Na temat:

Paliwa w energetyce - uwarunkowania, perspektywy

Spis referatów przedstawionych na XXVIII Konferencji

Referaty wygłaszane na konferencji były opublikowane w trzech częściach:

• Cześć I - Polityka Energetyczna TOM 17 ZESZYT 3
• Cześć II - Polityka Energetyczna TOM 17 ZESZYT 4
• Cześć III - Materiały Konferencyjne

POLITYKA ENERGETYCZNA, TOM 17 ZESZYT 3
Spis referatów XXVIII Konferencji - CZĘŚĆ 1

1. Kaliski M., Sikora A. P., Szurlej A.
   Węgiel kamienny w polityce energetycznej Polski
   Hard coal in Poland's energy policy
2. Gawlik L., Lorenz U.
   Ile węgla kamiennego dla energetyki?
   How much steam coal for the power sector?
3. Bednorz J.
   Prognozowany udział węgla kamiennego w polityce energetycznej Polski w perspektywie długoterminowej - przegląd wybranych analiz
   The projected share of coal in Polish energy policy in the long term perspective - a review of selected studies
4. Grudziński Z., Stala-Szlugaj K.
   Pozycja węgla kamiennego w bilansie paliw i energii w kraju
   The role of hard coal in Polish fuel and energy balance
5. Kasztelewicz Z.
   Doktryna energetyczna Polski na I połowie XXI wieku
   Polish energy doctrine for the first half of the 21st Century
6. Sobolewski A., Strugała A.
   Proces wdrażania nowych technologii na przykładzie ciśnieniowego zgazowania węgla opracowanego w ramach Projektu Strategicznego NCBR
   Process of implementing new technologies as exemplified by high pressure coal gasification developed within the framework of the NCBR Strategic Programme
7. Sołtysik M., Mucha-Kuś K.
   Tworzenie rynku gazu: ewolucja czy rewolucja?
   Gas market creation - evolution or revolution?
8. Kosowski P.
   Wstępna ocena wpływu proponowanych zmian fiskalnych na opłacalnoości wydobycia gazu ziemnego ze złóż niekonwencjonalnych
   Preliminary assessment of the impact of the proposed changes in the taxation system on the profitability of unconventional gas production
9. Szeląg P.
   Prognozowanie generacji wiatrowej w kontekście gospodarowania zasobami energii
   Forecasting wind generation in the context of energy resources management
10. Ceran B.
    Charakterystyki eksploatacyjne stosu ogniw paliwowych typu PEMFC
    Operational characteristics of PEM fuel cells
11. Szczerbowski R.
    Modelowanie systemów energetycznych - charakterystyka wybranych modeli
    Modelling of energy systems - characteristics of selected models
12. Malko J.
    Studium przypadku: Europa - generacja, przesył, dystrybucja
    Generation, Transmission, and Distribution Case Study: Europe
13. Zaporowski B.
    Kierunki rozwoju źródeł wytwórczych energii elektrycznej
    Development of electricity generation sources
14. Kamiński J., Stós K.
    Aktualne uwarunkowania ekonomiczno-techniczne i formalno-prawne rozwoju przedsiębiorstwa kogeneracyjnego w Polsce
    Current techno-economic and legal conditions affecting the development of a Combined Heat and Power Plant in Poland
15. Kampa A., Jurdziak L.
    Wielowariantowa analiza opłacalności budowy źródła kogeneracyjnego opartego na technologii kotła wielopaliwowego
    Multivariate analysis of the profitability of the construction of the cogeneration source based on a multi-fuel boiler technology
16. Grzegorczyk L.
    Mikroinstalacje - regulacje i uwarunkowania w perspektywie krajowej energetyki prosumenckiej
    Microinstallations - regulations and conditions from the perspective of national prosumer energy
17. Dołęga W.
    Identyfikacja ograniczeń sieciowych infrastruktury elektroenergetycznej
    Identification of network constraints in the national electric power infrastructure
18. Maciejewski Z.
    Wpływ linii przesyłowych prądu przemiennego na efektywność systemu elektroenergetycznego
    Influence of transmission lines on efficiency of the power system
19. Kudełko M., Kaszyński P.
    Wybrane implikacje zawodności rynku konkurencyjnego na przykładzie sektora energetycznego
    Selected implications of market failure - example from the energy sector
20. Krzykowski M.
    Ochrona odbiorców wrażliwych energii elektrycznej i paliw gazowych - uwarunkowania prawne
    Protection of vulnerable customers of electricity and gaseous fuels - legal conditions
21. Wojtkowska-Łodej G.
    Wyzwania klimatyczne i energetyczne a polityka Unii Europejskiej
    Climate and Energy Challenges and the European Union's Policy
22. Lelek Ł., Kulczycka J., Lewandowska A.
    Środowiskowa ocena prognozowanej struktury wytwarzania energii elektrycznej w Polsce do 2030 r.
    Environmental assessment of forecasted structure of electricity generation in Poland until 2030
23. Mazurkiewicz J.
    Wpływ polityki podatkowej państwa na ceny energii elektrycznej w krajach UE
    The impact of tax policy on electricity prices in the EU
24. Kinelski G.
    Marketing w przedsiębiorstwie energetycznym- wybrane aspekty z perspektywy rynku polskiego
    Marketing of an Energy Company - Selected Aspects from the Perspective of the Polish Market
25. Orzechowska M., Kryzia D.
    Analiza SWOT wykorzystania gazu ziemnego w transporcie drogowym w Polsce
    SWOT analysis of natural gas used for road transportation in Poland
26. Zarzycki R., Kobyłecki R., Kratofil M., Ścisłowska M., Pawłowski D., Bis Z.
    Analiza procesu odsiarczania spalin powstałych podczas oxy-spalania w warunkach przedpaleniska cyklonowego
    Analysis of flue gas desulfurization during oxy combustion in a cyclone furnace
27. Pierzyna P., Popczyk M.
    Odzysk odpadu energetycznego z metody mokrego odsiarczania spalin do likwidacji zbędnych wyrobisk górniczych
    Coal combustion products (CCP) recovery from wet flue gas desulphurization for mine workings abandonment
28. Burmistrz P., Czaplicki A., Czerski G., Kogut K., Janicki W., Kwaśniewski K., Żarczyński P.
    Analiza efektów powiązania technologii suchego chłodzenia koksu z podsuszaniem wsadu węglowego
    Analysis of the effects of combining coke dry quenching with coal predrying
29. Wdowin M., Franus W.
    Analiza popiołów lotnych pod kątem uzyskania z nich pierwiastków ziem rzadkich
    Analysis of fly ash for obtaining rare earth elements
30. Zarzycki R., Kratofil M., Pawłowski D.,Ścisłowska M., Kobyłecki R., Bis Z.
    Badania spalania pyłu węglowego w przedpalenisku cyklonowym
    Combustion of coal in a furnace cyclone
31. Więcław-Solny L., Krótki A., Tatarczuk A., Stec M.
    Doświadczenia operacyjne instalacji aminowego usuwania CO₂ ze spalin - od skali laboratoryjnej do pilotowej
    Operational experiences of different scale Carbon Capture plants
32. Popczyk M.
    Możliwości zastosowania do podsadzki hydraulicznej mieszaniny piasku żużlem energetycznym
    Applications for hydraulic backfill mixture of sand with energetic slag

POLITYKA ENERGETYCZNA, TOM 17 ZESZYT 4
Spis referatów XXVIII Konferencji - CZĘŚĆ 2

1. Lorenz U.
   Węgiel energetyczny na świecie - prognozy
   Steam coal in the world - forecasts
2. Purev L.
   Stan obecny i perspektywy górnictwa węglowego w Mongolii
   Current status and future prospects of coal mining in Mongolia
3. Grudziński Z.
   Zmienność cen węgla krajowego na tle rynków światowych i wybranych wskaźników gospodarczych
   The volatility of coal prices in the international markets within the context of coal prices in the domestic market and selected economic indicators
4. Ozga-Blaschke U.
   Wpływ sytuacji rynkowej na ceny węgla koksowego w Polsce
   The impact of market conditions on the price of coking coal in Poland
Stala-Szlugaj K.
Konkurencja cenowa w aspekcie regionalnego zapotrzebowania na węgiel z importu w sektorze drobnych odbiorców
Price competition in terms of regional demand for coal imports by smaller customers
5. Strugała A., Makowska D., Bytnar K., Rozwadowska T.
   Analiza zawartości wybranych pierwiastków krytycznych w odpadach z procesu wzbogacania węgla kamiennego
   Analysis of the contents of selected critical elements in waste from the hard coal cleaning process
6. Porada S., Grzywacz P., Czerski G., Kogut K., Makowska D.
   Ocena przydatności polskich węgli do procesu zgazowania
   Assessment of Polish coal's suitability for the gasification process
7. Czerski G., Dziok T., Porada S.
   Możliwości wykorzystania technologii zgazowania węgla do wytwarzania energii, paliw i produktów chemicznych
   Possibilities of implementing coal gasification technology for the production of energy, fuels, and chemical products
8. Blaschke W., Baic I., Witkowska-Kita B.
   Badanie podatności węgli kamiennych na proces rozdziału metodą suchej separacji
   Research on determination of coal washability in the separating effect of dry coal cleaning
9. Naworyta W., Wasilewska-Błaszczak M.
   Analiza parametrów złoża węgla brunatnego dla potrzeb projektowania elektrowni
   Analysis of lignite deposit parameters for the purpose of a planned power plant
10. Kratofil M., Zarzycki R., Kobyłecki R., Bis Z.
    Badania procesu toryfikacji biomasy
    Study on biomass torrefaction process
11. Zuwała J., Kopczyński M., Robak J.
    Ocena efektywności techniczno-ekonomicznej sprzężonego układu toryfikacja-peletyzacja-współspalanie biomasy
    Coupled torrefaction-pelletization process for biomass co-firing, techno-economic issues
12. Wróblewski R.
    Koncepcja małego układu kogeneracyjnego zintegrowanego ze zgazowaniem biomasy
    The concept of a small cogeneration system integrated with biomass gasification
13. Bielecki S., Skoczkowski T.
    Europejskie projekty rozwoju inteligentnych sieci energetycznych. Obraz ogólny imiejsce Polski
    European Smart Grids Projects, General Outlook and Place of Poland
14. Dudek M., Jurdziak L., Kawalec W.
    Produkcja energii elektrycznej z nowych złóż węgla brunatnego jako potencjalne źródło wzrostu zamożności społeczeństwa i reindustrializacji
    Electricity production from new lignite deposits as a potential factor in re-industrialization and increasing the wealth of society
15. Olkuski T.
    Największe pod względem udziału zagraniczne grupy kapitałowe obecne na polskim rynku energii elektrycznej
    Foreign corporate groups with the largest share in Polish electricity market
16. Mirowski T., Kamiński J., Wyrwa A.
    Implementacja modeli systemów paliwowo-energetycznych w infrastrukturze PLGrid Plus
    Implementation of Energy Modeling Systems in the PLGrid Plus Infrastructure
17. Krawczyk J.M., Suwała W.
    Kierunki poprawy efektywności energetycznej w Polsce
    Directions of energy efficiency improvements in Poland
18. Piaskowska-Silarska M.
    Analiza możliwości pozyskania energii z biomasy w Polsce
    Analysis of the possibility of obtaining energy from biomass in Poland
19. Zarzycki R., Kobyłecki R., Kratofil M., Bis Z.
    Kierunki rozwoju palenisk cyklonowych
    Development trends in cyclone furnace technology
20. Czaplicka-Kolarz K., Fugiel A., Burchart-Korol D.
    Zintegrowana ocena efektywności środowiskowej, kosztowej i technicznej produkcji energii opartej na technologii zgazowania węgla z zastosowaniem metod wielokryterialnych
    Integrated assessment of environmental, cost, and technical performance for energy production based on coal gasification technology using multi-criteria methods
21. Dziok T., Strugała A., Rozwadowski A., Górecki J., Ziomber S.
    Zmiany zawartości rtęci w węglu kamiennym w procesie jego wzbogacania
    Changes in the concentration of mercury in hard coal in the coal washing process
22. Klojzy-Karczmarczyk B., Mazurek J.
    Badania zawartości rtęci i siarki w odpadach z obszaru nieczynnej hałdy odpadów górnictwa węgla kamiennego
    Study of mercury and sulphur content in the waste from a disused coal mine waste heap
23. Zarzycki R., Wichliński M.
    Koncepcja procesu ograniczenia emisji rtęci ze spalania węgla w kotłach fluidalnych
    The concept of process for limiting mercury emissions from coal combustion in fluidized bed boilers
24. Wichliński M., Kobyłecki R., Bis Z.
    Możliwości usuwania rtęci ze spalin w urządzeniach do oczyszczania gazów
    The possibility of mercury removal from exhaust gas in air pollution control devices
25. Wdowin M., Panek R., Franus W.
    Badania właściwości zeolitów otrzymywanych z popiołów lotnych pod kątem wykorzystania ich jako sorbentów CO₂
    Testing of zeolite obtained from fly ash for use as CO₂ sorbent
26. Wilk A., Więcław-Solny L., Śpiewak D., Spietz T.
    Badania laboratoryjne nad doborem optymalnych warunków pracy instalacji separacji CO₂ - postęp prac.
    Laboratory research on selection of optimal operating conditions of CO₂ separation plant - progress of work
27. Panowski M., Zarzycki R.
    Wykorzystanie ciepła z chłodzenia wielostopniowego układu sprężania CO₂ w układzie regeneracji bloku parowego
    The recuperation of heat from multistage intercooled CO₂ compression system into the hot water regeneration system of power plant
28. Kobyłecki R., Zarzycki R., Kratofil M., Pawłowski D., Ścisłowska M., Bis Z.
    Analiza możliwości redukcji emisji tlenku azotu podczas spalania węgla w gazie o składzie oczekiwanym dla spalin recyrkulowanych w procesie oxy-spalania
    Analysis of the possibilities of nitrogen oxide reduction during coal combustion in gaseous atmospheres of composition similar to recirculated oxycombustion flue gas
29. Zarzycki R., Panowski M., Komur P.
    Zastosowanie absorpcyjnej pompy ciepła w układzie skojarzonej produkcji elektryczności i ciepła
    The application of an absorption heat pump for cogeneration electricity and heat production
30. Ciecieląg C., Ligus M.
    Przez selekcję do skuteczności: komu opłaci się pompa ciepła i jak celnie wspierać rozwój tego rynku
    From selection to effectiveness: who pays for heat pumps and how adequately supported is the development of this market
31. Popczyk M., Jendruś R.
    Wybrane aspekty geotechniczne posadawiania obiektów powierzchniowych na terenach objętych eksploatacją złóż węgla kamiennego
    Selected geotechnical-mining building problems in the areas affected by energetic coal mining

MATERIAŁY KONFERENCYJNE
Spis referatów XXVIII Konferencji - CZĘŚĆ 3

1. Duda M., Mikołajuk H., Skwierz S., Tatarewicz I.
   Problemy bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w warunkach zliberalizowanego rynku
2. Korzeniowski M., Kurczabiński L.
   Analiza problemów krajowego rynku węgla energetycznego
3. Borecki J., Gatnar K.
   Synergia górnictwa i energetyki na przykładzie grupy JSW S.A.
4. Borsucki D.
   "Zielona energia" z metanowego gazu kopalnianego
5. Lewandowski L., Strząbała E.
   Wykorzystanie gazu koksowniczego JSW KOKS SA jako paliwa na potrzeby energetyki
6. Stefanowicz J.A.
   Strategia surowcowa w strategiach zintegrowanych ŚSRK i KPZK 2030 - obszary funkcjonalne i złoża strategiczne
7. Tora B., Borkowski W., Bogusław A., Pasiowiec P., Wajs J., Bańczyk K.
   Procesy klasyfikacji i odwadniania węgla na przesiewaczach wibracyjnych produkcji PROGRESS ECO w zmodernizowanym Zakładzie Przeróbki Mechanicznej Węgla PG Silesia
8. Góralczyk S., Witkowska-Kita B., Szafarczyk J., Baic I.
   Modułowa kapsuła ratunkowa do ewakuacji poszkodowanych w środowisku niebezpiecznym
9. Kowalski Z., Banach M., Kulczycka J., Lelek Ł., Staroń A.
   Proekologiczna technologia produkcji energii cieplnej na bazie paliw wodno-węglowych
10. Paszcza H., Olejniczak M.
    Węglowy Indeks Cenowy: metodologia, rola, wykorzystanie, korzyści, rynkowe obowiązki informacyjne
11. Beuch W., Marzec R.
    Sytuacja na rynkach zbytu węgla oraz polityka cenowo-kosztowa szansą na poprawę efektywności w polskim górnictwie
12. Paszcza H., Marzec R.
    Sytuacja podażowo-popytowa polskich producentów węgla w relacjach z energetyką zawodową kluczem do rehabilitacji polskiego górnictwa

Spis referatów XXVIII Konferencji - CZĘŚĆ 1

1. Kaliski M., Sikora A.P., Szurlej A.
   
   Węgiel kamienny w polityce energetycznej Polski
   
   Słowa kluczowe: węgiel kamienny, bezpieczeństwo energetyczne, polityka energetyczna, energia elektryczna
   
   Celem artykułu jest analiza kluczowej roli węgla kamiennego w polityce energetycznej Polski, w szeroko rozumianym krajowym sektorze energii. W artykule przywołano rządowe dokumenty programowe istotne z punktu widzenia roli węgla w krajowej polityce energetycznej. Porównano zapotrzebowanie na to paliwo określone w obowiązującej polityce energetycznej z 2009 r. z danymi rzeczywistymi. Następnie w celu określenia wyjątkowej roli tego surowca energetycznego porównano min. jaki udział przypada na węgiel kamienny w strukturze pozys­kania nośników energii w Polsce oraz przeanalizowano zasoby węgla i jego rolę w produkcji energii elektrycznej w ciągu ostatnich lat. Widoczne jest stopniowe zmniejszenie wykorzystania tego paliwa, przy wzroście zużycia węgla brunatnego. Dla porównania przeanalizowano jak przedstawia się zainteresowanie tym paliwem ze strony sektora energetycznego w takich pań­stwach jak Wielka Brytania i Niemcy. W przeciwieństwie do krajowych tendencji, tam rośnie wykorzystanie węgla kamiennego. W dalszej części artykułu podkreślono, że gospodarka węglem kamiennym ma istotny wpływ na poziom bezpieczeństwa energetycznego Polski. Następnie przybliżono znaczenie węgla kamiennego w krajowym sektorze wytwarzania energii elektry­cznej w perspektywie do 2050 r., opierając się na prognozach eksperckich przygotowanych w ciągu ostatniego roku (zespołu IGSMiE PAN-AGH w Krakowie i Instytutu Studiów Ener­getycznych Sp. z o.o. w Warszawie - ISE oraz Krajowej Agencji Poszanowania Energii - KAPĘ i Warszawskiego Instytutu Studiów Ekonomicznych - WISE).
   
   Hard coal in Poland's energy policy
   
   KEY WORDS: hard coal, energy security, energy policy, electricity
   
   The objective of this paper is to analyse the role of hard coal in Polish energy policy. Hard coal plays a key role in the energy sector in Poland . The paper refers to government documents relevant to the role of hard coal in the national energy policy. Demand for this fuel projected in the energy policy of 2009 was compared with current data. The analysis shows the unique role of this energy source, with comparisons made, for example, of the share hard coal represents in Poland's energy carriers. Coal resources and their role in electricity generation over the past years were analysed as well. One can observe a gradual decrease in the use of hard coal, together with an increase in the consumption of brown coal or lignite. For comparison purposes, the paper analyses the interest in this fuel shown by energy sectors in countries such as the UK and Germany . Unlike the tendencies in Poland , the use of hard coal is growing in these countries. Further, the paper underlines that the management of hard coal has significant effects on Poland's energy security. Finally, the role of hard coal in domestic electricity generation until 2050 is described on the basis of expert forecasts prepared during the past year (IGSMiE PAN-AGH-ISE, the Mineral &Energy Economy Research Institute of the Polish Academy of Sciences - University of Science and Technology - the Energy Studies Institute, and WISE-KAPE).

2. Gawlik L., Lorenz U.
   
   Ile węgla kamiennego dla energetyki?
   
   Słowa kluczowe: węgiel energetyczny, prognozy, podaż, popyt, scenariusze
   
   W artykule przeprowadzono analizę zapotrzebowania na węgiel dla sektora energii w Polsce w perspektywie 2050 roku. Przedstawiono kilka scenariuszy badawczych, w których założono różne warunki w zakresie rozwoju energetyki jądrowej, gazowej oraz dostępności technologii wychwytu i sekwestracji ditlenku węgla, przy określonym poziomie zapotrzebowania na energię elektryczną, cenach uprawnień do emisji CO₂ oraz wymaganego udziału produkcji energii ze źródeł odnawialnych. Uzyskane wyniki określają poziom zapotrzebowania na węgiel energetyczny przy różnych kierunkach przyszłego rozwoju polskiego sektora elektroenergetyki. Poddano ocenie plany rozwojowe górnictwa węgla kamiennego stwierdzając, że do 2020 roku niezbędne będzie ograniczenie wielkości wydobycia o około 13 min ton węgla energetycznego. W zależności od kierunku rozwoju sektora elektroenergetycznego, zapotrzebowanie na węgiel może ulegać sukcesywnej redukcji (rozwój energetyki gazowej), ale jeśli rozwój technologii CCS pozwoli na jej implementację w polskich elektrowniach węglowych, w 2040 roku zapotrze­bowanie na polski węgiel energetyczny może osiągnąć poziom 62-70 mln ton. Podkreślono, że trudna sytuacja finansowa górnictwa wymusza działania restrukturyzacyjne, których efektem musi być ograniczenie wydobycia i obniżenie kosztów produkcji węgla. Rea­lizacja planów inwestycyjnych budowy nowych kopalń powinna być poprzedzona dogłębną analizą, uwzględniającą zmieniające się uwarunkowania rynkowe.
   
   How much steam coal for the power sector?
   
   KEY WORDS: steam coal, forecasts, supply, demand, scenarios
   
   This article analyzes the demand for coal in the Polish energy sector in the long term perspective (until 2050). It outlines several scenarios in which different conditions were assumed in the development of nuclear energy, gas-fired energy, and the availability of technology for sequestration and storage of carbon dioxide. These scenarios also assumed a certain level of demand for electricity, certain prices for CO₂ emission allowances, and a required share of energy from renewable sources. The results indicate the levels of demand for steam coal depending on the direction of the future development of the Polish energy sector.
   This analysis examined developmental plans for coal mining, noting that it will be necessary to decrease the output of steam coal by around 13 million tonnes by 2020. Depending on developments in the heat and power sector, the demand for coal may undergo gradual reduction (development of gas-based power); but if the development of CCS technology will allow its implementation in Polish coal-based power plants, the demand for Polish coal may reach 62-70 million tonnes in 2040.
   It is emphasized that a difficult financial situation is forcing mining restructuring activities, the result of which should be the reduction of production levels accompanied with decreased costs of coal production. Furthermore, investments in new mine constructions should be preceded by a thorough analysis taking into account changing market conditions.

3. Bednorz J.
   
   Prognozowany udział węgla kamiennego w polityce energetycznej Polski w perspektywie długoterminowej - przegląd wybranych analiz
   
   Słowa kluczowe: węgiel, perspektywy, analizy, gospodarka, ekologia
   
   Polityka energetyczna to bez wątpienia jedno z najważniejszych zagadnień dotyczących sfery polityki, biznesu oraz aspektów społecznych. Obecna, zdeterminowana przez węgiel ka­mienny będzie musiała ulec modyfikacji. W założeniach polskiej polityki energetycznej do roku 2030 przewidywany jest wzrost konsumpcji energii finalnej, a więc i zużycia surowców ener­getycznych. Nasuwa się pytanie: czy surowiec ten będzie wyeliminowany ze struktury wy­twarzania, czy jedynie zmniejszona zostanie jego rola i jak będzie ona znacząca. O ważkości tej tematyki świadczy mnogość opracowań, raportów czy analiz przeprowadzonych przez orga­nizacje rządowe, biznesowe oraz pozarządowe. Wśród prezentowanych analiz zdecydowana większość podkreśla znaczącą rolę węgla kamiennego jako podstawowego nośnika energii. Jednakże zmieniają się proporcje jego wykorzystania jako surowca energetycznego. W nie­których prezentowanych opracowaniach wzrasta rola odnawialnych źródeł energii i energetyki atomowej. Te dwa czynniki wpływają na procentowy spadek partycypacji węgla w bilansie energetycznym Polski. Jednocześnie podkreślana jest konieczność większego zróżnicowania miksu energetycznego, zwracając zarazem uwagę na niebezpieczeństwo wzrostu uzależnienia się od importu paliw. Ponadto wśród opracowań zwracana jest uwaga na zagrożenie dla polskiej energetyki i gospodarki płynące z zaostrzenia unijnej polityki klimatycznej. Przedstawione zostały analizy zwolenników oraz przeciwników węgla kamiennego w perspektywie średnio- i długookresowej.
   
   The projected share of coal in Polish energy policy in the long term perspective - a review of selected studies
   
   KEYWORDS: coal, perspective, analysis, economy, ecology
   
   Energy policy is without a doubt one of the most important issues concerning the spheres of politics, business, and society. In the near future, the portion of energy production derived from coal will have to be adjusted. It is assumed by Polish energy policy until 2030 that there will be an increase in the consumption of final energy, and thus in the consumption of energy sources. This begs the question of whether or not this raw material will be eliminated from the structure of production or merely reduced, and how significant any reduction will be. The weight of evidence related to this subject is provided by a multitude of studies, reports, and analyses carried out by government organizations, businesses, and NGOs. The vast majority of these analyses emphasize a significant role for coal as the primary energy carrier. However, the proportions of its use as an energy source are changing. In some studies, the role of renewable energy and nuclear energy is increased. These two factors affect the percentage decrease in the participation of coal in the energy balance of Poland . At the same time, the need for greater diversification of the energy mix is emphasized, while paying attention to the danger of increased dependence on imported fuels. Moreover, among the papers reviewed, attention is turned to the threat to the Polish energy sector and economy posed by tightening of the EU's climate policy. This article thus presents the analyses of both supporters and opponents of coal in the medium and long term.

4. Grudziński Z., Stala-Szlugaj K.
   
   Pozycja węgla kamiennego w bilansie paliw i energii w kraju
   
   Słowa kluczowe: pozyskanie i zużycie paliw pierwotnych, bilans paliw i energii
   
   W artykule omówiono pozycję węgla kamiennego w bilansie paliw i energii w latach 2007-2012. Węgiel odgrywa podstawową rolę w zaspokojeniu potrzeb energetycznych przez krajową gospodarkę. Udział paliw stałych w pozyskaniu energii pierwotnej w omawianych latach zmniejszył się o około 2% i wyniósł w 2012 roku 87%. Natomiast w zużyciu obniżył się o 7% i był to efekt związany ze spadkiem wykorzystania węgla koksowego o 13% i węgla energetycznego o 11%. W zużyciu węgla kamiennego w Polsce dominują jednostki energetyki, które zużywają ponad 60% węgla. W ostatnich latach obserwowany jest wzrost zużycia węgla przez sektor drobnych odbiorców. Z węgla kamiennego produkuje się prawie 50% energii elektrycznej i jest to spadek o 9% w stosunku do 2007 roku. Z porównania pozyskania i zużycia energii pierwotnej wynika, że Polska jest per saldo importerem energii. Nadwyżka zużycia nad pozyskaniem paliw pierwotnych w omawianych latach kształtowała się na poziomie około 1000-1400 PJ, tj. około 25-33%. W przypadku tylko paliw stałych sytuację mamy odwrotną - podaż paliw jest wyższa o około 10-12% od zużycia.
   
   The role of hard coal in Polish fuel and energy balance
   
   KEY WORDS: production and consumption of primary fuels, fuel and energy balance
   
   This article describes the role of hard coal in the fuel and energy balance of Poland from 2007-2012. Coal plays a fundamental role in meeting the energy needs of the Polish economy. The share of solid fuels in primary energy production during these years decreased by approximately 2%, amounting to an 87% share in 2012. The consumption decreased by 7%, which can be attributed to the decline in the use of hard coal by 13% and steam coal by 11%. Coal consumption in Poland is dominated by the power sector, which uses more than 60% of the coal consumed. In recent years, there has been an increase in coal consumption by domestic customers. Hard coal is responsible for nearly 50% of the generation of electricity, though this decreased by 9% when compared to 2007. A comparison of acquisition and primary energy consumption shows that Poland is a net importer of primary energy. The surplus level of consumption exceeded production of primary fuels in the years in question by approximately 1000-1400 PJ, or by about 25-33%. In the case of solid fuels, the situation is reversed; the supply of fuels is higher by about 10-12% when compared to consumption.

5. Kasztelewicz Z.
   
   Doktryna energetyczna Polski na I połowie XXI wieku
   
   Słowa kluczowe: energia elektryczna, doktryna energetyczna, rozwój krajowej energetyki, energe­tyka konwencjonalna, odnawialne źródła energii
   
   Obecna polityka energetyczna Polski jest zbiorem różnych celów przy braku jednej doktryny górniczo-energetycznęj opartej na krajowych uwarunkowaniach społeczno-gospodarczych wypracowanych w ostatnich dekadach. Obecna sytuacja polityczna i gospodarcza Europy po wydarzeniach Rosja-Ukraina-Europa nie pozostawiła żadnych złudzeń, że każdy kraj Europy w pierwszej kolejności dba o własne interesy, a w drugiej kolejności zaczyna myśleć o interesach globalnych. Nasz kraj winien wyciągnąć strategiczne wnioski z tej sytuacji i zacząć dbać w pierwszej kolejności o interes Polski, a interes globalny mieć w dalszej kolejności. Powinna zostać jednoznacznie określona nowa doktryna ekologiczna UE - limity emisji np. CO₂ dotyczą w skali całej Unii Europejskiej a nie każdego kraju, w tym Polski. Nie można karać kraju za historyczne uwarunkowania gospodarcze. Polska winna jednoznacznie wypracować własną doktrynę energetyczną opartą w pierwszej kolejności na energetyce węglowej w powiązaniu z energetyką odnawialną opartą na zasadach rynkowych. W doktrynie winna zostać określona polityka surowcowa kraju ujmująca informacje, jakie zasoby energetyczne będą wykorzystywane w następnych dekadach XXI wieku. W przypadku złóż węgla kamiennego i brunatnego państwo winno określić listę złóż i zabezpieczyć je dla przyszłego zagospodarowania przed ich bloko­waniem, a mieszkańcom tych terenów zapewnić w określonym czasie godziwą rekompensatę za wywłaszczenia oraz określić korzyści ze współistnienia z przemysłem. Artykuł proponuje za­łożenia dla opracowania i wdrożenia strategicznej doktryny energetycznej naszego kraju na I połowę XXI wieku.
   
   Polish energy doctrine for the first half of the 21st Century
   
   KEY WORDS: electric energy, energy doctrine, development of domestic power engineering, conventional power engineering, renewable energy sources
   
   Current energy policy in Poland is rooted in a variety of purposes, having no single mining-energy doctrine based on the national socio-economic conditions which have developed in recent decades. The political and economic situation of Europe in light of Ukraine-Russia-Europe incidents leaves no doubt that every country of Europe cares firstly about its own interests, and secondarily about global interests. Poland should thus draw a strategic conclusion from this situation and concern itself firstly with Polish interests, while keeping global interests in the background. A new, clear energy doctrine should be developed, for example, regarding EU emissions limits, with CO₂ levels considered for the European Union as a whole and not every country separately, including Poland . Poland should create its own mining-energy doctrine based firstly on coal power engineering in combination with economically viable renewable energy. A country cannot be punished for its historical economic conditions. This paper proposes assumptions for the development and implementation of strategic energy doctrine for Poland for the first half of the 21st Century.

