Najbliższa XXXVII Konferencja - 20-23 października 2024 r. w Zakopanem
 |
strona główna > poprzednie konferencje > XXIII Konferencja
XXIII Konferencja - Zakopane 2009 Patronat honorowy:
Komitet Problemów Energetyki PAN Patronat medialny:
Na temat: Dylematy polskiej polityki energetycznejSpis referatów przedstawionych na XXIII Konferencji
Streszczenia referatów
Bednorz Jarosław SŁOWA KLUCZOWE: bezpieczeństwo polityczne, węgiel, zatrudnienie, przetwarzanie węgla, górnictwo Bezpieczeństwo polityczne polski jest obok energetycznego, militarnego, gospodarczego jednym z najważniejszych fundamentów funkcjonowania Polski. Po latach zależności od ZSRR, Polska stała się suwerennym państwem. Podstawą tej suwerenności jest posiadanie własnych surowców energetycznych. Przez okres socjalizmu w Polsce węgiel był podstawą gospodarki kraju, a górnicy byli uprzywilejowaną warstwą społeczną. Lata transformacji ustrojowej skutkowały obniżeniem wydobycia i zatrudnienia w górnictwie. Na terenie Polski znajdują się złoża węgla, które dzięki odpowiedniemu finansowemu wsparciu Państwa mogą być wykorzystane nie tylko do produkcji ciepła i energii elektrycznej, ale w procesach chemicznej przeróbki do wytwarzania gazu i paliw płynnych. Opłacalność tych inwestycji bezpośrednio uzależniona jest od cen ropy i gazu ziemnego na świecie. Światowe konflikty polityczne powodują wzrost cen gazu i ropy. Posiadanie przez Państwo możliwości produkcji substytutów tych surowców uodparnia je na zewnętrzne naciski. Górnicy, kopalnie i współpracujące z górnictwem firmy odprowadzają podatki do budżetu Państwa tworząc jego silną pozycję w Europie i świecie. Coal as a guarantee of Poland's political safety KEY WORDS: political safety, coal, employment, coal conversion, coal mining Political safety of Poland - besides energy, military and economical safety - is one of crucial fundamentals of country's functioning. After the years of dependence on Former Soviet Union, Poland became a sovereign state. Having own, indigenous energy sources is a basis of this sovereignty. During the socialism period in Poland coal was a base of country's economy, and miners were privileged social group. The years of system's transformation have resulted in decrease of coal production and employment in coal mining sector. On Poland's territory coal deposits are present, which - when adequately supported by government - can be used not only to heat and electricity production, but also in chemical conversion to gaseous and liquid fuels. Cost-effectiveness of these investments depends directly on crude oil and natural gas prices in the world. Political conflicts bring about increase of gas and oil prices. Possibility to produce the substitutes of these raw materials can make the country resistant to external pressure. Miners, coal mines and enterprises cooperating with them pay taxes and duties to the budget, supporting country's position in Europe and in the world. Blaschke Wiesław, Nguyen Thi Thuy Linh, Czarny Grzegorz SŁOWA KLUCZOWE: węgiel koksowy, wzbogacanie, efekty ekonomiczne Miały węgla koksowego wzbogacane są w osadzarkach miałowych lub w cyklonach cieczy ciężkiej. Wybór urządzeń wzbogacających zależy od inwestora lub od projektantów zakładu przeróbczego. W Polsce preferowane są osadzarki, w innych krajach (np. w Australii, USA, RPA) stosowane są głównie cyklony cieczy ciężkiej. W artykule przeprowadzono analizę wzbogacania dwóch przykładowych węgli w urządzeniach o różnej dokładności rozdziału ocenianej wskaźnikami imperfekcji. Pokazano różnice w efektach ekonomicznych wynikające z dokładności wzbogacania. Zwrócono uwagę na wpływ charakterystyk technologicznych węgli (krzywe wzbogacania) na uzyskiwane rezultaty wzbogacania przy założonych parametrach jakościowych koncentratów węgli koksowych. Stwierdzono, że wybór sposobu wzbogacania (osadzarki czy cyklony c.c.) powinien być oparty na analizie uzyskiwanych, dla konkretnych węgli, efektów ekonomicznych wzbogacania. Economic criterion of choosing the way of coking coal fines beneficiation KEY WORDS: coking coal, beneficiation, economic effects Coking coal fines are beneficiated in jigs or in dense media cyclones. The choice beneficiation equipment depends on investor or preparation plant design engineer. In Poland jigs are preferred while in other countries (like Australia, United States, South Africa) mainly dense media cyclones are used. Beneficiation of two exemplary coals in equipment of different accuracy of separation, measured by imperfection factors, has been analysed in the paper. Different economic effects resulting from beneficiation accuracy has been shown. Attention has been put on the impact of coal technological characteristics (washability curves) on beneficiation effects achieved at assumed quality parameters of coking coal concentrates. It has been stated that the choice of beneficiation method (jigs or dense media cyclones) should be based on economic effects for specific (given) coals. Chwaszczewski Stefan SŁOWA KLUCZOWE: energetyka jądrowa, reaktory energetyczne, reaktory powielające, uran, tor Wzrastające zapotrzebowanie świata na energię, a w szczególności na energię elektryczną wymaga rewizji technologii energetyki jądrowej, jako perspektywicznego źródła energii. W tym kontekście niniejsza publikacja przedstawia analizę, na ile energetyka jądrowa wpisuje się w cele zrównoważonego rozwoju oraz jaki może mieć udział w nim. Jakkolwiek obecne reaktory na neutronach termicznych mogą pokryć zapotrzebowanie na energię w horyzoncie wielu dziesiątków lat, jednakże długoterminowe potrzeby mogą być pokryte poprzez wprowadzenie do systemów energetyki jądrowej innowacyjnych technologii, włączając reaktory powielające. Ważnym celem rozwoju innowacyjnych systemów energetyki jądrowej powinna być ochrona środowiska, efektywność wykorzystania zasobów paliw jądrowych jak również aspekt socjalno - polityczny, jakim jest proliferacja. Technologies of nuclear power in XXI century KEY WORDS: nuclear power, power reactor, breeding reactor, uranium, thorium The world-wide increasing energy demand in general, and electricity demand in particular, call for a re-evaluation of fission energy as a long-term energy source. In this context, a recent paper has investigated the extent to which nuclear energy is compatible with the goals of sustainable development, and how it can best contribute to them. Although present light water reactors (LWRs) are capable of covering the nuclear energy demand for many decades to come, there is a longer-term need for integrating advanced reactors, including breeder reactors, into the nuclear energy system. Important development goals for such advanced systems are environmental friendliness and resource efficiency, while accounting for socio-political concerns such as proliferation. Czopek Kazimierz, Sierpień Mariusz SŁOWA KLUCZOWE: analiza, energetyka, węgiel brunatny, efektywność inwestycji, rozwiązania wariantowe Artykuł podaje przykładową procedurę oceny ekonomicznej
zagospodarowania nowego złoża węgla brunatnego. Zwrócono uwagę na
sposób wyznaczania zakresu wartości zmiennych decyzyjnych we wzorze na
NPV. Uwzględniono specyfikę kopalni węgla brunatnego przy ustalaniu
przepływów finansowych, przyjmując zamiast kosztów operacyjnych
jednostkowe koszty urabiania masy. Variant's analysis of the profitability of the exploitation a new lignite deposit KEY WORDS: analysis, energetics, lignite mining, profitability of investment, variant's solutions This article presents an example of a procedure for economic
estimation of exploitation of a new lignite deposit. This paper is
concerned with a way of assigning of the scope of a decisional variable
