynosi 0,0416 mg/kg (w stanie powietrzno-suchym). Brak jest większego zróżnicowania zawartości rtęci w zależności od sortymentu. Jedynie dla próbek reprezentujących różne rodzaje miału węglowego oraz w pojedynczych przypadkach dla ekogroszku i groszku można zauważyć ponad dwukrotne podwyższenie zawartości rtęci w stosunku do uzyskanej średniej. Jak wynika z przeprowadzonych badań, wzbogacanie węgla może wpływać na obniżenie zawartości szkodliwych domieszek rtęci w produkcie finalnym, sprzedawanym na składach opałowych.

   Studies of mercury content in coal intended for individual customers

   KEY WORDS: fuel depots, coal, coal assortments, total mercury content

   Poland is a country where traditionally for many years houses and small commercial buildings in dispersed settlements (rural villages, small towns) are most commonly heated using coal. Individuals buy the coal mainly from fuel depots. These depots sell many assortments of coal from different mines. Coal sold at the depots is different from the raw material extracted directly from the seam. It is a product beneficiated mainly by fragmentation, resulting in deprivation of waste rock. Therefore, it can be expected that the content of heavy metals (including mercury) in samples taken from the coal at a depot is different than in samples taken directly from an operating face of a mining longwall. The presence of mercury in coal is a well-known and documented phenomenon. Its content in coal samples from different deposits around the world is usually at a level between 0.03 and 0.3 mg/kg, although the mercury content in particular seams varies significantly. However, existing research offers only a few studies of mercury content in the final product located at fuel depots, which is consequently utilized by individual customers.

   This paper presents the results of a study of the total mercury content in 25 samples of various coal assortments from eight mines of the Upper Silesian Coal Basin. The examined coal was purchased in quantities of 25 kg of each assortment at one of the largest, authorised fuel depots in the Małopolska region which supplies mainly individuals and small businesses. The coal samples selected for the study represent both thicker assortments as well as modified fuel assortments (eco-pea coal, remnant, mixed coal dust). In the description of the samples, trade names under which a particular type of coal fuel is sold were used. From each large, 25-kilogram test sample, five smaller samples were randomized and, after homogenization, analyzed for total mercury content.

   The completed analyses of mercury content indicated its diverse presence throughout the studied material. The average mercury content in the tested samples is at a similar level, but significantly lower than the data reported in studies of samples taken directly from the deposit. In the analysed coal, the occasional spikes in mercury content- sometimes found in the deposit samples -were not observed. Total mercury content determined for all the tested samples of coal ranged from 0.0072 to 0.0852 mg/kg, whereas the mean value was 0.0416 mg/kg (in the air-dry state). No bigger differences in mercury content were observed regardless of the assortment. Only in samples from various types of coal dust and in one case of eco-pea coal and pea coal was increased mercury content of more than double the obtained mean value noticed. As is clear from the conducted research, the beneficiation of coal can result in a lower content of harmful mercury impurities in the final product sold at fuel depots.

8. Kopczyński M., Zuwała J.

   Toryfikacja biomasy drogą do eliminacji barier technologicznych wielkoskalowego współspalania biomasy

   SŁOWA KLUCZOWE: toryfikacja, biomasa, współspalanie, zapalność i wybuchowość pyłów

   Prognozy pokazują, że światowa konsumpcja energii elektrycznej wzrośnie od 2007 do 2035r. o 49% (International 2010). Dodatkowo narzucony przez Parlament Europejski udział energii elektrycznej wyprodukowanej w odnawialnych źródłach energii (OZE) z roku na rok wzrasta.

   Szybki wzrost produkcji energii elektrycznej z OZE Polska zawdzięcza przede wszystkim rozwojowi technologii konwersji biomasy w krajowych obiektach energetycznych oraz elektrowniom wiatrowym. Jednakże głównym źródłem energii elektrycznej w OZE w Polsce w ostatnich latach jest energia chemiczna biomasy, z czego zdecydowaną większość wytworzono w procesach jej współspalania z paliwami kopalnymi (w 2011 roku około 80%) (URE 2012).

   Wielkoskalowe wytwarzanie energii z biomasy stałej związane jest jednak z występowaniem pewnych ograniczeń technologicznych, które przyczyniły się nie tylko do rozwoju nowych rozwiązań technologicznych w energetyce, lecz także do rozwoju procesów jej wstępnego przygotowania przed energetycznym wykorzystaniem, tj. suszenie, kompaktowanie, czy toryfikacja.

   Obiecującą metodą waloryzacji biomasy wydaje się być proces tzw. toryfikacji, w którym otrzymuje się produkt stały (tzw. toryfikat) o właściwościach fizyko-chemicznych, korzystniejszych w przypadku zastosowania go jako paliwa dla energetyki w porównaniu z biomasą surową. Toryfikat jest materiałem jednorodnym, charakteryzuje się przede wszystkim zwiększoną podatnością przemiałową i gęstością energetyczną, a jego właściwości fizyko-chemiczne zbliżone są bardziej do niskokalorycznych węgli niż do biomasy nieprzetworzonej (Bergman, Kiel 2005).

   W artykule przedstawiono strukturę wykorzystania odnawialnych źródeł energii w krajowej energetyce, przedstawiono bariery technologiczne występujące w procesach współspalania biomasy z węglem oraz przedstawiono korzyści wynikające zastąpienia jej biomasą toryfikowaną.

   Biomass torrefaction as w way for elimination of technical barriers existing in large-scale co-combustion

   KEY WORDS: torrefaction, biomass, co-firing, flammability and explosiveness of dusts

   According to the prognosis, world's energy consumption will increase by 49% (from 2007 to 2035, International 2010). Additionally, the obligatory share of electricity coming from renewable energy sources (RES) increases annually.

   Rapid growth of RES electricity production in Poland could be achieved mostly due to the dynamic development of biomass combustion and co-firing in domestic utilities and to the wind energy. Concerning biomass based electricity, the most of it was generated in the processes of co-firing with fossil fuels (80% of the total RES based electricity was coming from biomass cofiring in 2011, URE 2012). However large scale biomass based electricity bound with several technological barriers which enhanced the development of not only new technologies but also come-back to the implementation of its pre-processing processes, such as drying, compacting or torrefaction.

   The promising method of solid biomass valorization can be torrefaction, which leads to the achievement of solid fuel, which physicochemical properties are more favorable as to be used as a fuel in coal-dedicated installations. Torrified biomass has a homogenous structure, better milling performance comparing to raqw biomass, has a higher energy density. All these features make a torrified biomass more like a coal than a biomass. (Bergman, Kiel 2005).

   The paper presents the barriers of raw biomass use for energy production in Poland, torrefaction process itself and indicates the advantages of use torrified biomass for energy production in the existing coal fired utilities.

9. Kosowski P., Stopa J., Rychlicki St.

   Wykorzystanie podziemnych magazynów gazu do zarządzania produkcją gazu ziemnego w Polsce

   SŁOWA KLUCZOWE: podziemne magazynowanie gazu, optymalizacja wydobycia, kalkulacja pojemności czynnej

   Wykorzystanie magazynów gazu jest niezbędnym czynnikiem pozwalającym na prawidłową eksploatację złóż gazu ziemnego. W okresach zwiększonego popytu magazyny ułatwiają jego zaspokojenie, a w czasie niskiego zapotrzebowania umożliwiają stabilizację produkcji. Biorąc pod uwagę silną sezonowości konsumpcji gazu ziemnego w Polsce istnieje potrzeba przeznaczenia określonej wielkości pojemności czynnych podziemnych magazynów gazu na regulację krajowego wydobycia. Głównym celem tego artykułu jest pokazanie wpływu magazynowania gazu na przebieg eksploatacji krajowych złóż gazu ziemnego oraz kalkulacja ilości gazu, który powinien być zmagazynowany w celu optymalizacji krajowego wydobycia.

   Na podstawie historycznych danych dotyczących wydobycia i konsumpcji gazu ziemnego w Polsce i z wykorzystaniem metody kalkulacji pojemności czynnych, zaprezentowanej w niniejszym artykule, obliczone zostały pojemności czynne podziemnych magazynów gazu, niezbędne do regulacji krajowego wydobycia gazu wysokometanowego. Wyniosły ok. 1,4 mld m³, co oznacza, iż ok. 48% rocznego wydobycia wysokometanowego gazu ziemnego powinno być magazynowane. Brak wykorzystania podziemnych magazynów gazu skutkowałby koniecznością znacznego ograniczania wydobycia krajowego i produkcji gazu w odazotowniach w miesiącach letnich, uniemożliwiałby realizację zawartych umów kontraktowych oraz powodował deficyt gazu w miesiącach zimowych.

   Oprócz systemu gazu wysokometanowego w Polsce eksploatowane są dwa podsystemy gazu zaazotowanego. Systemy gazu zaazotowanego są regionalnymi systemami zamkniętymi tzn. nie istnieje możliwość dowolnego uzupełnienia dostaw gazu z krajowego (lub innego) systemu przesyłowego. Ponieważ do niedawna nie eksploatowano PMG na gaz zaazotowany wydobycie ze złóż gazu zaazotowanego było zwiększane w okresie zimowym i zmniejszane w lecie. Obecnie jednak PGNiG S.A. dysponuje dwoma magazynami na gaz zaazotowany: PMG Daszewo (system gazu Ls) i PMG Bonikowo (system gazu Lw). Pojemności, niezbędne do regulacji wydobycia ze złóż podłączonych do podsystemu gazu zaazotowanego Lw skalkulowane przez autorów niniejszej pracy wynoszą około 200 mln nm³.

   Dzięki wykorzystaniu podziemnych magazynów wydobycie ze złóż gazu wysokometanowego i produkcja w odazotowniach w Polsce ma stabilny przebieg i nie wykazuje silnych wahań pomimo bardzo silnej sezonowości zużycia gazu ziemnego, wynikającej m.in. z warunków klimatycznych w Polsce oraz ze struktury odbiorców gazu.

   W przypadku zamkniętego systemu gazu zaazotowanego Lw do niedawna występowały silne wahania wydobycia, co było konsekwencją braku wykorzystywania podziemnych magazynów gazu. Od niedawna w tym systemie funkcjonuje PMG Bonikowo, co pozwoliło na znaczną stabilizację wydobycia.

   Managing the production of natural gas using gas storage in Poland

   KEY WORDS: underground gas storage, production optimization, working capacity calculation

   Managing natural gas exploitation which is subject to seasonal changes necessitates gas storage in the periods of lower demand to maintain the stability of gas production. Bearing in mind the natural seasonal character of gas consumption in Poland, it is necessary to use definite working gas volume of underground gas storage facilities (UGS) to maintain a suitable level of gas production from domestic sources in the periods of low gas consumption The main aim of the paper is to investigate the impact of gas storage on gas production strategy from domestic fields based on the example of Poland, and to calculate the amount of gas which should be stored to optimize gas production.

   The method of calculation, presented in this paper, has been applied to the historical data of methane-rich and nitrogen-rich gas supply and demand in Poland.

   The storage capacity needed for providing stable production, calculated according to formulas presented in this article was about 1.42 bcm of methane-rich natural gas in the last year, which means that 45.44% of yearly domestic production was stored.