6. Sobolewski A., Strugała A.
   
   Proces wdrażania nowych technologii na przykładzie ciśnieniowego zgazowania węgla opracowanego w ramach Projektu Strategicznego NCBR
   
   Słowa kluczowe: węgiel, zgazowanie, nowe technologie, proces wdrażania
   
   Wdrażanie nowych technologii odbywać się może w różny sposób. Najniższe koszty badań rozwojowych a zarazem najmniejsze ryzyko inwestycyjne gwarantuje stopniowy rozwój nowej technologii oparty na jej testowaniu w instalacjach wielkolaboratoryjnych, pilotowych, demonstracyjnych oraz ostatecznej weryfikacji w skali prototypowej instalacji przemysłowej. Taki model rozwoju nowych technologii preferowany jest w takich krajach jak Niemcy czy Japonia. Opierając się na informacjach literaturowych a także doświadczeniach własnych, autorzy zaprezentowali propozycję drogi rozwoju technologii ciśnieniowego zgazowania węgla w re­aktorze z cyrkulującym złożem fluidalnym przy wykorzystaniu do tego celu ditlenku węgla. Wyróżnili 9 specyficznych etapów tego rozwoju i odpowiadające im poziomy gotowości roz­wijanej technologii. Podali też aktualny poziom gotowości technologii ciśnieniowego zgazowania węgla rozwijanej w ramach Strategicznego Programu NCBR oraz określili warunki dalszego jej rozwoju.
   
   Process of implementing new technologies as exemplified by high pressure coal gasification developed within the framework of the NCBR Strategic Programme
   
   KEY WORDS: coal, gasification, new technologies, implementation process
   
   Implementation of new technologies can be conducted in different ways. The lowest cost of R&D and, at the same time, the lowest investment risk are guaranteed by gradual (step-by-step) development of a new technology based on its testing on a bench scale, pilot scale, demo scale, and on the final verification at a prototype commercial plant. Such a development model of new technologies is preferred in countries like Germany or Japan . On the basis of information available in existing documentation, as well as original analysis, this article presents a recommended path of development for the technology of high pressure coal gasification in a CFB reactor with the use of CO₂. The analysis distinguishes nine specific stages of that development and the corresponding readiness levels of the developed technology. Also presented is the current readiness level of the technology of high pressure coal gasification developed within the frame-work of the NCBR Strategic Programme, and the conditions for its further development.

7. Sołtysik M., Mucha-Kuś K.
   
   Tworzenie rynku gazu: ewolucja czy rewolucja?
   
   Słowa kluczowe: gaz ziemny, rynek gazu, tworzenie rynku, rozwój rynku, koopetycja
   
   Nieuchronność i sukcesywność wdrażania elementów wspólnotowej polityki energe­tycznej oraz pozostawiona w tym względzie krajom członkowskim swoboda realizacji celów, powinna przekładać się na działania uwzględniające specyfikę lokalnych rynków, tak aby w moż­liwie harmonijny sposób przeprowadzić procesy liberalizacyjne. Proces tworzenia i rozwoju rynku energii elektrycznej pozwolił na przestrzeni ostatnich kilkunastu lat, na zebranie do­świadczeń, które można wykorzystać przy tworzeniu ram i zasad funkcjonowania rynku gazu ziemnego. Osiąganie kamieni milowych w procesie uwalniania rynku gazu może być zatem następstwem wykorzystania sprawdzonych praktyk o ewolucyjnym i sukcesywnie wdrażanym charakterze, prowadzących w konsekwencji do akceptowalnych biznesowo i społecznie zmian. Może być jednak także efektem rozstrzygnięć na drodze niekonsultowanych społecznie i sek­torowe arbitralnych decyzji administracyjnych, nie mających odpowiedniej legitymacji bizne­sowej. Ewolucja strategii zarządzania pozwala na identyfikację ąuasioptymalnych mechaniz­mów, dających zainteresowanym stronom procesu liberalizacji komfort w realizacji zarówno ich indywidualnych celów, jak i uzyskania efektu na poziomie wspólnym. W referacie opisane zostaną wybrane determinanty rynku gazu w tym w szczególności charakterystyka: (i) tworzenia ram prawnych i regulacyjnych funkcjonowania rynku, (ii) jego uczestników, a także (iii) prak­tycznych efektów zmian wdrażanych na drodze ewolucyjnej i rewolucyjnej.
   
   Gas market creation - evolution or revolution?
   
   KEY WORDS: gas, gas market, market creation, market development, coopetition
   
   The inevitability and gradual implementation of elements of EU energy policy, together with the freedom of the method of use by member states to achieve the policy's objectives, should be translated into actions to address the specific circumstances of local markets. The aim is to carry out the liberalization processes in the way most harmonious to society. The process of the creation and development of the energy market over the last several years has made it possible to gather broad ranging experience which can be used in developing the framework and principles of the functioning of the gas market. The achievement of milestones in the process of liberating the gas market may, therefore, be a consequence of the use of evolutionary or gradually implemented best practices leading to acceptable changes. Market changes may, however, also be the result of arbitrary administrative decisions without any social or energy sector consultations. The evolution of management strategies allows for the identification of "quasi-optimal" mechanisms giving interested parties the comfort of achieving both their individual goals as well as the common objectives. This paper describes the selected determinants of the gas market, in particular: (i) the creation of a legal and regulatory framework for the market, (ii) the characteristics of gas market participants, and (iii) the practical effects implemented through evolutionary and revolutionary changes.

8. Kosowski P.
   
   Wstępna ocena wpływu proponowanych zmian fiskalnych na opłacalnoości wydobycia gazu ziemnego ze złóż niekonwencjonalnych
   
   Słowa kluczowe: podatek węglowodorowy, niekonwencjonalne złoża gazu ziemnego, system podatkowy, opłacalność inwestycji, symulacja Monte Carlo
   
   W artykule przedstawiono próbę wstępnej oceny wpływu nowych regulacji fiskalnych na opłacalność wydobycia niekonwencjonalnego gazu ziemnego. W Polsce od 1 stycznia 2016 r. wprowadzony zostanie nowy system obciążeń fiskalnych dla przedsiębiorców zajmujących się eksploatacją węglowodorów, choć płatność tych podatków zostanie odroczona do 2020 roku. System będzie składał się z trzech podstawowych elementów: specjalnego podatku węglowo­dorowego, podatku od wydobycia niektórych kopalin oraz podatku dochodowego od osób prawnych.
   Ocenie poddano dwa warianty projektu wydobywczego: wariant I zakładający wydobycie w ciągu 6 lat 56 min m3 gazu ziemnego i wariant II, w którym przez 20 lat wydobyte zostanie 100 min m3 gazu. Na potrzeby analizy skonstruowano stochastyczny model ekonomiczny wykorzystujący metodę Monte Carlo.
   Rezultaty obliczeń pokazują, iż wpływ nowych regulacji podatkowych na opłacalność projektów wydobywczych będzie uzależniony od ich jakości. W przypadku wariantu I wpływ nowych uregulowań jest niewielki. W wariancie II, zakładającym większe wydobycie całkowite i dłuższy czas eksploatacji, negatywny wpływ nowych regulacji na efektywność ekonomiczną jest już wyraźny. Widoczny jest tutaj progresywny charakter zmian. Im bardziej udany jest projekt wydobywczy, tym większy wpływ nowego systemu obciążeń na jego opłacalność. W wariancie I średnia wartość NPV dla nowych regulacji wzrosła o 1,65%, a w drugim spadła o 14,10%. W przypadku nominalnej wartości zapłaconych podatków średnia dla wariantu I spadła o 0,36%, a w wariancie II wzrosła aż o 66,16%.
   
   Preliminary assessment of the impact of the proposed changes in the taxation system on the profitability of unconventional gas production
   
   KEY WORDS: hydrocarbon tax, unconyentional gas, tax system, profitability, Monte Carlo simulation
   
   This article presents an initial attempt to assess the impact of new regulations impacting the system of taxation on the profitability of unconventional gas production. The new system of fiscal burdens for entrepreneurs involved in the exploitation of hydrocarbons in Poland will be introduced from 1 January 2015, but payment of these taxes will be deferred to 2020. This fiscal system will consist of three basie elements - a special hydrocarbon tax, natural gas production tax, and corporate income tax (CIT).
   Two variants of an investment project were assessed - yariant I, duration time 6 years and total production of natural gas of 56 million cubic metres; and yariant II, duration time 20 years and total production of 100 million cubic metres of natural gas. A stochastic economic model was constructed using the Monte Carlo simulation to conduct the analysis.
   Results of the assessment show that the impact of the new tax regulations on the profitability of unconventional gas production projects will depend on their ąuality. In the case of yariant I, the impact of the new regulations is smali. For yariant II, where greater total production and duration time is assumed, the negative impact of the new regulations on economic efficiency is clearly yisible. The progressive nature of the proposed changes is apparent; the morę successful the production project, the greater the impact of the new tax system on its profitability. In yariant I, the ayerage net present yalue (NPY) for the123 new regulations increased by 1.65%, while for yariant Hit dropped by 14.10%. The nominał ayerage value of the fiscal burden for yariant I decreased by 0.36%, but for yariant II increased by as much as 66.16%.

9. Szeląg P.
   
   Prognozowanie generacji wiatrowej w kontekście gospodarowania zasobami energii
   
   Słowa kluczowe: energia wiatrowa, odnawialne źródła energii, prognozowanie, analiza skupień
   
   Z roku na rok przybywa nowych instalacji wytwarzających energię elektryczną z od­nawialnych źródeł energii. Zjawisko to, w różnym stopniu, dotyczy wszystkich rodzajów za­sobów odnawialnych, jednak najdynamiczniej rozwija się energetyka wiatrowa. Przyłączanie nowych farm wiatrowych do systemu elektroenergetycznego powoduje konieczność rozwiązania problemów związanych z pracą tych źródeł energii; do najważniejszych z nich należą: duża zmienność w czasie poziomu generowanej mocy oraz trudność w jej przewidywaniu. Od lat podejmowane są próby ograniczenia negatywnych skutków pracy elektrowni wiatrowych. Podej­mowanie działania początkowo skupiały się na przygotowywaniu kolejnych, coraz lepszych narzędzi prognostycznych dedykowanych elektrowniom wiatrowym. Obserwowane jest również przyspieszenie prac związanych z opracowywaniem technologii oraz budową instalacji magazy­nujących energię elektryczną. Celem autora jest połączenie tych dwóch nurtów i stworzenie dwóch narzędzi. Pierwszym z nich będzie model dający możliwość przygotowania możliwie najlepszej prognozy generacji mocy. Drugim, narzędzie wyznaczające optymalną pojemność magazynu, między innymi na podstawie informacji uzyskanych z modelu prognostycznego. W pracy tej przedstawiono działania związane z wykonaniem pierwszego narzędzia. Opisano proces filtracji danych pomiarowych oraz problemy z tym związane. Przedstawiono koncepcję modelu predykcyjnego. Scharakteryzowano etap uczenia modelu oraz wykonania prognozy mocy. Przedstawiono dokładności prognozy oraz sformułowano kolejne etapy pracy.
   
   Forecasting wind generation in the context of energy resources management
   
   KEY WORDS: wind energy, renewable energy sources, forecasting, cluster analysis
   
   From year to year, the number of new installations producing electricity from renewable energy sources increases. This phenomenon, to varying degrees, applies to all types of renewable resources, though the fastest growing is wind power. Connecting new wind farms to the power system necessitates solving the problems related to the work of these energy sources. The most important issues include the large variation in the level of power generated and the difficulty in predicting changes in the supply. For years, attempts have been made to reduce the negative factors, initially focusing on preparing new forecasting tools dedicated to wind farms. Also observable has been the acceleration of work associated with the development of the technology and the construction of electrical energy storage capacity. The objective of this study is the combination of these two trends and the development of two applicable tools. The first model will provide the opportunity to prepare the best possible forecast of power generation. The second will be a tool for defining the optimum storage capacity, inter alia, on the basis of information obtained from the forecasting model. This paper presents the activities related to the implementation of the first tool. It describes the process of filtering the measured data and the problems associated with it, and presents the concept of a predictive model. The learning phase of the model is outlined together with creating a forecast for power levels. Also shown is the accuracy of the forecasts, and formulation for the successive stages of work.

10. Ceran B.
    
    Charakterystyki eksploatacyjne stosu ogniw paliwowych typu PEMFC
    
    Słowa kluczowe: ogniwa paliwowe, charakterystyka zewnętrzna stosu, sprawność
    
    W artykule omówiono zasadę działania ogniwa paliwowego typu PEMFC (ang. Proton Exchange Membranę Fuel Celi). Scharakteryzowano różne typy ogniw paliwowych. Przed­stawiono charakterystykę zewnętrzną ogniwa paliwowego typu PEMFC oraz krzywą mocy. Opisano trzy obszary występujące w charakterystyce zewnętrznej związane ze stratami wy­stępującymi w ogniwie paliwowym: stratami aktywacyjnymi, stratami omowymi, stratami transportu masy. Przedstawiono wyniki badań symulacyjnych oraz doświadczalnych dla stosu ogniw paliwowych PEMFC. Dokonano analizy wpływu czynników, takich jak temperatura pracy ogniwa, przepłukiwanie anody (purching), ilość powietrza dostarczanego do katody na parametry pracy stosu ogniw PEMFC. Omówiono zarejestrowaną dynamikę pracy stosu ogniw PEMFC oraz oszacowano sprawność elektryczną badanego systemu ogniw paliwowych.
    
    Operational characteristics of PEM fuel cells
    
    KEY WORDS: fuel cells, the external characteristics of the stack, electric efficiency
    
    This paper presents the results of tests on a fuel cell system with a proton exchange polymer membrane (PEM), describing the principle of operation of the PEM fuel cell. The advantages and disadvantages of fuel cells are also described, along with a presentation of the various types of fuel cells. The paper presents an external characteristic of a fuel cell as well as the curve of power utilization has been presented. Three loss areas result from the external characteristics as follows: activation losses, ohm losses, and mass transport losses. Further, it is necessary to consider the influence of the temperature of a working cell. The external characteristic of a fuel cell stack were determined by measurements. The paper further examines the effect of purging the anode on the functioning of the stack, the dynamics of that functioning, the electrical efficiency of the stack, and the impact of the coefficient of excess air on the working of the stack.

11. Szczerbowski R.
    
    Modelowanie systemów energetycznych - charakterystyka wybranych modeli
    
    Słowa kluczowe: bezpieczeństwo energetyczne, mix energetyczny, polityka energetyczna, modelo­wanie systemów energetycznych
    
    Szereg zmian zachodzących w sektorze energetyki uzależnionych jest od wielu czyn­ników nie tylko technicznych i ekonomicznych, ale także społecznych i politycznych. Polski sektor energetyczny stoi obecnie przed poważnymi wyzwaniami. Wysokie zapotrzebowanie na energię finalną, nieadekwatny poziom infrastruktury wytwórczej i przesyłowej, uzależnienie od zewnętrznych dostaw gazu ziemnego i ropy naftowej oraz zobowiązania w zakresie ochrony klimatu powodują konieczność podjęcia zdecydowanych działań. W celu realizacji zadań prawi­dłowego funkcjonowania systemu energetycznego niezbędnym elementem jest proces ciągłej obserwacji i przewidywania zmian stanu systemu w różnych horyzontach czasowych. Złożoność problemów gospodarki paliwami i energią powoduje, że modele komputerowe są obecnie podsta­wowym narzędziem dla ich analiz. Decyzje dotyczące polityki energetycznej i ekologicznej wymagają wcześniejszych badań skutków, które można oszacować za pomocą wielu modeli.
    
    Modelling of energy systems - characteristics of selected models
    
    KEY WORDS: energy safety, energy mix, energy policy, energy systems modelling
    
    A number of changes occurring in the energy sector are dependent on factors not only related to technology and the economy, but also to social and political conditions. Presently, the Polish energy sector faces serious challenges. The high demand for final energy, the inadequate capacity of production and transfer infrastructure, the dependence on external gas and crude oil supplies, and the requirements to comply with climate and environmental protection mandates make it necessary to take serious actions. In order to achieve a correctly functioning energy system, a crucial element is to monitor and forecast instant changes in the state of the system over different time horizons. The complexity of fuels and energy systems development makes mathematical modeling the basic tool for their analyses. Decisions regarding energy or environmental policy regulation are always preceded by an impact assessment, which is an analysis performed using a variety of models.

12. Malko J.
    
    Studium przypadku: Europa - generacja, przesył, dystrybucja
    
    Słowa kluczowe: generacja, przesył, dystrybucja, rozwój, przemiany, Europa
    
    Sektor energii elektrycznej krajów europejskich znajduje się w fazie głębokich przemian i musi stawić czoło wyzwaniom, obejmującym zrównoważenie i niezawodność dostaw energii oraz wdrożenie działań integracyjnych w ramach wewnętrznego rynku, obejmującego 28 krajów UE i podlegającego procesom liberalizacji. Starzejący się majątek trwały, wymagający bądź wycofania, bądź też gruntownej modernizacji całej infrastruktury w obszarach generacji, przesyłu i dystrybucji, jest również objęty niezbędnymi działaniami w skali paneuropejskiej. W istocie bezpieczna, zrównoważona, dostępna i osiągalna energia elektryczna jest warunkiem rozwoju współczesnych społeczeństw, realizacji aspiracji obywateli oraz konkurencyjności ich prze­mysłów. Dla spełnienia założeń europejskiej polityki energetycznej i klimatycznej system elek­troenergetyczny musi podlegać procesowi szybkich i radykalnych transformacji, szczególnie w zakresie technologii, wykorzystujących zasoby odnawialne. W artykule - opierając się na specjalnej europejskiej edycji czasopisma IEEE Power&Energy - przedstawiono wielogłos opinii i wniosków, zaprezentowany w pięciu artykułach przewodnich tego magazynu.
    
    Generation, Transmission, and Distribution Case Study: Europe
    
    KEY WORDS: generation, transmission, distribution, development, transformation, Europe
    
    The special edition of IEEE Power and Energy Magazine (March/April 2014) is devoted to the unprecedented revolution in the European power sector, which is facing tremendous changes and challenges in improving its sustainability and the security of supply, including implementing the integration of the internal, E-28 energy market and its liberalization. Aging assets in need of decommissioning and upgrading the entire electrical power infrastructure (generation, transmission, and distribution) is also a considerable concern across the European energy landscape. Indeed, secure, sustainable, available, and affordable energy is fundamental to modern societies and to the wellbeing of citizens, in addition to industrial competitiveness.
    The European power system serves more than 500 million people - distributed over a large territory - with an annual consumption of over 3,000 TWh. The corresponding generation portfolio is still primarily composed of traditional plants using fossil, hydroelectric, and nuclear energy sources. Renewable energies are undergoing accelerated development with a significant share/penetration of wind energy. Total installed wind power in Europe was 106 GW at the end 2012, of which about 5 GW were from offshore sources. For solar photovoltaic (PV) energy, the installed capacity in the EU at the end of 2012 was close to 70 GW, representing about 68% of the world's installed PV capacity. The transmission and distribution infrastructure investments (for renewal and expansion including the accommodation of renewable energy sources and distributed generation) are expected to represent several hundreds of billions of euros by 2030. The current high-voltage transmission grid is made up of approximately 300,000 km of overhead lines and cables. It has historically been developed on a national basis, with a limited number of interconnections at the boundaries of neighboring countries initially built for security support via small energy exchanges, and not intended to support the open market. The recent opening and expansion of cross-border markets has drastically changed this situation, leading to a fast and continuous increase in cross-border exchanges and emphasizing the need for new infrastructure enabling better European market integration.
    Distribution grids at medium and low voltages cover about 5 million km of lines and cables, and are managed by about 5,000 distribution operators in all EU countries. In Europe , a large fraction of the PV and wind generation is connected at the distribution level, and this requires a major shift in the operation of distribution networks. To fulfil European climate and energy policies, the electrical system is expe-riencing a period of rapid and radical evolution focused on the development of renewable energies. The EU power grid can be a facilitator of the development of this new renewable portfolio through the harmonization of different energy sources and consumption patterns as well as through economies of scale; but it is facing major challenges in planning, developing, and deploying the appropriate technological solutions to respond to the political objectives and support the goal of a decarbonized and sustainable economy.

13. Zaporowski B.
    
    Kierunki rozwoju źródeł wytwórczych energii elektrycznej
    
    Słowa kluczowe: elektrownia, elektrociepłownia, efektywność energetyczna, efektywność ekonomiczna
    
    W pracy jest przedstawiona analiza perspektywicznych technologii wytwarzania energii elektrycznej oraz skojarzonego wytwarzania energii elektrycznej i ciepła dla polskiej elektro­energetyki. Analizę wykonano dla trzech grup źródeł wytwórczych: elektrowni systemowych, elektrociepłowni dużej i średniej mocy oraz elektrowni i elektrociepłowni małej mocy. Do analizy wybrano 18 technologii wytwórczych: blok parowy na parametry nadkrytyczne opalany węglem brunatnym, blok parowy na parametry nadkrytyczne opalany węglem kamiennym, blok gazowo--parowy opalany gazem ziemnym, blok jądrowy z reaktorem PWR, ciepłowniczy blok parowy na parametry nadkrytyczne opalany węglem kamiennym, ciepłowniczy blok gazowo-parowy z 3-ciśnieniowym kotłem odzysknicowym opalany gazem ziemnym, ciepłowniczy blok gazowo-parowy z 2-ciśnieniowym kotłem odzysknicowym opalany gazem ziemnym, ciepłowniczy blok parowy średniej mocy opalany biomasą, ciepłowniczy blok gazowo-parowy zintegrowany ze zgazowaniem biomasy, elektrownię wiatrową, elektrownię wodną małej mocy, elektrownię foto-woltaiczną, ciepłowniczy blok z silnikiem gazowym opalany gazem ziemnym, ciepłowniczy blok z turbiną gazową małej mocy pracującą w obiegu prostym opalany gazem ziemnym, ciepłowniczy blok ORC (Organie Rankine Cycle) opalany biomasą, ciepłowniczy blok parowy małej mocy opalany biomasą, ciepłowniczy blok z silnikiem gazowym zintegrowany z biologiczną konwersją biomasy oraz ciepłowniczy blok z silnikiem gazowym zintegrowany ze zgazowaniem biomasy. Dla poszczególnych technologii wyznaczono wielkości charakteryzujące ich efektywność ener­getyczną oraz, zdyskontowane na 2014 rok, koszty wytwarzania energii elektrycznej, z uwzględ­nieniem kosztów uprawnień do emisji CO₂.
    
    Development of electricity generation sources
    
    KEY WORDS: power plant, combined heat and power (CHP) plant, energy effectivenes, economic effectiveness
    
    The paper presents the analysis of perspective technologies of electricity generation and electricity and heat cogeneration for Polish electric industry. The analysis was made for three kinds of electricity generation sources: system power plants, large and medium scale combined heat and power (CHP) plants and small scale power plants and CHP plants. For analysis were chosen 18 following generation technologies: supercritical steam unit fired with brown coal, supercritical steam unit fired with hard coal, gas-steam unit fired with natural gas, nuclear power unit with PWR reactor, supercritical steam CHP unit fired with hard coal, gas-steam CHP unit with 3-pressure heat recovery generator (HRSG) fired with natural gas, gas-steam CHP unit with 2-pressure HRSG fired with natural gas, medium scale steam CHP unit fired with biomass, gas-steam CHP unit integrated with biomass gasification, wind power plant, small scale water power plant, photovoltaic plant, CHP unit with gas engine fired with natural gas, CHP unit with gas turbine, operating in simple cycle, fired with natural gas, ORC (Organic Ranking Cycle) CHP unit fired with biomass, small scale steam CHP unit fired with biomass, gas CHP unit integrated with biological conversion (fermentation process) and CHP unit with gas engine integrated with biomass gasification. For every particular generation technologies the quantities characterizing their energy effectiveness and unit electricity generation costs, with CO₂emission payment, discounted of 2014 year, were determined.

14. Kamiński J., Stós K.
    
    Aktualne uwarunkowania ekonomiczno-techniczne i formalno-prawne rozwoju przedsiębiorstwa kogeneracyjnego w Polsce
    
    Słowa kluczowe: przedsiębiorstwo energetyczne, elektrociepłownia, rozwój
    
    Niniejszy artykuł stanowi próbę kompleksowego podejścia do zidentyfikowania uwa­runkowań rozwoju przedsiębiorstwa z branży energetycznej w Polsce i jest odpowiedzią na wybiórcze podejście do poruszanych zagadnień w literaturze przedmiotu. W artykule zostały przedstawione uwarunkowania, mające decydujący wpływ na długoterminowy rozwój przedsię­biorstwa energetycznego na przykładzie elektrociepłowni. Autorzy wyróżnili i omówili uwarun­kowania formalno-prawne i ekonomiczno-techniczne. W ramach uwarunkowań ekonomicznych scharakteryzowali zagadnienia związane z popytem na ciepło i energię elektryczną, kwestię wpływu rosnącej efektywności energetycznej oraz sprawy związane z dostępnością oraz kosztami zakupu paliw. W grupie uwarunkowań formalno-prawnych przybliżyli kluczowe dokumenty i re­gulacje formalno-prawne wyznaczające ramy prowadzenia działalności energetycznej w Polsce. W ramach grupy uwarunkowań technicznych omówili czynniki wynikające z posiadanej infra­struktury technicznej i jej ograniczeń ze szczególnym zwróceniem uwagi na istotny problem bardzo zaawansowanego stopnia zużycia infrastruktury energetycznej.
    
    Current techno-economic and legal conditions affecting the development of a Combined Heat and Power Plant in Poland
    
    KEY WORDS: energy company, combined heat and power plant, development
    
    This article is an attempt at a comprehensive approach to identifying the determinants of business development in the energy sector in Poland , and is a response to selective approaches to the issues discussed in other works. The article evaluates factors that have a decisive impact on the long-term development of an energy company, considering the case study of a combined heat and power plant. This includes a review of economic, technical, and legal/regulatory conditions. In the context of economic conditions, the paper characterizes matters related to the demand for heat and electricity, the impact of increasing energy efficiency, and the availability and cost of fuels purchased. In the group of legal/regulatory conditions, key documents and regulations defining the legal framework for energy activities in Poland are described. Lastly, technical issues to be reviewed consider the existing infra-structure and its technical constraints, with special emphasis on the problem of obsolete energy sector infrastructure.

15. Kampa A., Jurdziak L.
    
    Wielowariantowa analiza opłacalności budowy źródła kogeneracyjnego opartego na technologii kotła wielopaliwowego
    
    Słowa kluczowe: opłacalność inwestycji, energetyka, kogeneracja, kocioł wielopaliwowy
    
    Przedstawiono wielowariantowa analizę opłacalności budowy elektrociepłowni z kot­łem wielopaliwowym. Dokonano porównania różnych scenariuszy i wariantów pracy elektrociep­łowni w zależności od zastosowanego miksu paliwowego w polskich warunkach. Opłacalność porównano metodami zdyskontowanych przepływów pieniężnych przy użyciu wartości zaktu­alizowanej netto (NPV) oraz wewnętrznej stopy zwrotu (IRR). Założenia zaczerpnięte zostały z analiz i prognoz rynkowych, danych historycznych, danych statystycznych oraz własnego doświadczenia autorów pracy. Jednym z problemów, który napotkano przy gromadzeniu danych były trudności pozyskania wiarygodnych danych wejściowych z jednego źródła. Przeprowadzono analizę opłacalności dla sześciu scenariuszy różniących się zastosowanym miksem paliwowym oraz podstawową technologią. Najbardziej opłacalnym paliwem dla scenariusza niskiego wzrostu cen węgla okazał się węgiel spalany w kotle monopaliwowym. Nieco gorsze wyniki dała biomasa i węgiel spalane w kotle wielopaliwowym w sekwencji pozwalającej na pełne wykorzystanie dopłat do produkcji "zielonej energii" (pierwsze 15 lat biomasa, potem węgiel). Scenariusz węglowy w kotle wielopaliwowym dał wynik NPV gorszy o około 50 min PLN z uwagi na wyższe koszty inwestycyjne. Współspalanie węgla i biomasy w tych samych proporcjach dało akcep­towalny rezultat. Najgorszy wynik osiągnięto dla spalania węgla w kotle monopaliwowym przy wysokim wzroście cen węgla. Rozwiązanie monopaliwowe okazało się więc zagrożone wysokim ryzykiem rynkowym. Rozwiązanie wielopaliwowe jest znacznie bardziej elastyczne i gwarantuje akceptowalną opłacalność dla różnych - nawet skrajnych scenariuszy. Możliwości elastycznej zmiany paliwa i przez to optymalnego dopasowania się do zmieniającej się sytuacji ekonomicznej i prawnej na rynku jest rozwiązaniem znacznie bezpieczniejszym.
    
    Multivariate analysis of the profitability of the construction of the cogeneration source based on a multifuel boiler technology
    
    KEY WORDS: return on investment, power industry, cogeneration, multi-fuel boiler
    
    The paper presents a multi-variant analysis of the profitability of CHP multi-fuel boiler. A comparison of different scenarios and options for power plant operation in Polish conditions, depending on the fuel mix used has been presented. Profitability based on DCFs methods has been compared using net present value (NPV) and internal rate of return (IRR). Assumptions have been derived from the analysis and market forecasts, historical data, statistical data, and the authors own experience. One of the problems that were encountered in the collection of data was the difficulty of obtaining reliable input data from a single source. The profitability analysis has been carried for 6 scenarios with usage of different fuel mix and basic technology. The most cost-effective fuel for the low coal price growth scenario was the coal burned in the mono-fuel boiler. Slightly worse results gave biomass and coal burned in the multi-fuel boiler in a sequence that allows the full use of subsidies for the production of "green energy" (first 15 years only biomass, then only coal). The coal scenario in multi-fuel boiler gave the NPV result worse by about 50 million PLN due to higher investment costs. Co-firing of coal and biomass in the same proportions gave a decent result. The worst result was achieved for the combustion of coal in the mono-fuel boiler with the high coal prices growth scenario. The mono-fuel solution turned out to be highly exposed to market risk. Multi-fuel solution is much more flexible and ensures a decent cost-effectiveness for different - even extreme scenarios. The possibility of flexible fuel change and therefore optimal adaptation to the changing economic and legal situation at the market is the significantly safer solution.