value in the NPV (Net Present Value) formula. Czopek Kazimierz, Trzaskuś-Żak Beata SŁOWA KLUCZOWE: koszty i ceny węgla brunatnego, warunki rynkowe dla węgla brunatnego, koszty wydobycia węgla brunatnego, regulacje cenowe w węglu brunatnym W artykule przedstawiono problem kosztów i cen węgla brunatnego w kontekście powiązania kopalni i elektrowni w warunkach rynkowych. Kopalnia nie ma wyboru odbiorcy swojego węgla bowiem jest nim skojarzona elektrownia zawodowa. Omówiono najważniejsze czynniki wpływające na koszty i ceny węgla. W przypadku kosztu wydobycia węgla największy wpływ na jego wartość ma współczynnik nadkładu do węgla. Przedstawiono ilustracyjny przykład tego wpływu oraz faktyczne wartości kosztu wydobycia węgla w polskich kopalniach. Zwrócono uwagę, że pozostałe czynniki geologiczne także wpływają na koszt wydobycia, podobnie jak przyjęte rozwiązania technologiczne oraz organizacyjno-zarządcze. Podkreślono, że cena energii elektrycznej ma również pośredni wpływ na cenę węgla brunatnego, bowiem wyższa cena energii elektrycznej to możliwość wyższej ceny za węgiel. Zwrócono szczególną uwagę na wpływ emisji CO2 na koszty energii elektrycznej, a pośrednio na ceny węgla brunatnego. Wobec znacznie mniejszych limitów od faktycznych potrzeb, elektrownie będą zmuszone dokupywać brakujące limity emisji CO2. Omówiono najważniejsze zamierzenia konieczne do zrealizowania zarówno w kopalni jak i elektrowni, aby łączny efekt był konkurencyjny na rynku. W przypadku kopalni chodzi głównie o zmniejszenie kosztu jednostkowego wydobycia masy, znacznie większego w Polsce w porównaniu z kopalniami niemieckimi. W przypadku elektrowni jest to możliwe przez modernizację bloków energetycznych, w wyniku czego obniżone zostaną koszty produkcji 1 MW·h. Modernizacja bloków doprowadzi do wzrostu ich sprawności, a zatem wspomniana poprawa efektywności ekonomicznej oraz bardzo liczące się ekologicznie obniżenie emisji CO2. W podsumowaniu artykułu podano przykład efektu końcowego wymienionych zamierzeń w kopalni i elektrowni, czyli jak mogą się kształtować ceny energii elektrycznej. Okazuje się, że będzie to energia konkurencyjna na aktualnym rynku energii. Costs and prices of lignite minning in market conditions KEY WORDS: costs and prices of lignite, lignite market conditions, costs of lignite exploitation, lignite prices regulations This paper presents the problem of costs and prices of lignite with
reference to the connection between lignite mining and electrical power
stations in market conditions. Lignite mines can't choose the recipient
of its lignite, because this is an electrical power station, which is
associated with lignite mines. Dołęga Waldemar SŁOWA KLUCZOWE system elektroenergetyczny, bezpieczeństwo energetyczne, prawo, Prezes Urzędu Regulacji Energetyki W artykule przedstawiono analizę i ocenę możliwości i skuteczności
dotychczasowych regulacji prawnych, dla zapewnienia bezpieczeństwa
energetycznego w odniesieniu do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki,
realizowaną w ramach projektu badawczego zamawianego nr
PBZ-MEiN-1/2/2006 "Bezpieczeństwo elektroenergetyczne kraju"
przez Konsorcjum Politechnik: Gdańskiej, Śląskiej, Warszawskiej i
Wrocławskiej. Analysis and evaluation of possibilities and effectiveness of past law regulations for assurance of energy security in relation to The Chairman of Energy Regulatory Office KEY WORDS: power system, energy security, law, Chairman of Energy Regulatory Office In this paper, analysis and evaluation of possibilities and
effectiveness of past law regulations for assurance of energy security
in relation to The Chairman of Energy Regulatory Office is shown. It was
made in frames of ordered research project no. PBZ-MEiN-1/2/2006
"National energy security" by Consortium of Universities of
Technology: Gdańsk, Silesian, Warsaw and Wroclaw. Dołęga Waldemar SŁOWA KLUCZOWE system elektroenergetyczny, bezpieczeństwo energetyczne, prawo, Minister Gospodarki, Minister Skarbu W artykule przedstawiono analizę i ocenę możliwości i skuteczności
dotychczasowych regulacji prawnych dla zapewnienia bezpieczeństwa
energetycznego w odniesieniu do naczelnych organów administracji rządowej:
Ministra Gospodarki i Ministra Skarbu realizowaną w ramach projektu
badawczego zamawianego nr PBZ-MEiN-1/2/2006 Bezpieczeństwo
elektroenergetyczne kraju przez Konsorcjum Politechnik: Gdańskiej, Śląskiej,
Warszawskiej i Wrocławskiej. The role of the Minister of Economy and the Minister of Treasure in view of past law regulations in aspect of energy security KEY WORDS: power system, energy security, law, Minister of Economy, Minister of Treasure In this paper, analysis and evaluation of possibilities and
effectiveness of past law regulations for assurance of energy security
in relation to central organs of government - The Minister of Economy
and The Minister of Treasure is shown. It was made in frames of ordered
research project no. PBZ-MEiN-1/2/2006 "National energy
security" by Consortium of Universities of Technology: Gdańsk,
Silesian, Warsaw and Wroclaw. Duda Mirosław, Mikołajuk Hanna, Okrasa Stanisław SŁOWA KLUCZOWE: prognoza, bilans energetyczny, energia finalna, energia pierwotna, energia odnawialna, efektywność energetyczna, nośniki energii, zapotrzebowanie W referacie przedstawiona została prognoza bilansu energetycznego
Polski opracowana w trakcie prac nad projektem dokumentu Polityka
Energetyczna Polski do roku 2030. Została ona sporządzona przy założeniu
realizacji głównych celów polityki energetycznej UE, a więc (1)
zapewnienie bezpieczeństwa dostaw energii, (2) dostępność energii po
przystępnej cenie i (3) promowanie równowagi ekologicznej, w tym
przeciwdziałania zmianom klimatu, m.in. poprzez podejmowanie przedsięwzięć
efektywnościowych, rozwój energetyki odnawialnej oraz obowiązek
zakupu uprawnień do emisji gazów cieplarnianych. W prognozie uwzględniono
również specyfikę krajowych zasobów energetycznych oraz uwarunkowań
technologicznych produkcji i przesyłu energii. Obliczenia bazują na
prognozie makroekonomicznej, która uwzględnia przewidywane w 2008 r.
skutki obecnego kryzysu w postaci obniżenia tempa wzrostu PKB w najbliższych
latach. Forecast of Poland's Energy Balance to 2030 KEY WORDS: forecast, energy balance, final energy, primary energy, renewable energy, energy efficiency, energy commodities, energy requirements The paper presents a forecast of the energy balance of Poland,
elaborated during the preparation of the draft of the "Energy
Policy of Poland to the Year 2030" document. The forecast assumes
the implementation of the main goals of the EU energy policy: (1) energy
supply security, (2) energy availability at the acceptable price, and
(3) promotion of environmental sustainability, including climate change
counteraction. The forecast takes into account the specificity of the
domestic energy resources as well as technological considerations of the
electricity production and transmission. Gajos Stanisław, Klusek Marek, Kurczabiński Leon SŁOWA KLUCZOWE: podaż węgla, jakość węgla, rynek odbiorców W artykule scharakteryzowano stan aktualny Katowickiego Holdingu Węglowego - strukturę organizacyjną, zasoby oraz jakość produkowanych węgli. Omówiono zmiany zachodzące na rynkach użytkowników węgla, związane zarówno z sytuacją gospodarczą, ale przede wszystkim z międzynarodowymi zobowiązaniami Polski w zakresie ochrony powietrza. Supply and quality of the steam coal produced by Katowice Coal Holding J.S.C. in the light of foreseen qualitative changes on the consumer market KEY WORDS: coal supply, coal quality, consumer market In the paper, the current situation of Katowice Coal Holding J.S.C. has been characterized, as well as its organizational structure, coal resources and quality of commercial coals. Recent changes on the coal consumers' markets, connected with economic situation, but - first of all - with Poland's international commitments on air protection, have been discussed. Gatnar Kazimierz SŁOWA KLUCZOWE: metan pokładów węgla, skojarzone układy energetyczne W artykule przedstawiono ogólną charakterystykę zagrożenia
metanowego w kopalniach Jastrzębskiej Spółki Węglowej. Podkreślono
rolę odmetanowania jako bardzo skutecznej metody walki z tym zagrożeniem.
Opisano sposoby i uzyskane efekty w zakresie gospodarczego wykorzystania
metanu ujętego odmetanowaniem, zwracając szczególną uwagę na wysoką
efektywność układów kogeneracyjnych. Commercial utilization of Coalmine Methane (CMM) on the example of solutions developed by the Jastrzębska Coal Company (JSW) plc. KEY WORDS: coalbed methane, cogeneration power system The paper outlines general characteristics of methane hazard in coal
mines operated by the Jastrzębska Coal Company. In that context, the
role of methane drainage is emphasized as a very efficient method to
fight that hazard. Employed methods and achieved results in the field of
commercial utilization of the drained methane are described in details
with particular attention to extremely high efficiency of co-generating
power systems. Gawlik Lidia SŁOWA KLUCZOWE: koszty stałe, koszty zmienne, próg rentowności, stopień dźwigni operacyjnej, kopalnie węgla kamiennego W artykule podjęto temat praktycznego wykorzystania znajomości
struktury kosztów produkcji węgla w podziale na koszty stałe i
zmienne do podejmowania decyzji dotyczących skali produkcji w
kopalniach. Podano przykłady takich decyzji, a rozwiązania poparto
przykładami. Possibilities of decision making resulting from the knowledge about the shares of fixed and variable costs in costs of coal production KEY WORDS: fixed costs, variable costs, break even point, degree of operational leverage, hard coal mines The paper deals with the knowledge about the structure of costs of
coal production as concerns fixed and variable costs and its practical
use in decision making in the range of production scale in coal mines.