   Apart from the methane-rich system, two nitrogen-rich gas subsystems are operating in Poland. Those gas systems are regional closed systems, i.e. without the possibility of arbitrarily supplementing with gas deliveries from other transmission systems. The UGS were not used for storing nitrogen-rich gas in the past, therefore production from nitrogen-rich gas fields was increased in the winter and lowered during summer months. At present PGNiG S.A. has at its disposal two nitrogen-rich gas storages: UGS Daszewo and UGS Bonikowo. Working capacity needed for regulating the production of nitrogen-rich gas and calculated according to presented formulas is about 200 MMcm

   The use of UGS enables stable exploitation of methane-rich gas fields and steady production levels in gas processing plants. In addition no major fluctuations were observed in the aspect of high seasonality of natural gas consumption (related to climate and the structure of the gas consumers in Poland). In the summer season methane-rich gas imports exceed demand and its flexibility is strongly limited, which results from the realization of contracts, especially the obligation of receive minimum annual and summer amounts of gas, and technical parameters of the transmission network. By using methane-rich UGS in the analyzed period there was neither correlation between the monthly amount of production and consumption of high-methane gas, nor between the size of production and temperature. In the case of the closed nitrogen-rich gas system there have recently been large fluctuations caused by not using UGS. Since then a new UGS Bonikowo has come into use, thanks to which production could be, to a considerable degree, stabilized.

10. Lorenz U.

    Węgiel energetyczny na świecie - sytuacja w 2012 r. i perspektywy

    SŁOWA KLUCZOWE: węgiel energetyczny, rynki międzynarodowe, perspektywy rozwoju, prognozy cen

    Na świecie produkcja węgla systematycznie rośnie. W 2012 roku dynamika rozwoju światowej produkcji węgla była wyższa od wzrostu zapotrzebowania, skutkiem czego powiększyła się nadpodaż węgla na rynkach. Za kluczowe zagadnienie dla perspektyw rozwoju światowego handlu węglem energetycznym od wielu już lat uważa się poziom zapotrzebowania na ten surowiec w Chinach oraz w Indiach. Ostatnio kolejnym ważnym aspektem, branym pod uwagę w prognozach, jest amerykański "boom łupkowy" i jego implikacje dla świata. W artykule przedstawiono wybór najnowszych danych o produkcji, zużyciu, eksporcie i imporcie węgla energetycznego. Omówiono ważniejsze prognozy ilościowe i cenowe dla węgla energetycznego. Wskazano na czynniki, które mogą warunkować wzrost produkcji i zużycia węgla energetycznego na świecie.

    Thermal coal in the world - the situation in 2012 and outlook

    KEY WORDS: steam coal, international markets, development prospects, price forecasts

    World coal production is steadily growing. In 2012, the dynamics of the development of world coal production were outpacing the increase in demand, resulting in increased oversupply of coal in the markets. For many years, the key issue for the prospect of development in the global coal trade has been the level of demand for this raw material in China and India. Recently, another important aspect to be taken into account in such projections is the American "shale boom" and its implications for the world. This article presents a selection of the latest data on production, consumption, exports, and imports of coal. It outlines important quantitative and price forecasts for thermal coal. The article further points out factors that may condition the increase in coal production as well as the consumption of steam coal in the world.

11. Michalak J.

    Wybrane metody wspomagające podejmowanie decyzji inwestycyjnych w energetyce

    SŁOWA KLUCZOWE: metoda NPV, metoda IRR, metoda DPBP, metoda ROI, metoda ROE, metoda SPBP

    W artykule przedstawiono i scharakteryzowano wybrane metody oceny efektywności ekonomicznej przedsięwzięć wspomagające podejmowanie decyzji inwestycyjnych w energetyce. Zagadnienia dotyczące rachunku ekonomicznego decyzji inwestycyjnych stanowią bardzo ważną kwestię w elektroenergetyce. Wśród metod rachunku efektywności ekonomicznej inwestycji wyróżniamy dwie grupy metod: metody tradycyjne, zwane też metodami prostymi lub statycznymi oraz metody dyskontowe, zwane metodami dynamicznymi. Pierwsze z nich tzn. metody tradycyjne nie uwzględniają zmienności wartości pieniądza w czasie i opierają się na zysku jako mierze korzyści netto. Metody dyskontowe natomiast uwzględniają zmienność wartości pieniądza w czasie i opierają się na przepływach pieniężnych, wykorzystując zasady rachunku dyskonta. Metody dynamiczne powinny obejmować cały planowany okres "życia" obiektu i uwzględniać cztery etapy: etap przedinwestycyjny, etap inwestycyjny, etap operacyjny i etap związany z likwidacją obiektu. W artykule opisano następujące metody tradycyjne: stopa zwrotu nakładów inwestycyjnych ROI (Return of Investment), stopa zwrotu z kapitału własnego ROE (Return of Equity) oraz prosty okres zwrotu nakładów inwestycyjnych SPBP (Simple Pay Back Period). Spośród metod dyskontowych scharakteryzowano następujące metody: zaktualizowana (bieżąca) wartość netto NPV (Net Present Value), wewnętrzna stopa zwrotu IRR (Internal Rate of Return) oraz zdyskontowany okres zwrotu nakładów inwestycyjnych DPBP (Discounted Pay Bach Period). Wartość bieżąca netto NPV i wewnętrzna stopa zwrotu IRR odgrywają dominującą rolę w ocenie inwestycji elektroenergetycznych. Za najbardziej opłacalną uważa się inwestycję o najwyższej wartości bieżącej netto NPV jak i o największej wartości wewnętrznej stopy zwrotu IRR. Uwzględniając prosty okres zwrotu nakładów inwestycyjnych SPBP (Simple Pay Back Period) oraz zdyskontowany okres zwrotu nakładów inwestycyjnych DPBP za najbardziej optymalną inwestycję uważa się tę o najkrótszym okresie zwrotu nakładów inwestycyjnych. Przedsięwzięcie wykazuje największą opłacalność jeśli mierniki metod statycznych takie jak ROI oraz ROE mają najwyższą wartość.

    Selected methods aiding investment decisions in power engineering

    KEY WORDS: NPV method, IRR method, DPBP method, ROI method, ROE method, SPBP method

    This paper presents and characterizes selected methods of evaluating the economic profitability of investments aiding in decision making in power engineering. These methods were used for two coal power plants, one fired with hard coal and one fired with brown coal. Problems concerning the economic accounting of investment decisions are very important issue in power engineering. Among economic investment accounting methods, two groups may be distinguished - traditional methods (also called the simple or statistical methods) and discount methods (also called dynamic methods). Traditional methods do not take into consideration the time changeability of money value and are based on net profit as a measure. Discounted methods take into consideration the time changeability of money value and are based on money flow, making use of discount accounting. Dynamic methods should concern all periods of the life of a plant and include four stages - pre-investment stage, investment stage, phase of operation, and phase of liquidation. This paper examines the following traditional methods: Return on Investment (ROI), Return on Equity (ROE), and Simple Pay Back Period (SPBP). The following discount methods were characterized: Net Present Value, (NPV), Internal Rate of Return (IRR), and Discounted Pay Back Period (DPBP). NPV and IRR play a dominant role in the evaluation of power engineering investments. Investment with the highest NPV and the highest possible IRR is considered to be optimal. Taking into consideration SPBP and DPBP, the investment with the shortest period of DPBP is considered to be optimal. An investment has the highest profitability when measures of statistical methods such as ROI, ROE have the highest value.

12. Naworyta W.

    Analiza wybranych zagranicznych kompleksów górniczo-energetycznych opartych na węglu brunatnym w kontekście projektu Gubin

    SŁOWA KLUCZOWE: węgiel brunatny, prognoza wydobycia, energetyka, liberalizacja rynku energii

    Na podstawie dostępnych informacji przeanalizowano możliwość eksploatacji węgla brunatnego i produkcji energii z tego surowca w wybranych zagłębiach w Niemczech, Czechach, Słowacji i na Węgrzech. Prognozę wykonano dla oceny konkurencyjności projektowanej kopalni i elektrowni na złożu Gubin. Ze względu na harmonogram budowy nowego kompleksu górniczo-energetycznego analizę ograniczono do ośrodków produkcji energii, które będą funkcjonowały po roku 2030. Dokładnie przeanalizowano złoża i elektrownie w zagłębiu łużyckim zagospodarowane przez koncern Vattenfall, kopalnie zagłębia środkowo-niemieckiego oraz kopalnie czeskie. Analizy wykonano z uwzględnieniem kryteriów geologicznych, górniczych, technologicznych oraz uwarunkowań zewnętrznych w tym społecznych i środowiskowych. Jako konkurencyjne wobec projektu Gubin uznano zagłębie łużyckie. W regionie tym udokumentowano duże zasoby węgla brunatnego, kopalnie cechują się wysokim poziomem technicznym a elektrownie są nowoczesne. Wspólną cechą analizowanych ośrodków jest niski stopień akceptacji społecznej, co sprawia, że udostępnianie nowych złóż w wielu przypadkach stoi pod znakiem zapytania. Z dostępnych informacji wynika, że produkcja energii z węgla brunatnego w analizowanych ośrodkach w dłuższej perspektywie będzie spadać.

    Analysis of selected mining and energy complexes based on lignite in the context of the Gubin project

    KEY WORDS: lignite, production forecast, energy sector, energy market liberalization

    Based on the available information, this study examines the opportunities for the exploitation of lignite - and energy production from this material - in selected basins in Germany, the Czech Republic, Slovakia, and Hungary. A forecast was created to assess the competitiveness of the proposed mine and power plant in Gubin, Poland. Due to the schedule of construction for the mining and energy complex in Gubin, the analysis was restricted to the energy production centers which will still be in operation after 2030. Deposits and power plants located in the Lusatian basin developed by Vattenfall were carefully examined together with the mines in central Germany and in the Czech Republic. The analyses were performed while taking into account criteria like geology, mining, and technology, as well as the external conditions including social and environmental impacts. The Lusatian basin was acknowledged as a competitor to the Gubin project. The Lusatian region has large, documented reserves of lignite, the mines are characterized by a high level of technological development, and the power plants are modern facilities. A common feature of the analyzed mining centers was the low degree of social acceptance, which makes the development of new deposits questionable in many cases. The available information shows that the production of energy from lignite at the analyzed sites in the long term will see a decline.

13. Nowak B.

    Dylematy efektywności ekonomicznej przedsięwzięć termicznego przekształcania odpadów komunalnych

    SŁOWA KLUCZOWE: odpady komunalne, termiczne przekształcanie odpadów, odnawialne źródła energii

    Polska wytwarza ponad 12 milionów ton odpadów komunalnych rocznie i jest szóstym największym wytwórcą odpadów w Unii Europejskiej. Paradoksalnie nasz kraj wytwarza jeden z najniższych poziomów odpadów na mieszkańca tj. 315 kg, podczas gdy średnia w Unie Europejskiej wynosi 503 kg. Dysproporcja ta może wynikać z różnic w poziomie rozwoju gospodarczego oraz faktu, że jedynie 80% Polaków jest objętych systemem zorganizowanego odbioru odpadów.