16. Grzegorczyk L.
    
    Mikroinstalacje - regulacje i uwarunkowania w perspektywie krajowej energetyki prosumenckiej
    
    Słowa kluczowe: źródła rozproszone, prosument, odnawialne źródła energii
    
    Artykuł wypełnia lukę dotyczącą polskiej energetyki związanej z mikroinstalacjami oraz energetyką prosumencką. Opisuje potencjał, który tkwi w mikroinstalacjach opartych na odna­wialnych źródłach energii, a także wskazuje na warunki, które powinny być spełnione, aby aktywizować szybki rozwój mikroinstalacji oraz energetyki prosumenckiej w kraju. W prezentowanym artykule przedstawiono obecny stan mikroinstalacji odnawialnych źródeł energii wraz z realną ścieżką ich rozwoju w perspektywie polskiej gospodarki oraz budowy ener­getyki prosumenckiej. Krytyczna analiza regulacji prawnych związanych z mikroinstalacjami pozwoliła obiektywnie ocenić drogę legislacyjną, którą musi przejść inwestor zamierzający zainwestować w odnawialne źródła energii. Jednocześnie podkreślono, że niedokończone działa­nia na rzecz całkowitego odblokowania niewykorzystanego potencjału mikroinstalacji odna­wialnych źródeł energii będą podstawą do budowy energetyki prosumenckiej w kraju. Dodatkowo omówiono istotny wpływ mikrogeneracji w perspektywie rozwoju gospodarczego Polski, a także możliwość pokazania nowych kierunków związanych z instalacjami OZE i energetyką prosu­mencką. Ponadto w artykule przedstawiono wpływ decyzji dotyczących rozwoju mikrogeneracji na realizację strategicznych celów społeczno-ekonomicznych Polski.
    
    Microinstallations - regulations and conditions from the perspective of national prosumer energy
    
    KEY WORDS: energy sources, prosumer, renewable source of energy
    
    This article fills a gap in the information available about the Polish energy sector related to microinstallations and "prosumer" energy. It describes the potential that lies in microinstallations based on renewable energy sources, and indicates conditions that must be met to enable the rapid development of microinstallations and prosumer energy options in the country.
    The article presents the current state of microinstallations of renewable energy sources, along with the real path of growth in the Polish economy and the development of energy prosumers. Critical analysis of legal regulations related to microinstallations has made it possible to objectively evaluate the legislative requirements that must be met by an investor wishing to invest in renewable energy sources. At the same time, it is stressed that following through with as yet incomplete steps to unlock the untapped potential of microinstallations of renewable energy sources will be the basis for the development of a prosumer energy approach in the country. The article emphasizes how all decisions concerning the development of microgeneration can significantly affect the implementation of the strategic, social, and economic objectives of Poland .

17. Dołęga W.
    
    Identyfikacja ograniczeń sieciowych infrastruktury elektroenergetycznej
    
    Słowa kluczowe: identyfikacja, infrastruktura elektroenergetyczna, ograniczenia sieciowe
    
    W artykule dokonano identyfikacji ograniczeń sieciowych infrastruktury elektroener­getycznej. Przeanalizowano różnorodne ograniczenia wynikające z warunków obciążeniowych elementów sieci elektroenergetycznej, ze stabilności napięciowej, z warunków zwarciowych, z warunków równowagi dynamicznej i statycznej, z zakresu regulacji wtórnej oraz z wymagań dotyczących pewności zasilania obszarów wokół elektrowni. Ograniczenia wynikające z wa­runków obciążeniowych elementów sieci elektroenergetycznej stanowią największą i najbardziej złożoną grupę ograniczeń sieciowych. Wynikają z dopuszczalnej obciążalności linii, która jest zależna od termicznej obciążalności przewodów oraz zwisów. W zależności od charakteru, mogą być nakładane na moc maksymalną lub minimalną generacji elektrowni i odnosić się do określonego stanu i/lub okresu pracy KSE. Ograniczenia wynikające ze stabilności napięciowej są związane ze stanem KSE oraz okresem czasu i dotyczą zwykle: grupy jednostek wytwórczych podłączonych do jednej rozdzielni w stacji, całej elektrowni lub grupy elektrowni. Wynikają głównie ze zbyt niskiego poziomu obciążenia linii przesyłowych w okresie letnim i braku wystarczającej liczby urządzeń do kompensacji generowanej przez nie mocy biernej pojem­nościowej. Ograniczenia wynikające z warunków zwarciowych wyznaczają maksymalną liczbę bloków elektrowni, pracujących na jednym systemie szyn przy zadanej konfiguracji pracy sieci. Ograniczenia te pojawiają się w sytuacji konieczności wyłączenia systemów szyn zbiorczych w stacjach elektroenergetycznych, w stanach remontowych lub awaryjnych. Ograniczenia wy­nikające z warunków równowagi dynamicznej i statycznej wyznaczają dla danej konfiguracji sieci pewną maksymalną liczbę bloków elektrowni, mogących jednocześnie oddawać moc do danej rozdzielni. Ograniczenia te obowiązują stale i są niezależne od: sezonu, dnia i pory dnia. Ograniczenia wynikające z zakresu regulacji wtórnej wprowadzają maksymalną liczbę jednostek pracujących na jednym systemie szyn i muszą być kontrolowane zarówno na etapie planowania, jak i na etapie prowadzenia ruchu sieci. Ograniczenia wynikające z wymagań dotyczących pewności zasilania obszarów wokół elektrowni określają pewną minimalną wartość generacji lub minimalną liczbę pracujących jednostek, wymaganych ze względu na pewność zasilania lokalnych odbiorców.
    W artykule przedstawiono charakterystykę i omówiono szeroko wspomniane rodzaje ograniczeń sieciowych występujących obecnie w KSE. Mają one zasadniczy wpływ zarówno na obecne funkcjonowanie KSE jak i procesy: prowadzenia ruchu, planowania pracy i planowania roz­woju KSE.
    
    Identification of network constraints in the national electric power infrastructure
    
    KEY WORDS: identification, electric power infrastructure, network constraints
    
    This paper identifies the network constraints affecting Poland's electric power infrastructure. Diverse constraints are analysed which result from the load conditions of electrical power network elements, voltage stability, short-circuit conditions, dynamic and static balance conditions, the range of secondary control, as well as the requirements of supply certainty for areas around power plants. Constraints which result from the load conditions of the electrical power network elements represent the most numerous and complex group of network constraints. These stem from the permissible current-carrying capacity of the lines, which depends on the thermal capacity of conductors and sags. They can impact the maximum and minimum power of generation, and have definite effects on state and/or National Electric Power System (NEPS) periods of operation. Constraints which result from voltage stability are connected with the state of the NEPS as well as the time period, and usually concern the group of generation units connected to one switching station, whole power plants, or groups of power plants. They result mainly from too low a level of transmission line load in the summer period and a shortage of a sufficient number of devices for capacitive reactive power compensation. Constraints which result from short-circuit conditions determine the maximum number of power units connected with one busbar system during a definite configuration of network operation. They appear in situations where the busbar systems in power substations are switched off during maintenance and emergency conditions. Constraints which result from dynamic and static balance conditions determine for a given network configuration a certain maximum number of power units which can be connected to a given switching station and generate electricity at the same time. These constraints are always operative and independent of the season, day, and hour of the day. Constraints which result from the range of secondary control determine the maximum number of units that can be operated on one busbar system, and must be inspected both during the planning stage and during the operational stage. Constraints which result from the requirements of supply certainty for areas around power plants define a certain minimum value of generation or minimum number of operated power units required for supply certainty for local users. Network constraints presently existing in the NEPS have a fundamental influence on both the present functioning of the NEPS and on future operational and expansion planning.

18. Maciejewski Z.
    
    Wpływ linii przesyłowych prądu przemiennego na efektywność systemu elektroenergetycznego
    
    Słowa kluczowe: system elektroenergetyczny, linia elektroenergetyczna, przewody wiązkowe, prąd przemienny, przesył mocy, efektywność energetyczna
    
    Najważniejszymi parametrami, które charakteryzują linie elektroenergetyczne prądu przemiennego są: rezystancja i reaktancja (elementy szeregowe) oraz konduktancja i susceptancja (elementy równoległe). W liniach wysokich napięć rezystancje i konduktancje są małe w od­niesieniu do reaktancji i susceptancji, dlatego mogą nie być brane pod uwagę. Przewód wiązkowy, tworzący jedną fazę linii, składa się z dwóch, trzech, czterech lub większej liczby przewodów utrzymywanych w stałych odległościach od siebie.
    W pracy podano podstawowe zależności wyznaczające reaktancję i susceptancję jednostkową linii elektroenergetycznej. Wyprowadzono wzory określające wpływ przewodów wiązkowych na zmianę wartości tych parametrów. Na tej podstawie przedstawiono szczegółowe wartości zmian reaktancji i susceptancji w zależności od liczby przewodów w wiązce dla linii 400 kV krajowego systemu elektroenergetycznego. Wykazano możliwość zwiększenia zdolności przesyłowych linii elektroenergetycznych ze wzrostem liczby przewodów w wiązce. Wskazano na dodatkowy korzystny wpływ przewodów wiązkowych na efektywność pracy systemu elektroenergetycznego. Dotyczy to w szczególności zwiększenia zapasu stabilności, zmniejszenia strat przesyłu i strat napięcia, zwiększenia mocy naturalnej linii oraz zmniejszenia strat ulotu linii. Zmniejszenie ulotu z przewodów wiązkowych wpływa także korzystnie na obniżenie poziomu hałasu oraz zakłóceń radioelektrycznych wytwarzanych przez linie elektroenergetyczne, szczególnie w czasie złej pogody.
    
    Influence of transmission lines on efficiency of the power system
    
    KEY WORDS: power system, current line, bundled conductors, power transmission, efficiency of energy
    
    The most important parameters which characterize the lines of a power system are resistance, reactance (series elements), conductance, and susceptance (parallel elements). In the high voltage lines of a power grid, resistance and conductance are minor in reference to reactance, and susceptance, therefore, can be neglected. The bundled conductor, which creates one phase of the line, is made up of from one to four or more wires which have a constant distance between themselves.
    This paper presents the basic relations which describe the parameters of transmission lines, i.e. reactance and susceptance. It examines the influence of bundled conductors on the value of the lines" parameters. The ability to transmit for different values of line parameters are described for the 400 kV lines of the Polish power grid. It is shown that the transmission capability of the 400 kV lines increases when increasing the number of the bundled conductors. The analysis considers the influence of bundled conductors on the effectiveness of the power system. In particular, the concern is with increasing the stability, decreasing the loss of transmission and voltage, increasing the natural power of the lines, and decreasing the corona loss of transmission lines. Decreasing the loss from corona discharge for bundled conductors has an influence on decreasing the noise and interference with radio engineering coming from transmission lines, particularly during poor weather conditions.

19. Kudełko M., Kaszyński P.
    
    Wybrane implikacje zawodności rynku konkurencyjnego na przykładzie sektora energetycznego
    
    Słowa kluczowe: niekorzystne i korzystne efekty zewnętrzne, analiza kosztów i korzyści, badania modelowe, sektor energetyczny
    
    W artykule przedstawiono wybrane zagadnienia związane z pojęciem efektywności alokacyjnej i jej roli w podejmowaniu optymalnych decyzji ekonomicznych. Skupiono uwagę na ekonomicznych skutkach zawodności rynku w sytuacji występowania efektów zewnętrznych - zarówno negatywnych, jak i pozytywnych. Scharakteryzowano je od strony teoretycznej, ilu­strując konsekwencje ekonomiczne takiej sytuacji dla producentów (nadwyżka producentów), konsumentów (nadwyżka konsumentów) i otoczenia (koszty i korzyści zewnętrzne). Wskazano, że aby rynek dostarczał efektywny społecznie poziom produkcji, należy wprowadzić prawidłowo oszacowane subsydia dla producentów - w przypadku pozytywnych efektów zewnętrznych, albo podatek korygujący - w przypadku negatywnych efektów zewnętrznych. Ponadto, podano reguły decyzyjne, które są stosowane w analizie kosztów i korzyści - technice wspomagającej proces decyzyjny, podejmowany zarówno przez podmioty prywatne, jak i władzę publiczną. Wskazano szczególne przypadki ich stosowania w celu osiągnięcia efektywności alokacyjnej. Odstępstwem od ich stosowania jest realizacja postulatu osiągnięcia efektywności kosztowej, co jednak nie gwarantuje, że dany projekt, program lub polityka jest społecznie optymalna i pożądana. Te teoretyczne konsekwencje zawodności rynku znalazły swoje odbicie w przedstawionych obli­czeniach modelowych dotyczących rozwoju krajowej energetyki. Podstawą analityczną wyników jest matematyczny model równowagi cząstkowej. Do oszacowania wielkości kosztów i korzyści społecznych wykorzystano zmiany nadwyżek konsumentów i producentów. Udowodniono, że zastosowanie kryterium maksymalizacji dobrobytu prywatnego może prowadzić do rozwiązań nieoptymalnych społecznie. Internalizacja właściwie oszacowanych kosztów zewnętrznych, czyli włączenie ich do kryterium decyzyjnego w sektorze energetycznym, może znacząco zwiększyć poziom osiąganego dobrobytu społecznego.
    
    Selected implications of market failure - example from the energy sector
    
    KEY WORDS: Positive and negative external effects, cost-benefit analysis, modeling studies, energy sector
    
    This paper presents selected aspects of the effective allocation of resources, and examines the optimal decision making processes involved. The analysis focuses on the economic conseąuences of market failure within the context of external effects - bom negative and positive. These conseąuences are described by illustrating theoretical economic implications for the producers (producer surplus), consumers (consumer surplus), and the environment (external costs and benefits). It is recommended that in order to achieve an effective level of production, either subsidies - properly assessed - to producers (in the case of positive externalities) or a correcting tax (in the case of negative externalities) should be imposed. In addition, the paper provides decision rules that are used in a costs-benefit analysis - a decision support tool for the processes undertaken by bom private and public entities. Specific examples are described of the application of these rules in order to achieve allocation efficiency. An exception to their application concerns an aim to achieve cost efficiency, this however does not ensure that a particular project, program, or policy is socially efficient/optimal or desirable. These theoretical implications of a market's failure are depicted by a model analyzing the national power sector development. Consumer and producer surpluses were the basis for estimating social costs and benefits. The paper proves that the use of the private welfare criterion may imply socially inefficient solutions. Internalization of correctly estimated external costs (in the sense that they are included in the decision-making criteria in the energy sector) has the potential to significantly increase the level of social welfare.

20. Krzykowski M.
    
    Ochrona odbiorców wrażliwych energii elektrycznej i paliw gazowych - uwarunkowania prawne
    
    Słowa kluczowe: odbiorca wrażliwy, ubóstwo energetyczne, rynek energii, dodatek energetyczny, układ przedpłatowy
    
    W świetle danych statystycznych od 50-125 min odbiorców energii elektrycznej w Europie dotknięte jest ubóstwem energetycznym. Problem ten został dostrzeżony na poziomie Unii Europejskiej, co znalazło swoje odzwierciedlenie w postanowieniach min. dyrektywy 2009/72/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 13 lipca 2009 r. dotyczącej wspólnoto­wych zasad rynku wewnętrznego energii elektrycznej i uchylającej dyrektywę 2003/54/WE. Ze względu na charakter przytoczonego aktu prawnego państwom członkowskim pozostawiono swobodę w doborze środków służących realizacji celu określonego w dyrektywie. Toteż mecha­nizmy wsparcia odbiorców wrażliwych mogą przejawiać się np. w: zakazie wstrzymywania dostaw energii elektrycznej osobom, które uzyskały specjalny certyfikat (Słowenia), obowiązku poinformowania odpowiednich służb socjalnych przed wstrzymaniem dostaw energii (Holandia, Belgia, Szwecja), zakazie wstrzymywania dostaw odbiorcom przewlekle chorym korzystającym z aparatury medycznej (Irlandia) czy zakazie wstrzymywania dostaw energii w okresie jesienno-zimowym (Finlandia).
    Polski ustawodawca zdecydował się oprzeć krajowy program ochrony odbiorców wrażliwych na systemie zabezpieczenia społecznego (tzw. zryczałtowany dodatek energetyczny) uzupełnionym o środki służące obniżeniu płatności rachunków za energię (obowiązek instalacji przedpłatowych układów pomiarowo-rozliczeniowych).
    Celem opracowania jest próba oceny obowiązujących rozwiązań prawnych w zakresie ochrony odbiorcy wrażliwego na tle prawa Unii Europejskiej i Polski. Problematyka ta jest szczególnie aktualna w kontekście niedawno wprowadzonych zmian legislacyjnych, które przedmiotową kategorię odbiorcy implementowały do ustawodawstwa polskiego. Wobec powyższego artykuł pozwoliłby na wysunięcie pierwszych wniosków, co do skuteczności i adekwatności zastoso­wanych środków prawnych.
    
    Protection of vulnerable customers of electricity and gaseous fuels - legal conditions
    
    KEY WORDS: vulnerable customers, energy poverty, energy market, energy supplement, prepayment system
    
    Recent statistics indicate that about 50 million electricity customers in Europe are affected by energy poverty. The problem has been recognized at the EU level, resulting in Directive 2009/72/EC of the European Parliament and the Council from 13 July 2009 concerning common rules for the internal market in electricity, and repealing Directive 2003/54/EC. The nature of the old directive left member states free to choose measures to achieve the objective set in the directive. The support of vulnerable customers mechanisms was manifested, for example, in the prohibition of stopping the supply of electric energy to people who received a special certificate (Slovenia), the obligation to inform the relevant social services before stopping power supplies (Netherlands, Belgium, Sweden), and the prohibition of stopping supplies to customers chronically ill and of stopping the energy supply from autumn to winter (Finland). The Polish legislature decided to base the national program of protecting vulnerable customers on the social security system, supplemented by measures reducing costs of energy bills. The objective of this paper is to examine existing legal solutions for the protection of vulnerable customers in the context of the EU and Polish legal systems, with particular attention paid to the latest Polish legal changes.

21. Wojtkowska-Łodej G.
    
    Wyzwania klimatyczne i energetyczne a polityka Unii Europejskiej
    
    Słowa kluczowe: klimat, energia, polityka klimatyczna i energetyczna Unii Europejskiej
    
    Szczególnie aktywnym podmiotem w stosunkach międzynarodowych, podejmującym aktywne działania na rzecz przeciwdziałania ociepleniu klimatu jest Unia Europejska (UE), która zmierza w swojej strategii do utworzenia w perspektywie długoterminowej gospodarki nisko-emisyjnej. Stanowi to znaczące wyzwanie dla ugrupowania europejskiego, jak również dla państw członkowskich.
    W opracowaniu dokonano analizy wyzwań związanych ze zmianami klimatu i rosnącym zapo­trzebowaniem na energię oraz działań podejmowanych w ramach unijnej polityki energetycznej. Omówiono regulacje wynikające z prowadzonej przez Unię Europejską polityki energetycznej, ze szczególnym uwzględnieniem polityki klimatycznej. Zwrócono uwagę na zaangażowanie instytucji europejskich na arenie międzynarodowej w podejmowaniu działań na rzecz przeciw­działania ociepleniu klimatu, jak również podjęto próbę wskazania uwarunkowań wewnętrznych i zewnętrznych istotnych z punktu widzenia realnej możliwości wprowadzania celów polityki klimatycznej i energetycznej. Przedstawiono uwarunkowania wewnątrzunijne, wynikające ze zróżnicowanego poziomu rozwoju gospodarczego państw członkowskich, struktur ich gospoda­rek, posiadanych i wykorzystywanych zasobów surowców energetycznych, rosnącego uzależ­nienia od importu nośników energii, obserwowanego spowolnienia gospodarczego, oraz zmie­niające się otoczenie zewnętrzne mogące zakłócić stabilny rozwój gospodarki europejskiej w kierunku gospodarki niskoemisyjnej.
    
    Climate and Energy Challenges and the European Union's Policy
    
    KEY WORDS: climate, energy, energy and climate policy of the European Union
    
    The European Union is particularly active in the area of international relations when it comes to taking actions against climate warming. It claims to be working toward a low emission economy in the long-term. Such a strategy has proven to be a challenge both for the community asa whole and its Member States.
    This paper presents an analysis of the challenges presented by climate change and the growing demand for energy, as well as actions taken under the EU's energy policy. This includes commentary on the regulations of the European Union's energy policy, with a particular focus on climate policy and European institutions" commitment on the international scene to activities counteracting climate warming. Furthermore, an attempt is made to characterize both the internal and external conditions for the implementation of climate and energy policy.
    The internal conditions of the union which are described include a differentiation of the economic development of differing Member States and the structures of their economies, the varying amounts of energy resources possessed and used, the increasing import dependence of energy carriers, as well as economic slow-down. Based on this analysis, it is concluded that further changing external conditions might interfere with the European economy's stable development towards a low-emission economy.

22. Lelek Ł., Kulczycka J., Lewandowska A.
    
    Środowiskowa ocena prognozowanej struktury wytwarzania energii elektrycznej w Polsce do 2030 r.
    
    Słowa kluczowe: LCA, polityka energetyczna, energetyka, energia elektryczna, ocena środowiskowa
    
    Celem artykułu jest zaprezentowanie możliwości wykorzystania metody LCA (Life Cycle Assessment) do oceny skuteczności i efektywności realizacji polityki energetycznej w ob­szarze ochrony środowiska i innych działań strategicznych na szczeblu krajowym, regionalnym i lokalnym. W artykule omówiono znaczenie energii w badaniach LCA oraz dokonano charak­terystyki polskiego sektora energetycznego. Analiza polegała na określeniu oddziaływania na środowisko produkcji energii elektrycznej w Polsce zgodnie z różnymi scenariuszami (scenariusz bazowy struktura na rok 2012) oraz obliczeniu potencjalnego efektu ekologicznego dla zmian planowanych do wprowadzenia w polskim systemie energetycznym do 2030 roku. Do tych badań wykorzystano dane ogólne pochodzące z bazy danych Ecoinvent oraz udziały procentowe po­szczególnych nośników w strukturze produkcji energii elektrycznej. Aktualna oraz przyszła (2015-2030) struktura wytwarzania energii w Polsce została zamodelowana na podstawie danych statystycznych i założeń Polityki energetycznej Polski do 2030 roku. Wykonane analizy po­zwoliły na ocenę i weryfikację działań podjętych w polityce energetycznej kraju, a uznanych za niezbędne dla poprawy jakości środowiska (zwłaszcza w zakresie maksymalnej redukcji emisji gazów cieplarnianych), dzięki którym sektor ma stać się niskoemisyjny i bardziej konkurencyjny. Analiza bazująca na przyszłych założeniach programowych polskiej polityki energetycznej pozwoliła ocenić ich słuszność oraz wskazać obszary wymagające podjęcia szybkich działań naprawczych.
    
    Environmental assessment of forecasted structure of electricity generation in Poland until 2030
    
    KEY WORDS: LCA, energy policy, energy, electricity, environmental assessment
    
    The purpose of this article is to demonstrate the possibility of using the method of LCA (Life Cycle Assessment) to assess the effectiveness and efficiency of energy policy in the area of environmental protection and other strategic actions at national, regional, and local levels. The article examines the importance of energy in LCA studies and describes the characteristics of the Polish energy sector. The analysis determined the environmental impact of electricity production in Poland under different scenarios and calculated the potential environmental impacts of changes to be introduced in the Polish energy system by 2030. For this study, data from the general database Ecoinvent were used, while specific inputs were comprised of the percentages of individual carriers in the structure of electricity production. The current and future (2015-2030) structure of energy production in Poland has been modeled on the basis of the assumptions in Polish Energy Policy until 2030. This examination allowed for assessment and verification of the actions taken with respect to the energy policy of the country, considering the necessity for the improvement of environmental quality (especially in terms of the maximum reduction of green-house gas emissions), encouraging the sector to become low-carbon and more competitive. Analyzing the assumptions of future programming from the document Polish energy policy helped in the assessment of the accuracy of those assumptions and to identify areas requiring urgent remedial action.

23. Mazurkiewicz J.
    
    Wpływ polityki podatkowej państwa na ceny energii elektrycznej w krajach UE
    
    Słowa kluczowe: system podatkowy, podatki ekologiczne, ceny energii elektrycznej, ekologiczna reforma podatkowa
    
    Podatki ekologiczne obejmują grupę świadczeń pieniężnych na rzecz państwa, w których podstawą opodatkowania jest działanie wywierające udowodniony i negatywny wpływ na śro­dowisko. W ramach tej definicji i klasyfikowane są obciążenia nakładane na emisję zanieczyszczeń do środowiska, gospodarcze korzystanie ze środowiska oraz konsumpcję, w wyniku której powstają środowiskowe efekty zewnętrzne. Główną funkcją, jaką pełnią podatki ekologiczne, jest ograniczanie szkodliwego oddziaływania podmiotów gospodarczych na środowisko. Fakt opodatkowania energii i jej źródeł, a zatem dóbr, które nie posiadają substytutów lub ich substytucja wiąże się z ponoszeniem wysokich kosztów transakcyjnych sprawia, że podatki ekologiczne mogą również stawić stabilne źródło dochodów budżetowych. Artykuł stanowi analizę zmian zachodzących w systemach podatkowych krajów UE-27 w kon­tekście ich wpływu na ceny energii. Celem artykułu jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy wprowadzane w okresie kryzysu gospodarczego reformy podatkowe stanowiły istotny czynnik kształtujący zmiany poziomu cen energii elektrycznej dla gospodarstw domowych i przedsiębiorstw.
    Opracowanie składa się z trzech części. W pierwszej zaprezentowano istotę podatków ekolo­gicznych oraz scharakteryzowano główne funkcje, jakie pełnią one we współczesnej gospodarce. W drugiej części dokonano oceny zmian w systemach podatkowych państw członkowskich w latach 2008-2013, aby następnie w części trzeciej zanalizować wpływ tych zmian dla poziomu cen energii elektrycznej w krajach członkowskich UE.
    
    The impact of tax policy on electricity prices in the EU
    
    KEY WORDS: tax system, enyironmental taxes, electricity prices, ecological tax reform
    
    Environmental taxes constitute the payments to the state budget where the tax base is comprised of activities harmful to the emdronment. Taxes on emissions, economic use of the emdronment, as well as on consumption resulting in negative externalities are classified within the framework of this definition. The main purpose of emdronmental taxes is to reduce the negative impact upon the emdronment. However, due to the fact that energy and energy sources are non-substitutable goods, or their substitution reąuires high transaction costs, environmental taxes may form a stable source of budget revenues.
    This paper presents the changes to the tax systems in the EU-27 and their influence on electricity prices. The main objective is to examine if the tax modifications are driving the dynamics of the changes in electricity prices for domestic consumers and industry.
    The study consists of three essential parts. The first presents the issue of emdronmental taxes and characterizes the main function they perform in contemporary economics. The second part is an assessment of modifications to the tax systems in the EU-27 between 2008 and 2013. This then provides the basis for analyzing the relation between environmental taxes and electricity prices in the EU Member States in the third part of the paper.

24. Kinelski G.
    
    Marketing w przedsiębiorstwie energetycznym - wybrane aspekty z perspektywy rynku polskiego
    
    Słowa kluczowe: rynek energii, modele marketingowe, narzędzia marketingowe, wsparcie sprzedaży, marketing usług, satysfakcja klientów, lojalność klientów, marketing relacyjny.
    
    Artykuł dokonuje przeglądu zmian zachodzących od lat dziewięćdziesiątych na rynku energii w Polsce, w odniesieniu do modeli marketingowych stosowanych przez przedsiębiorstwa energetyczne. W treści przedstawiono wybrane modele marketingowe i narzędzia stosowane na rynku polskim od przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, w tym także analizę modelu marketingu relacyjnego, i różnice pomiędzy marketingiem produktu i marketingiem usług. Energia elektryczna - traktowana jako dobro społeczne - od kilkunastu lat jest w Polsce produktem, czyli obiektem wymiany handlowej: medium, które może być oferowane na rynku. Z tego też względu w artykule przedstawiono również aktualną analizę, model marketingu oraz jego narzędzia wykorzystywane aktualnie do wsparcia sprzedaży energii. Formę produktu dla energii elektrycznej wymusza na sektorze model rynku - dzięki trwającemu procesowi liberalizacji przesuwa się on ze sfery monopolistycznej dynamicznie w kierunku wolnego rynku. Przejście to płynnie wymusza także fazę oligopolu, czyli rynku wielkich graczy - artykuł podkreśla, że faza ta w Polsce została skrócona do minimum poprzez otwarcie rynku dla odbiorców instytucjonalnych w 2007 roku, co niesie ze sobą istotne konsekwencje. Mając na względzie fakt, że na rynku energetycznym działa obecnie około 400 podmiotów sprzedających energię publikacja zwraca uwagę, że około 25% z nich komercyjnie pozyskuje klientów i rozwija swoje bazy sprzedażowe, oferuje produkty i rozwija różne modele marketingu. Ma to szczególnie istotne znaczenie dla uczestników rynku energii w Polsce, jako że oczekuje on na pełne otwarcie w wymienionym segmencie. Artykuł konkluduje, że stosowanie elementów i modeli marketingu relacyjnego jest jak najbardziej uzasadnione - w szczególności na rozwiniętym rynku, jakim jest obszar energii elektrycznej dla przedsiębiorstw - znaczenie tych modeli dla konsumentów będzie w najbliższym czasie rosło. Należy podkreślić, że uwolnienie taryfowania energii dla
    
    Marketing of an Energy Company - Selected Aspects from the Perspective of the Polish Market
    
    KEY WORDS: energy market, marketing models, marketing tools, sales support, marketing services, electrical energy as a product, customer satisfaction, customer loyalty, relationship marketing
    
    This article provides an overview of changes in the Polish energy market in terms of the marketing models used by energy companies since the 1990s. It describes models and marketing tools applied in Poland , including an analysis of the relationship marketing model. The article also presents differences between product and service marketing.
    Electrical energy is regarded as a social good. For decades in Poland it has been a product, a subject of trade, a medium that can be offered on the market. Thanks to the ongoing liberalization process, electricity as a product is moving dynamically from the monopolistic sphere towards the free market. This transition is smoothly enforced through an oligopoly phase - a transition through a period of a limited number of suppliers. It is worth noting that this phase in Poland was shortened to a minimum by the opening of the market to institutional clients in 2007. At present, the Polish market features approximately 400 entities selling energy. These are the companies that have received concessions for the sale of electricity. It is estimated that about 25% of them acquire customers commercially, expanding their sales base, offering products, and developing various marketing models. This is significant for the players in the energy market in Poland since it has been awaiting a full opening. The national experiences clearly indicate that elements and models of relationship marketing are worth applying. This is especially useful in developed market segments such as electrical energy for businesses, and will increase the importance of these models for consumers in the near future. The release of energy tariffs for consumers will reinforce the importance of such tools as relationship building, loyalty programs, and personalized offers.

25. Orzechowska M., Kryzia D.
    
    Analiza SWOT wykorzystania gazu ziemnego w transporcie drogowym w Polsce
    
    Słowa kluczowe: CNG, LNG, LPG, gaz ziemny, analiza SWOT
    
    W artykule przedstawiono zagadnienia dotyczące wykorzystania gazu ziemnego w transporcie drogowym w Polsce. Wzrost liczby pojazdów w kraju, szczególnie w dużych aglomeracjach miejskich, stał się przyczyną ciągłego wzrostu emisji zanieczyszczeń. Autorzy pragną zwrócić szczególną uwagę na oddziaływanie sektora transportu drogowego na stan za­nieczyszczenia środowiska przyrodniczego. Mając na uwadze aspekty środowiskowe oraz ekonomiczne, wykonano analizę SWOT. Jest to narzędzie wspomagania decyzji, pozwalające na systematyczną analizę, dzięki której można rozpoznać oraz wskazać silne i słabe strony (Strengths & Weaknesses), a także istniejące i potencjalne szanse oraz zagrożenia (Opportunities & Threats). Dzięki identyfikacji tych cech możliwe jest szczegółowe przyjrzenie się sytuacji rozwoju sto­sowania gazu ziemnego w pojazdach. W pierwszej części artykułu opisano aspekty wykorzystania gazu ziemnego w postaci sprężonej (CNG - Compressed Natural Gas) oraz skroplonej (LNG -Liąuefied Natural Gas). Kolejno, dla celów porównawczych zwrócono również uwagę na naj­częściej wykorzystywane w krajowym transporcie alternatywne paliwo gazowe, jakim jest LPG {Liąuefied Petroleum Gas).
    