The examples of such decisions are given and the deductions are
supported with examples. Giemza Henryk, Gruszka Grzegorz, Hycnar Jan, Józefiak Tomasz,
Kiermaszek Krystyna SŁOWA KLUCZOWE: drobnoziarniste materiały i odpady węglowe, muły węglowe, brykiety, granulaty i aglomeraty węglowe Znaczna część drobnoziarnistych materiałów i odpadów zawiera wodę i inne zanieczyszczenia obniżające ich walory energetyczne, ponadto ich rozdrobnienie niejednokrotnie jest przyczyną trudności w ich zagospodarowania oraz jest przyczyną ujemnego oddziaływania na środowisko. Poprzez zbrylanie drobnoziarnistych materiałów i odpadów, w zależności od zastosowanej technologii, uzyskuje się paliwa w formie brykietów, granulatów i aglomeratów. Dla optymalizacji zagospodarowania mułów węglowych bardzo efektywnym okazał się proces aglomeracji. Opracowane technologie i projekty instalacji przemysłowych pozwalają na uzyskiwanie trwałego aglomeratu z mułów węglowych z dodatkiem dobranego spoiwa, spełniających wymagania samodzielnych paliw węglowych jak również składnika mieszanek węglowych. Właściwości energetyczne aglomeratów są prostą zależnością jakości zastosowanych mułów węglowych i spoiw. Aglomerowanie jest nieskomplikowanym procesem przydatnym miedzy innymi do optymalizacji zagospodarowania mułów węglowych w kopalniach i w energetyce, którego nakłady inwestycyjne ulegają zwrotowi w okresie od kilku miesięcy do dwóch lat. Duże możliwości racjonalizacji zagospodarowania drobnoziarnistych materiałów i odpadów gwarantuje ich suszenie, w szczególności oparte o źródła ciepła odpadowego i wykorzystujące część suszonych materiałów lub/i odpadów. Dla suszenia mułow węglowych jest interesującym wykorzystanie spalin z silników spalinowych instalowanych w kopalniach do zagospodarowania metanu pokładów węgla i w energetyce jako źródła awaryjne spalające gaz ziemny. Recovery technologies of fine materials and coal tailings for fuel production and power industry KEY WORDS: fine materials and coal tailings, coal slurry, briquette, granulated coal and coal agglomerate A large part of fine-grained materials and tailings contain water and other impurities which reduce their energetic value. Moreover, their particle-size distribution often causes difficulties in their utilisation and has a negative impact on the environment. Depending on the selected technology, it is possible to obtain fuels in the form of briquette, granulated coal and coal agglomerate through caking fine-grained materials and tailings. The agglomeration process has proved very efficient in optimising the utilisation of coal slurry. Invented technologies and industrial system designs allow obtaining durable agglomerate from coal slurry with an addition of selected binder which meets the requirements of independent coal fuels, as well as a component of coal mixtures. Energetic properties of agglomerates are a simple relationship between the quality of coal slurry and binder used. Agglomeration is a simple process useful for, among other, optimising the utilisation of coal slurry in coal mines and the power industry. The investment return can be achieved in between a few months and two years. Big possibilities of improving the utilisation of fine-grained materials and tailings can be guaranteed by drying, especially using exhaust heat and using a part of the dried materials and/or tailings. An interesting solution for drying coal slurry is the utilisation of exhaust gas from combustion engines installed in coal-mines for utilisation of coal bed methane and in the power industry as a back-up source for burning natural gas. Gnatowska Renata SŁOWA KLUCZOWE: energetyka odnawialna, formalno-prawne aspekty rozwoju OŹE Celem pracy jest analiza formalno-prawnych systemów wspierających rozwój odnawialnych źródeł energii. Zasadnicza część artykułu poświęcona została przepisom prawodawstwa polskiego wspierającym rozwój źródeł odnawialnych, którą to poprzedzono opisem stanu aktualnego energetyki krajowej. W dalszej części pracy przedstawiono instytucje rządowe, pozarządowe, ośrodki naukowo-badawcze oraz inne organizacje zajmujące się wspieraniem energetyki odnawialnej na terenie kraju. Uzupełnieniem przytoczonych informacji jest omówienie sposobów finansowania projektów wykorzystujących OŹE. Formal - legal regulations of renewable energy development KEY WORDS: renewable energy, formal-legal regulation of RES development The renewable energy is the most dynamically developing of the energy
sector in Europe and in the Word. The Poland has very positive technical
and economical factors for renewable energy. Arguments supporting RES
development are: decrease of dependence on primary energy sources and
emission of greenhouse gases, as well as development of agricultural
regions of Poland. Góralczyk Stefan, Baic Ireneusz SŁOWA KLUCZOWE: odpady z przemysłu wydobywczego, depozyty węglowe, kruszywa naturalne, kruszywa sztuczne, materiały budowlane, paliwa z odpadów Przemysł wydobywczy i przetwórczy węgla kamiennego jest w Polsce jedną z gałęzi przemysłu wytwarzającą największe ilości odpadów. Rocznie wytwarzanych jest około 34,4 mln Mg odpadów wydobywczych, które głównie wykorzystuje się do niwelacji terenu i robót inżynieryjnych. Sytuacja ta powinna ulec zmianie z uwagi na obowiązujące od 2008 r. nowe uregulowania prawne dotyczące tej gałęzi gospodarki. Celem tych uregulowań prawnych jest zapobieganie powstawaniu odpadów w przemyśle wydobywczym, racjonalne wykorzystanie powstających odpadów oraz ograniczanie ich niekorzystnego wpływu na środowisko oraz życie i zdrowie ludzi. Efektem tych uregulowań jest rosnące zainteresowanie wytwórców i posiadaczy odpadów wydobywczych technologiami, umożliwiającymi odzysk lub ich bezpieczne unieszkodliwienie. W niniejszym artykule przedstawiono stan gospodarki odpadami węglowymi oraz propozycje alternatywnych metod i technologii zagospodarowania odpadów wydobywczych w tym do produkcji kruszyw, materiałów budowlanych oraz paliw przemysłowych. Technologie te, zdaniem autorów, powinny stać się przedmiotem zainteresowania ze strony branży górniczej, drogowej, jak i sektora energetycznego. Hard coal extractive waste and possibilities of their usage KEY WORDS: extractive industry waste, coal deposits, natural aggregates, artificial aggregates, building materials, waste fuel Hard coal extractive and processing industry is in Poland one of the industrial branch producing the largest amount of waste. Each year about 34,4 mln Mg of extractive waste is produced , which are used in terrain leveling and engineering works. This situation has to be changed due to the new regulations biding since 2008 devoted to this branch of economy. The aim of these legal regulations is preventing the formation of waste in extractive industry, rational waste utilization and reducing their negative influence on the environment, people's life and health. The effect of these regulations is a growing interest of manufacturers extractive waste owners in technologies allowing the utilization or treatment of waste. The article presents current state of coal waste management as well as alternative methods and technologies of extractive waste management in aggregates, building materials and industrial fuel production. According to the authors these technologies should become a subject of interest for mining and road industry, as well as for power industry. Grudziński Zbigniew SŁOWA KLUCZOWE: ceny węgla, indeksacja cen, struktury cen, formuły cen W Polsce węgiel brunatny i węgiel kamienny są podstawowymi
surowcami do produkcji energii elektrycznej. O tym, który z tych nośników
będzie miał większy udział w produkcji energii elektrycznej,
zadecydują jednostkowe koszty produkcji energii z danego paliwa, a te z
kolei zależą, między innymi, od cen za jakie elektrownia może zakupić
węgiel. Proposals of prize structure for steam hard coal and lignite KEY WORDS: Coal prices, price indexes, price structures, price formulas Hard cal and lignite are the basic fuels for power generation In
Poland. The share of production from these fuels is determined by the
unit costs of production which in turn depend among others on prices of
fuel purchases. Gulczyński Dariusz SŁOWA KLUCZOWE: audyty energetyczne, efektywność energetyczna, energochłonność, EPC, ESCOs, etykietowanie, miary efektywności energetycznej, przedsiębiorstwa usług energetycznych, programy efektywności energetycznej, Światowa Rada Energetyczna, umowa o efekt energetyczny Energochłonność PKB Polski jest ponad dwa razy wyższa od średniej krajów Unii Europejskiej. Jeżeli porównać ją z energochłonnością krajów piętnastki to wartość ta wzrasta jeszcze bardziej. Zdaniem Krajowej Agencji Poszanowania Energii najprostsze sposoby zwiększania efektywności energetycznej zostały już wyczerpane. W dobie kryzysu podmiot rynkowy szuka możliwości obniżenia kosztów funkcjonowania. Celem tego działania jest tania energia wysokiej jakości. Przedstawione w artykule miary efektywności energetycznej dowodzą, że proces rozwoju gospodarczego nie musi być zawsze utożsamiany ze wzrostem konsumpcji surowców energetycznych. Jednakże w każdym kraju ze względu na zróżnicowany poziom rozwoju gospodarczego i osiągnięte efekty w dziedzinie poprawy energochłonności gospodarki są stosowane zróżnicowane priorytety. Selected energy efficiency priorties and improvement measures KEY WORDS: energy audits, energy efficiency, energy consumption, EPC, ESCOs, labeling, energy efficiency measures, Energy Service Companies, energy efficiency programmes, World Energy Council, Energy Performance Contracting Energy efficiency measures provide an important potential for reducing the dependence on fossil fuels and mitigating climate change. GDP Energy consumption in Poland is over twice higher then in other European countries. Polish National Energy Conservation Agency remarks the lack of simple energy efficiency instruments. High energy efficiency standards must be considered as an important element of a sustainable future energy system. The article covers the impact of selected energy efficiency policy measures around the world. The author tries to explain what is the importance of energy efficiency measures and what are the priorities. The paper draws the trends, the innovative measures and the Gumuła Stanisław, Piaskowska Małgorzata SŁOWA KLUCZOWE: spalanie, dwutlenek węgla, efekt cieplarniany W artykule opisano mechanizmy fizyczne powstawania efektu
cieplarnianego w atmosferze. Omówiono jego rolę w kształtowaniu
parametrów termicznych atmosfery oraz pokazano charakterystyki emisyjności
(absorpcyjności) dwutlenku węgla i pary wodnej. Wskazano, że głównym
czynnikiem, decydującym o powstawaniu efektu cieplarnianego jest para
wodna. Udział innych gazów, w tym dwutlenku węgla, jest ułamkowy.
Pokazano również, że współczynniki absorpcyjności głównych gazów
cieplarnianych ze wzrostem temperatury maleją, co oznacza zmniejszenie
się efektu cieplarnianego ze wzrostem temperatury atmosfery.