    Wprowadzane w ostatnich latach w Polsce zmiany w systemie ustawodawczym w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi mają na celu zagwarantować, nie tylko dostosowanie polskich przepisów do wymogów Dyrektyw Unii Europejskiej, ale także ograniczyć ilość składowanych odpadów komunalnych. Podstawowym celem zarządzania gospodarką komunalną jest zwiększenie osiągnięcia wyższego poziomu odzysku i recyklingu i tym samym podjęcia wyzwania budowy instalacji do termicznego przekształcania odpadów komunalnych. Nadal kontrowersyjną, a jednocześnie skuteczną metodą utylizacji odpadów jest proces spalania. Metoda ta polega na termicznym przekształceniu odpadów powodując zmniejszenie ilości odpadów oraz umożliwia przetworzenie zawartej w nich energii chemicznej. Dzisiejsze technologie pozwalają na redukcję od 80% objętości odpadów (bez przetwarzania żużla) do 95% (z przetwarzaniem żużla), a redukcja masy wynosi od 60 do 70%. Oferowane na rynku nowe konstrukcje budowy pieców pozwalają na wykorzystywanie energii z procesów spalania z przetworzeniem jej w ciepło i/lub energię elektryczną bez konieczności dodawania paliw konwencjonalnych.

    W artykule przedstawiono charakterystykę oraz hierarchię sposobów postępowania z odpadami komunalnymi. Szczególną uwagę zwrócono na uwarunkowania prawne i ekonomiczne termicznego przekształcania odpadów, w odniesieniu do całkowitej sprawności spalarni obliczanej na podstawie wzoru zawartego w przepisach prawnych.

    Dilemmas of economic evaluation of municipal solid waste combustion projects

    KEY WORDS: municipal waste, thermal utilization of waste, renewable energy

    In Poland, over 12 thousand tones of waste is generated each year. Poland is thus the sixth largest producer of waste in the European Union. Paradoxically, the country has one of the lowest rates of waste generation annually per capita, i.e. 315kg, whereas the EU average is 502kg. This disparity may result from differences in the level of economic growth, as well as the fact that only 80% of Poles are covered by the waste management system.

    The legal changes introduced in recent years concerning the municipal waste management system in Poland aim not only to ensure the compliance of Polish regulations with the requirements of EU Directives, but also to reduce the amount of municipal waste needing to be disposed of. The primary goal of the municipal waste management system is to increase the level of waste recycling, which involves the challenge of building municipal waste incineration plants.

    Although still a controversial subject, the waste incineration process is an effective means of waste management. This method consists of the thermal processing of waste, which reduces the amount of waste and enables energy recovery. Today's technologies enable waste volume reduction ranging from 80% (without slag processing) to 95% (with slag processing), and waste weight reduction by 60-70%. Newly available incinerators enable the use of energy from this combustion process. Energy is converted into heat and/or electricity without the necessity of adding conventional fuels.

    This paper presents the profile and hierarchy of municipal waste treatment methods. Special attention is given to legal and economic considerations concerning the thermal processing of waste, with particular reference to the total efficiency of a waste incineration plant calculated based on the formula set out in legal provisions.

14. Ozga-Blaschke U.

    Ceny węgla koksowego na rynku międzynarodowym - sytuacja bieżąca i prognozy

    SŁOWA KLUCZOWE: węgiel koksowy, ceny, kontrakty, rynek międzynarodowy, rynek spot

    W referacie przedstawiono aktualną sytuację na międzynarodowym rynku handlu węglem koksowym oraz prognozy cen na lata następne.

    Ostatnie dwa lata nie były najlepsze dla producentów węgla koksowego. W wyniku recesji gospodarczej na świecie nastąpiło zmniejszenie tempa zużycia i produkcji wyrobów stalowych, co znalazło odbicie na rynkach surowców hutniczych. Duże zapasy węgla w Chinach, niskie zapotrzebowanie w Indiach i pozostałej części Azji oraz w krajach Europy przyczyniły się do powstania nadpodaży na rynku i presję na spadek cen.

    Chiny będące największym na świecie producentem i konsumentem węgli metalurgicznych od 2009 r. są również jednym z największych jego importerów. Handlowcy z uwagą obserwują więc dynamikę zmian podaży i popytu na rynku chińskim, bo to znajduje przełożenie na ceny na rynku spot. Wzrost znaczenia Chin w handlu węglem powoduje, że rynek jest coraz bardziej dwubiegunowy, a ceny na bazie CFR Chiny (obok cen FOB węgla australijskiego) stają się ważnymi wskaźnikami rynkowymi.

    W opinii wielu analityków w najbliższej perspektywie rynek pozostanie słaby a nadpodaż, nawet jeżeli zostanie częściowo ograniczona przez cięcia produkcji, nie zniknie szybko. Nie ma istotnych podstaw do prognozowania znacznego wzrostu popytu - produkcja stali w Chinach zwolni, a w Indiach osłabienie krajowej waluty i spowolnienie gospodarcze będzie ograniczać wzrost zapotrzebowania na surowce. Zapotrzebowanie Chin na węgiel importowany nie wzrośnie wystarczająco w najbliższym czasie, by stanowić wsparcie dla trwałego wzrostu cen węgla koksowego.

    Coking coal prices on the international market - the current situation and forecast

    KEY WORDS: coking coal, prices, contracts, international market, spot market

    This paper presents the current situation in the international coking coal trade and price forecasts for subsequent years.

    The last two years were not the best for coking coal producers. As a result of the global economic recession, there has been a slowdown in consumption and production of steel products which was reflected in raw materials markets for metallurgy. Large stocks of coal in China, and low demand in India and the rest of Asia and Europe contributed to oversupply in the market and downward pressure on prices.

    China, being the largest producer and consumer of metallurgical coal since 2009, is also one of the biggest importers. Traders are thus watching the dynamics of supply and demand in the Chinese market because this affects the prices on the spot market. The growing importance of China in the coal trade means that the market is becoming increasingly bipolar, with prices based on CFR China and coal FOB Australia, being important indicators of the market.

    In the opinion of many analysts, in the near term the market will remain weak, and oversupply - even if it is partially limited by production cuts - will not disappear quickly. There are no substantial grounds for predicting a significant increase in demand. Production of steel in China will slow, and in India a weakening of the domestic currency and an economic slowdown will limit the growth in demand for raw materials. Chinese demand for imported coal will not rise enough in the near future to support the sustainable growth of prices.

15. Panowski M., Zarzycki R.

    Analiza procesowa przygotowania wyseparowanego ze spalin dwutlenku węgla do transportu i składowania

    SŁOWA KLUCZOWE: dwutlenek węgla, CCS, sprężanie, modelowanie

    Jednym z głównych problemów przed jakimi stoi obecnie energetyka zawodowa oparta na spalaniu paliw węglowych jest ograniczenie emisji dwutlenku węgla do atmosfery. Dla ograniczenia emisji CO₂ w energetyce, konieczne jest wyseparowanie a w następnej kolejności przygotowanie dwutlenku węgla do transportu i składowania. W artykule przedstawiono analizę procesową układu przygotowania dwutlenku węgla do transportu, na potrzeby którego przyjmuje się, że CO₂ winno zostać sprężone do ciśnienia około 12 MPa i schłodzone do około 298K (25 ^oC). Dwutlenek węgla dla którego analizowano proces przygotowania do transportu pochodził ze spalania węgla kamiennego w układzie nadkrytycznego bloku o mocy 900 MW_e, współpracującego z układem adsorpcyjnej (Vacuum Pressure Swing Adsorption) separacji CO₂ ze spalin. Wyseparowany ze spalin metodą VPSA dwutlenek węgla w ilości ok. 200 kg/s o parametrach 333K (60 ^oC) i 0,005 MPa kierowany był do układu wielostopniowego sprężania z chłodzeniem międzystopniowym. Głównym celem przeprowadzonych obliczeń była minimalizacja zapotrzebowania na moc układu sprężania. Dla realizacji postawionego celu rozważono szereg układów sprężania składających się z różnej liczby grup stopni, przy czym dla każdego wariantu prowadzono pełną optymalizację sprężu na poszczególnych grupach stopni. Uzyskane rezultaty wskazują, że wraz ze wzrostem liczby grup stopni sprężania maleje zapotrzebowanie na moc, jednakże spadek ten jest coraz mniejszy. Dodatkowo, jednocześnie maleją temperatury sprężanego czynnika za poszczególnymi grupami stopni, co ogranicza potencjalne możliwości wykorzystania odzyskanego z układu chłodzenia międzystopniowego ciepła, w obiegu cieplnym bloku energetycznego. W analizowanym przypadku sprężania dwutlenku węgla (wyseparowanego ze spalin pochodzących z bloku 900 MW_e), najbardziej korzystnymi (z punktu widzenia najmniejszego zapotrzebowania na moc oraz potencjału wykorzystania ciepła odpadowego z chłodzenia międzystopniowego) wariantami wydają się być układy złożone z 5 lub 6 grup stopni.

    Przedstawione w artykule wyniki zostały uzyskane w badaniach współfinansowanych przez Narodowe Centrum Badań i Rozwoju w ramach umowy SP/E/1/67484/10 - Strategiczny Program Badawczy - Zaawansowane technologie pozyskiwania energii: Opracowanie technologii dla wysokosprawnych "zero-emisyjnych" bloków węglowych zintegrowanych z wychwytem CO₂ ze spalin.

    Analysis of pre-treatment of carbon dioxide separated from flue gas for transportation and storage

    KEY WORDS: carbon dioxide, CCS, compression, modeling

    One important problem facing the energy sector, especially large power stations utilizing fossil fuels, is the reduction of CO₂ emissions into the atmosphere. To ensure successful reduction, it is necessary to sequester carbon dioxide and then perform an appropriate pre-treatment to make the CO₂'s thermodynamic parameters comply with transportation and storage requirements.

    This paper presents a system analysis of the process of carbon dioxide pre-treatment, which is realised by a pressurisation unit equipped with intercoolers, taking into account the destination's parameters for compressed CO₂ of about 12 MPa and 25^oC. The carbon dioxide stream wherein compression was analysed was derived from exhaust gas generated from hard coal air-combustion in a supercritical, 900 MW_e power plant boiler, integrated with a VPSA vacuum pressure swing adsorption separation unit. The carbon dioxide stream under study, separated from the flu gas at a rate of 200 kg/s at 60^oC and 0.005 MPa, was then directed to a multistage compression unit equipped with intercoolers.

    The main aim of the calculations performed was the minimisation of energy demand for compression. To achieve this, many configurations of compression units consisting of differing numbers of compression groups of stages where analysed. Moreover, a full optimisation procedure of pressure ratios (accounting for destination pressure after each group of stages) was performed for each compression unit configuration. The results showed that the energy demand for compression decreases with increasing size of the compression unit; however, the greater the number of groups of stages the less the decrease in the energy demand. It was also observed that as the compression unit grows, the CO₂ temperatures after each group of stages decrease, which may restrict the potential recuperation of heat from the intercooling system into the thermal cycle of the power plant. The results also showed that in the case of compression of carbon dioxide separated by the VPSA from a 900 MW_e supercritical power plant, the most favourable (from the point of view of minimising energy demand and the potential for heat recuperation) configurations of compression units are those consisting of 5 or 6 groups of stages.

    The results presented in this paper were obtained from research work co-financed by the National Centre of Research and Development in the framework of Contract SP/E/1/67484/10 - Strategic Research Programme - Advanced technologies for energy generation: Development of a technology for highly efficient zero-emission coal-fired power units integrated with CO₂ capture.