    SWOT analysis of natural gas used for road transportation in Poland
    
    KEY WORDS: CNG, LNG, LPG, natural gas, SWOT analysis
    
    This article describes issues concerning the use of natural gas in Polish road transportation. The increase in the number of vehicles in Poland , especially in large urban agglomerations, has resulted in constant growth in pollution emissions. The objective of this study is to draw attention to the problem of public transportation systems" influence on the pollution of the environment. Taking into account environmental and economic aspects, a SWOT analysis was performed. SWOT analysis is a decision support tool providing a systematic analysis which helps to identify strengths and weaknesses, as well as potential opportunities and threats. After determining these factors, it is possible to examine in detail the case of natural gas usage in vehicles. The first part of this article describes the aspects of the use of natural gas in two forms - compressed (CNG - Compressed Natural Gas) and liquefied (LNG - Liquefied Natural Gas). Next, in order to compare different fuels, the article analyzes the importance of the most popular gas fuel in the national transport system - the alternative fuel LPG (Liquefied Petroleum Gas).

26. Zarzycki R., Kobyłecki R., Kratofil M., Ścisłowska M., Pawłowski D., Bis Z.
    
    Analiza procesu odsiarczania spalin powstałych podczas oxy-spalania w warunkach przedpaleniska cyklonowego
    
    Słowa kluczowe: odsiarczanie spalin, przedpalenisko cyklonowe
    
    W artykule przedstawiono wyniki badań siarczanowania sorbentów wapniowych w at­mosferze syntetycznych spalin (suchych oraz zawierających parę wodną). Badania przepro­wadzone zostały w warunkach laboratoryjnych dla spalin syntetycznych o stężeniu S0₂ wy­noszącym 2000, 3000 i 4000 ppm, zawartości 0₂ w spalinach 5% oraz zawartości CO₂: 30 i 50%. Wybrane testy przeprowadzono także dodając do spalin parę wodną w ilości do 30%. Badania wykonano w temperaturze 750 i 850°C dla sorbentu o granulacji <50 urn. Podczas badań wykazano, że obecność pary wodnej w spalinach korzystnie zmienia warunki prowadzenia procesu, wpływając pozytywnie na ilość dwutlenku siarki zaabsorbowanego przez próbki sorbentu.
    
    Analysis of flue gas desulfurization during oxy combustion in a cyclone furnace
    
    KEY WORDS: desulfurization, cyclone furnace
    
    This article presents the results of a study of calcium sorbent sulfation in synthetic flue gas atmospheres, both dry as well as steam-containing. The tests were carried out under laboratory conditions for synthetic flue gases containing 2,000 ppm, 3,000 ppm, and 4,000 ppm of SO₂, 5% oxygen, and 30% or 50% of CO₂. Some selected tests were also performed with the addition of up to 30% vol. of steam to the flue gas. The studies were carried out at 750^oC and 850^oC for a sorbent particle size of <50 microns and purity (CaO content) of over 98%.
    The processes of sorbent sulfation at higher concentrations of CO₂ and SO₂ were different from "classical" sulfur capture in air since sorbent calcinations were limited and direct reaction between limestone and gaseous sulfur dioxide occurred. The study results also indicated that the presence of water steam in the flue gas positively affects the process conditions, thus contributing to the amount of sulfur dioxide absorbed by sorbent samples. However, too high a content of H₂O in the gas (over 15% vol.) was not desirable since it decreased the overall coal sulfation process.

27. Pierzyna P., Popczyk M.
    
    Odzysk odpadu energetycznego z metody mokrego odsiarczania spalin do likwidacji zbędnych wyrobisk górniczych
    
    Słowa kluczowe: górnictwo, podsadzka zestalana, doszczelnianie, odpady energetyczne, reagips
    
    Odzysk odpadów energetycznych przez górnictwo podziemne stanowi największą alter­natywę dla ich powierzchniowego składowania, co jest korzystne głównie z punktu widzenia ochrony środowiska naturalnego. W pracy podjęto temat oceny możliwości stosowania odpadu energetycznego, pochodzącego z metody mokrej odsiarczania, tzw. reagipsu z dodatkiem cementu w ilości 5, 10, 15 i 20% w podziemnych technologiach górniczych. Podstawę oceny stanowiła norma PN-G-11011 "Materiały do podsadzki zestalanej i doszczelniania zrobów zawałowych. Wymagania i badania". Wykonane mieszaniny charakteryzowały się wskaźnikami wodno-spoiwowymi w/s wynoszącymi 0,3, 0,4 i 0,5. Skład chemiczny badanego reagipsu przedstawiono w tabeli 3. Na podstawie przeprowadzonych badań właściwości fizykomechanicznych mieszanin reagipsu z cementem można stwierdzić, że:
    • rozlewność zmieniała się od 90 do 305 mm , przy czym jedyna mieszanina z udziałem 20% cementu o wskaźniku w/s = 0,3 wykazała konsystencję plastyczną (rys. 2);
    • gęstość kształtowała się w zakresie od 1513 do 1905 g/l (rys. 3);
    • ilość wody nadosadowej wynosiła od 0 do 19,4% (rys. 4);
    • czas tężenia zmieniał się od 10 do 29 godz. (rys. 5);
    • czas wiązania zmieniał się od 18 do 74 godz. (rys. 6);
    • wytrzymałość na ściskanie po 28 dniach kształtowała się od 0,25 do 4,98 MPa (rys. 7);
    • rozmakalność wynosiła od 3,4 do 38% (rys. 8).

    Jak wynika z analizy przeprowadzonych badań właściwości fizykomechanicznych można stwier­dzić, że wymagania normy PN-G 11011:1998 "Materiały do podsadzki zestalanej i doszczelniania zrobów zawałowych. Wymagania i badania" dla technologii:

    • podsadzki zestalanej spełniają tylko mieszaniny z dodatkiem 20% cementu o wskaźnikach w/s wynoszących 0,4 i 0,5,
    • doszczelniania zrobów zawałowych spełniają wszystkie mieszaniny z wyjątkiem mieszaniny z 20% udziałem cementu o wskaźniku w/s wynoszącym 0,3 ze względu na konsystencję plastyczną.
    
    Coal combustion products (CCP) recovery from wet flue gas desulphurization for mine workings abandonment
    
    KEY WORDS: mining, solidified backfill, gob grouting, coal combustion products, REA-gypsum
    
    The disposal of coal combustion products in underground mining is the most promising alternative to its surface storage. This paper presents an assessment of flue gas wet desulphurization byproduct (so-called REA-gypsum) mixed with 5, 10, 15, and 20% cement for use in underground mining technologies. For this assessment, the Polish standard PN-G-11011 "Materials for solidified backfill and gob grouting; Requirements and testing" was used. The water to solid (W/S) ratio of mixes was 0.3, 0.4, and 0.5. The chemical composition of REA-gypsum is presented in Table 3.
    Physicochemical tests of REA-gypsum mixtures with cement showed the following:
    • The spread test result was between 90 mm and 305 mm where only one mixture with 20% cement and a water to solid ratio = 0.3 had a plastic consistency (Fig. 2);
    • The density of mixtures ranged from 1,513 g/l to 1,905 g/l (Fig. 3);
    • The excess water was from 0% to 19.4% (Fig. 4);
    • Settling time was between 10 and 29 hours (Fig. 5);
    • Curing time was between 18 and 74 hours (Fig. 6);
    • The compressive strength after 28 days was from 0.25 MPa to 4.98 MPa (Fig. 7);
    • Soak resistance was from 3.4% to 38% (Fig. 8).

    The performed physicochemical tests show that the requirements of the standard PN-G-11011 Materials for solidified backfill and gob grouting; Requirements and testing:

    • For the solidified backfill technology were fulfilled for the mixture with 20% cement and a w/s ratio of 0.4 and 0.5
    • For the gob grouting technology were fulfilled by all the mixtures except the one with 20% cement and a W/S ratio of 0.3, due to the plastic consistency.

28. Burmistrz P., Czaplicki A., Czerski G., Kogut K., Janicki W., Kwaśniewski K., Żarczyński P.
    
    Analiza efektów powiązania technologii suchego chłodzenia koksu z podsuszaniem wsadu węglowego
    
    Słowa kluczowe: suche chłodzenie koksu, podsuszanie wsadu węglowego, koks, rachunek efek­tywności ekonomicznej
    
    Do największych wyzwań współczesnego koksownictwa należą wysokie wymagania stawiane jakości koksu oraz wzrastające w zakresie ochrony środowiska. Najlepsze rezultaty można osiągnąć, stosując działania kompleksowe np. skojarzenie technologii podsuszania wsadu z operacją suchego chłodzenia koksu. W pracy przedstawiono analizę efektów skojarzenia podsuszania wsadu węglowego z suchym chłodzeniem koksu. Rozpatrywano wariant bazowy produkcji koksu z wykorzystaniem suchego chłodzenia koksu oraz trzy warianty technologiczne skojarzenia podsuszania wsadu węglowego z suchym chłodzeniem koksu (podsuszanie prze­ponowe parą wodną w suszarce bębnowej, podsuszanie fluidalne spalinami ze spalania gazu koksowniczego, podsuszanie spalinami ze spalania gazu koksowniczego w wielo strumieniowej suszarce wirowej). Do oceny efektywności ekonomicznej analizowanych wariantów wykorzy­stano metodę zdyskontowanych przepływów pieniężnych. Dla analizowanych wariantów wy­znaczono wskaźniki IRR, NPV oraz NPVR, dokonano również analizy wrażliwości. Wszystkie badane warianty podsuszania wsadu węglowego w koksowni prowadzą do pozytywnych efektów ekonomicznych. Wariant skojarzenia suchego chłodzeniem koksu z podsuszaniem wsadu wę­glowego spalinami ze spalania gazu koksowniczego w wielo strumieniowej suszarce wirowej uznać należy za rozwiązanie najbardziej obiecujące i obciążone najmniejszym ryzykiem. Wnioski takie są uprawnione przy założeniu, że efektem podsuszania, obok zmiany wskaźników bilansu energetycznego koksowni, jest wzrost jej zdolności produkcyjnych.
    
    Analysis of the effects of combining coke dry quenching with coal predrying
    
    KEY WORDS: coke dry quenching, coal predrying, coke, economic efficiency account
    
    Coke ąuality and increasing emdronmental protection reąuirements are the biggest challenges in the modern coke making industry. The best results are obtained by comprehensive actions. This work studied an example of such actions, focusing on combining the processes of coal predrying and coke dry ąuenching. Apart from the basie scenario, which included coke production involving dry ąuenching only, 3 combined scenarios were also examined. These included indirect dram predrying with steam, fluidized bed predrying with flue gases from coke oven gas combustion, and predrying in the direct IChPW dryer using coke oven flue gas. IRR, NPV, and NPVR parameters were used for the assessment of economic efficiency. Additionally, a sensitivity analysis was conducted. AU analyzed scenarios resulted in positive economic effects. The combination of coke dry ąuenching with coal predrying in the direct IChPW dryer using coke oven flue gas proved to be the most promising, and was burdened with the lowest risk. These conclusions are valid assuming that, apart from changing the energy balance of a coking plant, coal predrying also inereases the production capacity of the coking plant.

29. Wdowin M., Franus W.
    
    Analiza popiołów lotnych pod kątem uzyskania z nich pierwiastków ziem rzadkich
    
    Słowa kluczowe: REE, popiół lotny, pierwiastki śladowe
    
    W pracy przedstawiono wyniki badań popiołów lotnych otrzymywanych ze spalania węgla kamiennego (Próbka 1) i brunatnego (Próbka 2) w aspekcie pozyskiwania z nich pier­wiastków ziem rzadkich (REE). Na wybranych próbkach przeprowadzono analizy XRD i SEM-EDS celem określenia ich składu mineralnego oraz chemiczne, które pozwoliły określić ilość pierwiastków głównych, śladowych oraz pierwiastków ziem rzadkich. Badane popioły w składzie mineralnym posiadają głównie szkliwo glinokrzemianowe, kwarc oraz w przypadku Próbki 1: mullit, magnetyt i hematyt, natomiast w Próbce 2 stwierdzono: wapno, kalcyt, anhydryt, plagioklazy. Analizując ilość pierwiastków ziem rzadkich oba badane popioły zawierają w sobie stosunkowo wysokie ich ilości (rzędu 450 ppm). Większe zawartości REE posiada popiół z węgla brunatnego. Spośród badanych pierwiastków ziem rzadkich największe ilości zanotowano dla cera (110 ppm - Próbka 1, 142 ppm Próbka 2), lantanu (55 ppm - Próbka 1, 76 ppm - Próbka 2), neodymu (49 ppm - Próbka 1, 69 ppm - Próbka 2) i itru (47 ppm Próbka 1, 63 ppm - Próbka 2). Zawartości pierwiastków ziem rzadkich w badanych popiołach lotnych są zbliżone do wyników uzyskanych przez innych autorów dla tego typu popiołów, dlatego też mogą one stanowić potencjalne źródło pozyskiwania z nich REE.
    
    Analysis of fly ash for obtaining rare earth elements
    
    KEY WORDS: REE, fly ash, trace elements
    
    This paper presents the results of efforts to acquire rare earth elements from fly ash derived from burning bituminous (Sample 1) and lignite (Sample 2) coals. On selected samples, analysis of XRD and SEM-EDS was carried out to determine their mineral composition, while chemical analyses made it possible to determine the composition of major trace elements and rare earth elements. Test ashes are composed mainly of aluminosilicate, quartz, and in the case of Sample 1, mullite, magnetite, and hematite. Sample 2 also contained lime, calcite, anhydrite, and plagioclase. Both tested ashes contained relatively high quantities of rare earths (about 450 ppm). Greater content was recorded for the ash from lignite. Among the studied rare earth elements, the largest quantities were recorded for cerium (110 ppm Sample 1, 142 ppm - Sample 2), lanthanum (55 ppm Sample 1, 76 ppm Sample 2), neodymium (49 ppm Sample 1, 69 ppm Sample 2), and yttrium (47 ppm - Sample 1, 63 ppm Sample 2). The content of rare earth elements in the studied fly ashes are similar to the results obtained by other authors for this type of ash; they may therefore be a potential source for REE acquisition.

30. Zarzycki R., Kratofil M., Pawłowski D.,Ścisłowska M., Kobyłecki R., Bis Z.
    
    Badania spalania pyłu węglowego w przedpalenisku cyklonowym
    
    Słowa kluczowe: przedpalenisko cyklonowe, spalanie, zgazowanie węgla
    
    W pracy przedstawiono koncepcję oraz propozycję budowy przedpaleniska cyklo­nowego. Projekt przedpaleniska cyklonowego zakłada rozdzielenie procesu spalania części lot­nych i produktów zgazowania węgla od spalania pozostałości koksowej. W tym celu konstrukcja przedpaleniska podzielona została na strefy, w których następuje oddzielnie proces odgazowania węgla i spalania pozostałości koksowej.
    Badania procesu spalania/zgazowania węgla przeprowadzono dla różnych warunków proce­sowych. W pracy dokonano analizy wpływu zarówno strumienia powietrza podawanego do przedpaleniska jak i różnych miejsc jego podawania. Analizie poddano także wpływ strumienia paliwa na procesy zachodzące w przedpalenisku cyklonowym.
    W trakcie przeprowadzonych badań ustalono, że możliwe jest prowadzenie zarówno procesu spalania jak i zgazowania w przedpalenisku cyklonowym, a wynika to głównie z miejsca wpro­wadzania i strumienia powietrza. Stwierdzono, że poprzez stopniowanie powietrza możliwa jest kontrola temperatury oraz obniżenie emisji NO. Na podstawie przeprowadzonych badań ustalono, że jednym z kluczowych czynników mających wpływ na procesy spalania i zgazowania paliwa w przedpalenisku cyklonowym jest minimalna ilość powietrza niezbędna ze względu na proces wirowania paliwa.
    
    Combustion of coal in a furnace cyclone
    
    KEY WORDS: cyclone furnace, combustion, coal gasification
    
    This paper presents the results of a study of the combustion of pulverized coal in a cyclone furnace where the combustion of coal volatiles and char are run separately, due to the division of the furnace into separate sections.
    The study of fuel combustion was carried out under various process conditions and various gas flow and gas distribution levels in the furnace. The examination found that it was possible to achieve both the combustion and gasification in the cyclone furnace. The mode of fuel oxidation (either combustion or gasification) depended mainly on the location of the air nozzles at the outer surface of the cyclone furnace.
    As result of the experiments it was also determined that by the gradation of the air flow it was possible to control the temperature in the furnace and reduce the emission of NOx. Additionally, one of the key factors affecting fuel combustion and/or gasification in the cyclone furnace was the minimum amount of air that was necessary to maintain the eddy and swirl of fuel.

31. Więcław-Solny L., Krótki A., Tatarczuk A., Stec M.
    
    Doświadczenia operacyjne instalacji aminowego usuwania CO₂ ze spalin - od skali laboratoryjnej do pilotowej
    
    Słowa kluczowe: emisja CO₂, usuwanie CO₂, CCS - Carbon Capture and Storage, monoetano-loamina-MEA, Strategiczny Program Badawczy
    
    Polityka klimatyczna UE ukierunkowana jest na obniżenie emisji szkodliwych związ­ków do środowiska. W przypadku sektora energetycznego, od lat kładzie się duży nacisk na obniżenie emisji tlenków siarki SOx, tlenków azotu NOx, pyłów oraz CO₂. W związku z wpro­wadzeniem systemu handlu emisjami CO₂, coraz większego znaczenia nabierają technologie obniżające emisje gazów cieplarnianych, w tym technologie wychwytu i składowania CO₂ (CCS - Carbon Capture and Seąuestratioń). W artykule przedstawiono postęp prac nad procesem usuwania CO₂ ze spalin bloków węglowych, realizowanych w ramach Strategicznego Programu Badawczego "Zaawansowane technologie pozyskiwania energii: Opracowanie technologii dla wysoko sprawnych "zero-emisyjnych" bloków węglowych zintegrowanych z wychwytem CO₂ ze spalin". Przedstawiono doświadczenia zespołu realizującego badania procesu wychwytu CO₂ na instalacjach w skali laboratoryjnej, półtechnicznęj i pilotowej. Zaprezentowano wyniki testów procesu wychwytu CO₂ ze spalin z zastosowaniem instalacji pilotowej aminowego usuwania CO₂ o wydajności 11 CO₂/d. W ramach realizowanych badań pilotowych prowadzonych w Elektrowni Łaziska w 2013 r., wykonano ponad 80 testów, w ramach których udało się wydzielić 20 ton dwutlenku węgla ze spalin kotłowych. Przeanalizowano wpływ innowacyjnych rozwiązań kon­strukcyjnych instalacji pilotowej. Potwierdzono wysoką sprawność procesu wychwytu CO₂ z zastosowaniem absorpcji chemicznej w roztworze MEA przekraczającą 90% oraz możliwość obniżenia zużycia ciepła w procesie regeneracji sorbentu poprzez integrację cieplną obiegów w obszarze instalacji wychwytu CO₂.
    
    Operational experiences of different scale Carbon Capture plants
    
    KEY WORDS: CO₂ emission reduction CO₂, absorption,  MEA - monoethanolamine, CCS - Carbon Capture and Sequestration, Strategic Research Programm
    
    EU's climate policy is focused on the reduction of harmful emissions. The energy sector put a great emphasis on the reductionof emissions of sulfur oxides SO_x, nitrogen oxides NO_x, carbon monoxide CO, particulates and carbon dioxide CO₂. Mitigation of CO₂ emissions is the challenge of the power sector, because just under 80% of the electricity generated in Poland is powered by coal-fired power plants. Technologies reducing greenhouse gas emissions, including technologies, CO₂ capture and storage (CCS - Carbon Capture and Sequestration), are becoming increasingly important, according to the introduction of CO₂ emissions trading system - EU ETS. The Carbon Capture and Storage (CCS) technology is one of the key ways to reconcile the rising demand for fossil fuels, with the need to reduce CO₂ emissions. Globally CCS is likely to be a necessity in order to meet the Union's greenhouse gas reduction targets Post-combustion process like amine based chemical absorption CO₂ is ideally suitable for conventional power plants. There are still only a few facilities worldwide in which this technology is actively being practiced and the demonstration phase of CCS technology needs more activity - the biggest one in Europe have 280 t CO₂/d yield and is located in Mongstad in Norway .
    This paper presents the progress of the CO₂ capture from the flue gas research implemented within the framework of the Strategic Research Programme " Advanced technologies for energy generation: Develop-ment of a technology for highly efficient zero-emission coal-fired power units with integrated CO₂ capture".
    Some of the experience of the researchers performing CO₂ capture plants on a laboratory, semi-technical and pilot scale are presented. First pilot tests of CO₂ capture from coal-fired flue gas in Poland were carried out in cooperation with TAURON Polska Energia and Tauron Wytwarzanie, at Laziska Power Plant for six months of 2013 year. The Pilot Plant was connected to the hard coal-fired boiler. The plant is able to receive about 200 m³/h of real flue gas that contains different types of pollutants such as SO_x, NO_x and particles.
    The Pilot Plant consists of flue gas pre-treatment unit - deep desulfurization, and CO₂ capture unit - consist of absorber and desorber columns. The Pilot Plant operates 24 h per day, 5 days per week. Because the CO₂ concentration in flue gas to be treated consequently fluctuates round the clock operation allows for extended evaluation of the solvent, and capture process efficiency on real work parameters of the boiler. Over 500 h, 81 tests and more than 20 t of separated CO₂ were achieved during the operation with 30 wt% MEA (monoethanolamine). The unique design of the Pilot Plant allowed for the evaluation of various process modifications. Process modifications such as split stream and heat recuperation had been evaluated with the plant. The effect of heat recovery - recuperation can easily be seen in Fig.5. Achieved efficiency of CO₂ separation was above 85% and the lowest noticed energy demand of sorbent reg-eneration was 3,6 MJ/kg CO₂ - for MEA as a sorbent, and heat recuperation evaluated - Fig. 3. Those power required for regeneration comprise the energy requirements of the process subsequently deter-mining the operating and maintenance costs - about 50-60% of OPEX.
    The main noticed operational problem of the CO₂ capture plants was corrosion of the some devices, that means how important is the right material choosing during plant designing stage.

32. Popczyk M.
    
    Możliwości zastosowania do podsadzki hydraulicznej mieszaniny piasku żużlem energetycznym
    
    Słowa kluczowe: podsadzka hydrauliczna, odpad energetyczny, materiały podsadzkowe
    
    Piasek kopany od kilkudziesięciu lat z powodzeniem wykorzystywany jest jako materiał podsadzkowy do wypełniania pustek podziemnych celem ochrony powierzchni przed szkodami górniczymi. Biorąc od uwagę, że eksploatacja z wykorzystaniem podsadzki hydraulicznej jest bardziej czasochłonna i kosztowniej sza w porównaniu do eksploatacji na zawał stropu od wielu lat prowadzone są prace badawcze nad wprowadzeniem do mieszaniny podsadzkowej tańszych materiałów alternatywnych najczęściej pochodzenia odpadowego. W referacie przedstawiono wyniki badań mieszanin piasku podsadzkowego pozyskanego z kopalni "Maczki-Bór" z odpadem energetycznym w postaci żużlu na zgodność z normą PN-G/11010 "Materiały do podsadzki hydraulicznej. wymagania i badania". W ramach badań wykonano następujące oznaczenia: składu ziarnowego, rozmywalności, składu chemicznego i wymywalności substancji szkodliwych, pro­mieniotwórczości oraz ściśliwości. Do badań wykorzystano mieszanki piasku z żużlem o udziale masowym żużlu w ilości 0, 5, 10, 15 i 20%. Na podstawie wykonanych badań można stwierdzić, że badane materiały w postaci piasku kopanego jak i żużel energetyczny oraz ich mieszaniny spełniają wymagania normowe i mogą mieć zastosowanie do podsadzki hydraulicznej. Zasto­sowanie żużlu energetycznego jako składnika podsadzki posiada również aspekt ekologiczny, wpływając korzystnie na ochronę środowiska poprzez ograniczenie jego składowania.
    
    Applications for hydraulic backfill mixture of sand with energetic slag
    
    KEY WORDS: hydraulic backfill, energetic waste, filling materials
    
    For decades, sand has successfully been used as a material for filling underground cavities to protect the surface terrain against mining damage. Hydraulic backfill operations are more time-consuming and expensive than the caving operation, thus for many years research has been undertaken on the introduction into the backfill mixture of cheaper materials from available waste products.
    This paper presents the results of mixtures of backfill filling sand retrieved from the mine "Maczki-Bor", using waste from energy production in the form of slag in compliance with PN-G/11010 "Hydraulic backfill materials". The study made the following determinations: grain composition, washout ability, chemical composition and leaching of harmful substances, radioactivity, and compressibility.
    For this test, a mixture of sand with slag was used with a mass fraction of the slag amounting to 0.5, 10, 15, and 20%. Based on the performed tests, it can be concluded that the test material, the sand and slag and their mixtures, meet the standard requirements, and may be applied to the hydraulic backfill. The use of energetic slag as a component of the backfill mixture also has a positive ecological aspect contributing to the environment by reducing its storage elsewhere.

POLITYKA ENERGETYCZNA, TOM 17 ZESZYT 4

Spis referatów XXVIII Konferencji - CZĘŚĆ 2

1. Lorenz U.
   
   Węgiel energetyczny na świecie - prognozy
   
   Słowa kluczowe: węgiel energetyczny, rynki międzynarodowe, prognozy, podaż, popyt
   
   Na świecie od kilkunastu lat rośnie produkcja węgla energetycznego, a przez kilka lat przyrost produkcji był większy od przyrostu zapotrzebowania. To przyczyniło się do nadpodaży węgla na rynkach i stało się głównym powodem spadku cen tego surowca. Ta tendencja spadkowa cen trwa już czwarty rok z rzędu. Zużycie węgla w 2013 roku wzrosło dzięki niskim cenom. Jednak w przyszłości tempo wzrostu zużycia węgla na głównych rynkach: w Europie Zachodniej, w Ameryce Północnej, a nawet w Azji, będzie się sukcesywnie zmniejszać. Dla producentów węgla oznacza to konieczność ograniczenia wydobycia. Przewiduje się, że nadpodaż węgla na rynkach światowych będzie się jeszcze utrzymywać przez około dwa lata. Będzie to barierą dla wzrostu cen węgla. Z problemem nadpodaży i niskich cen boryka się obecnie większość produ­centów węgla na świecie - w tym także polskie kopalnie.
   
   Steam coal in the world - forecasts
   
   KEY WORDS: steam coal, international markets, forecasts, supply, demand
   
   For more than ten years, steam coal production in the world has been increasing, and for several years the increase in production was greater than the increase in demand. This contributed to the oversupply of coal in the markets and has become the main reason for the decline in coal prices. This downward trend in prices continues for the fourth year in a row. Thanks to low prices, coal consumption in 2013 increased. However, in the future the growth of coal consumption in major markets - in Western Europe, North America, and even in Asia - will gradually decrease. For coal producers, this means the need to reduce production. It is expected that the oversupply of coal in international markets will continue for about two years. This will be a barrier to an increase in coal prices. The problem of oversupply and low prices now faces most coal producers in the world - including Polish mines.

2. Purev L.
   
   Stan obecny i perspektywy górnictwa węglowego w Mongolii
   
   Słowa kluczowe: Mongolia, węgiel kamienny, węgiel brunatny, prognoza górnictwa węglowego
   
   W artykule omówiono bazę zasobową węgla kamiennego i brunatnego w Mongolii. Scharakteryzowano górnictwo węglowe, sposoby wydobycia i przeróbki oraz kierunki wyko­rzystania węgla. Pokazano miejsce Mongolii na tle światowego górnictwa węgla, jeśli chodzi o zasoby, wielkość wydobycia i eksportu. Nakreślono perspektywy rozwoju wydobycia i eksportu węgla do 2035 roku. Zasygnalizowano próby dotyczące współpracy z Chinami nad podziemnym zgazowaniem węgla.
   
   Current status and future prospects of coal mining in Mongolia
   
   KEY WORDS: Mongolia , hard coal, Lignite, forecast of coal mining
   
   This paper describes the resource base of coal and lignite in Mongolia . It characterizes the coal mining sector, methods of coal extraction and preparation, as well as directions of the use of Mongolia's coal. Comparisons are drawn between the current state of the Mongolian coal mining sector and global coal mining conditions in terms of resources, the volume of production, and exports. Also outlined are the prospects of the mining and export of coal to 2035, as well as attempts to cooperate with China on underground coal gasification.

3. Grudziński Z.
   
   Zmienność cen węgla krajowego na tle rynków światowych i wybranych wskaźników gospodarczych
   
   Słowa kluczowe: ceny węgla, indeksy węglowe, zmienność cen węgla, parytet importowy
   
   W artykule zwrócono uwagę na zagadnienie związane z wahaniami cen węgla energe­tycznego na rynkach międzynarodowych. Analizie poddano ceny węgla importowanego na rynek Polski, którego poziom można traktować jako parytet importowy. Głównymi czynnikami, które oddziałują na poziom cen na rynku krajowym i na tryb zawierania umów są wielkość importu węgla oraz brak barier prawnych i logistycznych w imporcie węgla. Dla rynku europejskiego najważniejszym indeksem cen w imporcie jest indeks CIF ARA, ściśle skorelowany z innymi cenami z rynków międzynarodowych. Obecnie już obserwowana jest zbieżność na rynku polskim z rynkiem międzynarodowym i w przyszłości należy oczekiwać jeszcze silniejszych związków w wyniku zwiększającego się importu węgla. Dodatkowo odbiorcy węgla (elektrownie) coraz więcej energii elektrycznej sprzedają na giełdzie w transakcjach spot i w związku z tym będą chcieli w ten sam sposób realizować zakupy węgla. Realizacja takich kontraktów wymaga jednak dużej wiedzy o funkcjonowaniu tych rynków (wielkość umów, termin realizacji, pośrednicy, koszty dostawy, ubezpieczenia itp).
   
   The volatility of coal prices in the international markets within the context of coal prices in the domestic market and selected economic indicators
   
   KEY WORDS: coal prices, coal indices, volatility in coal prices, import parity
   
   This article focuses on the issue of the volatility of coal prices in the international markets. It analyses the prices of imported coal in the Polish market, the levels of which can be treated as import parity. The main factors that affect the level of prices in the domestic market and the terms of contracting are the level of imports and the lack of legal and logistical barriers. For the European coal market, the most important aspect is the CIF ARA index, which is closely correlated with the prices observed in other international markets. Only now can a convergence with the international market be observed, and in the future an even stronger relationship should be expected as a result of increases in coal imports. In addition, energy producers are selling increasingly more electricity in the power exchange in the spot market, and will therefore be willing to contract coal purchases in the same way. The execution of such contracts, however, requires extensive knowledge about the functioning of these markets (the quantities stated in contracts, delivery date, brokers, shipping costs, insurance, etc.).