Przedstawiono wyniki długookresowych badań zmian klimatu na Ziemi,
określonych na podstawie izotopowego składu warstw lodowców oraz składu
osadów głębin morskich, wskazujących, że temperatura powietrza przy
powierzchni Ziemi w skali długoterminowej ulegała, z niewiadomych
przyczyn, znacznym wahaniom. Emission of carbon dioxide and threat of greenhouse effect KEY WORDS: combustion, carbon dioxide emission, greenhouse effect The paper outlines the physical mechanisms of the greenhouse effect in the atmosphere. It describes the role of the greenhouse effect in controlling thermal parameters in the atmosphere, emission characteristics of CO2 and water vapor emission characteristics. Water vapor is shown to be the major determinant of the greenhouse effects in the atmosphere. The contribution of other gases, including CO2, is really minor. It is shown that absorption coefficients for the key greenhouse gases tend to decrease while temperature increase, which implies that the greenhouse effect becomes less intense at elevated temperatures in the atmosphere. Long-term climate research data are recalled, obtained on the basis of isotope tests of glacier layers and composition of sediments on the sea and ocean floor, indicating that the air temperature near the Earth surface has displayed large fluctuations when measured in the long-term, and the reasons for these fluctuations are not sufficiently well known. In the light of this research data, attributing all climate changes and anomalies to the CO2 emission only, seems to lack proper justification. Hołdyńska Magdalena, Olkuski Tadeusz SŁOWA KLUCZOWE: energetyka jądrowa, elektrownie jądrowe, produkcja energii, uran W artykule przedstawiono obecny stan energetyki jądrowej w Unii Europejskiej. Omówiono najważniejsze typy reaktorów jądrowych, przedstawiono rys historyczny dotyczący początków tworzenia się energetyki jądrowej w Europie oraz scharakteryzowano poszczególne państwa pod względem rozwoju tej dziedziny gospodarki. Wskazano też kraje wydobywające największą ilość uranu w świecie. Ze względu na obecny trend występujący w polityce energetycznej Unii Europejskiej Polska będzie musiała w najbliższym czasie dołączyć do krajów wytwarzających energię elektryczną również z atomu. Powinno się tak stać nie tylko ze względów bezpieczeństwa energetycznego lecz również z powodu konieczności dotrzymania odpowiednich limitów emisji gazów cieplarnianych, co w przypadku produkcji energii wyłącznie z węgla, będzie bardzo trudne lub wręcz niemożliwe. Present condition of the European union nuclear power engineering and sources of uranium supply KEY WORDS: nuclear energy, nuclear power stations, energy generation, uranium Present condition of the nuclear power engineering in the European Union has been presented in this study. Commonly used types of nuclear reactors have been discussed. History of nuclear power engineering formation in Europe has been presented, including characteristics of individual countries aimed at their contribution in the development of this branch of economy. Leading countries with respect to worldwide uranium mining were pointed out. Considering present trend occurring in EU energetic policy, Poland will have to join group of countries producing nuclear electric energy. It should happen not only because of energetic safety reasons, but also because of necessity of satisfying suitable limits of greenhouse gases emission, what in case of coal-based energy production will be very difficult, or even impossible. Homa Damian, Majchrzak Ryszard SŁOWA KLUCZOWE: transport pneumatyczny, materiały sypkie, górnictwo, budownictwo, energetyka, biomasa Artykuł przedstawia klasyfikacje uwarunkowań oraz adekwatne instalacje zrealizowane dla górnictwa i energetyki. W zależności od przyjętych warunków przedstawione są rozwiązania konstrukcyjne eksploatowane w różnych dziedzinach przemysłu zwłaszcza dla górnictwa oraz energetyki. W opracowaniu przedstawiono transport pneumatyczny systemu POLKO do przemieszczania spoiw górniczych oraz w zastosowaniu do zwalczania zagrożeń wybuchem pyłu węglowego. Górnicze Urządzenie Pyłowe (GUP) umożliwia efektywne nanoszenie pyłu kamiennego na ociosy i spąg wyrobiska zmniejszając w ten sposób zawartość części palnych. Omówiono również podstawowe parametry techniczne i eksploatacyjne tego urządzenia. Przedstawiono również zastosowaniaw energetyce do transportu popiołów, sorbentów, produktów odsiarczania spalin oraz biomasy wdmuchiwanej bezpośrednio do kotłów. Applying the pneumatic conveying in mining and energetics KEY WORDS: pneumatic conveying, loose materials, mining, construction, power industry, biomass Paper classifies the conditions and presents appropriate installations of pneumatic transport systems for mining and power industry. Depending on accepted conditions, the structural solutions exploited in different fields of industry are described, especially for mining and power industry. "System POLKO" presented in the study is a pneumatic conveying for mining binders transferring and for using the coal dust in fighting against threats of explosion. Mining Dust Device (GUP) is effective in covering the floors and sides of work with stone dust and, in this way, in reducing the content of combustible fractions. Technical and exploitation parameters of the device have been discussed. GUP device application in power plants for transportation of ashes, sorbents, products of flue gas desulphurization as well as for biomass direct blowing into the boiler has been also described. Hycnar Jan J. SŁOWA KLUCZOWE: źródła energii, perspektywy węgla, niskoemisyjne spalanie węgla W ostatnich latach w wyniku znacznych zmian politycznych i
ekonomicznych, a w szczególności wystąpienia światowego kryzysu
gospodarczego, dotychczasowe prognozy w zakresie rozwoju bazy
paliwowo-energetycznej wymagają ponownych analiz i aktualizacji.
Konieczność obniżenia emisji CO2 do atmosfery wpływa na rozwój źródeł
energii pierwotnej. Węgiel kamienny i brunatny należą do paliw emitujących
największe ilości zanieczyszczeń do atmosfery. Do najbardziej
ekologicznych rozwiązań należą źródła odnawialne i energia jądrowa.
Jednak ich upowszechnienie zależeć będzie nie tylko od rozwoju
technologii i techniki oraz ekonomicznej ich konkurencyjności i dostępności,
ale w coraz większym stopniu od prowadzonej polityki energetycznej
danego kraju. Coal rank in fuel-energy balances KEY WORDS: energy sources, coal prospects, low-emission coal combustion In recent years, as a consequence of significant political and
economic changes, and, especially, due to world economic crisis, the
former forecasts on development of fuel energy resources press for
renewed analyses and up-dating. The necessity of CO2 emission reduction
influences the development of primary energy sources. Hard and brown
coals belong to fuels emitting the biggest quantities of air pollutants.
Renewable sources and nuclear energy belong to the most ecological
solutions. However, their popularization /dissemination will depend not
only on development of technology and engineering, their competitiveness
and availability, but also, more and more, on energy policy in a given
country. So far the participation of coal fuels in fuel balances has
been forecast on unchanged level with a tendency towards coal share
increase after 2030. In 2006, coal share in primary energy balance
amounted to 25% and in electric energy production to 40%. Elimination of
coal from electric and thermal energy sources and as a chemical raw
material is hardly likely. Jurdziak Leszek, Wiktorowicz Justyna SŁOWA KLUCZOWE: górnictwo węgla brunatnego, bilateralny monopol, energetyka, ryzyko finansowe, symulacje Monte Carlo Artykuł prezentuje wstępne wyniki analizy ryzyka finansowego planowanej budowy kopalni węgla brunatnego i elektrowni w okolicy Legnicy. W oparciu o dane jakościowe i ilościowe z rozpoznania złoża i parametry planowanej kopalni i elektrowni z projektu Foresight zbudowano w arkuszu Excel model ich funkcjonowania. Posłużył on do wygenerowania przepływów finansowych w kolejnych latach działania tego układu. Niepewne parametry (jakościowe, kosztowe i cenowe) potraktowano jako zmienne losowe o dobranych rozkładach i wykorzystano program @Risk do wygenerowania wielu wariantów przebiegu przedsięwzięcia poprzez zastosowanie symulacji Monte Carlo. Uzyskane wyniki pokazują ryzyko finansowe, które może być mierzone, jako prawdopodobieństwo niepowodzenia przedsięwzięcia inwestycyjnego. Ryzyko to zwiększa się wraz ze wzrostem zmienności przepływów pieniężnych pomimo tego, że oczekiwana wartość NPV pozostaje niezmienna. Rezultatem analizy jest istotna redukcja ryzyka inwestycji traktowanej jako wspólne przedsięwzięcie zamiast dwóch przedsięwzięć budowy kopalni i elektrowni realizowanych osobno. Przedstawione wyniki mają jedynie poglądowy charakter i nie mogą być wykorzystane do oceny opłacalności projektu, gdyż celem pracy było przedstawienie metody analizy ryzyka na bazie zmienności przepływów finansowych, a nie precyzyjne prognozy. Forecasting the financial level of risk for a system of a lignite mine and a power station KEY WORDS lignite mining, energy market, bilateral monopoly, finance risk, Monte Carlo simulations The paper presents preliminary outcomes of financial risk analysis for planned construction of a lignite mine and a power station near Legnica. Based on quality and quantitative data from the deposit exploration and parameters of the planned mine and the power station from the Foresight project the model of their operation has been built in the Excel spreadsheet. It has been used to generate cash flows in following years of operation of this system. Uncertain parameters (quality, cost and price) were treated as random variables with selected probability distributions and the @Risk program was used for generating many variants of the project development by application of Monte Carlo simulations. The results show the financial risk, which can be measured as the probability of losses. This risk increases together with the increase of variability of cash flows although the expected NPV value remains constant. The important outcome from the analysis is the substantial reduction of risk of losses when the investment is treated as joint operation instead of separate enterprises of building the mine and the power plant separately. The outcomes have only general character and can not be used for profitability evaluation of considered project due to the objective of the approach was presentation of the methodology of risk analysis based on cash flows variability but not the precise prognosis. Kaliski Maciej, Szurlej Adam SŁOWA KLUCZOWE: gaz ziemny, zasoby gazu ziemnego, wydobycie krajowe, LNG W artykule przedstawiono popyt na gaz ziemny w ostatnich latach w Polsce oraz strukturę podaży gazu ze szczególnym uwzględnieniem wydobycia tego surowca z rodzimych złóż. Porównano stan dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego do Polski na tle wybranych państw UE w 2008 r. Następnie przybliżono wpływ kryzysu gazowego z początku 2009 r. na krajowy rynek gazu oraz podjęto próbę określenia struktury dostaw tego surowca do Polski w perspektywie do 2022 r. Przewidywane wielkości dostaw z uwzględnieniem odbioru LNG odniesiono do prognozy zapotrzebowania na gaz z projektu Polityki energetycznej Polski do 2030 r. Natural Gas Demand in Poland and Possibilities of Its Fulfillment KEY WORDS: natural gas, natural gas reserves, domestic production, LNG The article explains the meaning of natural gas in the structure of primary energy consumption in Poland compared to some EU states. Natural gas demand in the last years in Poland and the structure of natural gas supplies considering its extraction from domestic sources were also presented in the article. Furthermore, the article shows the influence of the gas crisis, from the beginning of the year of 2009, on the home market of gas (the origin of the crisis, the course, actions of energy enterprises and the government civil service aiming at the minimization of its effects). Actions taken within the scope of the diversification of natural gas supplies with special focus on building of LNG gas port in Świnoujście were characterised. Next, an attempt to determine the structure of natural gas supplies to Poland in the perspective until 2022 was made. Predicted natural gas supply scale, considering the receipt of this natural resource as LNG from 2014, was related to the forecast of natural gas demand taken from the project of the Poland's Energy Policy until 2030. The increase in the magnitude of the demand for natural gas in the perspective of the next few years will considerably depend on dynamics of the development of investments in the gas power industry. Kamiński Jacek SŁOWA KLUCZOWE: siła rynkowa, oligopol, modelowanie matematyczne Artykuł przedstawia analizę najważniejszych metod szacowania siły rynkowej w sektorze energetycznym. Przedstawiono zarówno metody oparte na wielkości produkcji i mocy zainstalowanej podmiotów funkcjonujących na rynku energii elektrycznej jak i bardziej zaawansowane metody wykorzystujące modelowanie matematyczne. Podano najważniejsze formuły matematyczne służące do obliczenia wskaźników. Jako najbardziej adekwatne do zastosowania w analizach siły rynkowej przedsiębiorstw energetycznych wskazano metody oparte na modelach równowagi (Cournot, Supply Function Equilibrium). Methods for the estimation market power in the power sector KEY WORDS: market power, oligopoly, mathematical modelling The paper presents analysis of the most important methods for the estimation of the market power in the energy sector. In general, the methods based on concentration of electricity production and more advanced methods based on mathematical programming were assessed. Mathematical formulas of coefficient methods were presented. The methods based on equilibrium models (Cournot, Supply Function Equilibrium) were indicated as the most accurate for the application in the energy sector. Karcz Aleksander, Chmielniak Tomasz, Ściążko Marek, Strugała
Andrzej SŁOWA KLUCZOWE: węgiel kamienny, węgiel brunatny, zgazowanie, piroliza, wodór, emisja CO2 Wytwarzanie wodoru na drodze zgazowania węgla, jak również jego
pozyskiwanie z gazu koksowniczego i smoły, posiada w warunkach polskich
potencjalnie duże znaczenie. Jednakże w aspekcie naszych zobowiązań
w zakresie działań, zmierzających do ograniczenia niepożądanych
skutków zmian klimatycznych, istotnym jest oszacowanie wpływu
wspomnianych procesów, jak też rodzaju surowca węglowego na wielkość
wytworzonego i wyemitowanego CO2 do atmosfery w całym cyklu jego
wytwarzania, obejmującym wydobycie węgla, jego przeróbkę mechaniczną,
transport do zakładu zgazowania lub koksowni, technologię
zgazowania/odgazowania węgla oraz oczyszczanie i konwersję surowego
gazu. Comparison of CO2 emission from hydrogen production by coal gasification and coal pyrolysis KEY WORDS: hard coal, brown coal, coal gasification, coal pyrolysis, hydrogen, CO2 emission Either production of hydrogen by coal gasification or from coke oven
gas and coal tar is, potentially, very important in Polish conditions.