16. Paska J., Surma T.

    Polityka energetyczna Polski na tle polityki energetycznej Unii Europejskiej

    SŁOWA KLUCZOWE: polityka energetyczna, bezpieczeństwo energetyczne, rynek energii, transformacja energetyki

    Analizując zmiany na rynku energii można zauważyć rosnącą rolę regulacji Unii Europejskiej, wywierających coraz większy wpływ na funkcjonowanie rynków lokalnych, krajowych. Zasadniczo procedowane regulacje mają swoje podłoże w przyjętych dokumentach strategicznych, określających oczekiwania rozwojowe na rynku energii. Polityki energetyczne, określając kierunki oraz działania wykonawcze, powinny gwarantować bezpieczeństwo inwestycji w długiej perspektywie. Długoterminowa, stabilna polityka energetyczna oraz stworzone na jej podstawie regulacje są zazwyczaj gwarantem rozwoju energetyki.

    Europejska polityka energetyczna została oparta na trzech filarach: przeciwdziałanie zmianom klimatu, ograniczanie podatności Unii na wpływ czynników zewnętrznych wynikającej z zależności od importu węglowodorów oraz wspieranie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia. Realizowana polityka energetyczna UE determinuje rozwój polskiej polityki energetycznej, a w dalszej kolejności, przez implementowanie regulacji do polskiego prawa, ma wpływ na funkcjonowanie poszczególnych podmiotów gospodarczych na krajowym rynku energii. Z jednej strony ze względu na uwarunkowania energetyki polskiej, opartej na węglu, kwestie związane z ograniczeniem oddziaływania energetyki na środowisko budzą kontrowersje, z drugiej strony, analizując realizację dotychczasowych polityk krajowych, polityka Unii Europejskiej może stanowić podstawę stabilności funkcjonowania sektora.

    W artykule przedstawiono główne kierunki polityki energetycznej Unii Europejskiej, jej odzwierciedlenie w regulacjach wspólnotowych oraz ich wpływ na kształt polityki energetycznej Polski. Dokonano także przeglądu realizacji dotychczasowych polskich dokumentów o charakterze strategicznym.

    Polish energy policy in relation to European energy policy

    KEY WORDS: energy policy, energy security, energy market, energy industry transformation

    The growing role of European Union regulations can be observed in the form of their increasing influence on member states' markets. Regulations are essentially based on the adoption of strategic documents which define expected directions of development for the markets. Energy policy defined guidelines and action plans should guarantee security of investment in the long term. Stable, long term policy and rules based thereon are usually guarantors of energy sector development and stable conditions for investors.

    European energy policy is based on three pillars - tackling climate change, reducing the European Union's dependency and political addictions resulting from the import of fuels and energy, and support for economic growth and employment. European policy determines the realization of Polish energy policy, followed by particular regulations in the energy market as a result of the implementation of European law. As a consequence, it also affects particular market entities.

    On the one hand, given that Poland's energy sector is based on coal, actions associated with reducing the impact of energy production on the environment are controversial and have increased resistance and a lack of acceptation in Poland. On the other hand, analyzing the implementation of existing national policies of European Union policy may give rise to the stability of the energy sector.

    This article presents the main directions of European energy policy reflected in the Community's regulations and their impact on the shaping of Polish energy policy. A potential revision of Polish energy policy is also depicted.

17. Paska J., Surma T.

    Rozwój energetyki odnawialnej a gospodarka

    SŁOWA KLUCZOWE: odnawialne źródła energii, korzyści i koszty, polityka energetyczna, rynek energii

    Wykorzystanie odnawialnych zasobów energii jest jednym z istotnych komponentów rozwoju zrównoważonego, przynoszącym wymierne efekty gospodarcze, ekologiczne oraz społeczne. Wzrost udziału energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na wewnętrznym rynku energii elektrycznej stał się ważnym celem Unii Europejskiej. Dyrektywa 2009/28/WE w sprawie promowania energii ze źródeł odnawialnych określiła cele produkcji energii z wykorzystaniem zasobów odnawialnych do roku 2020 dla wszystkich krajów Unii Europejskiej. Ambicją Unii Europejskiej jest aby w 2020 roku 20% końcowego zużycia energii brutto pochodziło ze źródeł odnawialnych. Ten wspólnotowy cel podzielono pomiędzy poszczególne kraje członkowskie, przypisując im w dyrektywie 2009/28/WE zobowiązujące ramy dla promowania energii ze źródeł odnawialnych. Bazując na dyrektywie, rządy poszczególnych państw członkowskich przyjęły mechanizmy wsparcia rozwoju energetyki odnawialnej. Mechanizmy te przyczyniają się do wzrostu mocy zainstalowanej źródeł odnawialnych, generując jednocześnie koszty dla uczestników rynku energii. Z drugiej strony rozwój energetyki odnawialnej niesie za sobą wymierne korzyści gospodarcze. Wzrost cen energii elektrycznej dla odbiorców końcowych wpływa na stan gospodarki i ograniczenie działalności przemysłów energochłonnych. W praktyce zazwyczaj rozwój energetyki odnawialnej jest kwestionowany przez uwzględnienie tylko i wyłącznie tego odziaływania, nie biorąc pod uwagę innych efektów gospodarczych, środowiskowych oraz społecznych. W artykule przedstawiono polityki promocji wykorzystania odnawialnych zasobów energii oraz wybrane aspekty kosztów i korzyści rozwoju energetyki odnawialnej.

    Renewable energy industry development and economy

    KEY WORDS: renewable energy sources, benefits and costs, energy policy, energy market

    The utilization of renewable energy resources is one of the essential components of sustainable development, producing tangible economic, environmental, and social effects. Increasing the share of electricity from renewable energy sources in the internal electricity market has become an important objective of the European Union. The 2009/28/EC Directive on the promotion of energy from renewable energy sources defined targets for using renewable resources by the year 2020 for all member states of the European Union. The Directive states that in the scope of security and improvements in the diversification of energy supply, environmental protection, and social and economic factors, renewable sources of energy should be prioritized.

    The ambition of the European Union is to generate 20% of gross final energy consumption from renewable sources by 2020. The EU target is divided among the member states, giving them a binding framework for the promotion of energy from renewable sources.

    Based on the Directive, governments of the Member States have adopted mechanisms to support renewable energy development. While these support mechanisms increase installed capacity of renewable energy sources, they also result in additional costs for electricity market participants. On the other hand, the development of renewable energy brings tangible economic benefits.

    An increase in electricity prices for end users may affect the economy and result in a reduction in the activity of energy-intensive industries. In practice, the development of renewable energy in general is questioned by considering only this one impact assessment, without taking into account other effects of economic, environmental, and social benefits.

    This article presents the policy of promoting renewable energy resources and chosen aspects of the costs and benefits of renewable energy development.

18. Plewa F., Popczyk M., Pierzyna P.

    Możliwości wykorzystania wybranych odpadów energetycznych z udziałem środka wiążącego do podsadzki zestalanej w podziemiu kopalń

    SŁOWA KLUCZOWE: górnictwo, podsadzka zestalana, odpady energetyczne

    Od wielu lat uboczne produkty spalania powstające w polskiej energetyce zawodowej są z powodzeniem wykorzystywane w wielu gałęziach przemysłowych jako dodatek lub po procesie odzysku jako produkt gotowy. Najpowszechniej UPS-y wykorzystywane są w budownictwie, drogownictwie oraz w technologiach górniczych. W górnictwie podziemnym obecnie powszechnie stosuje się drobnoziarniste odpady energetyczne (popioły lotne) do doszczelniania zrobów zawałowych w ramach prowadzonej profilaktyki pożarowej. Biorąc pod uwagę, że niektóre rodzaje odpadów energetycznych posiadają własności wiążące celowym jest poszukiwanie nowych miejsc ich zastosowania jako alternatywne materiały w stosunku do stosowanych obecnie. Takim przykładem jest stosowana w górnictwie technologia podsadzkowa polegająca na wypełnianiu pustych wygrodzonych przestrzeni materiałem wypełniającym w celu ochrony powierzchni. Dominującą w tym zakresie jest technologia podsadzki hydraulicznej bazująca na piasku podsadzkowym z dodatkiem innych materiałów najczęściej skruszonego kamienia kopalnianego o uziarnieniu powyżej 0,1mm. Alternatywną dla tej technologia jest technologia podsadzki zestalanej bazująca głownie na materiałach o uziarnieniu poniżej 0,1mm w tym popiołach lotnych pochodzących z energetyki zawodowej oraz odpadach flotacyjnych. W niniejszym referacie przedstawiono wyniki badań własności fizyko-mechanicznych hydromieszanin na bazie popiołu lotnego o kodzie 10 01 02, piasku dennego z kotła fluidalnego o kodzie 10 01 24 oraz cementu. Udział cementu w mieszance popiołu i piasku wynosił 5, 10 lub 15%. Badania przeprowadzono zgodnie z metodyką opisaną w normie PN-G/11011:1998. Na podstawie przedstawionych wyników badań własności fizyko-mechanicznych tych hydromieszanin należy stwierdzić że:

    • rozlewność badanych mieszanin mieściła się w zakresie od 178 mm do 237 mm, a ich gęstość od 1,51 Mg/m³ do 1,72 Mg/m³;
    • ilość wody nadosadowej zawierała się w przedziale od 6,6% do 13,9%;
    • wytrzymałość na ściskanie po 28 dniach sezonowania wyniosła od 3,7 MPa do 6,2 MPa,
    • rozmakalność wynosiła od 2,2% do 16,2%.

    Uwzględniając wymagania normowe należy stwierdzić że pełną przydatność do podsadzki zestalanej spełnia mieszanina wykonana na bazie mieszaniny o proporcjach popiołu fluidalnego do piasku dennego 75/25 z udziałem cementu w ilości 10 i 15%.

    Application of selected power generation waste with an admixture of binder in solidifying backfill for underground mining

    KEY WORDS: mining, solidifying backfill, power generation waste

    For many years, coal combustion by-products from Polish professional power generation sites (CCB) have been successfully applied in many industries as a material component, or after re-cycling as a ready-made product. Most frequently, CCBs are used in building and road construction engineering, as well as in mining technologies. Currently in underground mining, finely grained power generation waste (fly ash) is commonly used for grouting of cavings as a fire retardant. Taking into consideration that some CCBs possess binding properties, it seems necessary to search for new fields of their application as alternatives to the materials already in use. As an example of this approach, technology for solidifying backfill should be mentioned, consisting of the filling of empty, separated voids with materials in order to protect the ground surface above. Within this field, the dominant application is the technology of hydraulic backfill, where generally sand is applied, sometimes with other materials - most frequently crushed waste rock of a grain size above 0.1 mm. Alternatively, solidifying backfill could be adopted, which mainly employs materials of a grain size below 0.1 mm, including fly ashes from power generation waste and flotation tailings. This paper presents the results of research on the physical-mechanical properties of mixtures being made on the basis of a fly ash with the code number 10 01 02, and sand which represents bottom residue from a fluidal vessel with code number 10 01 24. In order to achieve shorter binding times and higher compressive strength Rc, Portland cement in amounts of 5, 10, and 15% has been added to the mixture. Laboratory tests were conducted according to the standard PN-G/11011:1998. On the basis of the conducted research on the physical-mechanical properties of these mixtures, it should be concluded that:

    • The spread test result value maintains a range from 178 mm to 237 mm, with the density of the mixture in the range from 1.51 Mg/m³ to 1.72 Mg/m³
    • Excess water amount is between 6.6% and 13.9%
    • Compressive strength after 28 days of cure is between 3.7 MPa and 6.2 MPa
    • Soak resistance is from 2.2% to 16.2%

    Considering the requirements of the standard, it should be concluded that a mixture fully applicable for solidifying backfill is prepared of 75% fluidal bed ash, 25% bottom sand, with an addition of 10% cement.