4. Ozga-Blaschke U.
   
   Wpływ sytuacji rynkowej na ceny węgla koksowego w Polsce
   
   Słowa kluczowe: węgiel koksowy, ceny, rynek międzynarodowy, rynek spot, prognozy
   
   Górnictwo węgla kamiennego ze względu na wysokie koszty stałe jest bardzo wrażliwe na zmiany cen węgla. Trwający od połowy 2011 r. spadkowy trend cen na światowym rynku węgli metalurgicznych sprawia, że w cenach bieżących znaczna część węgla sprzedawana jest poniżej kosztów produkcji, a koncerny notują straty na działalności górniczej.
   Udział Polski w światowym handlu węglem koksowym jest niewielki, jednak o cenach nie decydują krajowe koszty produkcji, ale sytuacja rynkowa. W artykule porównano dynamikę zmian cen krajowego węgla koksowego na tle cen węgli w handlu międzynarodowym. Przed­stawiono aktualną sytuację na międzynarodowym rynku węgli koksowych oraz prognozy kształ­towania się cen w nadchodzących latach. Utrzymująca się nadpodaż węgli przy umiarkowanym popycie ze strony głównych importerów nie stwarza warunków do szybkiego odbicia się cen węgli. Mocna korelacja cen krajowego węgla koksowego z cenami węgli na rynku międzyna­rodowym wskazuje, że - w przypadku sprawdzenia się prognoz - również rok 2015 może być bardzo trudny dla polskich producentów węgla.
   
   The impact of market conditions on the price of coking coal in Poland
   
   KEY WORDS: coal, prices, international market, spot market, forecasts
   
   Coal mining, due to high fixed costs, is very sensitive to changes in coal prices. Since mid-2011, there has been an ongoing downward trend of prices in the global market for metallurgical coals, which make up a significant part of the coal sold at current prices; this coal is being sold below the cost of production with companies recording losses.
   Poland's share in the global coking coal trade is small, and the prices are not determined by the national cost of production but by the international market situation. This article compares the dynamics of  domestic coking coal prices in light of coal prices in international trade, presenting the current situation in the international market as well as forecasts of prices in the coming years. The continuing oversupply of coal under conditions of moderate demand from major importers is not encouraging the conditions for a rapid rebound in coal prices. A strong correlation of domestic coking coal prices with the prices of coal in the international market indicates that - if the forecast were to come true - the year 2015 could be very difficult for Polish coal producers.

5. Stala-Szlugaj K.
   
   Konkurencja cenowa w aspekcie regionalnego zapotrzebowania na węgiel z importu w sektorze drobnych odbiorców
   
   Słowa kluczowe: węgiel kamienny, import, sektor drobnych odbiorców, regiony
   
   Zapotrzebowanie na węgiel opałowy w sektorze drobnych odbiorców jest zróżnicowane pod względem regionalnym. W celu oszacowania konkurencji cenowej węgla krajowego z wę­glem importowanym dokonano podziału kraju na cztery regiony: północno-wschodni, północno-zachodni, południowo-wschodni i południowo-zachodni. Dla każdego z wyznaczonych regionów, na podstawie danych GUS, określono: zużycie węgla kamiennego (w tonach, w przeliczeniu na jednego mieszkańca) oraz ceny sprzedaży sortymentów grubych w składach opałowych (w zł/tonę oraz zł/GJ). Największe zużycie węgla przypada na region północno-wschodni (w latach 2004-2012 średnio 3,03 min ton/rok, tj. 27%), a najmniejsze na region północno-zachodni -2,74 min ton/rok (23%). W przeliczeniu na jednego mieszkańca najwięcej węgla zużywa się w regionie południowo-wschodnim (w latach 2004-2012: od 0,25 do 0,33 tony per capita). W artykule skupiono się na regionie północno-wschodnim - ze względu na istniejącą tam dużą sieć centrów dy strybucj i importerów węgla. Dla każdego powiatu znaj duj ącego się w tym regionie wyznaczono ceny równoważne cenom węgla importowanego. Jest to cena, którą musieliby zaoferować producenci ze Śląska, by uzyskać cenę równoważną cenie węgla w imporcie (drogą lądową). Przeprowadzona analiza wykazała, że krajowi producenci mogą uzyskać najwyższą cenę, oferując swój węgiel odbiorcom z woj. łódzkiego, a najniższą - dla północnych powiatów woj. podlaskiego. Taki rozkład cen równoważnych wynika przede wszystkim z renty geo­graficznej.
   
   Price competition in terms of regional demand for coal imports by smaller customers
   
   KEY WORDS: hard coal, import, municipal and housing sector, regions
   
   The demand for coal by smaller customers (municipal and housing sector) varies from region to region In order to compare the competitiveness of pricing between domestic coal and imported coal in this analysis, the country was divided into four regions - North East, North West, South East, and South West. For each of the regions, the analysis specified coal consumption (in tonnes per capita) and the selling prices of coarse grades of coal at fuel depots (in PLN/ton and PLN/GJ), based on CSO data. The greatest coal consumption takes place in the northeastern region (on average 3.03 million tons/year, i.e. 27%, in the years 2004-2012), and the lowest in the northwest (2.74 million tons/year, i.e. 23%). The largest amount of coal consumed per capita is in the southeast (0.25-0.33 tons per capita in the years 2004-2012).
   This article focuses on the northeastern region because there exists in this area a large network of distribution centers for coal importers. The equivalent prices of imported coal were evaluated for each district (powiat) located in the area. This price is meant to signify the price which coal producers from Silesia would have to offer to consumers to achieve a price equivalent to coal imports (by land). The analysis shows that domestic producers can get the highest price offering their coal to customers in the Lodzkie voivodship, and the lowest for the northern districts (powiats) of the Podlaskie voivodship. Such a distribution of equivalent coal prices is mainly due to geographical rent.

6. Strugała A., Makowska D., Bytnar K., Rozwadowska T.
   
   Analiza zawartości wybranych pierwiastków krytycznych w odpadach z procesu wzbogacania węgla kamiennego
   
   Słowa KLUCZOWE: węgiel kamienny, wzbogacanie, pierwiastki krytyczne
   
   Popioły ze spalania węgla od dawna rozpatrywane są jako potencjalne źródło szeregu pierwiastków krytycznych, czego dowodem są prowadzone badania nad odzyskiem germanu, galu oraz wanadu z popiołów powstających w przemysłowej instalacji zgazowania węgla IGCC Puertollano, a także powstała w 2011 roku w Chinach instalacja pilotowa do odzysku glinu i galu z popiołów lotnych z elektrowni węglowej. W tej sytuacji uzasadnionym jest pytanie, czy także odpady z przemysłowego wzbogacania węgla koksowego mogą stanowić potencjalne źródło wybranych pierwiastków krytycznych. W pracy przedstawiono wyniki badań zawartości wy­branych pierwiastków, tj.: galu, berylu i kobaltu w takich właśnie odpadach. Przedmiotem analizy były węgle surowe kierowane do wzbogacania, odpady z płuczek zawiesinowych z cieczą ciężką odpady z płuczek osadzarkowych i odpady z flotowników zakładów przeróbczych sześciu kopalń węgla koksowego. Celem określenia znaczenia tych odpadów jako potencjalnego źródła analizo­wanych pierwiastków krytycznych wykonano porównawczą analizę zawartości galu, berylu i kobaltu w popiele ze spalania węgla z Lubelskiego Zagłębia Węglowego, który to materiał jest często rozpatrywany jako potencjalne źródło pierwiastków krytycznych. Wyniki przeprowadzo­nych badań wskazują, że badane odpady ze wzbogacania węgli koksowych nie mogą być traktowane jako potencjalne źródło analizowanych pierwiastków krytycznych. Zawartość galu, berylu i kobaltu w odpadach, choć jest nieco wyższa od średniej zawartości tych pierwiastków w skorupie ziemskiej, to jednak jest zdecydowanie niższa od ich zawartości w analizowanym popiele ze spalania węgla z Lubelskiego Zagłębia Węglowego.
   
   Analysis of the contents of selected critical elements in waste from the hard coal cleaning process
   
   KEY WORDS: hard coal, coal cleaning process, critical elements 88
   
   Coal ashes have long been regarded as a potential source of a number of critical elements. This is evidenced by studies of the recovery of germanium, gallium, and vanadium from ashes formed at an industrial plant for coal gasification, IGCC Puertollano, and a pilot plant built in 2011 in China for the recovery of aluminum and gallium from fly ashes emitted by a coal-fired power plant. Given this situation, it is justifiable to consider whether or not waste from the industrial cleaning of coking coal can also constitute a potential source of certain critical elements. This paper presents the results of examinations of the contents of selected elements - i.e. gallium, beryllium, and cobalt - in this kind of waste. The analysis focused on raw coals intended for cleaning, waste from scrubbers with heavy liquid, waste from sedimentation scrubbers, and waste from flotation at the cleaning plants of six coking coal mines. In order to determine the significance of the waste as a potential source of the analysed critical elements, a comparative analysis was conducted of the content of gallium, beryllium, and cobalt in ash from the combustion of coal from the Lublin Coal Basin . This ash is often regarded as a potential source of critical elements. The results of the conducted analyses indicate that the examined waste from the cleaning of coking coals cannot be treated as a potential source of these critical elements. The content of these elements in waste, though slightly higher than their average content in the lithosphere, is significantly lower than their content in the analysed ash from the combustion of coal from the Lublin Coal Basin .

7. Porada S., Grzywacz P., Czerski G., Kogut K., Makowska D.
   
   Ocena przydatności polskich węgli do procesu zgazowania
   
   Słowa kluczowe: zgazowanie węgla, reaktory zgazowania, reakcyjność węgla, podatność przemia­łowa, substancja mineralna
   
   Bezpieczeństwo energetyczne Polski, jak i świata uzależnione jest od racjonalnego wykorzystania węgla, a jednym z najbardziej perspektywicznych kierunków jego energochemicznego przetwórstwa jest proces zgazowania. Obecnie węgiel, obok ropy naftowej, gazu ziemnego, odpadów przemysłu rafineryjnego i biomasy, jest surowcem najczęściej używanym do zgazowania. W pracy przedstawiono aktualny stan zasobów węgla kamiennego i brunatnego w Polsce przydatnych do tego procesu. Omówiono charakterystykę reaktorów zgazowania ze szczególnym uwzględnieniem wymagań stawianych surowcom. Scharakteryzowano również najistotniejsze parametry jakościowe stosowane podczas oceny przydatności węgli do procesu zgazowania. Polska dysponuje dużymi złożami węgla zarówno kamiennego, jak i brunatnego, które można wykorzystać do procesu zgazowania. Biorąc pod uwagę reakcyjność węgla za najbardziej przydatne do zgazowania należy uznać węgle brunatne i kamienne węgle ener­getyczne, odpowiadające w polskiej klasyfikacji typom 31 i 32. W przypadku konieczności rozdrabniania węgla przed procesem zgazowania istotną rolę odgrywa podatność przemiałowa, która oprócz znaczenia technologicznego jest ważnym wskaźnikiem ekonomicznym przekła­dającym się na koszty operacyjne. Właściwościami mającymi istotny wpływ na efektywność pracy wszystkich grup reaktorów zgazowania jest przede wszystkim temperatura topnienia po­piołu oraz w przypadku reaktorów dyspersyjnych dodatkowo lepkość żużla. W przypadku dużej zawartości wilgoci w węglu do zgazowania konieczne jest podsuszanie wsadu.
   
   Assessment of Polish coal's suitability for the gasification process
   
   KEY WORDS: coal gasification, gasifiers, coal reactiyity, grindability, minerał matter
   
   The energy security of Poland and of the world is dependent on the rational use of coal. The gasification process is one of the most promising directions of chemical processing of coal. Currently, coal is the most widely used raw material for gasification apart from petroleum, natural gas, pet-coke, and biomass. This paper presents the current state of resources of bituminous coal and lignite in Poland useful for the gasification process. It describes the characteristics of gasifiers, with particular emphasis on the requirements for raw materials inputs. The analysis characterizes the most important quality parameters used in the evaluation of the suitability of coals for the gasification process. Poland has large coal resources of both bituminous and lignite coals which can be used for the gasification process. Considering the reactivity of coal as a criterion, the most suitable coals for gasification are lignite coals and steam coals of types 31 and 32 according to the Polish classification of bituminous coals. If pre-gasification process grinding of coal is needed, the grindability of coal plays an important role, having technological and economic importance. The melting point of the ash is a property having a significant impact on the efficiency of all types of gasifiers. Additionally, in the case of entrained flow gasifiers, slag viscosity is an important parameter to consider. Coal drying before the gasification process is needed when there is a high moisture content.

8. Czerski G., Dziok T., Porada S.
   
   Możliwości wykorzystania technologii zgazowania węgla do wytwarzania energii, paliw i produktów chemicznych
   
   Słowa kluczowe: zgazowanie węgla, reaktory zgazowania, wytwarzanie energii i paliw, przemysł chemiczny
   
   Do podstawowych zalet procesu zgazowania należy zaliczyć wysoką efektywność pro­cesu oraz relatywnie niski negatywny wpływ na środowisko naturalne. Ponadto o atrakcyjności tej technologii świadczy jej elastyczność i możliwość wykorzystania różnych surowców do wytwarzania energii, paliw ciekłych lub gazowych czy stosowania w przemyśle chemicznym. Oprócz tradycyjnego zgazowania prowadzonego w reaktorach naziemnych, możliwa jest również realizacja tego procesu poprzez podziemne zgazowanie węgla. Obecnie w Polsce realizowany jest projekt pt. "Opracowanie technologii zgazowania węgla dla wysokoefektywnej produkcji paliw i energii", którego podstawowym celem jest określenie priorytetowych kierunków rozwoju technologii węglowych w tym zgazowania węgla. W artykule skupiono się na najważniejszym elemencie technologii zgazowania tj. reaktorze. Przedstawiono porównanie wybranych, naj­bardziej dojrzałych reaktorów zgazowania węgla. Omówiono również stan rozwoju zgazowania węgla oraz zagadnienia wykorzystania tej technologii dla potrzeb energetyki, chemii i wytwa­rzania paliw. Obecnie najczęściej stosowanymi i najlepiej rozwiniętymi są reaktory dyspersyjne. Zdecydowany prym w stosowaniu zgazowania węgla w świecie wiodą Chiny. Najczęściej tech­nologia zgazowania wykorzystywana jest dla potrzeb chemii, następnie kolejno produkcji paliw ciekłych, energii elektrycznej i paliw gazowych, w tym substytutu gazu ziemnego. Wdrożenie technologii zgazowania węgla w Polsce powinno być wspierane przez władze.
   
   Possibilities of implementing coal gasification technology for the production of energy, fuels, and chemical products
   
   KEY WORDS: coal gasification, gasifiers, energy and fuels production, chemical industry
   
   The basic advantages of the gasification process are the high efficiency of the process and the relatively low negative impact on the environment. Another attractive aspect of this technology is its flexibility - the possibility to use it for the production of energy and liquid and gas fuels applied by the chemical industry. Besides traditional gasifiers operated on the surface, it is also possible to implement this process through underground coal gasification. A project titled "Development of coal gasification technology for highly efficient production of fuels and energy" is currently being carried out in Poland . The primary objective of the project is to determine the priority directions for development of coal technologies, including coal gasification. This article focuses on the most important element of gasification technology, i.e. the gasifier, presenting a comparison of several of the most mature coal gasifiers. The state of development of gasification and the possibility of using this technology for power, chemicals, and fuels production are also described. Currently, entrained flow gasifiers are the most widely used and best-developed. Worldwide, the leader in the use of coal gasification is China . Gasification technology is most often used by the chemical industry, followed by producers of liquid fuels, power generation, and gaseous fuels including SNG. The implementation of coal gasification technology in Poland may be supported by the authorities.

9. Blaschke W., Baic I., Witkowska-Kita B.
   
   Badanie podatności węgli kamiennych na proces rozdziału umetodą suchej separacji
   
   Słowa kluczowe: wzbogacanie węgla, sucha separacja, ocena trudności wzbogacania
   
   Sucha separacja, prowadzona na powietrznych stołach koncentracyjnych, oddziela skałę płonną od ziarn węgla przy gęstości rozdziału powyżej 2,0 g/cm³. Proces odbywa się w strefie ziarn kamiennych. Różni się więc od klasycznego wzbogacania węgla. Podatność urobku na wzbogacanie określa się terminem trudności wzbogacania. Opracowano szereg wskaźników oceniających tę trudność/łatwość wzbogacania. W artykule przypomniano kilka z nich. Stwier­dzono, że nie są one przydatne do oceny podatności na rozdział prowadzony przy wysokich gęstościach rozdziału. Zaproponowano pewną modyfikację wskaźnika Birda. Na podstawie tej modyfikacji przeprowadzono badania podatności dla trzech klas ziarnowych węgla kamiennego. Analizowane przypadki pokazały, że urobek węglowy kierowany do suchej separacji jest łatwo wzbogacalny.
   
   Research on determination of coal washability in the separating effect of dry coal cleaning
   
   KEY WORDS: coal cleaning, dry processing, determination of coal washability
   
   Dry coal cleaning processes for the removal of refuse from all kinds of raw coal are operated by air tables for separation density up to 2.0 g/cm³. Compared to the classic method of coal cleaning, dry separation concerns mainly the removal of refuse (deshaling). The primary condition for applying this technology is the determination of coal's washability. This study reviewed multiple washability factors. It was found that, for high separation density, these factors are not fully suitable. The Bird value was then modified, and based on this new method, examinations were made of the washabilities of three grain classes. The results showed suitability for the dry coal process.

10. Naworyta W., Wasilewska-Błaszczak M.
    
    Analiza parametrów złoża węgla brunatnego dla potrzeb projektowania elektrowni
    
    Słowa kluczowe: analiza złoża, węgiel brunatny, parametry węgla brunatnego, elektrownia
    
    Elektrownie produkujące energię opierające się na węglu brunatnym są ściśle zwią­zane z miejscem pozyskania surowca, czyli ze złożem. W przeciwieństwie do węgla kamiennego, węgiel brunatny w stanie surowym, ze względu na swoje właściwości, nie nadaje się do transportu na większe odległości. Budowane przy złożach elektrownie bazujące na tym surowcu muszą być dostosowane do właściwości dostępnej w pobliżu kopaliny.
    W artykule przedstawiono analizę jednego ze złóż węgla brunatnego pod kątem parametrów technologicznych projektowanej elektrowni. Do analiz wytypowano trzy parametry węgla: popielność Ad [%], wartość opałową Q_ir [kj/kg] oraz zawartość siarki całkowitej w węglu sf [%]. Na podstawie informacji z dokumentacji geologicznej oraz projektu zagospodarowania złoża określono statystykę parametrów jakościowych węgla w złożu w funkcji postępu projektowanej eksploatacji. Oprócz wartości średnich przedstawiono wielkości możliwych błędów oszacowań wynikających ze zmienności złoża ale również z niedoskonałej informacji o złożu.
    
    Analysis of lignite deposit parameters for the purpose of a planned power plant
    
    KEY WORDS: deposit analysis, lignite, deposit parameters, power plant
    
    Power plants producing energy from lignite are tied to the locations of lignite extraction - to lignite deposits. Unlike hard coal, raw lignite, because of its properties and water content, cannot be transported over long distances. Therefore, power plants built in the neighborhood of a deposit have to be adjusted to the properties of the lignite in the deposit.
    This article analyzes the parameters of a lignite deposit for the purpose of considering a new power plant. Three lignite parameters were selected - ash content A^d [%], calorific value Q_ir [kJ/kg], and sulfur content S_t^d [%]. Based on the information from geological documentation and the lignite deposit development project, the analysis calculates relevant statistics of these lignite deposit parameters, taking into account the progress of the planned exploitation. The mean values as well as the standard deviation of the mean values are presented.

11. Kratofil M., Zarzycki R., Kobyłecki R., Bis Z.
    
    Badania procesu toryfikacji biomasy
    
    Słowa kluczowe: taryfikacja, biomasa, obróbka termiczna
    
    W pracy przedstawiono wyniki badań taryfikacji wybranych próbek biomasy, istotnych z punktu widzenia potencjalnego wykorzystania w warunkach polskich. Badania obróbki ter­micznej próbek przeprowadzono w różnych temperaturach, analizując wpływ warunków termi­cznych na proces suszenia i taryfikacji oraz na skład biomasy, w tym zawartość części lotnych, fixed carbonu, pierwiastków C i H oraz na jej parametry energetyczne (ciepło spalania). W efekcie przeprowadzonych badań wykazano, że w określonych warunkach temperaturowych następuje wzrost temperatury powyżej panującej w piecu, co potwierdza występowanie reakcji egzotermicznych. W efekcie badań stwierdzono także, że największe zmiany masy próbek oraz zmiany zawartości części lotnych, pierwiastków C i H oraz wartości ciepła spalania stałej pozostałości po obróbce termicznej następują wskutek wzrostu temperatury procesu w zakresie 250- 300°C . Wyniki badań wykazały także, że odpowiedni wybór temperatury obróbki termicznej pozwala na uzyskanie stałego produktu podprocesowego (karbonizatu) o zawartości pierwiastka C dochodzącej do 80% i charakteryzującego się ciepłem spalania nawet 30 MJ/kg. Przedstawione w pracy wyniki potwierdziły, że uzyskanie pożądanych parametrów biomasy możliwe jest poprzez odpowiednią kontrolę temperatury obróbki termicznej.
    
    Study on biomass torrefaction process
    
    KEY WORDS: torrefaction, biomass, thermal treatment
    
    This paper presents the results of torrefaction of selected biomass samples which are important from the point of view of their potential use in Poland . The sample thermal treatments were carried out at various temperatures, analyzing the process parameters" effects on biomass drying and torrefaction. Furthermore, the effect of the process parameters on biomass composition, including the content of volatile matter, fixed carbon, the elements C and H, and high heating value, was also hwestigated.
    The study results demonstrated that under specified temperaturę conditions, a temperaturę rise is observed, thus confirming the occurrence of exothermic reactions.
    It was also determined that the most significant variations in sample weight, changes in the volatile content and the contents of the elements C and H, as well as changes in the calorific value of solid residues, occurred for cases when the process temperaturę was increased from 250°C to 300°C .
    The test results also indicated that proper selection of the temperaturę of sample thermal treatment makes it possible to produce solid carbonatious char containing as much as 80% C, and characterized by a high heating value of up to 30 MJ/kg.
    The results presented in this paper confirm that the parameters of thermally-treated biomass may be controlled by the temperaturę of the process of its thermal treatment.

12. Zuwała J., Kopczyński M., Robak J.
    
    Ocena efektywności techniczno-ekonomicznej sprzężonego układu toryfikacja-peletyzacja-współspalanie biomasy
    
    Słowa kluczowe: taryfikacja, biomasa, pelety
    
    W ostatnich latach w Polsce obserwuje się szybki wzrost produkcji energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii (OZE), głównie dzięki rozwojowi technologii współspalania biomasy z paliwami kopalnymi. Wprowadzenie biomasy do obiektów zaprojektowanych do spalania paliw kopalnych wiąże się jednak z występowaniem pewnych ograniczeń techno­logicznych. Spowodowało to szybki rozwój procesów wstępnego przygotowania (waloryzacji) biomasy przed jej energetycznym wykorzystaniem celem polepszenia jej właściwości. Obie­cującą metodą waloryzacji biomasy wydaje się być proces taryfikacji, czyli termicznej konwersji w temperaturze rzędu 220-300°C w warunkach obojętnych. W porównaniu z biomasą surową toryfikat z niej wytworzony charakteryzuje się korzystniejszymi właściwościami fizyko-che­micznymi jako paliwo. Toryfikat jest materiałem jednorodnym, charakteryzuje się większą zdolnością przemiałową, wyższą wartością energii chemicznej na jednostkę objętości, a dzięki właściwościom hydrofobowym jest odporny na warunki atmosferyczne. Większa gęstość ener­getyczna biomasy toryfikowanej przyczynia się do oszczędności w łańcuchu dostaw paliwa w produkcji energii odnawialnej. W przeliczeniu na jednostkę energii szacunkowy koszt trans­portu toryfikatu jest o około 20-50% mniejszy.
    
    Coupled torrefaction-pelletization process for biomass co-firing, techno-economic issues
    
    KEY WORDS: torrefaction, biomass, pellets
    
    In recent years, Poland has seen a rapid increase in electricity production from renewable energy sources (RES), mainly due to technological developments of biomass co-firing with fossil fuels. However, the introduction of biomass to facilities designed for combustion of fossil fuels is associated with the occurrence of certain technological limitations. This has resulted in the rapid development of biomass pre-treatment technologies (valorization) before use in powerplants in order to improve the biomass" properties. Torrefaction seems to be a promising approach to the valorization of biomass. Torrefaction is a thermochemical treatment of biomass at 200 to 320°C . It is carried out under atmospheric pressure and in the absence of oxygen. Compared with raw biomass, the solid product of torrefaction has much better physico-chemical properties as a fuel. Torrefied biomass is homogeneous, has a greater grindability, higher energy density, and a higher hydrophobic property (it is resistant to weather conditions). The higher energy density of torrefied biomass contributes to savings in the supply chain. When torrefied, biomass densified through pelletisation results in a more energy-dense product - so-called TOPs (torrefied pellets) which have properties similar to coal. The transportation cost of torrefied pellets per energy unit is about 20-50% less then raw biomass.

13. Wróblewski R.
    
    Koncepcja małego układu kogeneracyjnego zintegrowanego ze zgazowaniem biomasy
    
    Słowa kluczowe: zgazowanie, piroliza, biomasa, kogeneracja
    
    Wyczerpywanie się energetycznych surowców kopalnych jest powodem stosowania wysokosprawnych technologii w tym kogeneracji, jak również poszukiwania możliwości wyko­rzystania odnawialnych zasobów energii. Z tego względu wspieranie rozwoju rozproszonych źródeł kogeneracyjnych i technologii wykorzystujących odnawialne źródła energii znajduje poparcie w polityce energetycznej Polski do roku 2030. W artykule porównano wybrane właś­ciwości biomasy i węgla jako paliw do procesu zgazowania. Biomasa ma znaczny udział tlenu w składzie, co powoduje również dużą ilość substancji lotnych. W artykule omówiono również proces zgazowania, jego etapy oraz właściwości gazogeneratorów ze złożem stałym stosowanych w małych układach kogeneracyjnych. Przedstawiono również wyniki badań procesu pirolizy przeprowadzone w Laboratorium Paliw i Przetwarzania Energii Instytutu Elektroenergetyki Politechniki Poznańskiej. Proces pirolizy badano pod kątem czasu trwania i stopnia odgazowania biomasy w zależności od temperatury procesu (mocy płyty grzejnej) oraz grubości warstwy pelletów Rezultaty prób przedstawiono na rysunkach 2-6. Ostatnia część artykułu zawiera opis koncepcji elektrociepłowni z silnikiem spalinowym zasilanym gazem syntezowym pochodzącym ze zgazowania biomasy. Instalacja, będąca w trakcje realizacji, pozwoli na przeprowadzenie szeregu badań i analiz dotyczących procesu zgazowania, analizy gazu generatorowego jak i układu jego oczyszczania oraz parametrów pracy silnika po konwersji na nowe paliwo.
    
    The concept of a small cogeneration system integrated with biomass gasification
    
    KEY WORDS: gasification, pyrolysis, biomass, cogeneration
    
    Depletion of fossil fuels is the reason for the use of high efficiency technology, including cogeneration, as well as to seek opportunities for the use of renewable energy resources. For this reason, supporting the development of the distributed cogeneration systems and technologies that use renewable energy sources is supported by the Polish Energy Policy until 2030. Article compares selected properties of biomass and coal as a fuel for the gasification process. Biomass has a big participation of oxygen in the composition which causes the large amount of volatile substances. This article discusses also the gasification process, its stages and characteristics of the fixed bed gasifier used in small cogeneration systems. It also presents the results of the pyrolysis process carried out in the Laboratory of Fuel and Energy Conversion of Institute of Electrical Power Engineering of Poznań University of Technology. The pyrolysis process was tested for the degree of biomass degasification and duration of the process depending on the temperature of the process and the pellets layer thickness. Testing results are shown in Figures 2-6. The last part of the article describes the concept of power plants with a combustion engine powered by syngas from biomass gasification. This installation which is in the course of implementation, will conduct a series of studies and analyzes of the gasification process, analyzes of the syngas and its treatment and the parameters of the engine, after conversion to the new fuel.

14. Bielecki S., Skoczkowski T.
    
    Europejskie projekty rozwoju inteligentnych sieci energetycznych. Obraz ogólny imiejsce Polski
    
    Słowa kluczowe: inteligentne sieci energetyczne, energetyka w Europie, projekty UE
    
    Współczesne problemy cywilizacji rzutują na kształt europejskiej polityki klimatycznej i energetycznej, a to przekłada się na zmiany w strukturze sektora energetycznego. Dotychczas panujący paradygmat hierarchicznej struktury sieci elektroenergetycznej ewoluuje w kierunku rozwiązań inteligentnych (smart) z możliwością dwukierunkowego przepływu energii na każdym poziomie napięcia. Pojawiają się w związku z tym nowe problemy techniczne (także eko­nomiczne, społeczne i organizacyjne), które należy zidentyfikować i skutecznie rozwiązać. Istnieje więc potrzeba prowadzenia badań opartych na doświadczeniach pochodzących z rze­czywistych układów, działających w nowej strukturze. Temu celowi służą realizowane projekty, zarówno o charakterze koncepcyjnym, naukowo-badawczym, pilotażowym, jak i typowo wdro­żeniowym. Unia Europejska wspiera prowadzenie wspomnianych projektów, których celem jest wdrożenie inteligentnych sieci energetycznych na naszym kontynencie.
    Artykuł, wychodząc od podstawowych założeń, prezentuje statystyczne spojrzenie na europejskie projekty inteligentnych sieci energetycznych, przedstawiając najważniejsze i najciekawsze fakty. Szczególną uwagę zwrócono na aktywność w tym obszarze polskich podmiotów, która wydaje się nieadekwatna do krajowych możliwości i narodowych ambicji. W artykule wymieniono również zakres tematyczny prac w ramach nowego programu operacyjnego UE "HORIZON 2020" , które mogą dotyczyć projektów sieci inteligentnych. Zarówno ten program jak i sygnalizowane reko­mendacje powinny zostać wykorzystane do poprawy obecnej sytuacji.
    
    European Smart Grids Projects, General Outlook and Place of Poland
    
    Key words: smart grids, power sector in Europe , EU projects
    
    This paper addresses European energy policy related to smart grid technology and its effects on the structure of the energy sector. The paradigm for the hierarchical structure of the power grid is evolving towards "smart" solutions with bi-directional power flow at each voltage level. This however brings about specific technical, economic, and social challenges. These problems must be identified and effectively solved, necessitating research based on experiences from real systems already operating in line with the new structure. That aim is realized by research and development, demonstration and deployment, and roll-out projects. The European Union assists in these projects with the objective of implementing smart grids across the continent.
    Starting from the basic assumptions, this article presents a statistical review of European smart grid projects, presenting the most important and interesting facts. Particular attention is paid to the activity of companies. Presently, the activity of Polish organizations appears to be inadequate for meeting national potential and ambitions. The paper also explains the scope of work in the new EU operational program Horizon 2020, which deals specifically with smart grid technology and should be used to improve the current situation.