However, in respect of our commitment to reduce the undesired effects of
climate changes, it is important to establish the impact of the
above-mentioned processes as well as coal quality on the amount of CO2
produced and emitted to the atmosphere in the entire hydrogen production
cycle involving coal mining, mechanical processing, transport to
gasification plant or coke plant, coal gasification/pyrolysis
technology, as well as raw gas cleaning and conversion. Kasztelewicz Zbigniew , Ptak Miranda SŁOWA KLUCZOWE: zabezpieczanie złóż, węgiel brunatny, górnictwo odkrywkowe Artykuł ma na celu sygnalizację wybranych problemów dotyczących zabezpieczania złóż kopalin węgla brunatnego dla odkrywkowej działalności górniczej. Przedstawione problemy koncentrowały się na niedostatkach w obowiązujących regulacjach prawnych i niewłaściwych praktykach, jakie są stosowane. Podjęto próbę wskazania innych rozwiązań bardziej skutecznych w zakresie ochrony obszarów szczególnych, jakie są regulowane w ustawach odrębnych. Podano je jako hipotetyczny sposób na rozwiązanie problemu zabezpieczania złóż kopalin węgla brunatnego. Artykuł stara się wyjaśnić jakie sytuacje zdarzające się w praktyce minimalizują możliwość prowadzenia odkrywkowej działalności górniczej. Końcowe tezy artykułu to symptomy kierunków zmian, jakie coraz częściej się pojawiają w celu umożliwienia udostępnienia złóż węgla brunatnego. Chosen problems of securing brown coal deposits in Poland for opencast mining activity KEY WORDS: deposits' security, brown coal, opencast mining The article's goal is to indicate the chosen problems concerning security of brown coal deposits for opencast mining activity. These problems are particularly associated with the procedure of spatial planning on commune's level and with the assurance that the regions which have mineral deposits will be secured as the result of this planning. Furthermore the article brings up the case of deposits' ownership which - unfortunately - in Polish law is determined by the method of exploitation. Significant part of the article is dedicated to the issue of showing the position of opencast brown coal exploitation as a public goal in the understanding of estate management act. The presented problems focus on the imperfections in current law regulations and improper practices that are in use. An attempt to show more efficient solutions concerning the particular areas was made. The proposed solutions are based on such special areas of protection as Nature 2000 areas which are very efficiently protected by the nature protection act or agricultural and forest areas protected by the act about the protection of agricultural and forest areas. These solutions are shown as a hypothetical way to solve the problem of securing brown coal deposits. The article tries to explain what kind of situations that happen in practice minimize the possibility of running an opencast mining activity. The closing thesis shows the symptoms of changes direction. Because of the excess of bureaucratic procedures (namely numerous agreements, opinions) these changes are becoming necessary to enable the procedure of making brown coal deposits accessible and to run accompanying investments. Klojzy-Karczmarczyk Beata, Mazurek Janusz SŁOWA KLUCZOWE: jakość powietrza; samorządy lokalne, zadania ekologiczne, niska emisja Stan czystości powietrza jest czynnikiem istotnie wpływającym na
poziom życia. Zasadniczy wpływ na zanieczyszczenie powietrza
atmosferycznego w poszczególnych strefach, mają duże i mniejsze zakłady
przemysłowe oraz zanieczyszczenia napływające często z innych regionów.
Szczególne znaczenie mają tu ciepłownie oraz elektrownie. Poważny wpływ
na jakość powietrza atmosferycznego w poszczególnych gminach ma
ponadto niska emisja, która odgrywa istotną rolę w miesiącach
zimowych. Źródłem niskiej emisji jest spalanie węgla niskiej jakości
w lokalnych kotłowniach i w indywidualnych gospodarstwach domowych oraz
transport, szczególnie w rejonach dróg o znacznym natężeniu ruchu.
Wielkość niskiej emisji jest trudna do oszacowania i wykazuje zmienność
sezonową, związaną z okresem grzewczym. Local government responsibilities in the process of reducing low emission KEY WORDS: air quality; local governments, ecological tasks, low emission The condition of the air is an important factor which affects the
standard of life. Large and smaller industrial plants as well as
pollution from other regions have a significant impact on the pollution
of atmospheric air in particular zones. Heat power and power plants are
particularly significant here. Moreover, low emission has a significant
impact on the quality of atmospheric air in particular communes,
especially in winter months. Low emission is the result of burning low
quality coal in local boilers and in individual households as well as
transport, especially in parts of roads with heavy traffic. The size of
low emission is difficult to assess and varies with the seasons
depending on heating. Kobyłecki Rafał, Wichliński Michał, Bis Zbigniew SŁOWA KLUCZOWE: kotły fluidalne, popiół lotny, adsorpcja rtęci W pracy przedstawiono wyniki badań zawartości rtęci w próbkach popiołu lotnego z kotłów fluidalnych opalanych węglem kamiennym i brunatnym. W oparciu o uzyskane wyniki stwierdzono, że im drobniejsza jest frakcja ziaren popiołu lotnego, tym więcej zawiera ona części palnych oraz rtęci. Wyniki badań wskazują na istnienie korelacji między zawartością części palnych, a zawartością rtęci. Przeprowadzone badania wymywania zaadsorbowanej w popiołach lotnych Hg0 wykazały, że ponad 70% rtęci atomowej jest trwale zaadsorbowane na ziarnach popiołu. Investigation of the accumulation of mercury by fluidized bed boiler fly ashes KEY WORDS: fluidized bed boilers, fly ash, mercury adsorption The paper contains results of experimental investigations associated with determination of mercury concentration in fly ash samples from Polish fluidized bed boilers fired with hard and brown coals. The results indicate that the finer the fly ash particles the more unburned carbon and mercury they contain. A correlation between the concentrations of unburned carbon and mercury has been demonstrated. The investigations re. the mercury leaching from the fly ash samples indicate that over 70% of atomic mercury that has been adsorbed by the fly ash particles is not leached but remains within the particles. Kowalik Stanisław, Herczakowska Joanna, Gajdowska Maria SŁOWA KLUCZOWE: rynek paliw, bilans paliwowo-energetyczny, bezpieczeństwo energetyczne, sektor energetyczny Artykuł prezentuje wyniki analizy statystycznej i ocenę rynku paliwowo-energetycznego w Polsce w odniesieniu do rynku Unii Europejskiej oraz przedstawia stworzone przez autorów bilanse paliwowo-energetyczne na przestrzeni ostatniej dekady. Wstępną ocenę dotychczasowego funkcjonowania rynków oparto na zgromadzonych danych statystycznych, opisujących zmiany struktury bilansów energetycznych Polski i Unii Europejskiej. Obok podstawowych statystyk praca zawiera również analizę krajowej bazy paliwowo-surowcowej pod kątem bezpieczeństwa energetycznego. Polish fuel market analysis against the backgroung of the European Union KEY WORDS: energy market analysis, energy balance, energy security, energy sector This paper presents statistical analysis of Polish energy market, which was related to the European Union market. In this article energy balances and evolutions of the dynamics of energy markets were also shown. Preliminary valuation of current situation was based on statistical data, which describes development of the Polish and European energy market structure. Besides basic statistics, this article considers energy sector in terms of energy security. Krzykowski Michał SŁOWA KLUCZOWE: wspólnotowe prawo energetyczne, liberalizacja sektora energetycznego Ustanowienie w roku 1957 Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej miało na celu stworzenie organizacji mogącej skutecznie konkurować z najsilniejszymi gospodarkami świata. Dzięki integracji państwa członkowskie osiągnęły dobrobyt oraz wysoki poziom rozwoju gospodarczego. Współcześnie jednak wobec wyzwań globalizacji, rosnącej konkurencyjności innych gospodarek oraz spowolnienia tempa rozwoju konieczne stało się zrewidowanie dotychczasowej polityki. Artykuł podejmuje kwestie reformy regulacji prawnych w sektorze energii elektrycznej w kontekście m.in. założeń Strategii Lizbońskiej. Liberalizacja sektora energii elektrycznej związana jest z szerszym procesem restrukturyzacji sektorów sieciowych Unii Europejskiej, który zakłada głębokie reformy liberalizujące funkcjonowanie gospodarek rynkowych. Praca koncentruje się w szczególności na ocenie procesu liberalizacji rynku energii elektrycznej oraz wpływie założeń Strategii Lizbońskiej na postęp w tym zakresie. Najistotniejsze elementy Strategii to w głównej mierze środki zmierzające do reform ekonomicznych rynku wewnętrznego, środki zorientowane na ochronę środowiska sprzyjające tworzeniu i rozwojowi innowacyjnych przedsiębiorstw, instrumenty warunkujące optymalne i odpowiedzialne wykorzystanie zasobów naturalnych, a także stosunkowo nowe, skupiające szczególną uwagę właściwych organów regulacyjnych oraz szeroko rozumianych uczestników rynku energii - działania ukierunkowane na rozwój konkurencji w ramach prawidłowego funkcjonowania sektorów sieciowych. The reform of community electric energy law KEY WORDS: community energy law, liberalization of energy market The establishment of the European Economic Community in the year 1957 was aimed at creating an organization which would successfully compete against the strongest economies in the world. Thanks to the process of integration the member states achieved prosperity and a high level of economic growth. In the following decades, however, because of the challenges of globalization, increasing competitiveness of other economies and a slowed pace of development, which entails the growth of unemployment, the member states were forced to revise their current policy. The article is taking issues of the reform of law regulations in the electric energy sector in context of the Lisbon Strategy. The liberalization of the mentioned sector is connected with the wider process of restructuring European Union network sectors which concentrate on liberalizing reforms of market economies. The work concentrates in particular on the process of the liberalization of the electric energy market assessment and the influence of Lisbon Strategy guidelines. The most essential elements of the strategy are: instruments making their way to economic reforms of the internal market, instruments for the environmental protection supporting creation and development of innovative enterprises, optimal instruments conditioning responsible using natural resources and finally relatively new actions directed on the development of competition as part of correct functioning network sectors with particular attention on participants such as independent authorities. Krzystolik Paweł, Skiba Jacek SŁOWA KLUCZOWE: metanowość bezwzględna, Vocsidizer, CMM, VAM Zagrożenie wybuchami metanu związane jest z górnictwem podziemnym