19. Sołtysik M., Mucha-Kuś K.

    Problemy jakościowe statystyk struktury paliw i innych nośników energii pierwotnej zużytych do wytworzenia energii elektrycznej

    SŁOWA KLUCZOWE: Struktura paliw, rzetelność informacyjna, koopetycja, prawo energetyczne, dyrektywa 2003/54, dyrektywa 2009/72

    Obecność Polski w strukturach europejskich implikuje zarówno konieczność dostosowywania prawa krajowego i kierunków rozwoju sektora elektroenergetycznego do determinant unijnych, jak również monitorowanie i zagwarantowanie aktualności oraz zgodności z wytycznymi kierunkowymi mechanizmów już zaadoptowanych. W referacie opisany został jeden z procesów sprawozdawczych, dotyczący obowiązkowego informowania odbiorców zużywających energię elektryczną, o strukturze paliw pierwotnych wykorzystanych do jej wyprodukowania oraz wpływie tej produkcji na środowisko naturalne. W pracy omówione zostały podstawy prawne oraz forma i sposób implementacji dyrektyw do prawa rodzimego. Zdaniem autorów, regulacje szczebla krajowego powinny podlegać procesom ciągłego monitorowania i dostosowywania do bieżącego otoczenia i potrzeb rynku, a ich efektem powinny być rzetelne, wiarygodne i porównywalne na przestrzeni lat informacje. W tym kontekście, mając jednocześnie na uwadze doświadczenia z kilkuletniego funkcjonowania tego mechanizmu, w referacie sformułowana została i zdaniem autorów pracy skutecznie obroniona teza, o nieefektywności przyjętych rozwiązań prawnych. Ich efektem jest cykliczne ponoszenie przez sprzedawców energii wysiłku oraz zaangażowanie czasu i środków w przygotowanie informacji nie niosących ze sobą żadnej wartości. Dowód dla postawionej tezy stanowi opis, praktycznej strony przygotowywania przedmiotowych informacji wraz z wykazem i charakterystyką popełnianych błędów i efektów dowolnej interpretacji prawa. W referacie wskazane i scharakteryzowane zostały także propozycje kierunków zmian obowiązujących rozwiązań regulacyjnych, bazujące na jednej z nowoczesnych koncepcji zarządzania strategicznego.

    Quality problems seen in the statistics of fuel mix and other primary energy carriers used to generate electricity

    KEY WORDS: The structure of fuels/Fuel mix, disclosure requirements, information reliability, energy law, directive 2003/54, directive 2009/72

    Polish presence in the European structures implies both the need to adapt national laws and directions of development of the power sector to the determinants of the EU, as well as to monitor and ensure continuous relevance and compliance with the guidelines of directional mechanisms already adapted. The paper describes one of the reporting processes dealing with mandatory information given to energy consumers concerning the structure of primary fuels used to produce energy, and the impact of this production on the environment. This paper discusses the legal basis and the form and method of implementation of EU directives to the domestic law. According to the authors, the regulations at national level should be continuously monitored and adapted taking into account the environment and current market needs, and the result should be an accurate, reliable and comparable information over the years. In this particular context, bearing in mind the experience of several years of this mechanism functioning, the paper successfully defends the authors' thesis on the ineffectiveness of regulatory framework. Energy sellers make a huge effort and the commitment of time and resources in preparing the information which carries no value. Evidence for the thesis is a description of the practicalities of preparation of this information, together with a list of mistakes and their characteristics and effects of any interpretation of the law. The paper identifies and characterizes the proposals to change current regulatory solutions, based on the one of the modern concepts of strategic management called coopetition.

20. Stala-Szlugaj K.

    Import węgla do Polski - uwarunkowania logistyczne

    SŁOWA KLUCZOWE: import węgla, logistyka, kolejowe terminale przeładunkowe, porty morskie

    Od kilku lat węgiel pochodzący z importu jest stałym elementem na rynku polskim. Tym bardziej - w świetle nadpodaży rodzimego surowca - wzbudza to niepokój wśród krajowych producentów.

    W artykule zaprezentowano uwarunkowania logistyczne importu węgla do Polski. Węgiel sprowadzany jest przede wszystkim koleją oraz w mniejszym stopniu drogą morską. W przypadku importu kolejowego istotnymi elementami wpływającymi na jego logistykę będą zdolności przeładunkowe przejść granicznych (w tym: terminali przeładunkowych) oraz stan techniczny linii kolejowych. W artykule omówiono modernizacje prowadzone na głównych przejściach kolejowych. Zaprezentowano również główne inwestycje kolejowe istotne dla przewozów węgla. Dotyczą one budowy, modernizacji i rewitalizacji linii kolejowych, budowy mostów i wiaduktów kolejowych, a także modernizacji infrastruktury kolejowej.

    W przypadku importu morskiego skupiono się na inwestycjach prowadzonych w czterech portach morskich: Gdańsku, Gdyni, Szczecinie i Świnoujściu. Prace wiążą się z pogłębianiem torów wodnych, budową odpowiedniej infrastruktury drogowej, kolejowej, magazynowej i transportowej. Zwrócono uwagę na budowę Terminalu Suchych Ładunków Masowych w Porcie Gdańsk. Docelowe zdolności przeładunkowe tego terminalu mają wynieść sześć mln ton w relacji importowej. Według szacunków łączne zdolności przeładunkowe węgla w relacji importowej wynoszą około trzynastu-czternastu milionów ton/rok.

    Imports of coal to Poland - logistical considerations

    KEY WORDS: coal imports, logistics, railway handling terminals, seaports

    For several years, imported coal has regularly entered the Polish coal market. In light of the oversupply of domestic coal in Poland, the imported coal was still available in domestic market. The situation has caused concern among Polish coal producers.

    This paper presents logistical considerations for Polish coal imports. Imported coal to Poland is mainly transported by rail (about three quarters), with the remainder coming by sea. In the case of imports by rail, essential elements of the supply chain are the coal transshipment capacity at border crossings (including railway handling terminals) and the condition of the railway lines. The article goes on to describe the modernization processes of the main railway crossings, outlining the main railway investments essential for the transportation of coal. These concern the construction, modernization, and revitalization of the railway lines; the construction of bridges and railway viaducts; as well as the modernization of other railway infrastructure.

    In the case of imports by sea, the analysis focuses on investments held at four ports - Gdańsk, Gdynia, Szczecin, and Świnoujście. Key operations concern the deepening of the waterways and the construction of the needed road, rail, storage, and transportation infrastructure. Attention was paid to the construction of the Dry Bulk Terminal (Terminal Suchych Ładunków Masowych) at the Port of Gdańsk. The target handling capacity of the terminal is expected to be six million tonnes in import relationships. According to estimates of the total coal handling capacity, relative imports could amount to around 13-14 million tons.

21. Szczerbowski R.

    Bezpieczeństwo energetyczne Polski - mix energetyczny i efektywność energetyczna

    SŁOWA KLUCZOWE: bezpieczeństwo energetyczne, mix energetyczny, polityka energetyczna, odnawialne źródła energii, efektywność energetyczna

    W artykule przedstawiono problemy związane z bezpieczeństwem energetycznym Polski. Przyszłość energetyki od wielu lat stanowi jeden z najważniejszych problemów zarówno w polityce krajowej, jak i światowej. Związane jest to z troską sektora energetycznego o zapewnienie dostatecznych ilości energii w najbliższych latach, a także z odpowiedzialnością za zmiany klimatyczne na Ziemi. Problematyka bezpieczeństwa energetycznego podejmowana jest w wielu publikacjach i przez specjalistów z wielu dziedzin nauki. Eksperci z dziedziny prawa, ekonomii, energetyki, ochrony środowiska starają się wskazać, które czynniki są istotne z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego. Od kilku lat podejmowane są także działania zmierzające do określenia modelu nowego mixu energetycznego, który zapewni trwałe dostawy energii dla wszystkich odbiorców, a jednocześnie będzie zapewniał, że energia ta będzie tania i produkowana w sposób uwzględniający ochronę środowiska. Ważnym aspektem branym pod uwagę w kwestii bezpieczeństwa energetycznego jest efektywność energetyczna. Poprawa efektywności wykorzystywania energii może w znacznym stopniu zmniejszyć zapotrzebowanie na budowę nowych źródeł energii. W Polsce coraz wyraźniej dostrzega się w poprawie efektywności energetycznej źródło potencjalnych oszczędności. Ma to szczególnie istotne znaczenie w perspektywie kilku najbliższych lat, a związane jest z faktem, że z krajowego systemu elektroenergetycznego wycofywane będą jednostki wytwórcze, które nie spełniają wymagań ochrony środowiska oraz te mocno wyeksploatowane.

    Energy security of Poland - energy mix and energy efficiency

    KEY WORDS: Energy Security, Energy Mix, Energy Policy, Renewable Energy, Energy Efficiency

    This paper presents the problems connected with the energy security of Poland. The future of energy engineering is one of the most important problems for Polish and also world policy. The issues at stake are the necessity of supplying a sufficient amount of energy, and the responsibility of the energy sector for global climate changes. Energy safety issues are discussed in many publications by various experts. Legal, economic, energy, and environmental preservation specialists characterize various factors important from the point of view of power engineering. For some time, efforts have been underway to determine a new energy mix that assures a constant supply of cheap and environmentally safe energy for all consumers. Energy efficiency is an important aspect taken into account with respect to energy security. Improving the efficiency of energy use can reduce the necessity of developing new energy sources. It can also be a source of potential cost savings. This is particularly important in Poland as a number of energy plants that do not meet environmental standards will be withdrawn from service in the next few years.

22. Więcław-Solny L., Tatarczuk A., Krótki A., Stec M.

    Postęp prac w badaniach technologicznych aminowego usuwania CO₂ ze spalin

    SŁOWA KLUCZOWE: CCS, absorpcja aminowa, MEA, redukcja emisji CO₂

    Procesy wychwytu transportu i składowania CO₂ (CCS-Carbon Capture and Sequestration) są uznane przez KE głównym narzędziem w procesie redukcji emisji ditlenku węgla z dużych źródeł np. procesów generacji energii elektrycznej. Ze względu na spowolnienie gospodarki UE, tempo rozwoju i implementacji technologii CCS jest niewystarczające i wymaga zintensyfikowania działań mających na celu komercjalizację technologii CCS w sektorze energetycznym. Uruchomione przez Instytut Chemicznej Przeróbki Węgla stanowisko badawcze oraz Instalacja pilotowa stanowią unikatową na skalę kraju infrastrukturę pozwalającą na kompleksowe badania procesu wychwytu CO₂ z gazów procesowych. W artykule przedstawiono postęp prac w ramach realizacji Programu Strategicznego w obszarze procesów usuwania CO₂ ze spalin bloków węglowych - wyniki pierwszych w kraju testów wychwytu CO₂ z rzeczywistych spalin, potwierdzające możliwość pracy instalacji z wysoką sprawnością separacji CO₂ powyżej 85%.

    The technological research progress of amine-based CO₂ capture

    KEY WORDS: CCS, amine absorption, MEA, CO₂ emission reduction

    Carbon Capture and Storage (CCS) technology is one of the key ways to reconcile the rising demand for fossil fuels with the need to reduce CO₂ emissions. Globally, CCS is likely to be a necessity in order to meet the European Union's greenhouse gas reduction targets. Post-combustion processes like amine-based chemical absorption of CO₂ are ideally suitable for conventional power plants. However, there still are only a few facilities worldwide in which this technology is actively employed, and the demonstration phase of CCS technology requires more extensive implementation under practical conditions.