15. Dudek M., Jurdziak L., Kawalec W.
    
    Produkcja energii elektrycznej z nowych złóż węgla brunatnego jako potencjalne źródło wzrostu zamożności społeczeństwa i reindustrializacji
    
    Słowa kluczowe: górnictwo odkrywkowe węgla brunatnego, docelowy plan rozwoju, udział w zysku dla właścicieli zajętych terenów
    
    Warunkiem rozwoju gospodarczego kraju jest utrzymywanie cen energii na poziomie, który umożliwia przemysłowi skuteczne konkurowanie na rynku międzynarodowym oraz zapo­biega ubóstwu energetycznemu społeczeństwa, co jest niezbędne dla stabilnego wewnętrznego popytu na produkowane dobra i usługi. Dla polskiej energetyki oznacza to konieczność utrzy­mywania dużego udziału węgla brunatnego w krajowym miksie energetycznym. Wobec sczerpywania się złóż w obecnie eksploatowanych zagłębiach niezbędne jest udostępnianie nowych złóż na terenach, które dotychczas nie były objęte eksploatacją górniczą. Plany nowych inwestycji górniczych, jak również polityka ochrony złóż, czyli utrudnienia zagospodarowania terenu niez­godnie z ewentualną eksploatacją górniczą, generują poważne konflikty społeczne, których skut­kiem może być trwałe uniemożliwienie strategicznych inwestycji górniczych. Autorzy proponują zastąpić stosowane dotychczas środki administracyjne (planowa ochrona złóż, przymusowy wykup terenów dla potrzeb inwestycji górniczej) narzędziami ekonomicznymi, które dobrze funkcjonują w krajach, w których właściciel terenu jest równocześnie właścicielem złoża zale­gającego poniżej. Otóż oprócz kwoty wykupu terenu dla potrzeb eksploatacji górniczej, właś­cicielowi tego terenu kompania górnicza mogłaby zaoferować rentę eksploatacyjną, czyli udział w zyskach z tytułu eksploatacji złoża. Właściciel terenu byłby zatem zainteresowany eksploatacją złoża oraz uzyskiwałby przychód ze swojego terenu również po jego sprzedaży. Skala udziału w zyskach i terminarz wypłat dla właścicieli terenów mają istotny wpływ na wynik finansowy przedsięwzięcia górniczego (tu: górniczo-energetycznego), toteż potrzebne jest wnikliwe prze­analizowanie różnych wariantów renty. W artykule przedstawiono symulację wyniku finansowe­go docelowego planu rozwoju kopalni węgla brunatnego z uwzględnieniem renty eksploatacyjnej na podstawie studialnego zestawu danych. Obliczenia, modelowanie i symulacje wykonano w śro­dowisku programu geologiczno-górniczego oraz specjalistycznego oprogramowania optyma­lizacji kopalń odkrywkowych.
    
    Electricity production from new lignite deposits as a potential factor in re-industrialization and increasing the wealth of society
    
    Key words: lignite surface mining, life-of-mine plan, profit sharing payments for landowners of acquired terrain
    
    The development of the national economy reąuires energy prices be kept low enough to allow domestic industry to successfully compete on an international market, as well as to prevent energy poverty among the people in order to maintain stable domestic demand for offered goods and services. For the Polish power generating industry, this means the necessity of keeping a high share of lignite in the energetic mix. As the currently exploited reserves are becoming depleted, the opening of new deposits in greenfields is compulsory. A lack of planning for new mining investments as well as policies protecting deposits - for example, the freezing of non-mining development in prospective mining areas - causes serious social conflicts that could eventually inhibit strategie mining investments. This analysis proposes to supersede the existing administrative approach to mining planning (planned protection of deposits, forced purchasing of terrain for the needs of mining activity) with economic incentives that work well inother countries where landowners also own the rights to deposits lying beneath their land. Landowners would then support the exploitation of the deposit to gain profits from their property after selling it to a mining company. The scale of the share of the profits and the schedule of payments to the landowners significantly influence the financial results of a mining enterprise (in the examined case, mining and power generating); therefore, various mining profit sharing scenarios are considered. This paper presents a simulation of the financial results of the "Life-Of-Mine" analysis for a surface lignite mine, with regard to mining profit sharing on the basis of study data. Calculations, modelling, and simulations have been carried out with the use of the geological and mining package and specialised open pit optimisation software.

16. Olkuski T.
    
    Największe pod względem udziału zagraniczne grupy kapitałowe obecne na polskim rynku energii elektrycznej
    
    Słowa kluczowe: produkcja energii elektrycznej, struktura, grupa kapitałowa
    
    W artykule przedstawiono dwie zagraniczne grupy energetyczne mające największy udział w wytwarzaniu energii elektrycznej na polskim rynku. Są to grupy EDF oraz GDF Suez. Na wstępie przedstawiono udział wszystkich liczących się na polskim rynku energii grup energe­tycznych w wolumenie energii elektrycznej wprowadzonej do sieci w Polsce w 2013 roku. W kolejnych rozdziałach obszernie omówiono aktywa wspomnianych wcześniej zagranicznych grup występujące na wielu kontynentach, ich zaangażowanie w rozwój energetyki, zarówno konwencjonalnej, jak i odnawialnej, oraz planowane inwestycje. Zwrócono uwagę na ogromne znaczenie, jakie posiada energetyka jądrowa zwłaszcza w grupie EDF we Francji oraz w Wielkiej Brytanii. Dużo uwagi poświęcono energetyce odnawialnej. Zarówno EDF, jak i GDF Suez ogromną wagę przywiązują do rozwoju tych źródeł energii, co jest zgodne z prowadzoną przez Unię Europejską polityką energetyczno-klimatyczną Na tym tle przedstawiono działalność wy­mienionych firm w Polsce funkcjonujących pod nazwami EDF Polska oraz GDF Suez Polska Energia S.A. Obydwa przedsiębiorstwa mają znaczący udział w produkcji energii elektrycznej w naszym kraju, EDF Polska - 9,7%, natomiast GDF Suez Polska Energia S.A. - 5,1%. Rozwijają zarówno energetykę konwencjonalną, jak i odnawialną. Na uwagę zasługuje zwłaszcza oddany do eksploatacji w 2013 roku przez GDF Suez Polska Energia S.A. największy na świecie, tzw. Zielony Blok, o mocy 205 MW, opalany biomasą.
    
    Foreign corporate groups with the largest share in Polish electricity market
    
    Key words: electricity generation, structure, capital group
    
    The paper discusses two foreign corporate groups with the largest share in electricity generation in Polish market, namely EDF and GDF Suez groups. As an introduction, the share of all important corporate groups in the Polish energy market in the volume of electricity introduced into the grid in Poland in 2013 is presented. In the following chapters, the aforementioned foreign groups" assets on multiple continents, their involvement in the development of energy, both conventional and renewable, and planned investments are extensively discussed. Attention is drawn to a great importance of the nuclear energy, especially in the case of EDF group in France and in the UK . Much attention is paid to the renewable energy sector. Both EDF and GDF Suez attach great importance to the development of these energy sources, which is consistent with the EU energy and climate policy. The activity of these companies in Poland , operating under the names of EDF Poland and GDF Suez Polish Energy S.A., is presented against this background. Both companies have a significant share in the production of electricity in our country: EDF Poland - 9.7% and GDF Suez Polish Energy S.A. - 5.1%. They develop both conventional and renewable energy. Of particular note is the world's largest biomass-fired power plant, the so-called "Green Block", with a capacity of 205 MW, commissioned in 2013 by GDF Suez Polish Energy S.A.

17. Mirowski T., Kamiński J., Wyrwa A.
    
    Implementacja modeli systemów paliwowo-energetycznych w infrastrukturze PLGrid Plus
    
    Słowa kluczowe: krajowy system elektroenergetyczny, modelowanie matematyczne, badania długo­okresowe, polityka energetyczna, obliczenia dużej skali
    
    W artykule przedstawiono krótką analizę specjalistycznych usług IT przeznaczonych dla sektora energetyki. Usługi te opierają się na matematycznych modelach systemów paliwowo-energetycznych, które dzięki implementacji w infrastrukturze PLGrid oraz łatwemu interfejsowi użytkownika pozwalają na wykonywanie symulacji zarówno specjalistom zajmującym się mo­delowaniem, jak i mniej zaawansowanym użytkownikom. Przeanalizowano również infrastruk­turę PLGrid, która została utworzona z pięciu największych w Polsce ośrodków obliczeniowych w celu zapewnienia możliwości prowadzenia badań opierając się na symulacjach komputerowych i obliczeniach w różnych dziedzinach e-Science.
    
    Implementation of Energy Modeling Systems in the PLGrid Plus Infrastructure
    
    Key words: e-science infrastructure, energy sector tools, PLGrid Plus, national power system, mathe-matical modeling, large scale computing
    
    This paper presents a brief characterization of advanced IT services dedicated to the power sector. The services based on computer models are user friendly both for advanced specialists and ordinary users. They are implemented in PLGrid structures so that users can more quickly perform calculations. The article describes the PLGrid infrastructure, which is made up of five main supercomputing centers in Poland to provide the Polish scientific community with an IT platform based on computer clusters, enabling research in various domains of e-Science.

18. Krawczyk J.M., Suwała W.
    
    Kierunki poprawy efektywności energetycznej w Polsce
    
    Słowa kluczowe: efektywność energetyczna, zrównoważony rozwój energetyczny, finalne zużycie energii, sektor budowlany, produkcja i przesył energii
    
    Eksperci zwracają uwagę na większe znaczenie redukcji zużycia energii w systemach energetycznych. Oszczędzona energia jest najczystszą i nie niosącą negatywnych skutków eko­logicznych metodą obniżania emisji. Jej potencjał jest ogromny i wielokrotnie przekraczający możliwości innych alternatywnych źródeł energii, w tym OŹE oraz obecnych technologii ener­getyki jądrowej. Obecnie największe zużycie energii zaobserwować możemy w sektorze budow­lanym, transporcie oraz przemyśle. Właśnie tam istnieje największy potencjał redukcji zużycia energii. Przez okres od 1990 do 2008 roku łączny produkt krajowy brutto w państwach UE-27 wzrósł średnio o 2,1% w skali roku. Finalne zużycie energii z kolei jedynie o 0,5%. W konsek­wencji energochłonność obniżyła się o 1,6%. Na przestrzeni ostatnich 20 lat efektywność energetyczna w 27 państwach Unii zwiększyła się o 19%, ze średnią roczną wartością na poziomie 1,1%. Zużycie energii w sektorze budowlanym wzrosło o około 13%, ze średnią roczną na poziomie 0,7%. W sektorze przemysłu przez ostatnie dwie dekady w krajach UE-27 zużycie energii zmniejszyło się o 30%, ze średnią roczną na poziomie 1,9%. Branża transportowa na przestrzeni ostatnich 20 lat zwiększyła efektywność energetyczną o około 15%, średnio 0,9% rocznie. Efektywność energetyczna w Polsce w ciągu ostatnich 20 lat znacznie się zwiększyła, jednak potencjał w branży produkcji i przesyłu energii, budownictwie i przemyśle jest nadal ogromny.
    
    Directions of energy efficiency improvements in Poland
    
    Key words: energy efficiency, sustainable energy development, final energy consumption, building sector, production and transmission of energy
    
    Experts point out the increasing importance of reducing energy consumption in energy systems. Saved energy is the cleanest energy, limiting negative ecological impacts by reducing emissions. Its potential is substantial, exceeding the capabilities of alternative energy sources including renewables and current nuclear power technologies. At present, the largest consumption of energy can be observed in the construction sector, transport, and industry. The greatest potential for reducing energy consumption therefore lies in these sectors. Over the period from 1990 to 2008, the total gross domestic product in the EU-27 increased by an average of 2.1% per year. Final energy consumption, however, increased only 0.5%. Consequently, the energy consumption decreased by 1.6%. During the past 20 years, energy efficiency in the EU-27 increased by 19%, with an average annual value of 1.1%. Energy consumption in the building sector increased by about 13%, with an annual average increase of 0.7%. In the industrial sector in the EU-27, energy consumption decreased by 30% over the last two decades, with an annual average decrease of 1.9%. The transport sector improved energy efficiency by about 15% over the past 20 years, averaging 0.9% per year. Energy efficiency in Poland over the past 20 years has increased significantly, but the potential for improvements in the production and transmission of energy, building sector and industry is still significant.

19. Piaskowska-Silarska M.
    
    Analiza możliwości pozyskania energii z biomasy w Polsce
    
    Słowa kluczowe: biomasa stała, biopaliwa, biogaz
    
    W opracowaniach Głównego Urzędu Statystycznego znajduje się podział biomasy na biomasę stałą, biopaliwa i biogaz. W przedstawionym referacie pokazano pozyskanie biomasy stałej w Polsce w latach 2002-2011. W okresie tym nastąpił około 70-procentowy wzrost udziału biomasy w produkcji energii, szczególnie intensywny od roku 2008. Przedstawiono tu również pozyskanie gazu składowiskowego i biogazu z oczyszczalni ścieków w Polsce w latach 2002-2011. W 2011 r. udział całkowitego biogazu wzrósł ponad czterokrotnie w odniesieniu do roku bazowego 2002. Trzecią rozpatrywaną grupę stanowią biopaliwa. W 2011 r. pozyskanie bio-etanolu było tylko o 14,5% wyższe niż w 2002 r., podczas gdy udział biodiesla w bilansie nośników energii w tym samym czasie wzrósł czterokrotnie. Większe wykorzystanie biomasy do celów energetycznych wynika przede wszystkim z jej niskiej ceny. Na składowiskach odpadów powstaje z kolei biogaz, który zgodnie z zaleceniami Unii Europejskiej powinien być ujmowany i najlepiej wykorzystywany energetycznie. Szacuje się, że w zależności od jego ilości i wartości opałowej, sposobu zagospodarowania i zastosowanej technologii a także cen rynkowych po­zyskanego ciepła i energii elektrycznej, czas zwrotu poniesionych nakładów na instalację odgazowania wynosi od 2 do 10 lat. Przedstawiony w referacie wzrost wykorzystania biopaliw wynika natomiast z faktu, że stanowią one coraz większy dodatek do paliw sprzedawanych na polskim rynku (7,1% od 2013 r.). Na niektórych stacjach jest już możliwość zakupu czystego biodiesla, którego cena jest niższa w porównaniu z ceną oleju napędowego.
    
    Analysis of the possibility of obtaining energy from biomass in Poland
    
    Key words: solid biomass, bio-fuels, biogas
    
    Publications of the Central Statistical Office categorize biomass into solid biomass, bio-fuel, and biogas. The present article summarizes the acquisition of solid biomass in Poland in the years 2002-2011. During this period, there was a 70% increase in the share of biomass in energy production, particularly since 2008. The article also presents the use of landfill gas and biogas from wastewater treatment plants in Poland for the years 2002-2011. In 2011, the share of the total biogas has more than quadrupled compared to the base year of 2002. The third group considered consists of bio-fuels. In 2011, the consumption of bioethanol was only 14.5% higher than in 2002, while the share of biodiesel in the energy balance during the same period increased fourfold. The increased use of biomass for energy purposes is primarily due to its low price. Though presently commonplace, environmentally harmful coal is increasingly being replaced by straw, which is approximately four times cheaper to use. In landfills where biogas is formed, in accordance with the recommendations of the European Union this energy source should be recognized and used energetically. It is estimated that - based on the quantity and calorific value, method of management, available technology, as well as the market prices of heat and electricity - the time of return on investment for the installation of degassing systems is from 2 to 10 years. Increased use of bio-fuels is anticipated due to the fact that they have already seen a growing presence as a fuel additive sold on the Polish market (up 7.1% from 2013). At some fueling stations, it is already possible to buy pure biodiesel, the price of which is lower than that of conventional diesel.

20. Zarzycki R., Kobyłecki R., Kratofil M., Bis Z.
    
    Kierunki rozwoju palenisk cyklonowych
    
    Słowa kluczowe: palenisko cyklonowe, oxy-spalanie
    
    W artykule omówiono konstrukcje podstawowych typów palenisk cyklonowych z cy­klonami poziomymi, przednimi i pionowymi, obecnie branych pod uwagę jako jedna z dróg dla ograniczenia tempa zużywania paliw kopalnych i przeciwdziałania zmianom klimatycznym, m.in. poprzez implementację technologii oxy-spalania. Analiza zestawionych w pracy informacji po­zwala stwierdzić, że paleniska cyklonowe posiadają duży potencjał zastosowania w nowoczesnej energetyce, m.in. dzięki możliwemu do realizacji spalaniu paliw ciekłych, stałych i gazowych, w tym paliw wysokozapopielonych i o niskiej temperaturze topienia popiołu. Dzięki silnemu zawirowaniu w komorze spalania możliwe jest znaczące wydłużenie czasu pobytu ziaren paliwa oraz istotne (nawet dochodzące do 90%) ograniczenie strumienia popiołu lotnego.
    
    Development trends in cyclone furnace technology
    
    Key words: cyclone furnace, oxycombustion
    
    This paper describes the construction of basic types of cyclone furnaces, including horizontal, front, and vertical cyclones, and proposes a possible route for implementation of oxycombustion technology in order to reduce the consumption of fossil fuels and provide a countermeasure against climate change. Cyclone furnaces have great potential for use in the modern power industry, providing suitable conditions for the combustion of gaseous, liquid, and/or solid fuels including those of high ash content and low ash melting temperature. Due to the strong vortex in the combustion chamber, the residence time of fuel particles can be significantly longer, achieving a substantial (up to 90%) reduction in fly ash.
    The paper also presents the concept and prototype of an innovative vertical cyclone furnace. The furnace was designed by the authors of this text, and intended for the efficient oxycombustion of coal dust. In the presented design it was assumed that the oxidation of fuel volatiles and char residue would be run separately in order to extend the range of fuels for possible oxycombustion and achieve the conditions for substantial reduction of NOx in the flue gas.

21. Czaplicka-Kolarz K., Fugiel A., Burchart-Korol D.
    
    Zintegrowana ocena efektywności środowiskowej, kosztowej i technicznej produkcji energii opartej na technologii zgazowania węgla z zastosowaniem metod wielokryterialnych
    
    Słowa kluczowe: produkcja energii, zgazowanie węgla, metody wielokryterialne, ocena cyklu życia, koszt cyklu życia
    
    W artykule przedstawiono zastosowanie metod wielokryterialnych do zintegrowanej oceny produkcji energii elektrycznej opartej na technologii zgazowania węgla. Ocenie poddano technologię naziemnego zgazowania węgla jako perspektywiczny sposób użytkowania węgla w Polsce. Analizy zostały wykonane dla czterech wariantów technologii naziemnego zgazowania węgla różniących się rodzajem węgla, jak również zastosowaniem sekwestracji CO₂. W analizach uwzględniono efektywność kosztową, środowiskową i techniczną. Ocenę efektywności środo­wiskowej i kosztowej wykonano, opierając się na metodach uwzględniających cykl życia tech­nologii. W przypadku oceny środowiskowej przedstawiono wyniki oceny cyklu życia LCA {Life Cycle Assessmeni), uwzględniając trzy kategorie wpływu, natomiast ocenę kosztową wykonano na podstawie kosztu cyklu życia technologii LCC {Life Cycle Cost). Efektywność techniczna została obliczona dzięki sprawności energetycznej. W celu wykonania zintegrowanej oceny technologii zastosowano trzy metody wielokryterialne: Electre, AHP oraz Promethee, co pozwo­liło na uwzględnienie istotności stosowanych kryteriów oceny. Na podstawie wykonanych analiz stwierdzono, że zastosowanie metod wielokryterialnych w zrównoważonym zarządzaniu energią może stanowić narzędzie wspomagania decyzji przy projektach inwestycyjnych, szczególnie w przypadku wyboru alternatywnych technologii.
    
    Integrated assessment of environmental, cost, and technical performance for energy production based on coal gasification technology using multi-criteria methods
    
    Key words: energy generation, coal gasification, multi-criteria analysis, life cycle assessment, life cycle cost
    
    This article presents the application of multi-criteria methods for integrated assessment of electricity production based on coal gasification technology. The paper evaluates ground coal gasification tech­nology as a potential for further use of coal in Poland . Analyses were performed for the four variants of coal gasification technologies which differ in the type of coal used as well as in the application of CO₂ sequestration. The assessment of environmental performance and cost are made on the basis of evaluating the life cycle of the technology. The environmental assessment, for example, presents the results of a life cycle assessment (LCA) taking into account three impact categories, and cost evaluation was performed based on the life cycle cost (LCC). Technical efficiency was calculated on the basis of energy efficiency. In order to perform an integrated assessment of the technologies used, three methods of multi-criteria examination were applied - Electre, AHP, and Promethee - which allowed for the consideration of the relevance of the evaluation criteria used. Based on these analyses, it was found that the application of multi-criteria methods in sustainable energy management can be a tool for decision support in investment projects, especially in considering the choice of alternative technologies.

22. Dziok T., Strugała A., Rozwadowski A., Górecki J., Ziomber S.
    
    Zmiany zawartości rtęci w węglu kamiennym w procesie jego wzbogacania
    
    Słowa kluczowe: węgiel kamienny, wzbogacanie węgla, rtęć
    
    Rtęć i jej związki zalicza się do bardzo niebezpiecznych substancji. Do głównych źródeł emisji rtęci spowodowanych działalnością człowieka zalicza się procesy spalania paliw ko­palnych, głównie węgla. Istnieje szereg metod pozwalających ograniczyć emisję rtęci z tych procesów. Metody te można podzielić na dwie główne grupy. Do pierwszej zaliczane są metody polegające na usuwaniu rtęci ze spalin, a do drugiej należą metody polegające na obniżeniu zawartości rtęci w węglu przedjego wykorzystaniem. Do tej grupy zalicza się proces wzbogacania węgla. Celem prezentowanego artykułu było określenie zmiany zawartości rtęci w wybranych polskich węglach kamiennych w procesie ich wzbogacania. Dla potrzeb realizacji pracy przeanalizowano wytypowane przemysłowe urządzenia do wzbogacania węgla. Dla każdego urządzenia zbadano nadawę i koncentrat. W świetle uzyskanych wyników można stwierdzić, że proces wzbogacania nie zawsze pozwala na obniżenie zawartości rtęci w węglu. Niemniej jednak, uwzględniając polepszenie jakości węgla wskutek obniżenia w nim zawartości substancji mi­neralnej, uzyskuje się zadowalające rezultaty. Obniżenie zawartości substancji mineralnej, powoduje znaczny wzrost jego kaloryczności, a tym samym zmniejszenie jego jednostkowego zużycia, co z kolei pozwoli na zmniejszenie ilości emitowanej do środowiska rtęci. Uzyskane skuteczności w obniżeniu zawartości rtęci przy uwzględnieniu wzrostu kaloryczności węgla wynosiły od 10 do 89%. Najwyższe jej wartości uzyskano dla wzbogacania w płuczce zawie­sinowej cieczy ciężkiej.
    
    Changes in the concentration of mercury in hard coal in the coal washing process
    
    Key words: hard coal, coal washing process, mercury
    
    Mercury and its compounds are classified as extremely hazardous substances. The main sources of mercury emissions caused by human activities are the combustion processes of fossil fuels - mainly coal. There are several methods which enable a reduction in mercury emissions from these processes. They can be classified under two main groups. The first group includes methods for removing mercury from exhaust gases (post-combustion methods). The second group includes methods of reducing the mercury content in coal before its utilization (pre-combustion methods). The coal washing process is classified under the second group of methods. The aim of this paper was to determine the changes in the mercury content in hard coal in the coal washing process. Coal samples obtained in hard coal processing plants were analyzed. For each case, raw and clean coals were examined. In view of the results, it can be concluded that the coal washing process does not lead to a reduction of mercury content in all cases. However, taking into account the improvement in coal quality as a result of a reduction of the mineral matter content, the results obtained were promising. The reduction of mineral matter causes a significant increase in caloric value. A higher calorific value of coal will reduce its consumption and, thus, will reduce the amount of mercury emitted into the environment. The determined ratios of mercury content reduction ranged from 10 to 89%. The highest ratios were obtained for dense media baths.

23. Klojzy-Karczmarczyk B., Mazurek J.
    
    Badania zawartości rtęci i siarki w odpadach z obszaru nieczynnej hałdy odpadów górnictwa węgla kamiennego
    
    Słowa kluczowe: górnictwo węgla kamiennego, nieczynne hałdy górnicze, odpady, rtęć, siarka, zawartość całkowita, forma wymywania
    
    Produkcja węgla kamiennego pozostawiła szereg obiektów w postaci różnych, pod względem strukturalnym i wiekowym, składowisk odpadów pogórniczych (hałd, zwałowisk). Hałdy odpadów górniczych to obiekty, które charakteryzują się zmiennym składem i uziarnieniem materiału, a warunki panujące w bryle zmieniają się w czasie w wyniku procesów wietrzenia fizycznego i chemicznego. Celem prezentowanych badań jest rozpoznanie zawartości rtęci oraz zawartości siarki w formie całkowitej oraz w formie wymywalnej w profilu hałdy górniczej, jaka pozostała po zamkniętej kopalni węgla KWK "Siersza" w Trzebini. Czas sezo­nowania odpadów przekracza w tym miejscu 15 lat. Powierzchnia hałdy jest w trakcie rekul­tywacji, a obszar ten zdążył się już częściowo wkomponować w krajobraz na drodze naturalnej sukcesji roślinnej. Materiał przeznaczony do analiz pobierano w przypowierzchniowym odcinku profiluhałdy, z dwóch przedziałów głębokości: od0,2 do 0,3 mp.p.t. oraz od 0,4 do 0,7 mp.p.t. W pobranych próbkach oznaczono zawartość całkowitą związków rtęci oraz związków siarki. Badania prowadzono dla próbek w stanie powietrzno-suchym a uzyskane wyniki przeliczono na stan suchy (Hgd S^d) i podano w mg/kg s.m. Dodatkowo wyznaczono wielkość potencjalnie wymywanych związków rtęci oraz siarki do środowiska gruntowo-wodnego. Badania wielkości wymywania zanieczyszczeń z poszczególnych próbek określono metodą statyczną z zastosowa­niem testu podstawowego 1:10. Na podstawie przeprowadzonych analiz stwierdza się, że w ba­danych odpadach z warstwy przypowierzchniowej hałdy górniczej całkowita zawartość siarki oraz zawartości siarczanów w wyciągach wodnych są zdecydowanie zróżnicowane w punktach. Mniejsze zróżnicowanie obserwowane jest dla zawartości rtęci. Charakterystyka analizowanych próbek jest doskonałym elementem poznawczym w zakresie tworzenia całościowego obrazu zagrożenia dla środowiska gruntowo-wodnego pochodzącego ze starych, nieeksploatowanych już od wielu lat obiektów.
    Całkowita zawartość siarki w odpadach zdeponowanych na hałdzie przed kilkunastoma laty kształtuje się w szerokich granicach, osiągając uśrednioną wartość na poziomie 1,67 oraz 4,35% w zależności od głębokości poboru. Często obserwuje się niższe zawartości siarki w próbkach pobranych bliżej powierzchni niż w próbkach pobranych nieco głębiej. Zawartość oznaczonych siarczanów w wyciągach wodnych jest wysoka, a ich wartość uśredniona kształtuje się na poziomie około 1500 mg/dm3 i w większości przypadków przekracza warunki graniczne, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi. Zwiększenie obecności siar­czanów w odpadach i ich wysoka wymywalność, sięgająca nawet kilkudziesięciu procent w sto­sunku do zawartości całkowitej, jest wynikiem przemian zachodzących w bryle zwałowiska na przestrzeni czasu. Całkowita zawartość rtęci w odpadach deponowanych na hałdzie kształtuje się na uśrednionym poziomie odpowiednio 0,132 oraz 0,266 mg/kg. Istotnym zagadnieniem jest ponadto określenie możliwości wzajemnego powiązania między występowaniem związków rtęci i siarki w odpadach zgromadzonych od lat na zwałowiskach. Na podstawie przeprowadzonych badań nie można jednak sformułować wniosków o prawidłowości współwystępowania rtęci i siarki w materiale badawczym. Brak korelacji pomiędzy występowaniem w próbkach siarki oraz rtęci jest potwierdzeniem dużego zróżnicowania związków rtęci w węglach i odpadach węglo­wych, a także odmiennych procesów decydujących o przemianach związków rtęci oraz związków siarki.
    
    Study of mercury and sulphur content in the waste from a disused coal mine waste heap
    
    Key words: coal mining, disused mine heaps, waste, mercury, sulphur, total content, leachable form
    
    The production of coal has left a number of mine waste dumps which differ in terms of structure and age (waste heaps, stockpiles). Heaps of mining waste are characterised by a variable composition and particle size distribution of the material, and the conditions prevailing in the dump change over time as a result of processes of physical and chemical weathering. The aim of this study is to identify the content of mercury and sulphur in the total and sulphate form (leached into the water environment) within the profile of the mining heap from the disused "Siersza" coal mine in Trzebina. Seasoning I"m nottime of the waste in this location exceeds 15 years. The majority of the heap has not been reclaimed; however, the area has already partly managed to integrate into the landscape through natural processes. The material intended for the analyses was sampled in the subsurface section of the heap from two depth ranges - 0.2 to 0.3 m below ground level and 0.4 to 0.7 m below ground level.
    The samples were analysed for total mercury compound and sulphur compound content. Tests were carried out on the samples in air-dry condition, and the obtained data were converted to a dry state (Hg^d, S^d) reported in mg/kg DM. Additionally, the amount of mercury and sulphur compounds potentially leached to the soil-water environment was determined. Analyses of the amount of leaching waste for individual samples were conducted via a static method using a basic 1:10 test. Based on these analyses, it may be concluded that in the examined waste from the subsurface horizon of the mining heap, the total sulphur and sulphate content in water extracts varies significantly in certain points. Less variation is observed for mercury content. The characteristics of the analysed samples provide excellent cognitive material in the development of a comprehensive image of soil-water environment hazards originating from such facilities that have been out of use for many years.
    Total sulphur content in the waste deposited in the heap over ten years ago covers a wide range with an average value of between 1.67% and 4.35%, depending on the depth of the sample. Generally, lower sulphur content in the samples closer to the surface can be observed than in the samples collected somewhat deeper. The content of the determined sulphates in water extracts is high, averaging about 1,500 mg/dm³ and in most cases exceeding the limit values to be met when sewage is discharged into water or soil. The increasing content of sulphates in the waste and their high leachability - reaching several tens of percent relative to the total content - is the result of the changes taking place in the body of the heap over time. The total amount of mercury in the waste deposited in the heap is at an average level of 0.132 mg/kg to 0.266 mg/kg. It is also important to determine the possibility of correlations between the occurrence of mercury and sulphur compounds in the waste accumulated in the dumps over periods of many years. However, conclusions about the conditions for the co-occurrence of mercury and sulphur in the examined material cannot be made based on the conducted study. A lack of correlation between the occurrence of sulphur and mercury in the samples confirms a notable diversity of mercury compound content in coals and coal wastes as well as different processes affecting the transformation of mercury compounds and sulphur compounds.