węgla kamiennego, brunatnego i soli od zarania pozyskiwania tych minerałów
dla potrzeb ludzkości. Economical utilization of coal mine methane in the Polish conditions KEY WORDS: methane-bearing capacity, Vocsidizer, VAM (Ventilation Air Methane), CMM (Coal Mine Methane) Methane explosions hazards are incessantly connected with hard coal,
lignite and salt mining almost from the beginning of their exploitation. Kwiatkiewicz Piotr SŁOWA KLUCZOWE: ropa naftowa, gaz ziemny, rurociągi, Turcja, Iran, Azerbejdżan, Kazachstan, Turkmenistan, import, Europa Choć Turcja nie dysponuje własnymi potężnymi zasobami naturalnymi ropy naftowej i gazu ziemnego, trudno nie dostrzec rosnącego z roku na rok znaczenia danego państwa w światowym handlu tymi surowcami. Wynika ono z geopolitycznego położenia Turcji czyniącego z niej drugie - obok Federacji Rosyjskiej - naturalne źródło redystrybucji surowca kaspijskiego na kontynent europejski. Istotne przesłanki natury politycznej wynikające z sytuacji międzynarodowej w regionie Środkowego Wschodu kreślą niezwykle korzystne prognozy pod tym względem dla Turcji, nadając całemu procesowi niekoniunkturalnego, trwałego charakteru. Sprzyjają mu bardzo konsekwentne i pełne determinacji działania rządu w Ankarze inicjującego i czynnie angażującego się we wszelkie projekty i przedsięwzięcia sektora naftowo-gazowego, z naciskiem na ten ostatni. Nadzwyczajna aktywność, jaką wykazuje się tu turecka polityka zagraniczna, szczególnie w relacjach z państwami kaspijskimi, ma, na co wiele wskazuje, również pozaekonomiczny wymiar. Nie trudno dostrzec w niej zapędy do stosowania schematu działań Federacji Rosyjskiej, ze wszystkimi polityczno-gospodarczymi konsekwencjami, które jednakże wdrożone mogą zostać w życie dopiero po umocnieniu pozycji Turcji jako obszaru, z którego zaopatrywana jest Europa w gaz. Turkey: the issue of Caspian import of gas and oil to Europe. Overall and detailed view of a problem KEY WORDS: crude oil, natural gas, pipeline, Turkey, Iran, Azerbaijan, Kazakhstan, Turkmenistan, import, Europe Even though Turkey does not own huge natural stores of oil, it is highly difficult not to notice its importance in world's oil trade. This phenomenon is the result of geopolitical location of Turkey, what places this country (right after the Russian Federation) as the second source of Caspian oil redistribution to Europe. Significant circumstances of political kind, which are a result of international situation in the Middle East region, create a highly profitable prognosis for Turkey in this matter. The process seems to become not passing, but ever-lasting, and if not so, at least a permanent condition. It is favoured by actions of the government in Ankara, consequent and full of determination. The authorities initiate and are actively engaged in various projects and undertakings of oil & gas sector, especially of the second one. Outstanding activity being shown here by Turkish foreign policy, especially towards the other Caspian countries, has an aim, but not only the economic one. It is quite easy to notice there an adaptation of Russian actions schema, with its all political and economical consequences. These actions can be brought to life not before Turkey's position as an area supplying Europe with gas consolidates. Lorenz Urszula SŁOWA KLUCZOWE: węgiel energetyczny, rynki, kryzys, prognozy W artykule przedstawiono analizę sytuacji na międzynarodowych rynkach węgla energetycznego w 2008 roku oraz w pierwszych siedmiu miesiącach 2009 r. Opisano przyczyny wzrostów i spadków cen węgla w tym okresie, a na wykresach zilustrowano skalę zmian. Zwrócono uwagę na rosnącą rolę banków w kształtowaniu cen węgla na rynkach spot oraz na rynkach finansowych. Omówiono najnowsze prognozy w odniesieniu do cen oraz podaży węgla, a także prognozy rozwoju międzynarodowego handlu węglem energetycznym. Płynące z różnych rynków sygnały świadczą o zbliżającym się końcu kryzysu gospodarczego na świecie. Jednak ceny węgla pozostaną w tym roku na poziomie znacząco niższym jak w 2008 r., a ich wzrost w 2010 r. będzie umiarkowany. Steam coal markets in times of economic crisis KEY WORDS: steam coal, markets, crisis, forecasts Paper presents an analysis of international steam coal market conditions in 2008 and in firs seven months of 2009. Reasons for coal price increases and decreases during this period has been described and price movements have been illustrated on the graphs. Attention has been paid to the increasing role of banks in price shaping on coal spot markets, both physical and financial. The most recent forecasts of coal prices and supply as well as international stem coal trade development have been discussed. Signals coming from different markets prove that the economic crisis is close to its end. However, coal prices in 2009 remain at level significantly lower than in 2008, and price increase in 2010 will be moderate. Łyp Jacek, Popławski Tomasz, Dąsal Kazimierz SŁOWA KLUCZOWE: prognozowanie, elektroenergetyka W referacie opisano problematykę sporządzania prognoz zapotrzebowania na moc szczytową lata dla Krajowego Systemu Elektroenergetycznego (KSE) w kontekście generowania ich dla długoterminowych scenariuszy zapotrzebowania na roczną energię i roczne maksymalne zapotrzebowanie na moc. Koncepcję opisano i zilustrowano. Electric power peak summer demand forecasting for domestic power system KEY WORDS: load forecasting, electric power engineering The paper describes the issue of modelling and forecasting the process of electric power peak summer demand. The conception is presented as suitable for perform long term load forecasts for domestic electric power system in case of having various scenarios of annual energy and peak load demand. The proposed methodology is described and illustrated. Malko Jacek SŁOWA KLUCZOWE: sektor energii, strategia, polityka rozwoju, uwarunkowania Właściwa sektorowi energetyki niestabilna równowaga mechanizmów rynku konkurencyjnego oraz regulacji narodowych i ponadnarodowych została niedawno silnie zakłócona przez konieczność zredefiniowania i wdrożenia nowej polityki energetycznej o priorytecie ograniczania zmian klimatycznych oraz przez destabilizację gospodarki w skali globalnej. Odpowiedzi na te wyzwania poszukuje się w zrewidowaniu poglądów na rolę interwencjonizmu i granic skuteczności rynku. Problem ten odnosi się do wszystkich sektorów infrastrukturalnych, ale w procesach dostosowawczych do nowych realiów gospodarki światowej rolę szczególną odgrywa elektroenergetyka jako "infrastruktura krytyczna" nowoczesnej cywilizacji. W artykule przedstawiono przewidywane kierunki ewolucji polityki energetycznej UE i Polski w świetle ważnych dokumentów unijnych i rządowych. Conditions and constraints of Polish energy Policy KEY WORDS: energy sector, strategies, development policy, constraints Fundamental document of the European Commission: European energy policy of 2007 y. presents options available with view to steming the increasing dependency for energy supplies whilist continuing to pursue the environmental goals. Likewise national document: Polish energy policy until year 2030 presents strategy and a series measures to meet with key challenges - prediction and manage demand, diversifying domestic and external energy sources, enhancing the most efficient allocation and use of energy resources, more openess for renewables and security of energy supply. The paper presents a strategic goals of Polish energy policy and its comparison with the European energy regulation. Marzec Anna SŁOWA KLUCZOWE: ocieplenie klimatu; emisja CO2; energia odnawialna; energia wiatrowa; energia solarna; IGCC; IPCC; kraje rozwijające się; koszty energii elektrycznej Perspektywa wprowadzenia energii odnawialnej w miejsce dotychczasowej
produkcji energii z paliw kopalnych, spowodowała uformowanie się
trzech obozów. Zajmują one różne stanowiska wobec problemu
ograniczenia emisji dwutlenku węgla do atmosfery, a w związku z tym -
także różny punkt widzenia na konieczność zasadniczej zmiany w
sposobie produkcji energii. Partia racjonalistów, biorąc pod uwagę
wyniki klimatologicznych badań, mobilizuje opinię publiczną wokół
działań zmierzających do fundamentalnych zmian w sektorze produkcji
energii. Global controversy around renewable energy KEY WORDS: climate warming; CO2 emission; renewable energy; wind energy; solar energy; IGCC; rationalists; IPCC; opponents; developing countries; electricity cost Near-future replacement of the energy produced so far, by renewable