    The Institute for Chemical Processing of Coal in Zabrze started post-combustion CO₂ capture R&D in 2007. The first pilot tests of CO₂ capture from coal-fired flue gas in Poland are carried out in cooperation with TAURON Polska Energia and Tauron Wytwarzanie as a result of the Strategic Research Programme "Development of a technology for highly efficient zero-emission coal-fired power units integrated with CO₂ capture". This paper presents bench-scale and pilot testing data of CO₂ removal by MEA-based chemical solvents. The achieved efficiency of CO₂ separation in this analysis was above 85%, and energy demand of the sorbent regeneration process was in the range of 4.8-7.5 MJ/kg CO₂, as with other available first generation Carbon Capture Technologies.

23. Wilk A., Więcław-Solny L., Śpiewak D., Spietz T.

    Badania laboratoryjne nad doborem optymalnych warunków pracy instalacji separacji CO₂ ze spalin o podwyższonej zawartości CO₂

    SŁOWA KLUCZOWE: CCS, absorpcja aminowa, MEA, MDEA

    Zapewnienie dostaw energii elektrycznej i ciepła na potrzeby gospodarki i społeczeństwa jest warunkiem dla zapewnienia odpowiedniego tempa rozwoju polskiej gospodarki. Niestety z klasycznymi procesami wytwarzania energii związana jest emisja gazów cieplarnianych, min CO₂. Dostępne metody ograniczania emisji CO₂ z procesów produkcji energii elektrycznej z paliw kopalnych możemy podzielić na trzy główne grupy: separacja ditlenku węgla przed procesem spalania, spalanie w atmosferze tlenowej bądź separacja ditlenku węgla po procesie spalania. Podczas spalania w atmosferze tlenowej, tzw oxyspalanie, powstają spaliny składające się w głównej mierze z CO₂ i pary wodnej oraz niewielkich ilości tlenu i azotu. W okresie przejściowym przed opracowaniem i wprowadzeniem komercyjnych rozwiązań technologii oxyspalania należy brać pod uwagę również możliwość spalania w powietrzu wzbogaconym w tlen w wyniku czego otrzymujemy spaliny o podwyższonej zawartości CO₂ i konieczne staje się jego odseparowanie od reszty gazów jedną z metod post-combustion.

    W artykule przedstawiono wyniki badań prowadzonych nad doborem optymalnych warunków pracy instalacji separacji CO₂ ze spalin o podwyższonym stężeniu ditlenku węgla w porównaniu ze składem spalin z klasycznych procesów spalania. W ramach prowadzonych badań wykonane zostały testy nad doborem jak najlepszego sorbentu do wychwytu ditlenku węgla oraz testy nad określeniem wpływu parametrów procesowych na sprawność oraz energochłonność procesu. Dla określenia przydatności poszczególnych sorbentów przeprowadzono badania szybkości oraz wyznaczono izotermy absorpcji CO₂ w roztworach aminowych. W ramach tych testów przebadano roztwory MDEA ze zmienną zawartością aktywatora, roztwory poliamin oraz roztwory amin z zawadą steryczną. Badania procesowe obejmowały testy nad wpływem natężenia przepływu sorbentu, natężenia przepływu spalin oraz ilości energii dostarczonej do regeneratora na sprawność usuwania CO₂ oraz ilość energii zużytej na separację 1kg CO₂. Badania te zostały przeprowadzone na roztworach 30%MEA oraz 30%MDEA + 6%PZ.

    Laboratory research on optimal operating conditions of CO₂ separation plant treating flue gases with high CO₂ content

    KEY WORDS: CCS, amine absorption, MEA, MDEA

    Available methods for reducing CO₂ emissions resulting from the production of electricity from fossil fuels can be divided into three main groups - the separation of carbon dioxide before combustion, combustion in an oxygen atmosphere, and separation of carbon dioxide after combustion. During combustion in an oxygen atmosphere, the flue gases consist mainly of CO₂, water vapor, and small amounts of oxygen and nitrogen. However, the possibility of burning in air enriched in oxygen should also be taken into account, as it then becomes necessary to separate the CO₂ gas from the rest of the gases via one of the post-combustion methods.

    This paper presents the results of research conducted for the selection of the optimum operating conditions of a CO₂ separation plant. In this study, tests were performed for the selection of the best sorbent for carbon dioxide capture and for determination of the influence of process parameters on energy consumption and carbon dioxide capture efficiency. To test the usefulness of various sorbents, research was conducted to determine CO₂ absorption speed and CO₂ absorption isotherms in different amine solutions. MDEA solutions were tested containing differing activator amounts, polyamines solutions, and sterically amine solutions. The process research included tests on the influence of sorbent flow rate, gas flow rate, and the amount of energy supplied to the regenerator on CO₂ removal efficiency and the amount of energy used for the separation of 1kg of CO₂. These tests were carried out on a 30% MEA solution and a 30% MDEA + 6% PZ solution.

24. Zaporowski B.

    Efektywność ekonomiczna technologii wytwarzania energii elektrycznej

    SŁOWA KLUCZOWE: elektrownia, elektrociepłownia, efektywność ekonomiczna

    W pracy jest przedstawiona analiza efektywności ekonomicznej technologii wytwarzania energii elektrycznej w elektrowniach systemowych, elektrociepłowniach dużej i średniej mocy oraz elektrowniach i elektrociepłowniach małej mocy (źródłach rozproszonych). Do analizy wybrano 18 technologii wytwórczych: blok parowy na parametry nadkrytyczne opalany węglem brunatnym, blok parowy na parametry nadkrytyczne opalany węglem kamiennym, blok gazowo-parowy opalany gazem ziemnym, blok jądrowy z reaktorem PWR, ciepłowniczy blok parowy na parametry nadkrytyczne opalany węglem kamiennym, ciepłowniczy blok gazowo-parowy z 3-ciśnieniowym kotłem odzysknicowym opalany gazem ziemnym, ciepłowniczy blok gazowo-parowy z 2-ciśnieniowym kotłem odzysknicowym opalany gazem ziemnym, ciepłowniczy blok parowy średniej mocy opalany biomasą, ciepłowniczy blok gazowo-parowy zintegrowany ze zgazowaniem biomasy, elektrownię wiatrową, elektrownię wodną małej mocy, elektrownię fotowoltaiczną, ciepłowniczy blok z silnikiem gazowym opalany gazem ziemnym, ciepłowniczy blok z turbiną gazową małej mocy pracującą w obiegu prostym opalany gazem ziemnym, ciepłowniczy blok ORC (Organic Rankine Cycle) opalany biomasą, ciepłowniczy blok parowy małej mocy opalany biomasą, ciepłowniczy blok gazowy zintegrowany z biologiczną konwersją biomasy i ciepłowniczy blok z silnikiem gazowym zintegrowany ze zgazowaniem biomasy. Dla poszczególnych technologii wyznaczono jednostkowe, zdyskontowane na rok 2013, koszty wytwarzania energii elektrycznej, z uwzględnieniem kosztów uprawnień do emisji CO₂, jako wielkość charakteryzującą ich efektywność ekonomiczną.

    Economic Effectiveness of Electricity Generation Technologies

    KEY WORDS: power plant, combined heat and power (CHP) plant, economic effectiveness

    This paper presents an analysis of the economic effectiveness of electricity generation technologies in system power plants, both large and medium scale, combined heat and power (CHP) plants, and small scale power plants and CHP plants (distributed sources). For analysis, the following 18 generation technologies were chosen: supercritical steam block fired with brown coal, supercritical steam block fired with hard coal, gas-steam block fired with natural gas, nuclear power block with PWR reactor, supercritical steam CHP block fired with hard coal, gas-steam CHP block with 3-pressure heat recovery generator (HRSG) fired with natural gas, gas-steam CHP block with 2-pressure HRSG fired with natural gas, medium scale steam CHP block fired with biomass, gas-steam CHP block integrated with biomass gasification, wind power plant, small scale water power plant, photovoltaic plant, CHP block with gas turbine fired with natural gas, CHP block with gas engine fired with natural gas, ORC (Organic Rankine Cycle) CHP block fired with biomass, small scale steam CHP block fired with biomass, gas CHP block integrated with biological conversion (fermentation process), and CHP block with gas engine integrated with biomass gasification. For particular generation technologies, unitary (discounted as of 2013) electricity generation costs were determined with CO₂ emissions payment as the quantity characterizing their economic effectiveness.

MATERIAŁY KONFERENCYJNE
Spis referatów XXVII Konferencji - CZĘŚĆ 3

1. Borsucki D.

   Węgiel kamienny w gospodarce niskoemisyjnej Polski do roku 2050 w świetle aktualnych uwarunkowań Energy Roadmap 2050 i pakietu klimatyczno - energetycznego UE

   SŁOWA KLUCZOWE: energetyka węglowa, węgiel, polityka klimatyczna, CO₂

   Artykuł omawia perspektywę wykorzystania węgla w gospodarce Polski w świetle uwarunkowań Energy Roadmap 2050 i europejskiej polityki energetycznej. Przedstawiono kluczowe fakty z historii polskiego przemysłu węglowego, obecną rolę jaką odgrywa węgiel kamienny w polskiej gospodarce oraz mix paliwowy w sektorze wytwarzania energii. Następnie opisano historię działań mających na celu światową ochronę obejmujące protokoły Kioto i Kioto II i przedstawiono kluczowe fakty na temat europejskiej polityki energetycznej, Omówiono dyrektywy pakietu klimatycznego i wynikające z nich zagadnienia (na przykład system ETS i sprawę "backloadingu"). Dokonano krótkiej analizy światowego rynku węgla i perspektywy tego paliwa szczególnie w świetle raportu Międzynarodowej Agencji Energetycznej, która wskazuje na rosnącą rolę węgla w światowym przemyśle energetycznym. Następnie przedyskutowane są założenia Energy Roadmap 2050 i polityka dekarbonizacji gospodarki w świetle ostatnich wydarzeń takich jak katastrofa w Fukushimie, niska efektywność źródeł odnawialnych i rozwój gazu łupkowego w Polsce.

   Hard coal in low emission economy of Poland to 2050 year in up-to-date conditionings of Energy Roadmap 2050 and energy and climate package

   KEY WORDS: coal power generation, coal, climate policy, CO₂

   The article discusses prospect of coal using in economy of Poland in the conditioning of Energy Roadmap 2050 and European energy policy.

   There are presented some key facts from the history of Polish hard coal mining industry, present role that hard coal plays in the Polish economy, and the fuel mix in present day power generation sector.

   Subsequently there are described the history of climate protection in the world which covers the initial actions in climate protection as Kioto and Kioto II protocols. Later there are mentioned the key facts from European climate politics, where there is presented set of directives of climate package and subsequent events related to this subjects (for example ETS system with recent backloading issue).

   There is brief analysis of a global coal market and prospects for this fuel, especially in the light of International Energy Agency report which shows increasing role of the coal in global power industry. Subsequently there are discussed assumptions of Energy Roadmap 2050 and the politics of decarbonisation of the economy in the light of recent events such as nuclear disaster at Fukushima, low effectiveness of renewable energy sources and present day development of shale gas in Poland.