24. Zarzycki R., Wichliński M.
    
    Koncepcja procesu ograniczenia emisji rtęci ze spalania węgla w kotłach fluidalnych
    
    Słowa kluczowe: rtęć, obróbka termiczna, para przegrzana, suszarka fluidalna
    
    W pracy przedstawiono propozycję procesu pozwalającego na ograniczenie emisji rtęci ze spalania węgla w kotłach fluidalnych. Proces ten zakłada obróbkę termiczną paliwa pozwa­lającą na usunięcie z węgla rtęci w takiej ilości, aby zapewnić wymagany poziom emisji po jego spaleniu. Obróbka termiczna pozwala także na usunięcie wilgoci z paliwa oraz częściowe uwolnienie z niego części lotnych. Gazy wytlewne zawierające Hg kierowane są do chłodnic celem ich ochłodzenia i wykroplenia wilgoci, a następnie do absorbera pozwalającego na zwią­zanie rtęci. Oczyszczone gazy zawracane są do komory spalania. Proces niskotemperaturowej obróbki termicznej paliwa zakłada wykorzystanie pary przegrzanej jako nośnika ciepła ze wzglę­du na jej dostępność w układzie bloku parowego oraz na bezpieczeństwo prowadzenia procesu. W pracy zaproponowano koncepcję budowy układu do niskotemperaturowej obróbki termicznej paliwa opartej na technologii fluidalnej. Użycie pary przegrzanej pozwala na realizację procesu oraz odzysk ciepła skraplania pary na potrzeby obiegu cieplnego bloku. Zaproponowana tech­nologia wymaga właściwej temperatury procesu ze względu na zawartość rtęci i jej formy w węglu w celu uzyskania wymaganego poziomu redukcji emisji rtęci.
    
    The concept of process for limiting mercury emissions from coal combustion in fluidized bed boilers
    
    Key words: mercury, heat treatment, superheated steam, fluid bed dryer
    
    The paper proposes a process for limiting mercury emissions from coal combustion in fluidized bed boilers. This process involves a thermal treatment which allow to remove the mercury from coal in an amount to provide the required level of emissions after combustion. Thermal treatment also allows you to remove moisture from the fuel and the partial release of the volatiles matter. Exhaust gases containing Hg were directed to coolers for their cool and condense the moisture, and then to the absorber to allow the envolve the mercury. Clean gases were returned to the combustion chamber. Low-temperature heat treatment process involves the use of superheated steam as the heat carrier due to its availability in the system block and the steam safety considerations of the process. The paper proposes the concept of the system for low-temperature heat treatment of fuel based on fluidized bed technology. The use of superheated steam allows for the implementation of the process and condensing heat recovery steam cycle for the needs of the block. The proposed technology requires proper temperature process due to the mercury content and its form in the coal in order to achieve the desired reduction in mercury emissions.

25. Wichliński M., Kobyłecki R., Bis Z.
    
    Możliwości usuwania rtęci ze spalin w urządzeniach do oczyszczania gazów
    
    Słowa kluczowe: rtęć, urządzenia do oczyszczania spalin, elektrofiltr, odsiarczanie spalin
    
    W pracy przedstawiono analizę możliwości usuwania rtęci przez standardowo stoso­wane urządzenia do oczyszczania spalin. Przedstawiono możliwości usuwania rtęci w elek­trofiltrach, oraz filtrach workowych podczas odpylania gazów spalinowych, a także podczas usuwania tlenków azotu w procesach selektywnej katalitycznej (SCR) i niekatalitycznej (SNCR) redukcji tlenków azotu. Zaprezentowano możliwość usuwania rtęci w procesach odsiarczania spalin, takich jak sucha i mokra metoda odsiarczania spalin. Procesy odpylania spalin umożliwiają ograniczenie emisji rtęci od 5 do 60%, głównie jest to rtęć związana na cząstkach popiołu lot­nego Hg_(p). Większą skutecznością wykazują się tu filtry workowe, których skuteczność może dochodzić do 90%. Odsiarczanie spalin połączone z elektrofiltrem umożliwia ograniczenie emisji rtęci o 50-75%. Pozytywny wpływ na obniżenie emisji ma również zastosowanie instalacji do redukcji NO_x._ów, pozwala one na zwiększenie udziału utlenionej rtęci Hg2+ w spalinach nawet o 20%. Ważną rolę odgrywa również rodzaj węgla, jaki jest spalany w kotle, większy stopień usuwania rtęci notuje się podczas spalania węgli bitumicznych, aniżeli węgli subbitumicznych lub brunatnych.
    
    The possibility of mercury removal from exhaust gas in air pollution control devices
    
    Key words: mercury, air pollution control device, FGD, ESP
    
    This paper presents an analysis of the possibility of removing mercury from exhaust gases by standard air pollution control devices. This includes the removal of mercury in electrostatic and fabric filters during particle extraction from exhaust gases, and also during the removal of nitrogen oxides in the process of selective catalytic reduction (SCR) and non-catalytic selective reduction (SNCR) of nitrogen oxides. Also presented is the possibility of removing mercury in flue gas desulfurization processes such as the wet and dry flue gas desulfurization methods. Particle removal processes make it possible to reduce mercury emissions from 5% to as much as 60% - mainly mercury which is bound to the particles of fly ash Hg_(p). More effectively demonstrated here is the efficiency of fabric filters which can collect up to 90% of the mercury. Fuel gas desulfurization combined with an electrostatic precipitator can reduce mercury emissions by 50-75%. The positive effect on the reduction of Hg also applies to the installation of NOx reduction SCR, which allows an increase in the proportion of oxidized mercury in the flue gas Hg²⁺ of up to 20%. Further, an important role is played by the type of coal which is combusted in a boiler; a greater degree of mercury removal is recorded during the combustion of bituminous coals than subbituminous coal or lignite.

26. Wdowin M., Panek R., Franus W.
    
    Badania właściwości zeolitów otrzymywanych z popiołów lotnych pod kątem wykorzystania ich jako sorbentów CO₂
    
    Słowa kluczowe: popiół lotny, synteza zeolitów, CO₂, CCS
    
    W pracy przedstawiono charakterystykę mineralogiczno-teksturalną oraz wstępne wy­niki sorpcji CO₂ syntetycznych materiałów zeolitowych otrzymanych z popiołu lotnego klasy F w wyniku reakcji hydrotermalnej. Jako produkty reakcji otrzymano trzy typy materiałów ze­olitowych: Na-X, Na-Pl, Na-A. Materiał porównawczy stanowił zeolit naturalny - klinoptilolit ze złoża Sokirnica (Ukraina). W celu zwiększenia chłonności sorpcyjnej względem ditlenku węgla badane materiały poddano aktywacji organicznej, wykorzystując w tym celu polietylenoiminę (PEI). Na aktywowanych i wyjściowych materiałach przeprowadzono analizy XRD oraz SEM-EDS na potrzeby określenia wpływu aktywacji na strukturę badanych zeolitów oraz przeprowadzono eksperymenty sorpcji CO₂ w warunkach statycznych. Badania wykazały, że PEI nie zmienia składu mineralnego badanych zeolitów - jedynie tworzy formy tzw. "polew" (bezpostaciowych nagromadzeń) na powierzchniach badanych materiałów. Eksperymenty sorpcji dały lepsze wy­niki chłonności sorpcyjnej CO₂ dla zeolitów aktywowanych PEI (nawet sześciokrotnie). Naj­lepsze wyniki zanotowano dla zeolitu Na-X z PEI, gdzie chłonność sorpcyjna zachowała się na poziomie 2,6 mmol/g, co jest jednak zbyt niskim wynikiem, aby zastosować te materiały w skali technicznej. Dlatego konieczne są dalsze poszukiwania metod modyfikacji celem zwiększenia chłonności badanego materiału względem CO₂.
    
    Testing of zeolite obtained from fly ash for use as CO₂ sorbent
    
    Key words: fly ash, synthesis of zeolite, CO₂, CCS
    
    This paper presents the mineralogical and textural characteristics - as well as preliminary results of determining the CO₂ sorption capacity - of synthetic zeolite materials derived from F class fly ash in hydrothermal reactions. Concerning the reaction products, three types of zeolite materials were obtained as follows: Na-X, Na-P1, and Na-A. The comparative material was a natural zeolite-clinoptilolite from the Sokirnica deposit ( Ukraine ). In order to enhance the sorption capacity of the tested zeolites with respect to carbon dioxide, they were activated by means of the organic compound polyethyleneimine ( PEI ). The untreated and activated materials were examined by XRD, SEM-EDS analysis for the purpose of determining the effect of activation on the structure of the zeolites. For all zeolites, CO₂ sorption experiments were performed under static conditions. The studies showed that the PEI did not change the mineral composition of the zeolites; it only created a form of coating on the surfaces of the tested materials. Sorption capacity experiments showed better results for the CO₂ sorption of PEI activated zeolite (up to six times higher). The best results were noted for the Na-X zeolite with PEI , where sorption capacity was at a level of 2.6 mmol/g, though it is too low a result to apply these materials on an industrial scale. Therefore, the need for further modification methods is necessary to increase the CO₂ sorption capacity of the tested materials.

27. Wilk A., Więcław-Solny L., Śpiewak D., Spietz T.
    
    Badania laboratoryjne nad doborem optymalnych warunków pracy instalacji separacji CO₂ - postęp prac
    
    Słowa kluczowe: CCS, absorpcja aminowa, AMP
    
    W artykule przedstawiono wyniki badań prowadzonych nad doborem optymalnych warunków pracy instalacji separacji CO₂ dla wychwytu ditlenku węgla z gazów o zwiększonej jego zawartości. Skupiono się zarówno na wytypowaniu jak najlepszego sorbentu jak i doborze optymalnych warunków prowadzenia procesu absorpcji, co ogranicza energochłonność wy­chwytu CO₂. W ramach prowadzonych badań wykonano testy, mające na celu wybór opty­malnego sorbentu pod kątem kinetyki absorpcji, pojemności absorpcyjnej i uzyskiwanych pa­rametrów podczas pracy w rzeczywistym układzie absorber-desorber. Pod kątem kinetyki ab­sorpcji i pojemności absorpcyjnej zostały przebadane czyste roztwory aktywatorów oraz roztwory aminy z zawadą steryczną z dodatkiem aktywatorów na bazie wytypowanego we wcześniejszym etapie badań najlepszego roztworu. Roztwór ten porównano również z innymi badanymi wcze­śniej roztworami pod kątem sprawności wychwytu CO₂ oraz zużycia energii na kg wychwy­conego CO₂ w badaniach procesowych. Przeprowadzono dodatkowo badania nad doborem wypełnienia kolumny absorpcyjnej zapewniającego nie tylko jak najlepszą absorpcję CO₂, ale również najniższe opory przepływu gazu przez złoże.
    
    Laboratory research on selection of optimal operating conditions of CO₂ separation plant - progress of work
    
    KEY WORDS: CCS, amine absorption, AMP
    
    The article presents results of researches carried out on the selection of optimal operating conditions of CO₂ separation plant for carbon dioxide removal from gases with increased content of CO₂. Researches were focused on both: the selection of the best sorbent as well as the selection of the optimal absorption process parameters, which reduces energy consumption of carbon dioxide removal. In this study were carried out tests on the selection of optimal paying special attention to absorption kinetics, absorption capacity and parameters obtained during operation in a real absorber-desorber system. For the absorption kinetics and absorption capacity there were tested activators water solutions and the solution containing sterically hindered amines with the addition of activators on the basis of best solution selected at an earlier stage of research. This solution was compared with other previously tested solutions for CO₂ removal efficiency and energy consumption per kg of CO₂ captured in the process researches. Researches were also carried out for the selection of the optimal absorption column packing, not only ensuring the best possible absorption of CO₂ but also the lowest possible pressure drop in the packed bed.

28. Panowski M., Zarzycki R.
    
    Wykorzystanie ciepła z chłodzenia wielostopniowego układu sprężania CO₂ w układzie regeneracji bloku parowego
    
    Słowa kluczowe: dwutlenek węgla, modelowanie obiegów cieplnych, CCS, optymalizacja
    
    W przypadku energetyki zawodowej szacuje się, że na skutek wyraźnego spadku spraw­ności procesu wytwarzania energii elektrycznej zastosowanie procesu wychwytu CO₂ ze spalin podniesie jego koszty energetyczne niezależnie od zastosowanej technologii. Ważnym zatem elementem działań w obszarze CCS jest ograniczenie energochłonności procesu sekwestracji. W pracy zaprezentowano rezultaty obliczeń symulacyjnych przeprowadzonych dla bloku o mocy 900 MW_e zintegrowanego z układem VPSA {Yacuum Pressure Swing Adsorption) adsorpcyjnej separacji dwutlenku węgla ze spalin i układem przygotowania wy separowanego gazu do tran­sportu. Celem zrealizowanych obliczeń była analiza możliwości odzysku ciepła z procesu wielo­stopniowego sprężania CO₂ z chłodzeniem międzystopniowym. Odzyskane z układu chłodzenia ciepło było kierowane do układu regeneracji czynnika obiegowego bloku energetycznego. W pracy przebadano różne miejsca integracji układu chłodzenia z obiegiem cieplnym bloku. Ponadto, ze względu na zastosowanie układów sprężania o różnej strukturze, a tym samym możliwości odzysku różnych strumieni ciepła o różnych parametrach, przeanalizowano strumie­nie ciepła w zakresie od 130 do 196 MW, wprowadzane wraz z czynnikiem o temperaturze w zakresie od 120 do 225°C . Uzyskane rezultaty wskazują, że poprzez odpowiedni dobór parametrów termodynamicznych czynnika wnoszącego ciepło oraz odpowiedni rozdział dostęp­nego ciepła na strumienie wprowadzane w wytypowane miejsca w układzie regeneracji, istnieje możliwość zwiększenia całkowitej sprawności energetycznej bloku o około 2% (punkty pro­centowe) w stosunku do wariantu bez odzysku ciepła.
    
    The recuperation of heat from multistage intercooled CO₂ compression system into the hot water regeneration system of power plant
    
    Key words: carbon dioxide, thermal cycle modelling, CCS, optimisation
    
    In case of energy sector it was assessed that due to the significant decrease of electricity generation efficiency, post combustion CO₂ capture increases energy cost of electricity generation independently from technology applied. Therefore, the minimisation of energy demand for CCS is one of most important problems that should be solved. The paper presents results of calculations of 900 MW_e supercritical power plant integrated with VPSA (Vacuum Pressure Swing Adsorption) separation system as well as with CO₂ compression system necessary for transportation purposes. The main aim of analysis performed was the assessment of possibilities of heat recuperation from multistage intercooled compression system into the hot water regeneration system of a power plant. The different structures of integration were analysed. Moreover, due to the different structures of compression systems, different amount of heat at different parameters was available for recuperation. The calculation were performed for heat amount in range of 130 to 196 MW_t which were introduced into the regeneration system with water at 120^oC to 225^oC. The results obtained show that by properly chosen parameters of heat as well as distribution of heat into the proposed inlet places it is possible to increase the total energy efficiency of power plant of about 2 percentage points in respect of configuration without heat recuperation.

29. Kobyłecki R., Zarzycki R., Kratofil M., Pawłowski D., Ścisłowska M., Bis Z.
    
    Analiza możliwości redukcji emisji tlenku azotu podczas spalania węgla w gazie o składzie oczekiwanym dla spalin recyrkulowanych w procesie oxy-spalania
    
    Słowa kluczowe: NO, oxy-spalanie, palenisko cyklonowe
    
    W artykule przedstawiono wyniki badań dotyczących emisji tlenku azotu z procesu spalania węgla kamiennego w gazie o składzie zbliżonym do recyrkulowanych spalin (suchych oraz zawierających parę wodną) przewidywanych dla procesu oxy-spalania. Badania laboratoryj­ne przeprowadzono dla stałych stężeń składników spalin wynoszących: 10% 0₂, 10% CO₂, 1 OOppm NO oraz 0% lub 15% pary wodnej. Analiza wyników wykazała istotne różnice pomiędzy prowadzeniem procesu w gazie suchym oraz zawierającym parę wodną. W przypadku spalin suchych zaobserwowano wyraźne dwie fazy procesu emisji NO, związane z jego intensywną produkcją podczas spalania części lotnych oraz redukcją na powierzchni odgazowanej pozo­stałości koksowej. Wykazano, że w trakcie procesu dla spalin suchych nastąpiło zmniejszenie ogólnej emisji NO na wylocie z układu. Z kolei, w przypadku obecności pary wodnej w spalinach, całkowita emisja NO podczas spalania poszczególnych próbek węgli kamiennych wzrosła w sto­sunku do poziomu bazowego. W wyniku przeprowadzonych oznaczeń zawartości azotu w po­piołach stwierdzono zawartość pierwiastka N na poziomie <0,01%, co potwierdziło, że azot zawarty w węglu przechodził praktycznie w całości do fazy gazowej. Przeprowadzona dodatkowo analiza przebiegów czasowych zmian stężeń O₂ i CO₂ wykazała jednak pozytywny wpływ obecności pary wodnej na szybkość oraz intensywność procesu utleniania węgla.
    
    Analysis of the possibilities of nitrogen oxide reduction during coal combustion in gaseous atmospheres of composition similar to recirculated oxycombustion flue gas
    
    KEY WORDS: NO, oxycombustion, cyclone furnace
    
    This paper presents the results of research on NO emission from coal combustion in flue gas of a composition similar to recirculated exhaust flue gas from the oxycombustion process. Laboratory tests were carried out for gas concentrations of 10% O₂, 10% CO₂, 100 ppm NO, and 0%/15% water steam. The remaining flue gas component was nitrogen.
    Analysis of the results indicated a significant effect of water steam on the NO reduction process. In the case of dry flue gases, two phases of the NO emission process were determined. Those were associated with NO production during the fuel's devolatilization and the reduction of NO emissions on the surface of a burning char. In the case of dry flue gas, the overall NO emission at the system outlet decreased by 1-4%, while in the case of steam-containing flue gas an increase in the emissions of 15-20% was identified. The analysis of the changes of O₂ and CO₂ concentrations indicated, however, a positive effect of the presence of water vapor on the intensity of the oxidation of carbon. The analysis of nitrogen content in the ash samples confirmed that almost all fuel-N was transformed into a gas phase during combustion.

30. Zarzycki R., Panowski M., Komur P.
    
    Zastosowanie absorpcyjnej pompy ciepła w układzie skojarzonej produkcji elektryczności i ciepła
    
    Słowa kluczowe: modelowanie, obiegi cieplne, pompa ciepła, produkcja ciepła
    
    W pracy przedstawiono wyniki obliczeń symulacyjnych uciepłownienia nadkrytycznego bloku parowego na potrzeby dedykowanego odbiorcy ciepła. Na podstawie wykresu uporządkowanego temperatur dla lokalizacji odbiorcy ciepła oraz tabeli regulacyjnej parametrów dostarczanego ciepła rozważono dwa warianty uciepłownienia bloku parowego: pierwszy za pomocą dedykowanego wymiennika ciepła (DWC) zasilanego parą z upustu turbiny, drugi za pomocą absorpcyjnej pompy ciepła APC pracującej jako podstawowe źródło ciepła wraz wy­miennikiem szczytowym (SWC). Opierając się na wymaganych przez odbiorcę parametrach ciepła ustalono moc nominalną absorpcyjnej pompy ciepła oraz moc wymiennika szczytowego. W celu realizacji obliczeń opracowano model symulacyjny absorpcyjnej pompy ciepła, który został zintegrowany z nadkrytycznym blokiem parowym o mocy 900 MW_e. Model pompy ciepła został opracowany z wykorzystaniem charakterystyk rzeczywistego urządzenia. W wyniku przeprowadzonych obliczeń symulacyjnych ustalono, że dla analizowanego przypadku pompa ciepła o mocy 17,5MW, pozwala na pokrycie produkcji ciepła na potrzeby dedykowanego odbiorcy w 90%. Stwierdzono ponadto, że zastosowanie absorpcyjnej pompy ciepła wraz ze szczytowym wymiennikiem ciepła pozwala na zmniejszenie o 35% negatywnego wpływu na produkcję energii elektrycznej, w porównaniu do wariantu z dedykowanym klasycznym wymien­nikiem ciepła. Efekt ten jest bezpośrednim wynikiem zwiększenia sprawności wytwarzania energii w kogeneracji, dzięki zastosowaniu absorpcyjnej pompy ciepła.
    
    The application of an absorption heat pump for cogeneration electricity and heat production
    
    Key words: modelling, thermal cycles, heat pumps, heat production
    
    This paper presents the results of numerical simulations of absorption heat pump application for cogeneration electricity and heat production delivered to dedicated recipients. Two cases of heat production were analysed. First, as a reference unit, the study examined a standard heat exchanger (DWC) fed with steam taken from turbine steam bleeding. The second analysed configuration was an absorption heat pump (APC) equipped with a pick heat exchanger (SWC). The heat parameters were assumed based on the structured graph of outer air temperatures for a dedicated recipient locality as well as on a regulation table. The nominal thermal power of APC and SWC was also assumed based on the dedicated recipient's needs. The simulation model of the absorption heat pump was developed and integrated with a model of a supercritical, 900MWe power plant. The absorption heat pump model was developed with the use of real APC characteristics.
    The results of the calculations performed show that the analysed heat pump of 17.5MWt power makes it possible to cover almost 90% of particular receiver of heat. Moreover, application of an absorption heat pump equipped with a pick heat exchanger decreases the negative impact on electricity production by about 35% when compared to heat production by heat exchanger alone. This is a direct result of increasing the cogeneration efficiency for simultaneous production of heat and electricity, due to the application of APC.Key words: modelling, thermal cycles, heat pumps, heat production.

31. Ciecieląg C., Ligus M.
    
    Przez selekcję do skuteczności: komu opłaci się pompa ciepła i jak celnie wspierać rozwój tego rynku
    
    Słowa kluczowe: gruntowa pompa ciepła, analiza opłacalności ekonomicznej systemów ogrzewania, program "Prosument", rynek pomp ciepła
    
    Gruntowa pompa ciepła jest najbardziej stabilnym, niezawodnym, bezobsługowym, odnawialnym źródłem ogrzewania i c.w.u. w domu jednorodzinnym. Jednak ze względu na dużą barierę kapitałową na razie stosowanie pomp ciepła jest w Polsce ograniczone. Obecnie uru­chamiany program wsparcia "Prosument" likwiduje barierę kapitałową. Niestety w wariancie pilotażowym dotacja na odnawialne źródło ciepła jest warunkowana zainstalowaniem również źródła elektryczności, co może ograniczyć zainteresowanie programem w tym względzie. Na podstawie zebranych danych rynkowych w artykule przeprowadzono analizę opłacalności gruntowej pompy ciepła w porównaniu do tradycyjnych źródeł ogrzewania gazem sieciowym, gazem LPG oraz prądem elektrycznym. Wykonano kalkulacje porównawcze w 6 wariantach w zależności od uzyskania dotacji, od uwzględnienia funkcji chłodzenia domu i od tego czy dom już posiada źródło ciepła czy jest dopiero budowany. Mimo stosunkowo wysokich stóp zwrotu (MIRR), okres zwrotu z inwestycji (PB) okazał się bardzo zróżnicowany, od 1 do 20 lat. Stąd wyłoniono te segmenty rynku, dla których pompa ciepła jest atrakcyjną ofertą inwestycyjną. Wzięto przy tym pod uwagę wyniki badań określających akceptowalny okres zwrotu gospodarstw domowych dla instalacji OZE w Polsce na poniżej 6-7 lat. Dla szybszej redukcji szkodliwych emisji działania promocyjne w zakresie stosowania pomp ciepła powinny być selektywne i "wy­celowane" w te właśnie wyłonione segmenty rynku.
    Ogrzewanie gospodarstw domowych ma bardzo duży udział w szkodliwych emisjach, a przed­stawione badania mówią o tym, że właśnie pompy ciepła dają największy efekt redukcji CO₂ nawet w porównaniu z innymi odnawialnymi źródłami ciepła (jak np. kolektory słoneczne). Dlatego rząd powinien organizować programy wsparcia przede wszystkim dla pomp ciepła.
    Rynek pomp ciepła w Polsce jest w początkowej fazie rozwoju w porównaniu do rozwiniętych rynków zachodnich. Obok wspomnianego programu "Prosument" oraz selektywnie ukierunko­wanych działań promocyjnych, na rozwój rynku pomp ciepła w Polsce może wpłynąć potrzeba niezależności energetycznej w związku z sytuacją polityczną na Ukrainie czy też promowanie pomp ciepła przez koncerny energetyczne (do łagodzenia szczytów obciążenia sieci energe­tycznych oraz w celu zwiększenia sprzedaży energii elektrycznej do celów grzewczych).
    
    From selection to effectiveness: who pays for heat pumps and how adequately supported is the development of this market
    
    Key words: soil-water heat pump, subsidy program "Prosument"; soil-water heat pump market
    
    The soil-water heat pump is the most stable, reliable, low-service source of renewable heating for households and of warm, running water. Yet due to the high capital barrier, heat pumps are rarely used in Poland . A new subsidy program called "Prosument" eliminates this capital barrier, although in the pilot version of the program, subsidizing renewable heat sources is dependent on also installing a renewable electricity source in the household. This condition may decrease the interest in the subsidy program.
    On the basis of market information collected, this article presents a financial analysis of installing soil-water heat pumps in comparison with traditional, non-renewable heating by natural gas, LPG gas, and electric heating. Comparative calculations have been carried out for six options affected by receMng a subsidy, by the need for home cooling, and by whether or not the house is newly built or already existing. Despite relatively high MIRR rates of return, the payback periods (PB) appeared to differ significantly, from 1 to 20 years. This analysis highlights the market segments for which heat pumps are an attractive investment opportunity. The choice of attractive market segments is based on research showing that the accepted payback period in Poland for renewable energy is below 6-7 years. For faster emissions" reduction, promotional actMties for heat pumps should be selective and targeted for the highlighted market segments where the ecological motivations of citizens can be strengthened by economical saving opportunities.
    The heating of households results in a large share of air polluting emissions. According to the research presented, heat pumps provide greater CO₂ reduction than certain other renewable heat sources (e.g. solar collectors). It can therefore be suggested that the Polish government should organize morę subsidies for heat pumps - even at the expense of other renewable energy sources.
    The market for heat pumps in Poland is in the early development stage compared to western European markets. Apart from the subsidy program, Prosument, and targeted promotional actMties, the develop-ment of heat pump usage in Poland may be increased by the need for morę energy independence due to the political situation in Ukrainę - as well as the promotion of heat pumps by energy corporations (to balance peak loads of the electrical grid and to increase electricity sales).

32. Popczyk M., Jendruś R.
    
    Wybrane aspekty geotechniczne posadawiania obiektów powierzchniowych na terenach objętych eksploatacją złóż węgla kamiennego
    
    Słowa kluczowe: eksploatacja górnicza, warunki geotechniczno-górnicze
    
    Na obszarach, gdzie nie ma eksploatacji górniczej zwykle warunki geotechniczne, w tym hydrogeologiczne, są wystarczające do oceny przydatności terenu do zabudowy. Wszędzie nato­miast tam, gdzie istnieje bądź istniała intensywna eksploatacja górnicza, jak w przypadku po­kładów węgla kamiennego, dla potrzeb projektowania nowych i ochrony istniejących obiektów budowlanych, muszą zostać sprecyzowane warunki geotechniczno-górnicze. Warunki te powinny zawierać opis najbardziej niekorzystnych sytuacji i oddziaływań, jakim może podlegać obiekt z uwagi na dokonaną bądź projektowaną eksploatację górniczą oraz panujące warunki gruntowo-wodne z uwzględnieniem analiz geotechnicznych. W referacie zagadnienie to omówione zostało na przykładzie rozpoznania geotechnicznego oraz górniczego dla nowo powstającej inwestycji budowlanej przy ulicy Ligockiej w Katowicach. W referacie wykazano również, że pomimo prowadzenia na terenie rozpatrywanej inwestycji intensywnej działalności górniczej, bezpo-średniąprzyczynądeterminującąostateczny charakter inwestycji budowalnej może być związana z obecnością słabonośnych i ściśliwych gruntów.
    
    Selected geotechnical-mining building problems in the areas affected by energetic coal mining
    
    Key words: Mining, geotechnical - mining conditions
    
    In areas where there is no mining operation, the understanding of geotechnical conditions - including hydrogeological - is usually insufficient to assess the suitability of land for development. Geotechnical analyses could be conducted to assess the state of the ground for a planned investment. The type of research, and its extent, depends on the agreement among the investor, constructor, and geotechnics. Wherever there is, or was, intensive mining operations, in order to design new and preserve existing buildings, geological (geotechnical) and mining conditions must be specified. These conditions should include a description of the most adverse situations and interactions, which may be due to the object made or proposed mining exploitation and the prevailing conditions of soil and water. This issue is considered in the article using the example of geotechnical and mining factors affecting a construction project on Ligocka Street in Katowice . It has been shown, among other things, that in spite of the present investment's intensive mining activity, the direct cause of any adverse changes in the subsurface, determining the final shape and nature of the investments" construction, may be connected to the presence of compressible and anthropogenic soils.

MATERIAŁY KONFERENCYJNE 2014

Spis referatów XXVIII Konferencji - CZĘŚĆ 3

1. Duda M., Mikołajuk H., Skwierz S., Tatarewicz I.
   
   Problemy bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w warunkach zliberalizowanego rynku
   
   Słowa kluczowe: bezpieczeństwo dostaw energii, inwestycje energetyczne, pomoc publiczna w energetyce
   
   Referat zawiera analizę problemów dotyczących zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej w warunkach funkcjonującego w Polsce rynku energii elektrycznej. Omówio­ne są problemy zapewnienia wystarczalności mocy wytwórczej i przepustowości sieci w systemie energetycznym oraz dostępu nośników energii pierwotnej. Zwraca się uwagę na konieczność nowelizacji przepisów prawa energetycznego w celu umożliwienia wprowadzenia systemu płat­ności za moc oferowaną w systemie, aby zachęcić inwestorów do budowania źródeł rynkowych. Wskazuje się na konieczność modyfikacji systemu pomocy publicznej dla niektórych technologii wytwarzania energii. Powinno to uczynić ten system przejrzystym i zapewnić kontrolę tempa rozwoju źródeł dotowanych, zwłaszcza niesterowalnych, w celu ograniczenia zjawiska wy­pierania elektrowni systemowych decydujących o bezpieczeństwie działania systemu ener­getycznego.
   
   Electricity Supply Security Issues on the Liberalized Power Market
   
   KEY WORDS: energy supply security, power investments, public support
   
   The paper analyzes issues related to electricity supply security under conditions created within the Polish power competitive market. Power plants and grid capacity adequacy and availability of primary energy sources have been discussed as the most important factors in assuring the secure functioning of the power system. A need for energy law amendments has been indicated to create a system enabling payments for the power capacity offered to the system which should enhance investors to build new sources. Also a need for modification of the public support system has been indicated to make the system sufficiently transparent to control the pace of the development of RES, especially those not controlled by the operator, to limit their averse impact on the functioning of market based sources which are necessary to maintain security of the power system functioning.

2. Korzeniowski M., Kurczabiński L.
   
   Analiza problemów krajowego rynku węgla energetycznego
   
   Słowa kluczowe: węgiel energetyczny, rynki zbytu, ceny, uwarunkowania, import, autoryzowani sprzedawcy
   
   Wejście Polski do Unii Europejskiej a tym samym ograniczenie resztek barier impor­towych, a ponadto konsolidacja i komercjalizacja sektora energetycznego, wdrażanie elementów pakietu klimatycznego i cały szereg innych uwarunkowań spowodowało, że górnictwo węgla kamiennego zaczęło funkcjonować na mocno konkurencyjnym rynku a jego pozycja negocja­cyjna i możliwość przetrwania uzależniona jest nie tylko od poziomu cen węgla na rynkach międzynarodowych.
   W niniejszym referacie krótko scharakteryzowano pozycję węgla energetycznego w świecie i Unii Europejskiej oraz podjęto próbę analizy problemów funkcjonowania poszczególnych segmentów rynku węgla kamiennego w kraju z punktu widzenia szans i zagrożeń będących wypadkową polityki energetycznej.
   