energy, has contributed to a formation of three parties. They express
different opinions on reducing carbon dioxide emission and thus - they
represent different points of view on the development of renewable
energy. Marzec Robert, Wrześniewski Jerzy SŁOWA KLUCZOWE: sortymenty miałowe węgla energetycznego, ceny w portach ARA oraz w polskich kopalniach. W artykule przeanalizowano kształtowanie się cen sortymentów miałowych
węgla energetycznego w portach ARA oraz w polskich kopalniach. The competitiveness of Polish hard coal against the background of coal price in ports of Amsterdam, Rotterdam, Antwerpia KEY WORDS: steam coal fines, price at ARA ports and in coal mines in Poland The prices of steam coal fines in the both ARA ports and coal mines in Poland, have been analyzed in the article. The comparison of prices in comparable quality conditions has been carried out through the creation of base for coal imported from ARA ports the Polish ones. The analyses has shown, that prices of Polish steam coal in first six months of 2008, as against the price of ARA ports were competitive, while in first six months of 2009, the price were uncompetitive. Mertas Jan, Łagodziński Grzegorz, Huzarewicz Tomasz SŁOWA KLUCZOWE: górnictwo, energetyka, węgiel energetyczny, zasoby, wycena węgla, poziom produkcji i sprzedaży W referacie omówiono problem zaopatrzenia energetyki zawodowej w miały energetyczne z kopalń Kompanii Węglowej S.A. Szczególną uwagę poświęcono zmianom w relacjach górnictwa i energetyki w kontekście rentowności produkcji i sprzedaży węgla. Dokonana analiza zmian wielkości wydobycia i sprzedaży węgla do energetyki zawodowej potwierdza strategiczne partnerstwo górnictwa i energetyki w zapewnieniu bezpieczeństwa energetycznego kraju. Warto zaznaczyć, że mimo stałego spadku wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 1989 - 2008, jego sprzedaż do sektora energetyki kształtowała się na stabilnym poziomie ok. 40 mln ton rocznie. Systematyczny wzrost udziału energetyki zawodowej w ogólnej sprzedaży węgla kamiennego pozwolił podmiotom z tego sektora na uzyskanie uprzywilejowanej pozycji negocjacyjnej w stosunku do górnictwa. Dopiero niedawne zmiany na europejskim rynku węgla (w latach 2007-2008) umożliwiły zrewidowanie dotychczasowej wyceny miałów energetycznych na rynku krajowym i ich sprzedaż po cenach pokrywających koszty produkcji. Zagadnienie to jest szczególnie ważne w kontekście prac nad wdrożeniem "Polityki energetycznej Polski do 2030 roku.", która zakłada, że węgiel pozostanie podstawowym źródłem energii w naszym kraju. Aby zabezpieczyć produkcję na oczekiwanym poziomie Kompania Węglowa S.A., dostarczająca ok. 50 % węgla do energetyki zawodowej, przyjęła Strategię działania do 2015 roku, w której zakłada m.in.: znaczne zwiększenie ilości wykonywanych robót przygotowawczych, zmniejszenie liczby ścian czynnych przy systematycznym wzroście średniego wydobycia z jednej ściany oraz nakłady na modernizację zakładów przeróbczych. Analiza posiadanych zasobów operatywnych węgla energetycznego oraz planowany poziom wydobycia z kopalń KW S.A. do 2015 roku wskazują, że spółka będzie w stanie zapewnić stabilne dostawy węgla do odbiorców z sektora energetyki. Z uwagi na strukturę produkcji węgla handlowego, w której ok. 80 % stanowią miały energetyczne, wycena tego produktu będzie miała decydujący wpływ na rentowność sprzedaży węgla, a co za tym idzie na utrzymanie pożądanego poziomu wydobycia i dostaw węgla w przyszłości. Dotychczasowa polityka handlowa Kompanii Węglowej S.A. oraz przyjęta Strategia spółki jednoznacznie wskazują, że sektor energetyki pozostanie kluczowym odbiorcą węgla z kopalń KW S.A. Coal reserves and production capacity for public power generators by the mines of Kompania Węglowa S.A. KEY WORDS: coal mining, power sector, steam coal, reserves, pricing of coal, level of production and sales The paper discusses the problem of the supply of public power
generators with fine steam coals from the mines of Kompania Węglowa S.A.
Special attention was paid to changes in relations between hard coal
industry and public power generation sector in the context of
profitability of production and sales of coal. The accomplished analysis
of changes in the volume of production and coal sales to public power
generators confirms a strategic partnership of hard coal industry and
power generation sector for the energy security of the country. It is
worth noticing that irrespective of hard coal production drop in Poland
in 1989 - 2008, its sale to power generation sector was maintained at a
stable level of about 40 million tons annually. Nagy Stanisław, Rychlicki Stanisław, Siemek Jakub SŁOWA KLUCZOWE: zasoby gazu ziemnego, handel gazem ziemnym, stosunki Federacja Rosyjska - Unia Europejska, gazociągi Nord Stream, Blue Stream, Nabucco, White Stream, prognozy gazu ziemnego W artykule opisano geograficzne rozmieszczenie zasobów gazu ziemnego, wielkości wydobycia w poszczególnych regionach i krajach wraz z okresami wystarczalności, wielkości obecnego i prognozowanego zużycia gazu ziemnego. Przedmiotem szczegółowej analizy stała się sytuacja gazowa Europy-34 (34 kraje Europy) oraz Unii Europejskiej (EU-27). Porównano prognozy zapotrzebowania na gaz wykonane przez różne organizacje i instytucje (International Energy Agency - IEA, International Gas Union - IGU, European Commission - EC), estymację zasobów, oraz wielkości importu gazu do EU-34 do roku 2030, z wszystkich kierunków (Federacja Rosyjska, Norwegia, Afryka, Bliski i Środkowy Wschód). Na tle zasobów i możliwości dostaw gazu do UE (wystarczalność własna tylko około 15 lat.), określono potencjał Federacji Rosyjskiej (wystarczalność ponad 70-80 lat) jawiącej się jako państwo o największych zasobach gazu (w Zachodniej Syberii i na Morzu Barentsa). Import z Rosji będzie wzrastał i będzie najwyższy spośród innych dostaw (w 2030 r. - ponad 207-220 mld m3/rok, 30% importu). Rosyjskie gazociągi magistralne Nord Stream i Blue Stream z bardzo wysokim prawdopodobieństwem zostaną skonstruowane i wprowadzone do eksploatacji w latach 2013-2015, i łącznie będą w stanie dostarczać do Europy około 100 mld m3/rok. Scharakteryzowano również konkurencyjne projekty: gazociągi Nabucco i White Stream. Zarysowano gazowe prognozy dla Polski do 2030 r. i wnioski wynikające z sytuacji Unii Europejskiej. Zwrócono uwagę na rozbieżności w prognozach zarówno dla UE, jak i Polski, w niektórych przypadkach dość znaczne. Actual situation and future evolution of gas relations between Russia, European Union and Poland KEY WORDS: natural gas reserves, gas trade, Russia- EU relations, pipelines, Nord Stream, Blue Stream, Nabucco, White Stream, natural gas demand forecast This article concerns geographic location of natural gas resources & reserves, production rates in selected regions/countries together with their sufficiency future usage. The detailed analysis was performed to determine gas situation of Europe-34 (34 countries of Europe) and EU-27. It was compared: gas demand & forecast, reserves estimation and gas import rate to EU-34 up to 2030 from all directions (Russia, Norway, Africa, and Middle East). These comparisons were performed based on various organisations and institutes forecasts (International Energy Agency, International Gas Union, and European Commission). Basing on reserves and import possibilities for EU, which own reserves suffice only 15 years, it was determined potential of Russian Federation (country with largest resources at western Siberia and Barents Sea). Its own reserves suffice about 70 - 80 years. Import from Russia will grow and become the highest position among other exporters. Russian transit pipelines Nord Stream and Blue Stream are very probable to be constructed and come into use between 2013 and 2015. They will be able to deliver additional 100 billion m3 of natural gas in a year. It was also characterised other projects of transit pipelines (Nabucco and White Stream). Gas usage forecasts for Poland until 2030 and conclusions resulting from the UE situation were also expressed. Naworyta Wojciech SŁOWA KLUCZOWE: węgiel brunatny, akceptacja społeczna, ochrona zasobów złóż kopalin, rozwój zrównoważony Inwestycje górnicze a szczególnie odkrywkowa eksploatacja węgla brunatnego natrafiają na znaczący sprzeciw społeczny. Brak społecznej zgody dla eksploatacji węgla brunatnego, a nawet postulat rezygnacji z energetyki opartej na węglu brunatnym wynika z przekonania o nadzwyczajnej szkodliwości branży dla środowiska naturalnego. Artykuł jest próbą polemiki z przeciwnikami eksploatacji górniczej. Argumenty przedstawiono w kontekście zapotrzebowania na energię oraz na tle postępu technologicznego i ekologicznego w dziedzinie wytwarzania energii z węgla. Przedstawiono również wpływ górnictwa na standard życia w regionach górniczych. Ze względu na ochronę przyrody terenów złożowych zaproponowano zweryfikowanie podejścia do ilości dostępnych krajowych zasobów węgla brunatnego. Analizę ilustruje studium przypadku wykonane na przykładzie jednego ze złóż węgla brunatnego. W podsumowaniu wskazano na konieczność realizacji gwarantowanej w Art. 5. Konstytucji RP ochrony zasobów naturalnych w tym, rozumianą przez pryzmat rozwoju zrównoważonego, ochronę zasobów kopalin. The importance of environmental conditions for mining accessibility of lignite deposits in Poland KEY WORDS: lignite mining, social acceptance, protection of mineral deposits, sustainable development Mining projects, especially lignite opencast exploitation, are
usually neglected by a society. The social acceptance for development of
new lignite deposits and for new lignite-based power plants is very low.