2. Czornik G.

   Pozycja Grupy Kapitałowej Jastrzębskiej Spółki Węglowej SA na krajowym rynku węgla i koksu

   SŁOWA KLUCZOWE: węgiel koksowy, koks, stal, ceny węgla koksowego, koksownie, Jastrzębska Spółka Węglowa

   W poniższym referacie przedstawiono pozycję Grupy Kapitałowej Jastrzębskiej Spółki Węglowej SA na rynku węgla i koksu w Polsce i w Europie. Zaprezentowano otoczenie rynkowe, na którym funkcjonuje Spółka i jego bezpośredni wpływ na prowadzoną politykę cenową. Omówiono obszary działalności decydujące o wiodącej pozycji Grupy na krajowym rynku węgla koksowego i koksu. Przedstawiono główne projekty inwestycyjne mające potwierdzić kierunki rozwoju Grupy w perspektywie długookresowej. Omówione poniżej kwestie dowodzą, że Spółka zasługuje na miano firmy solidnej i wiarygodnej, zdolnej do zaspakajania potrzeb węglowych dla producentów koksu i koksowych dla sektora hutniczego.

3. Fraś A., Przystaś R., Hycnar J.J.

   Ekonomiczne aspekty gospodarki odpadami w zakładach górniczych Południowego Koncernu Węglowego S.A.

   SŁOWA KLUCZOWE: zagospodarowanie odpadów kopalnianych, korzyści ekonomiczne, granulowanie mułów węglowych, mieszanki kruszywowo-popiołowe

   Artykuł przedstawia działalność Południowego Koncernu Węglowego S.A. (PKW S.A.) w zakresie zagospodarowania odpadów wytwarzanych w zakładach górniczych należących do Koncernu. Poza krótkimi charakterystykami samych odpadów (wydobywczych, przeróbczych oraz dotychczas zdeponowanych), jak i technologii oraz instalacji służących do wytwarzania nowych użytecznych produktów na ich bazie, zaprezentowano również obecne oraz prognozowane na kolejne lata efekty ekonomiczne realizowanych projektów, a także dalsze plany firmy w tym zakresie. Docelowo wszystkie działania podejmowane przez PKW S.A. w tym obszarze zmierzają do wyeliminowania problemu odpadów na skutek ich całkowitego zagospodarowania.

   Economic aspects of waste management in the mining companies of the Southern Poland Coal Company SA.

   KEY WORDS: coal mining waste management, economic benefits, coal slimes granulation, aggregate-ash mix

   This paper presents the Southern Poland Coal Company's (Południowy Koncern Węglowy S.A. - PKW S.A.) activity in the field of management of coal wastes produced in the coal mines that belong to the Company. Apart from the short characteristics of the coal wastes (that are mined, processed and already disposed), as well as of the technologies and installations dedicated for manufacturing of new, useful products based on coal wastes, the paper also introduces current and expected in the following years economic effects of the ongoing projects and the future plans of the Company in this area. Eventually all actions undertaken by PKW S.A. in this field aim at elimination of the problem of coal wastes through their complete management.

4. Gatnar K.

   Zarządzanie energią - rozwiązania JSW SA.

   SŁOWA KLUCZOWE: kopalnia, specyfika energetyczna, energia, zarządzanie energią i metanem

   W artykule przedstawiono ogólne informacje o Jastrzębskiej Spółce Węglowej S.A. i Spółce Energetycznej "Jastrzębie" (100% akcji obejmuje JSW) w aspekcie zarządzania energią w ramach tych podmiotów. Przedstawiono specyfikę energetyczną kopalń, która rzutuje na zużycie paliw i energii w procesie produkcyjnym a także determinuje możliwość obniżenia tego zużycia. Zaprezentowano wielkości zużycia energii w latach 2008 - 2012 oraz kierunki racjonalizacji tego zużycia. Na przykładzie wskaźnika energochłonności i obniżenia kosztów energii w latach 2008 - 2012 wskazano na efekty ogólne związane z racjonalizacją zużycia będącą miedzy innymi efektem wdrożenia w JSW zarządzania energią. Omówiono zarządzanie energią elektryczną w zakładach JSW oraz przedstawiono efekty uzyskane z tego tytułu. Drugim obszarem zarządzania mediami przedstawionym w artykule jest zarządzanie metanem z odmetanowania kopalń. Ma to istotne znaczenie w aspekcie pracujących w JSW i SEJ układów energetycznych kogeneracyjnych i trójgeneracyjnych na bazie silników gazowych wykorzystujących to paliwo. Podsumowanie jest próbą uogólnienia w zakresie zarządzania energią w zakładach górniczych, wskazania mocnych i słabych stron wdrożonych rozwiązań oraz przedstawienia perspektyw na przyszłość.

   JSW energy management solutions

   KEY WORDS: mine, energy specificity, energy, energy and methane management

   This paper presents an overview of JSW SA and Energy Company "Jastrzębie" (100% of shares owned by JSW) in terms of energy management within these entities. Energetic specification of mines which affects the consumption of fuel and energy in the production process as well as determine the possibility of reducing the wear and tear has been presented.

   The amount of energy consumption in the years 2008 - 2012 has been shown together with the consumption rationalization directions. The general effects associated with the rationalization of consumption being the result of JSW energy management implementation have been pointed out, based on energy intensity indicator and energy cost reduction in 2008-2012. Electricity management in the JSW plants and the results achieved in this respect were discussed. Another area of media supervision presented in the article is methane management from methane drainage. This is important in terms of energy systems working in JSWand SEJ using this fuel. The summary is generalization in terms of energy management in mining and aims at identification of strengths and weaknesses of the implemented solutions. It also shows prospects for the future.

5. Huzarewicz T., Włodarczyk K., Krawczoska I.

   Konkurencyjność cen polskiego węgla na rynku krajowym

   SŁOWA KLUCZOWE: węgiel kamienny i energetyczny, import węgla, ceny parytetowe, konkurencyjność

   Węgiel kamienny jest głównym nośnikiem energii pierwotnej w Polsce. Górnictwo zapewnia Polsce jeden z najwyższych w Europie wskaźników bezpieczeństwa energetycznego. W ciągu 20 lat wydobycie na świecie podwoiło się, natomiast w Polsce uległo obniżeniu o około 50%. Od 2008 roku Polska stała się importerem netto węgla. W referacie przedstawiono strukturę zużycia węgla kamiennego w Polsce oraz bilans obejmujący produkcję, zużycie, import, eksport oraz ruchy zwałów. Przeanalizowano od 2008 roku bilans węgla na tle cen uzyskiwanych przez Górnictwo Węgla Kamiennego [GWK] w sprzedaży do sektora energetyki zawodowej oraz poziomu indeksu cenowego CIF ARA. Rosnący import węgla do Polski powodowany jest niedostosowaną ofertą produkcyjną do potrzeb rynku, zbyt małą podażą w stosunku do popytu wynikającą z poziomu produkcji oraz realizowanego eksportu, a także okresowo wysokimi cenami krajowymi. Aby pokazać aktualną sytuację w zakresie konkurencji cenowej węgla z importu, oszacowano parytetowe ceny miałów energetycznych względem cen węgla z importu, wyliczone z agregacją graficzną do cen strefowych FCA kopalnie KW S.A.

   Competitiveness of Polish coal prices on the domestic market

   KEY WORDS: hard coal, bituminous coal, coal import, price parity, competitiveness

   Coal is the main source of primary energy in Poland. Mining and Poland, one of the highest rates in Europe's energy security. During 20 years of production in the world has doubled, while in Poland has dropped by about 50%. Since 2009, Poland has become a net importer of coal. The paper presents the structure of coal consumption in Poland and balance involving the production, consumption, imports, exports and the movement of piles. Analyzed from 2008 carbon balance against the prices received by GWK sales to professional energy sector and the level of the price index CIF ARA. Increasing coal imports to Polish is caused ill-range production to market demand, too little supply relative to demand resulting from the production and export implemented and periodically high domestic prices. To show the current situation in the coal price competition from imports, estimated price parity plants as the price of imported coal, calculated from the aggregation of prices graphical zone FCA KW SA mines.

6. Hycnar J.J., Fraś A., Przystaś R., Foltyn R.

   Stan i perspektywy podwyższenia jakości mułów węglowych dla energetyki

   SŁOWA KLUCZOWE: drobnoziarniste odpady węglowe, muły węglowe, odpady poflotacyjne, granulowane muły węglowe, spalanie mułow węglowych i odpadów poflotacyjnych

   Dotychczasowe badania i doświadczenia stosowania drobnoziarnistych odpadów węglowych, jako paliwa w kotłach i piecach energetycznych, wskazują na możliwość podwyższenia ich jakości oraz zwiększenia efektów ekonomicznych i ekologicznych u ich użytkowników.

   Właściwości energetyczne drobnoziarnistych odpadów węglowych wynikają z zawartości i jakości występujących macerałów węglowych oraz zawartości wody i składników mineralnych. Najprostszą drogą podwyższenia kaloryczności mułow węglowych i odpadów poflotacyjnych jest obniżenie w nich zawartości wody i popiołu.

   Na wilgotność drobnoziarnistych odpadów węglowych z bieżącej produkcji duży wpływ mają zastosowane urządzenia odwadniające, najbardziej skutecznymi okazały się prasy filtracyjne. Stopień zawodnienia mułow węglowych i odpadów poflotacyjnych eksploatowanych z osadników zależy od czasu ich deponowania i budowy osadników oraz sposobu urabiania i magazynowania urobku. Dostarczane do energetyki drobnoziarniste odpady węglowe charakteryzują się wilgotnością od 14 do 38 %.

   Znaczącą poprawę jakości drobnoziarnistych odpadów węglowych uzyskano poprzez ich granulowanie. Otrzymywany granulat charakteryzuje się odpornością transportową i magazynową, nie ulega degradacji w zmiennych warunkach pogodowych oraz charakteryzuje się lepszymi właściwościami energetycznymi. Zastępując pulpę mułowo-wodną granulatem mułowym można uzyskać przyrost jednostkowy wartości opałowej spalanego paliwa o ok. 2.000 kJ/kg.

   Zasadniczą poprawę, jakości drobnoziarnistych odpadów węglowych można uzyskać przez obniżenie w nich zawartości składników mineralnych. Najprostszym rozwiązaniem jest selektywne wydzielanie najbogatszych w węgiel cieków wodno-mułowych z obiegu wodno-mułowego. A w przypadku ich uzyskiwania ze składowisk, selektywne wybieranie depozytu.

   Najbogatsze koncentraty węglowe z mułów węglowych, uzyskuje się poprzez wydzielanie frakcji ziarnowej powyżej 30-50 μm. W przypadkach zastosowania odwadniających przesiewaczy wibracyjnych z tkaninowymi przeponami oraz przesiewaczy łukowych i odśrodkowych sit odwadniających uzyskiwano koncentraty węglowe o wartości opałowej w granicach 16 do 22 MJ/kg.

   W dotychczasowych metodach deponowania zawiesin wodno-mułowych w osadnikach nie wykorzystuje się możliwości grawitacyjnego wzbogacania zawiesin wodno-mułowych w ziarna węgla. Poprzez ukierunkowanie przepływu zawiesin wodno-mułowych w osadnikach można uzyskać obszary bogatych i najbogatszych depozytów w ziarna węgla oraz uzyskać bardziej efektywne oczyszczenie wody nadosadowe.