   Polish coal market - analysis of problems
   
   KEY WORDS: steam coal markets, coal prices, authorized dealers, market conditions
   
   Accession of Poland to European Union, and besides: consolidation and commercialization of Polish energy sector, initiation of climatic package as well as all row of others conditions, caused that the mining sector has begun to operate on the strongly competitive market and its negotiation position is depended not only from coal prices on international market.
   Herein the report one characterised position of the coal in the world and European Union as well as the main problems of coal market in Poland .

3. Borecki J., Gatnar K.
   
   Synergia górnictwa i energetyki na przykładzie grupy JSWS.A.
   
   Słowa kluczowe: górnictwo, energetyka, Grupa Kapitałowa, synergia
   
   W referacie przedstawiono grupę JSW SA. obejmującą segmenty: węglowy, koksowy i energetyczny w aspekcie specyfiki, zakresu działania oraz wzajemnych powiązań w obszarze dostaw paliw i energii do procesów technologicznych. Bazując na danych z roku 2013 przed­stawiono potrzeby energetyczne oraz stopień ich pokrycia produkcją własną w poszczególnych segmentach. Na przykładzie powiązań pomiędzy Jastrzębską Spółką Węglową SA. (JSW) a Spółką Energetyczną Jastrzębie SA. (SEJ) zaprezentowano wzajemne relacje dostawy paliwa (węgiel, odpady powęglowe, metan z odmetanowania kopalń) do układów produkcyjnych Spółki Energetycznej oraz odbioru produkcji (energia elektryczna, ciepło, "chłód", sprężone powietrze) przez kopalnie segmentu węglowego. Przykład tych relacji stanowi wzajemną synergię ener­getyki i górnictwa w obszarze dostaw paliw i energii. W segmencie koksowym analogiczna sytuacja dotyczy gazu koksowniczego jako paliwa do produkcji energii elektrycznej, ciepła (pary) wykorzystywanej w technologii produkcji koksu. Podsumowanie jest próbą oceny wzajemnych powiązań w grupie oraz przedstawienia korzyści ekonomicznych uzyskanych dzięki synergii górnictwa i energetyki w ramach jednej grupy kapitałowej (w tym przypadku JSW SA.). Dotychczasowe efekty uzyskane w tym obszarze stanowią podstawę do opracowania docelowego modelu energetycznego grupy pozwalającego uzyskać maksymalne efekty ekonomiczne w ob­szarze zaopatrzenia w energię.
   
   Synergy of mining and power industry, the example of the JSW SA Group
   
   KEY WORDS: mining, power industry, the Capital Group, synergy
   
   The paper presents a JSW SA Group including coal, coke and energy segments in terms of specifics, the scope and interrelationships in the field of fuel and energy supplies for technological processes. The energy needs and the degree of their coverage with own production in individual segments is based on data from 2013. Relation between Jastrzębska Spółka Węglowa S.A. (JSW) and Spółka Energetyczna Jastrzębie S.A. (SEJ) has been presented to show mutual fuel supply (coal, post-carbon waste, methane from methane drainage) to the production systems of the Energy Company and receipt of production (electricity, heat, "cold", compressed air) by coal mines. An example of these relationships is mutual synergy of energy and mining in the area of fuel and energy supplies. In the coke segment analogous situation applies to coke oven gas as fuel to produce electricity, heat (steam) used in the coke production. The summary is an attempt to assess the interconnectedness in the group and to present the economic benefits resulting from the synergy of mining and energy within one group (in this case, JSW). Previous results achieved in this area are the basis for the development of the target energy model of the group to allow for maximum economic impact in the area of energy supply.

4. Borsucki D.
   
   "Zielona energia" z metanowego gazu kopalnianego
   
   Słowa kluczowe: metan, polityka klimatyczna, CO₂ , zielona odnawialna energia elektryczna
   
   Artykuł omawia metan z pokładów węgla kamiennego w aspekcie jego właściwości fizycznych i chemicznych. Szczególnie zwraca uwagę na fakt, że metan uwolniony do atmosfery jest gazem cieplarnianym mającym bardzo znaczący wpływ na klimat, wielokrotnie większy od dwutlenku węgla. Eliminacja emisji metanu do atmosfery ma niebagatelny wpływ na efekt cieplarniany i dlatego jego redukcja emisji poprzez energetyczne wykorzystanie w zasadzie kilkunastokrotnie zmniejsza negatywny jego wpływ na klimat kuli ziemskiej. Energię elektryczną wytworzoną więc z metanu uchwyconego z pokładów węgla należy uznać za "energią przyjazną środowisku" i wspierać finansowo na poziomie energii odnawialnej, co czynią Niemcy i Czesi. Fakt negatywnego oddziaływania na klimat i jednocześnie potrzeba dochowanie bezpieczeń­stwa pracy górników są czynnikami intensyfikującymi budowy instalacji do energetycznego wykorzystania uchwyconego metanu w stacjach odmetanowania wyrobisk górniczych, co czyni KHW S.A. poprzez spółkę córkę ZEC SA..
   
   "Green energy" of methane mine gas
   
   The article discusses issues of coalbed methane in terms of its physical and chemical properties. In particular, it draws attention to the fact that methane released into the atmosphere is a greenhouse gas having a very significant impact on the climate, many times larger than carbon dioxide. Elimination of methane emissions to the atmosphere has a substantial impact on the greenhouse effect and therefore its emission reduction through energy use, in principle, several times reduces its negative impact on the climate of the globe. The electricity generated from captured coalbed methane should be considered "environmentally friendly energy" and financially supported at the level of renewable energy, what do Germans and Czechs. The fact that the negative impact on the climate and at the same time the need for adherence to safety of miners are factors intensifying the construction of installations for the energy use of captured methane in drainage stations, which KHW S.A. does through a subsidiary ZEC S.A.

5. Lewandowski L., Strząbała E.
   
   Wykorzystanie gazu koksowniczego JSWKOKS SA jako paliwa na potrzeby energetyki
   
   Słowa kluczowe: koksownictwo, energetyka, wykorzystanie gazu koksowniczego jako paliwa, uwarunkowania
   
   Koksownie segmentu koksowego GK JSW SA to przedsiębiorstwa gospodarcze samo­dzielne działające na rynku koksu. Głównym celem działalności gospodarczej to uzyskanie wysokiej jakość produktów, optymalizacja kosztów mieszanek węglowych, optymalizacja kosz­tów działalności, maksymalizacja przychodów ze sprzedaży produktów ubocznych w tym gazu koksowniczego i energii elektrycznej. Brak rynku gazu koksowniczego wynikający z braku rozwiniętej sieci gazowej, odbiorców gazu, oraz ze względu na specyfikę gazu koksowniczego powodują, że koksownie podjęły decyzję o zwiększeniu ilości zagospodarowanego gazu we własnych instalacjach technologicznych. Instalacjami tymi są kogeneracyjne bloki energetyczne. Umożliwiają one zagospodarowanie nadwyżek gazu jako paliwa do produkcji ciepła użytkowego i energii elektrycznej. Rozwinięty system dystrybucyjny i przesyłowy energii elektrycznej umoż­liwia sprzedaż energii termicznej gazu koksowniczego poprzez jej przetworzenie w energię elektryczną i sprzedaż na warunkach rynkowych.
   
   Utilization of coke oven gas in JSW KOKS SA as a fuel for the needs of power generation
   
   KEY WORDS: cokemaking, power industry, coke oven gas utilization as a fuel, circumstances
   
   Therefore main business objectives comprise high quality of products, optimization of coal blend cost, optimization of operating costs, maximization of sale revenues on by-products, including coke oven gas and electric power. Lack of coke oven gas market due to the lack of developed gas grid and gas consumers, as well as specificity of coke oven gas caused that the coking plants made decision on increasing the volume of gas being utilized in their process installations. These installations are the cogeneration power units. They enable utilization of surplus gas as a fuel for simultaneous production of utility heat and electric power. Developed transmission and distribution system of electric power makes possible sales on market conditions the thermal energy of coke oven gas through its processing into form of electric power.

6. Stefanowicz J.A.
   
   Strategia surowcowa w strategiach zintegrowanych ŚSRK i KPZK 2030 - obszary funkcjonalne i złoża strategiczne
   
   Słowa kluczowe: pierwiastki krytyczne, złoża strategiczne, złoża perspektywiczne, strategia surow­cowa, ochrona złóż
   
   Artykuł zajmuje się zagadnieniem formułowania strategii surowcowej, a w tym kla­syfikacji zasobów złóż kopalin, ich zasobów prognostycznych, ustaleniem listy pierwiastków krytycznych w rozumieniu regulacji UE, a surowców strategicznych w rozumieniu niektórych regulacji krajowych. Omawiane są instytucje i pojęcia stosowane na gruncie regulacji zagos­podarowania przestrzennego, w tym Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 (dalej KPZK 2030) i Planu Działań Rady Ministrów przyjętego w dniu 04 czerwca 2013 r. oraz Strategii Bezpieczeństwa Energetycznego i Środowiska perspektywa do 2020. W punkcie pierw­szym autor przedstawia obowiązujące przepisy, poczynając od regulacji Konstytucji RP przez regulacje planowania rozwoju kraju i zagospodarowania przestrzennego po kierunki rozwoju w oparciu o Strategię "Bezpieczeństwo Energetyczne i Środowisko perspektywa do 2020 r." Następnie autor przedstawia sposób definiowania pierwiastków krytycznych, złóż strategicz­nych na przykładzie innych państw oraz różnice w stosowaniu tych pojęć w Unii i poszcze­gólnych państwach. Dalej autor zestawia definicje użyte w "Critical Raw Materials for the UE" z definicjami prezentowanymi w krajowym dorobku naukowym. W referacie omówiono także działanie KPZK 2030 dotyczące opracowań rozwoju obszarów funkcjonalnych. Przedstawiono także aktualnie proponowane sposoby waloryzacji i metody identyfikacji złóż. Na końcu zawarto wnioski dotyczące sytuacji uregulowania prezentowanego tematu w Polsce, a w szczególności braku polityki surowcowej.
   
   Raw strategy in integrated NDS (National Development Strategy) and NSDC 2030 (National Spatial Development Concept) strategies - functional areas and critical deposits
   
   KEY WORDS: critical elements, critical deposits, prospective deposits, minerał strategy, deposit protection
   
   The Article deals with the issue regarding formulation of mineral strategy, including the classification of mineral deposits resources and their prospective resources, as well as determining the list of critical raw materials as defined in EU regulations, whereas list of strategic raw materials will be considered in light of certain national regulations. Also institutions and concepts being used on the ground of zoning regulations will be discussed. Amongst them one can find the National Spatial Development Concept 2030, Action Plan adopted by the Council of Ministers on June 4th 2013 and Strategy for Energy Security and Environment in 2020 perspective. In his first point, Author refers to rules being in force starting from Polish constitutional regulations through country's development and zoning legislation, ending with development directions based on the Strategy of Energy Security and Environment in 2020 perspective. Subsequently, method allowing to proper defining of ,,elements of critical raw materials" and ,,critical deposits" notions is illustrated with an example of other countries and differences in the application of these concepts in the European Union and individual countries. Then, Author compiles definitions used in the Critical Raw Materials for the EU with those presented in national scientific achievements. Likewise this paper discusses NSDC 2030-based action concerning studies of development of functional areas. Also currently proposed methods of valuation and methods of identifying deposits are submitted. At the end of the article, main conclusions in regard of regulatory situation of presented topic are introduced, in particular the lack of mineral raw materials policy.

7. Tora B., Borkowski W., Bogusław A., Pasiowiec P., Wajs J., Bańczyk K.
   
   Procesy klasyfikacji i odwadniania węgla na przesiewaczach wibracyjnych produkcji PROGRESS ECO w zmodernizowanym Zakładzie Przeróbki Mechanicznej Węgla PG Silesia

8. Góralczyk S., Witkowska-Kita B., Szafarczyk J., Baic I.
   
   Modułowa kapsuła ratunkowa do ewakuacji poszkodowanych w środowisku niebezpiecznym
   
   Słowa kluczowe: ratowanie życia, ewakuacja rannych, ochrona, podtrzymanie życia
   
   Celem projektu jest opracowanie modelu funkcjonalnego, założeń technicznych, stu­dium wykonalności, utworzenie demonstratora technologii i badanie wytrzymałości modułowego zestawu kapsuły ratowniczej z systemem pierwszej pomocy i podtrzymywania życia do ewa­kuacji i transportu poszkodowanych z kopalni, pożarów itp.
   Podsystemem kapsuły będzie moduł medyczny umożliwiający wytworzenie i utrzymanie ko­rzystnego dla poszkodowanego środowiska medycznego w czasie transportu. W jego skład wejdą między innymi: system unieruchomienia kończyn i kręgosłupa, respirator, defibrylator, oraz system monitoringu i rejestracji stanu ratowanego z funkcją alarmowania i podejmowania akcji reanimacyjnej. Moduł medyczny obudowany będzie ochraniającym modułem transportowym, który zapewni jego bezpieczne przenoszenie w kopalni z wykorzystaniem możliwych w tym środowisku środków i metod transportu.
   
   The module rescue capsule to escape victims in hazardous erwironments
   
   KEY WORDS:  saying live, evacuation of wounded, protection, life support
   
   The Project's activities consists of: development of rescue capsule functional model, technical assumptions, feasibility studies, establishment of technology demonstrator and strength test of conceptual project of modular system rescue capsule with the first aid, life support, and evacuation and transportation of victims from mines, fires, and other mining accidents etc. Medical module as a subsystem of rescue capsule will allow to create and maintain a favorable environment for patient's medical transport. It will consist of the following: the system of the limbs and spine immobilization, ventilator, defibrillator, and the victim's monitoring and recording with alarm function and resuscitation. The module is encased in transport module, which ensures its safe transfer in the mine using available means and methods of transport.

9. Kowalski Z., Banach M., Kulczycka J., Lelek Ł., Staroń A.
   
   Proekologiczna technologia produkcji energii cieplnej na bazie paliw wodno-węglowych Słowa kluczowe: węgiel, energia, paliwa wodno-węglowe, zawiesiny wodno-węglowe
   
   Węgiel kamienny od kilku stuleci stanowi podstawowe źródło energii pierwotnej w światowej gospodarce. Polska jest krajem wyjątkowo zasobnym w ten surowiec. Biorąc pod uwagę szereg uwarunkowań technicznych, ekonomicznych, społecznych i politycznych - Polska powinna wykorzystać szansę do bardziej racjonalnego i efektywnego wykorzystania węgla ka­miennego. Artykuł przedstawia innowacyjną technologię dla produkcji energii cieplnej na bazie paliwa wodno-węglowego CWL (Coal- Water Liąuid), które pozwoli na jej wytwarzanie w sposób efektywny ekologicznie i ekonomicznie na każdym etapie w całym cyklu życia. Proponowana technologia jest nowym rozwiązaniem w Polsce ze względu na zastosowanie młyna tarczowego. Jej głównymi zaletami są:
   • większa zdolność do spalania węgla (reakcyjności) w porównaniu np. do spalania pyłu
     węglowego w kotłach tradycyjnych - dzięki dokładnemu rozdrobnieniu do rozmiarów mikrometrycznych,
   • obniżenie od 2 do 2,5 razy emisji zanieczyszczeń gazowych (NO_x, SO_x) i pyłów w stosunku
   • do technologii tradycyjnego spalania węgla, obniżenie nakładów inwestycyjnych i kosztów eksploatacji węzłów odsiarczania spalin
   • w ciepłowniach,
   • podniesienie efektywności procesu spalania do 99%,
   • możliwość wykorzystania do produkcji paliwa materiałów odpadowych takich jak muły węglowe bez konieczności ich wcześniejszego suszenia, możliwość magazynowania w zbiornikach oraz transportu w cysternach bądź rurociągami, brak zagrożeń pożarowych i wybuchowych w procesie wytwarzania (mielenie na mokro przyczynia się do redukcji powstawania pyłów węglowych), transportowania (możliwość bezpiecznego transportu drogą zarówno wodną, jak i lądową) i magazynowania paliwa.

   Erwironmentally friendly technology of energy production based on water-coal liquid
   
   KEY WORDS: coal, energy, water-coal fuel, water-coal slurry
   
   Coal, for several centuries, is the main source of primary energy in the global economy. Poland is a country rich in coal resources. Taking into account a number of technical, economic, social and political issues - Poland should seize the opportunity for a more rational and efficient use of coal. This article presents an innovative technology for energy production based on coal-water fuel CWL (Coal-Water Liquid), which will allow to produce energy in an efficient environmentally and economically way at all stage in the whole life cycle.
   The proposed technology is a new solution in Poland , and in the most recent national literature in this area we can find only a few publication. Main advantages of this technology are: greater ability to burn coal (reactive) compared for example to the combustion of pulverized coal in traditional furnance - by precise grinding to the size of micrometers, reduction of 2 to 2.5 times the emission of gaseous pollutants (NOx, SOx) and particulate matter compared to conventional coal combustion technologies, reduces the capital and operating costs of flue gas desulphurization nodes in heating plants, raising the combustion efficiency to 99%, possibility to use waste materials for this fuel production, such as carbon mules without their prior drying, the possibility of storage in tanks and transport by tankers or pipelines, no risk of fire or explosion in the manufacturing process (wet milling contributes to the reduction of coal dust), transport (to safely transport by both water and land) and fuel storage.

10. Paszcza H., Olejniczak M.
    
    Węglowy Indeks Cenowy: metodologia, rola, wykorzystanie, korzyści, rynkowe obowiązki informacyjne
    
    Słowa kluczowe: węgiel kamienny, miały energetyczne, ceny zbytu węgla energetycznego, energetyka zawodowa, ciepłownie zawodowe, polski indeks węgla energetycznego
    
    We współczesnym handlu węglem energetycznym na świecie coraz mniej dostaw realizuje się w wieloletnich kontraktach. Dominują zakupy typu spot, co w konsekwencji prowadzi do dużej zmienności cen zbytu węgla. To spowodowało pojawienie się wskaźników cen węgla. W światowym obrocie węgla operuje się tzw. wskaźnikami (indeksami) cen - czyli cenami rynkowymi, odniesionymi do pewnej standaryzowanej jakości. Przedstawiają one handlową wartość węgla sprzedawanego/kupowanego na rynkach, o określonej jakości i sprecyzowanych warunkach dostawy. Za taki wzorzec uważa się w świecie najczęściej węgiel o kaloryczności około 25 MJ/kg (6000 kcal/kg) i zawartości siarki poniżej 1%.
    Podstawową rolą indeksów cenowych węgla jest ich funkcja informacyjna, zarówno dla stron transakcji, jak i dla analityków rynku - obserwatorów zjawisk gospodarczych. Drugą istotną funkcją jest stanowienie ceny referencyjnej dla kontraktów sprzedaży węgla, ponieważ coraz powszechniej ceny w kontraktach dwustronnych są powiązane z indeksami cenowymi rynku. Indeksy cen węgla pełnią też rolę instrumentu bazowego na rynkach produktów finan­sowych i pochodnych np. w kontraktach terminowych typu forward, w kontraktach swap na rynku OTC w kontraktach/wtares na giełdzie oraz wykorzystywane są jako poziom odniesienia w kontraktach zabezpieczających (hedgingowych).
    Przedmiotem referatu jest próba zdefiniowania i wdrożenia na krajowym rynku indeksu cenowego, odzwierciadlającego poziom cen węgla energetycznego zbywanego dla polskich użytkowników. Uczestnicy polskiego rynku węgla wskazują bowiem na brak wiarygodnych i transparentnych źródeł wiedzy o cenach węgla w tym szczególnie węgla energetycznego. Brak informacji cenowej ze wskazaniem jakości węgla, ułatwia natomiast działanie importerów węgla, w szczególności w segmentach rynku poza energetyką, zapewniając możliwość pow­stania tzw. szarej strefy. Uruchomienie polskich indeksów cen węgla jest wspólnym przedsię­wzięciem Agencji Rozwoju Przemysłu SA oraz Towarowej Giełdy Energii SA. Wstępnie założono, że w bieżącym roku będą to dwa indeksy/wskaźniki, obejmujące grupy najważniej­szych użytkowników węgla energetycznego (w sortymencie miały). Indeksy te będą bazować na danych ex-post i będą wyrażać, odpowiednio uśrednioną cenę loco kopalnia (EXW - EX Works wg terminologii Incoterms). Polski Indeks Rynku Węgla Energetycznego (Polish Steam Coal Market Index - PSCMI) to grupa wskaźników cen węgla wzorcowego produkowanego przez krajowych producentów i sprzedawanego na krajowym rynku energetycznym (Indeks PSCMI 1) oraz na krajowym rynku ciepła (Indeks PSCMI 2). Indeksy bazują na danych miesięcznych statystyki publicznej pozyskiwanych przez katowicki Oddział Agencji Rozwoju Przemysłu w ramach programu Badań Statystycznych Statystyki Publicznej "Górnictwo węgla kamienne­go i brunatnego" i wyrażają cenę zbytu węgla kamiennego (loco kopalnia) w warunkach jakościowych zoptymalizowanych do potrzeb odbiorców. Wyznaczane będą w cyklach mie­sięcznych opartych na danych przetwarzanych przez ARP SA. Zarówno indeks cenowy PSCMI 1, jak i indeks PSCMI 2 przedstawiane będą jako średnia cena zbytu tak w PLN/t, j ak i w PLN/GJ.
    Wprowadzenie na polski rynek krajowych indeksów cenowych pozwoli na analizę i po­równywanie cen krajowych z rynkami europejskimi i światowymi poprzez odniesienie do innych publikowanych indeksów, a tym samym będą miały one wpływ na zapewnienie bezpie­czeństwa energetycznego kraju. Ponadto korzystając z informacji indeksowych, dominujący producenci i odbiorcy zyskują możliwość bezpośredniego wpływu na cenę transakcyjną z uw­zględnieniem sygnałów płynących z rynku, w tym w zakresie cen węgla importowanego. Dodatkowo wiarygodny indeks/wskaźnik cenowy da możliwość stosowania w transakcjach ceny indeksowanej, czyli zmiennej w czasie, przeliczanej na podstawie uzgodnionych przez strony transakcji formuł przeliczeniowych, a tym samym zapewni bezpieczną finansowo reali­zację transakcji, niezależnie od momentu jej zawarcia i okresu realizacji, co zwiększa bez­pieczeństwo obrotu i atrakcyjność rynku dla sprzedających i kupujących.
    Producenci węgla dysponując danymi w zakresie indeksów cenowych węgla, uwzględniając własne uwarunkowania, będą mieć możliwość bieżącej i długoterminowej kontroli kosztów wydo­bycia węgla i będą mogli analizować opcje ich zmniejszania. Indeksy cenowe węgla staną się więc pomocne dla zarządów spółek węglowych, wskazując miejsca (kopalnie, ściany), gdzie wydobycie jest nieopłacalne, zatem umożliwiając podejmowanie strategicznych decyzji eksploatacyjnych i in­westycyjnych, np. o przesuwaniu wydobycia na ściany o mniejszych kosztach eksploatacji.

11. Beuch W., Marzec R.
    
    Sytuacja na rynkach zbytu węgla oraz polityka cenowo-kosztowa szansą na poprawę efektywności w polskim górnictwie

12. Paszcza H., Marzec R.
    
    Sytuacja podażowo-popytowa polskich producentów węgla w relacjach z energetyką zawodową kluczem do rehabilitacji polskiego górnictwa
    
    Słowa kluczowe: węgiel kamienny, miały energetyczne, ceny zbytu węgla energetycznego, energetyka zawodowa
    
    Górnictwo węgla kamiennego w Polsce od dekad pozostaje jednym z najważniejszych sektorów gospodarki. Nie bez powodu. Posiadamy bowiem duże zasoby zarówno węgla ka­miennego, jak i brunatnego. Węgiel jest kluczowym źródłem energii pierwotnej i zapewnia Polsce jeden z najwyższych wskaźników bezpieczeństwa energetycznego w Europie.
    Obecna struktura konsumpcji i produkcji energii w Polsce nakazuje uwzględnić niebywale wysoką zależność od paliw kopalnych, która wynika z wyjątkowej roli węgla w krajowej elektroenergetyce. Węgiel odpowiada w 53% za produkcję energii pierwotnej i w ponad 87% za produkcję energii elektrycznej.
    Produkcja energii elektrycznej w Polsce w 2013 roku (162,5 TWh), w znaczącej części bazująca na paliwach stałych, nieznacznie przewyższa krajowe zapotrzebowanie na energię elektryczną, dzięki czemu Polska w minionym roku zaliczana była do grona eksporterów netto energii elektrycznej. Obecnie sytuacja ta ulega już zmianie. Pierwsze miesiące bieżącego roku pokazują, że kraj nasz z eksportera netto energii elektrycznej zaliczany jest do grona importerów energii. Tym samym maleje wykorzystanie rodzimych surowców przy produkcji energii elek­trycznej. A przecież Polska znajduje się na drugim miejscu pod względem wielkości produkcji energii elektrycznej z węgla wśród państw UE (Niemcy znajdują się na pierwszej pozycji).
    Ostatnie wydarzenia polityczne wskazują dobitnie, iż węgiel jest dobrodziejstwem dla Polski, gwarantując jej zakres niezależności energetycznej znacznie większej od większości potęg gospodarczych Europy. Kluczową rolę krajowego sektora węglowego jako dostawcy paliw do sektora energetycznego potwierdza fakt, iż trudno zastąpić go innym surowcem. Gaz jest zdecydowanie zbyt drogi, a jego zasoby są ograniczone. Z kolei bardzo droga energia jądrowa może pojawić się w Polsce dopiero w2025 roku, a prognoza eksploatacji gazu z łupków jest jeszcze odległa. Najważniejszy dla polskiej energetyki pozostaje więc węgiel. Bezpie­czeństwo energetyczne, które polega na uniezależnieniu się od importowanych nośników energii, winno opierać się na rodzimych surowcach. Dostęp do własnych zasobów węgla pozwala bowiem zmniejszyć wystąpienie negatywnych skutków niepewności gospodarczej na rynkach europejskich.
    Premier Donald Tusk podczas uroczystości wmurowania aktu erekcyjnego pod budowę zasilanego węglem bloku energetycznego w Elektrociepłowni Tychy zwrócił uwagę na po­trzebę rehabilitacja węgla tak, aby Europa uznała to paliwo za pełnoprawne źródło energii, gdyż może ono stanowić gwarancję bezpieczeństwa energetycznego nie tylko Polski, ale i Europy. Jeśli do tego stanowiska uda się przekonać Europę, polscy producenci węgla nie będą musieli zmagać się z tak dużymi wyzwaniami jak obecnie, a ich wysiłki będą nakierowane jedynie na bezpieczne i racjonalne wydobywanie węgla i sprzedaż po cenach uwzględniających jego walor jako gwaranta niezależności energetycznej.
    W 2013 r. wydobycie węgla wyniosło 76,5 min ton i było niższe niż w roku poprzednim o 3,5%. Co prawda znacząco wzrosła (o 7,7%) sprzedaż, wynosząc 77,5 min ton, w tym do energetyki zawodowej w wysokości 38,3 min ton. Niestety wzrost sprzedaży nie odzwierciedla rzeczywistych tendencji rynkowych, gdyż okupiony został bardzo dużym spadkiem cen zbytu loco kopalnia. O ile wysoki spadek cen węgla do koksowania nie dziwi, gdyż rynek tego węgla w ostatnich latach charakteryzował się wysokimi pikami w górę, j ak i w dół, to spadek cen zbytu węgla energetycznego w skali jednego roku był niebywały i wyniósł 10,1%. Górnictwu nie pomagały również rozmaite "gry" prowadzone w ostatnim okresie wokół polityki energe­tycznej tak kraju, jak i wizji europejskiej polityki.
    W konsekwencji niższych cen zbytu drastycznemu pogorszeniu uległa sytuacja przycho­dowa producentów węgla. Przy takich spadkach cenowych przychody sektora ze sprzedaży węgla były niższe niemal o 8%, kształtując się w 2013 r. na poziomie 22,3 mld zł wobec 24,2 mld zł w 2012 r. Jednak wynik finansowy netto nie odzwierciedla rzeczywistych trudności. Istotna jest płynność finansowa i możliwość zaspokojenia krajowej energetyki węglem pols­kiego pochodzenia.
    W dłuższej perspektywie czasowej należy więc określić docelowy model całego sektora paliwowo-energetycznego, co powinno być wynikową zaktualizowanej polityki energetycznej. W ramach takiego modelu winny być uwzględnione kwestie popytowo-podażowe zaopatrzenia w węgiel, energię, ciepło. Faktyczne zapotrzebowanie na węgiel do produkcji energii będzie w dużej mierze zależało od polityki ochrony klimatu prowadzonej przez UE, a tym samym od cen pozwoleń na emisję CO₂.
    Utrzymanie poziomu udziału węgla w bilansie energetycznym Polski nie musi bowiem prowadzić do wzrostu emisji gazów cieplarnianych. Należy podkreślić, że Polska z nawiązką osiągnęła cele Protokołu z Kioto. Pozostaje jednak zwiększenie sprawności bloków energe­tycznych, która jest obecnie niższa o ok. 10% w porównaniu z nowoczesnymi blokami w Europie. Poprzez likwidację przestarzałych nieefektywnych bloków energetycznych i inwes­tycje w wysokosprawną energetykę węglową można ograniczyć zużycie paliwa, uzyskując tę samą ilość energii. Obecnie emisje CO₂ powstające przy produkcji energii w blokach węglowych szacowane sana 0,95 Mg/MWh w przypadku węgla kamiennego i 1,2 Mg/MWh dla węgla brunatnego. Zastosowanie nowoczesnych technologii, takich jak technologia przechwytu dwutlenku węgla, czy też zgazowania, czy upłynniania węgla przyczynią się do realizacji celów klimatycznych. Polska podejmuje aktywne działania w zakresie rozwoju tych technologii.
    Konkludując, należy podkreślić, że podstawą rozwoju gospodarki każdego kraju są bez­pieczne dostawy taniej energii. Konkurencja cenowa, jaką europejskie gospodarki - w tym Polska - przegrywają szczególnie dotkliwie z Azją, nie zostanie wzmocniona dzięki budowie nierentownych elektrowni wiatrowych bądź produkcji energii elektrycznej przy użyciu paneli słonecznych. Polskie bezpieczeństwo energetyczne opiera się na dostępnym lokalnie węglu i tak - naszym zdaniem - pozostanie przez kolejne lata. Rodzimy węgiel pozwala na ograni­czenie ryzyka związanego z wahaniem cen surowca na międzynarodowych rynkach. Najnowsze prognozy dotyczące roli węgla w gospodarce światowej wskazują, że zapotrzebowanie na ten surowiec w najbliższych dziesięcioleciach będzie rosło. W tym kontekście porzucenie węgla na korzyść droższych nośników energii w Polsce jest działaniem nieracjonalnym.