   Wzbogacanie odpadów poflotacyjnych wymaga stosowania innych metod rozdziału, najczęściej opartych o różnice ciężarów właściwych lub/i właściwości powierzchniowych ziaren węgla i składników mineralnych. Najczęściej budowane instalacje oparte są o technologie stosujące hydrocyklony, ciecz ciężką i procesy flotacyjne. Wymienione technologie umożliwiają uzyskiwanie najbogatszych koncentratów węglowych.

   Z dokonanej analizy zagospodarowania drobnoziarnistych odpadów węglowych wynika, że poprzez współdziałanie górnictwa i energetyki istnieją warunki i możliwości nie tylko zwiększenie ich ilościowego zagospodarowania, ale także zwiększenia efektów ekonomicznych i ekologicznych dla zainteresowanych stron.

   Current state and perspectives of quality improvement of coal slimes for power generation

   KEY WORDS: fine-grained coal wastes, coal slimes, flotation tailings, granulated coal slimes, coal slimes and flotation tailings combustion

   Previous studies and experiences in applying fine-grained coal wastes as a fuel in boilers and furnaces indicate the possibility of improving their quality and increasing the economic and environmental benefits achieved by the users.

   The energetic properties of fine-grained coal wastes result from quality and content of coal macerals, as well as from the water and mineral components content. The easiest way of increasing the calorific value of both coal slimes and flotation tailings is to reduce the water and ash content.

   A big influence on the moisture content of the fine-grained coal wastes from running production has a dehydration equipment (filter-presses have proved to be the most effective ones). The level of water accumulation in coal slimes and flotation tailings collected from the settling tanks depends on the time of their disposal and tank structure, as well as on the processing and storage of the mined coal. Coal wastes provided for the power sector are characterized by the moisture content equaled from 14% to 38%.

   A significant improvement of the quality of the fine-grained coal wastes was achieved thanks to the granulation process. Obtained granules are resistant to transport and storage, they do not undergo degradation in variable weather conditions and have better energetic properties. By replacing slime and water pulp with coal slime granules an increase in calorific value of combusted fuel of approximately 2000 kJ/kg per unit can be achieved.

   An essential improvement of the fine-grained coal wastes quality can be achieved by reduction of the mineral components content. The easiest solution is a selection from the water and slime circuit those water and slime courses that are richest in coal, whereas in case of collecting the coal wastes from the mine dumps the best way is a selective collection of the disposed material.

   The most valuable coal concentrates from the coal slimes are obtained through the selection of the granular fraction exceeding 30-50 μm. In cases of applying the vibrating dehydrating screens with fabric compensators, as well as arch screens and centrifugal dehydrating sieves the coal concentrates of the calorific values equaled 16 to 22 MJ/kg were obtained.

   In the previous methods of disposal of the water and slime suspensions in the settling tanks the possibility of the float-sink processing of these suspensions leading to the coal content enrichment has not been used. By directing the flow of water and slime suspensions in the settling tanks it is possible to obtain the areas of the material that are rich and richest in the coal grains, moreover the surplus water decontamination can be ensured.

   Flotation tailings enrichment requires applying different methods of separation, most often based on the differences in the specific gravity or/and surface properties of the coal grains and mineral components. The most common are the installations based on the technologies using hydrocyclones, heavy medium and flotation processes that allow to obtain the richest coal concentrates.

   The conducted analysis of the fine-grained coal wastes management shows that through the cooperation of the coal industry with the power sector there are conditions and possibilities not only in the field of increasing the managed quantity of coal wastes but also in terms of increasing the economic and environmental benefits for the interested parties.

7. Kielerz A.

   Smart metering - korzyści i zagrożenia

   SŁOWA KLUCZOWE: inteligentne opomiarowanie, inteligentne sieci elektroenergetyczne, efektywność energetyczna

   Inteligentne sieci elektroenergetyczne to kompleksowe rozwiązania energetyczne pozwalające na łączenie, wzajemną komunikację i optymalne sterowanie rozproszonymi obecnie elementami infrastruktury energetycznej, zarówno po stronie producentów, jak i odbiorców energii, które umożliwią wzajemną wymianę i analizę informacji, a w efekcie optymalizowanie zużycia energii (cieplnej, elektrycznej lub dystrybucji gazu).

   Przesłankami do podjęcia decyzji o wdrożeniu inteligentnego opomiarowania w sektorze elektroenergetycznym w Polsce są wymagania prawa unijnego oraz korzyści i potrzeby dla tego sektora gospodarki, odbiorców energii elektrycznej oraz środowiska naturalnego. Rozwój technologii inteligentnych sieci i inteligentnego opomiarowania jest tendencją światową. Wiodącą rolę w tym obszarze stara się pełnić UE. Perspektywa dużych wdrożeń w UE i na świecie to 2020 r.

   Analizowane polskie rozwiązania wpisują się w ogólnoświatowe i europejskie tendencje. W wielu krajach UE przyjęto model z centralnym repozytorium danych zarządzane przez instytucję regulowaną przez krajowy organ regulacyjny.

   Celem wdrożeń inteligentnego opomiarowania jest dalsza liberalizacja rynku energii elektrycznej w tym dostęp odbiorców do danych w czasie rzeczywistym o zużyciu energii elektrycznej, usprawnienie procesu zmiany sprzedawcy i ułatwienie dostępu do rynku prosumentom i małym wytwórcom energii.

   Inteligentne opomiarowanie, a co za tym idzie inteligentne sieci, stanowią dużą szansę na uzyskanie w relatywnie szybki i niskokosztowy sposób poprawy efektywności energetycznej oraz wygładzenia krzywej dziennej zużycia energii elektrycznej. Podstawowym warunkiem uzyskania takich efektów jest kampania edukacyjno-informacyjna wszystkich użytkowników inteligentnego opomiarowania.

   Smart metering - benefis and risk

   KEY WORDS: smart metering, smart grid, efficient energy

   Smart grid is a comprehensive energy solutions allowing to connect, communicate with each other and the optimal control of distributed energy infrastructures currently on the side of producers and consumers that enable mutual exchange and analysis of information, and ultimately optimize energy consumption (heat, electricity or gas distribution ).

   The reasons for the decision to implement smart metering in the electricity sector in Poland are the requirements of EU law and the benefits and needs of this sector of the economy, electricity consumers and the environment. The development of smart grid technology and smart metering is a global trend. The leading role in this area seeks to fulfill the EU. The prospect of large-scale deployments in the EU and in the world in 2020.Polish analyzed solutions are part of a global and European trends. In many EU countries adopted a model with a central data repository managed by an institution regulated by the national regulatory authority.

   The aim of smart metering deployments further liberalization of the electricity market including public access to real-time data on electricity consumption, improve the switching process and facilitate market access prosumers and small energy producers.Smart metering, and thus smart grid represent a great opportunity to get a relatively quick and low-cost way to improve energy efficiency and the smooth curve of the daily electricity consumption. The basic condition for the acquisition of such effects is an informational campaign all users of smart metering.

8. Michalik A., Hycnar J.J., Kula H., Fraś A., Sikora L.

   Zakres i warunki stosowania suspensji węglowo-wodnych

   SŁOWA KLUCZOWE: suspensje węglowo-wodne, paliwo węglowo-wodne, właściwości zawiesin węglowo-wodnych, technologie wytwarzania suspensji węglowych

   W ostatnich latach rośnie zainteresowanie produkcją i stosowaniem suspensji węglowo-wodnej do opalania kotłów i pieców, jako zamiennika olejów opałowych i gazu ziemnego oraz węgla. Działania te mają na celu obniżenie kosztów wytwarzania energii, a w przypadku zastępowania węgla obniżenie emisji zanieczyszczeń do środowiska.

   Przedstawiony materiał omawia wyniki badań i prób nad opracowaniem przemysłowej technologii produkcji suspensji węglowo-wodnej. Opracowana technologia, w porównaniu do powszechnie stosowanych, charakteryzuje się niższymi kosztami wytwarzania suspensji i prostszym procesem. Właściwości otrzymywanych suspensji zależą od wielu czynników w tym, od jakości zastosowanego węgla, zawartości i stopnia mikronizacji węgla, sposobu mikronizacji i homogenizacji oraz warunków ich magazynowania. Dla oceny jakości suspensji węglowo-wodnych jako paliwa, najważniejszymi parametrami są: zawartości zmikronizowanego węgla, lepkość, wartość opałowa, zapopielenie i zawartości siarki oraz stabilność zawiesiny.

   Następnym etapem, prowadzącym do wdrożenia suspensji do opalania kotłów i pieców jest przeprowadzenie prób spalania na wytypowanych obiektach dla ustalenie zakresu ich adaptacji do nowego paliwa oraz weryfikacji zakładanych efektów ekonomicznych i ekologicznych

   The scope and conditions of using coal-water suspensions

   KEY WORDS: coal-water suspensions, coal-water slurries, coal-water fuel, properties of coal-water suspensions, technology of production coal-water suspensions

   In recent years, there can be observed a growing interest in production and application of the coal-water suspensions for combustion in furnaces and boilers as the substitutes for fuel oil, natural gas and coal. These activities aim at reducing cost of energy generation and in case of substitution of coal - also at reducing the emissions of the pollutants to the environment.

   The paper presents the results of tests and trials on the development of the industrial technology for production of the coal-water suspension. This technology, in comparison with the commonly used ones, is characterized by lower costs of suspension production and a simpler process flow. The properties of the obtained suspensions depend on many factors such as quality of the used coal, the content and level of coal micronization, the method of micronization and homogenization and the conditions of suspension storage. For evaluating the quality of a coal-water suspension as a fuel the most important parameters are: coal content, viscosity, calorific value, ash and sulfur content, slurry stability.

   The next phase leading to the application of the slurries for combustion in furnaces and boilers is conducting combustion trials at selected sites what will help in determining the possibilities of their adaptation to the new fuel, as well as in verifying the assumed economic and environmental effects.

9. Paszcza H., Beuch W., Pitura K.

   Spadek cen w morzu węgla zagrożeniem dla górnictwa węgla kamiennego w Polsce

   SŁOWA KLUCZOWE: węgiel kamienny, ceny zbytu węgla energetycznego i koksowego, światowe indeksy węglowe

   W artykule przedstawiono kształtowanie się cen zbytu węgla na rynkach światowych w I połowie roku 2013 oraz 2012 r. ze szczególnym uwzględnieniem cen na rynku europejskim w portach Amsterdam-Rotterdam-Antwerpia oraz w portach głównych eksporterów - Richards Bay w RPA i Newcastle w Australii. Ponadto przedstawiono kształtowanie się cen zbytu węgla kamiennego przez polskich producentów w 2013 r. (loco kopalnia). Szczegółowo omówiono ceny węgla: tak energetycznego, jak i koksowego, dynamikę zmian oraz ich wartość dla poszczególnych segmentów rynku krajowego.

   Prices decrease in a view of coal oversupply as a threat for hard coal industry in Poland

   KEY WORDS: hard coal, steam and coking coal sale prices, word coal indices

   The article presents the coal sale prices in the word coal markets in 2013 and 2012, taking into account the import prices in the European ARA ports (Amsterdam-Rotterdam-Antwerp) and major exporters' ports: Richards Bay in South Africa and Newcastle in Australia. Additionally the coal sale prices at Polish producers (at mines) in 2013 have been discussed in the article. The prices of both steam and coking coal including their dynamics as well as their value for individual segments of domestic market, have been also discussed in detail.

10. Suwała W.

    Wybrane problemy formowania obecnej polityki energetycznej Polski. Artykuł problemowy