These is caused by impression of "enormous environmental impact"
of extractive industry usually recalled by environmental organizations.
The paper presents the discussion with arguments used by opponents of
lignite mining. As a background for discussion the polish energy
production and demand was described. The efficiency improvement of power
generation, the environment protection measures implemented in lignite
power plants and successful reclamation measures in opencast mines were
recalled. The contribution of lignite industry for regional prosperity
and live standard of residents was shown. Nieć Marek SŁOWA KLUCZOWE: złoża uranu, poszukiwania, Polska Analiza stanu znajomości złóż uranu i perspektyw ich poszukiwania w Polsce pozwala na sformułowanie poglądu o celowości podjęcia prac badawczych i bardziej zaawansowanych prac poszukiwawczych rekonesansowych oraz poszukiwawczych wstępnych w wytypowanych obszarach. W Sudetach można oczekiwać złóż związanych z metasomatytami alkalicznymi, śródgranitowych oraz piaskowcowych (w osadach najwyższego karbonu i kredowych). Na monoklinie przedsudeckiej, peryklinie Żar i w syneklizie perybałtyckiej można oczekiwać złóż piaskowcowych w utworach triasu. Wskazane jest podjecie prac badawczych w celu potwierdzenia lub wykluczenia możliwości ich występowania. Złoża udokumentowane, ubogie: Rajsk w ordowickch w łupkach dictyonemowych, na Podlasiu, Okrzeszyn w łupkach węglistych i węglach w depresji wewnętrznosudeckiej, Wambierzyce-Radków w łupkach walchiowych, stanowią potencjalna bazę zasobową, możliwą do zagospodarowania jeśli nastąpi istotny postęp w technologii wykorzystywaniu tego typu rud. Occurrences of uranium ore in Poland and possibilities for prospecting for uranium deposits KEY WORDS: uranium ore deposits, prospecting, Poland The review of the state of knowledge of uranium ore in Poland
suggests the possibilities of finding concealed uranium deposits. The
respective study of their possible mode of occurrences, reconnaissance
and preliminary prospecting in preliminary designed areas should be
undertaken. Such areas exist in Sudety Mountains and in North East
Poland. In Sudety Mt. The vein intragranitic, alkaline metasomatite
related and sandstone type (in upper Carboniferous and Cretaceous
formation) deposit could be expected. On Foresudetic monocline, Żary
pericline and Peribaltic syneclise sandstone type deposits in Triassic
sandstone may occur. More advanced study on their possible mode
occurrence and prospecting premises are recommended. Nikodem Waldemar SŁOWA KLUCZOWE: energetyka, węgiel, ochrona środowiska, czysta energetyka węglowa, technologie, polityka energetyczna, prace badawcze Energetyka oparta na węglu uważania jest za energetykę brudną, tj. powodującą znaczne zanieczyszczenia powietrza, wody i gleby. Warunkiem dalszego rozwoju energetyki węglowej jest spełnianie wymogów ochrony środowiska, co oznacza radykalne zmniejszenie szkodliwego oddziaływania na środowisko. Pojawił się cel utworzenia czystej energetyki węglowej - CEW. W artykule wskazano na znaczenie CEW dla energetyki zawodowej w Polsce, bazującej w 95% na paliwach węglowych. Przedstawiono główne zakresy podmiotowe czystej energetyki węglowej oraz obszary dla technologii procesowych nadających cechę czystości. Wskazano na funkcję państwa w tworzeniu takiej energetyki. Scharakteryzowano istotę CEW. Poruszono kwestie czystego węgla oraz nowych technologii procesowych. Zaproponowano utworzenie katalogu technologii oczyszczania, separacji utylizacji wg. kryterium oddziaływania na środowisko. Prace badawcze i wdrożeniowe nad Oxycombustion, upłynnianiem węgla, podziemnym zgazowaniem, czy poligeneracją, w tym z udziałem wysokotemperaturowych reaktorów jądrowych oceniono jako szczególnie ważne, mogące zaowocować w przyszłości skokowym rewolucyjnym postępem w technologii czystej energetyki węglowej. Occurrences of uranium ore in Poland and possibilities for prospecting for uranium deposits KEY WORDS: power industry, coal, natural environment protection, clean power industry based on coal combustion, technologies, power engineering policy, research works The review of the state of knowledge of uranium ore in Poland
suggests the possibilities of finding concealed uranium deposits. The
respective study of their possible mode of occurrences, reconnaissance
and preliminary prospecting in preliminary designed areas should be
undertaken. Such areas exist in Sudety Mountains and in North East
Poland. In Sudety Mt. The vein intragranitic, alkaline metasomatite
related and sandstone type (in upper Carboniferous and Cretaceous
formation) deposit could be expected. On Foresudetic monocline, Żary
pericline and Peribaltic syneclise sandstone type deposits in Triassic
sandstone may occur. More advanced study on their possible mode
occurrence and prospecting premises are recommended. Ozga-Blaschke Urszula SŁOWA KLUCZOWE: rynki, węgiel koksowy, węgiel energetyczny, ceny W artykule przedstawiono zmiany cen węgli koksowych i energetycznych w handlu międzynarodowym w długim horyzoncie czasowym obejmującym 30 lat. Opisano relacje między cenami różnych typów węgli na tle zjawisk zachodzących na rynku węglowym w analizowanym okresie. Zachwianie równowagi między popytem i podażą węgla zawsze prowadzi do zmienności cen, jednak dynamika tych zmian w okresie ostatnich pięciu lat była zaskakująco wysoka. Relacje między cenami węgli koksowych i energetycznych przez wiele lat cechowała pewna prawidłowość, jednak zjawiska jakich doświadczył światowy rynek węgla w ostatnich latach spowodowały znaczne wahania w tych zależnościach. Price relations of coking coals and steam coals on the international markets KEY WORDS: coal markets, coking coal, steam coal, prices Paper presents changes of coking coal and steam coal prices in international coal trade during lat 30 years. Relations between prices of different types of coal has been described against the background of events and processes taking place on the coal markets in the analyzed period. Unbalance of coal demand and supply always leads to variability of prices but dynamics of price changes in the last five years were surprisingly high. Some regularity of price relations between coking coals and steam coals has been typical for the coal markets for many years. Phenomena that world coal markets experienced during last years have resulted in significant fluctuations of these relations. Paszcza Henryk, Białas Magdalena SŁOWA KLUCZOWE: pomoc publiczna w górnictwie, ogólne zasady udzielania pomocy w UE,. pomoc publiczna dla polskiego sektora górnictwa węgla kamiennego Streszczenie: W artykule tym przedstawiono pomoc publiczną jaka została udzielona polskiemu sektorowi górnictwa węgla kamiennego od momentu wejścia do UE tj. z dniem 1.04.2004 r. Analizy dokonano w oparciu o obecne uwarunkowania udzielania pomocy państwa dla sektora górnictwa węgla kamiennego tj. Rozporządzenie Rady (WE) 1407/2002, z uwzględnieniem wielkości i przeznaczenia udzielonej pomocy w poszczególnych latach., w odniesieniu do jednostek produkcyjnych i nieprodukcyjnych. Ponadto ze względu na fakt, iż udzielanie pomocy publicznej w sektorze górnictwa węgla kamiennego w oparciu o ww. "rozporządzenie węglowe" upływa z dniem 31.12.2010 r. i po tej dacie, odbywać się będzie prawdopodobnie w oparciu o ogólne zasady pomocy publicznej stosowane w UE., omówiono możliwe warianty zastosowania kategorii pomocy objętych "rozporządzeniem węglowym" w ogólnych wytycznych dotyczących pomocy publicznej w przepisach UE. W artykule omówiono również możliwe konsekwencje stosowania pomocy publicznej na zasadach ogólnych oraz ich wpływ na rynek UE. State aid for hard coal industry-review, threats and prospects after 2010 KEY WORDS: state aid in hard coal sector, general rules of state aid granting in EU, state aid granted to the Polish hard coal sector The abstract: The paper outlines the state aid granted to the Polish hard coal industry since the entry into European Union i.e. on 1.04.2004. The analysis has been carried out on the basis of binding Council Regulation (EC) 1407/2002 of taking into consideration the amounts and destination of granted aid to production and non-production units. Considering that, granting of state aid in hard coal sector on the basis of the "Coal Regulation" is set to expire on 31.12.2010 and from that date, in the absence of new sector-specific rules, state support to the hard coal industry shall be governed by the general EC Treaty rules on State aid being applied in EU, the specified options of aid categories covered by the "Coal Regulation" have been discussed within the general guidelines of state aid's rules in UE. The possible consequences and their influence upon EU's market have been also presented in the article. Piaskowska Małgorzata SŁOWA KLUCZOWE: energetyka wiatrowa, analiza ekonomiczna W pierwszej części referatu przedstawiono zasoby energii wiatru w
Polsce, obecne ich wykorzystanie oraz prognozy na przyszłość. Zauważono,
że na 1/3 powierzchni naszego kraju występują odpowiednie warunki do
rozwoju energetyki wiatrowej. Łącznie posadowionych jest 227
koncesjonowanych elektrowni o średniej zainstalowanej mocy blisko 2MW,
co daje w sumie ok. 451 MW. Przewiduje się, że realnym poziomem
rozwoju energetyki wiatrowej do 2020 r. jest instalacja około 14000 MW
i osiągnięcie produkcji energii elektrycznej z siłowni wiatrowych na
poziomie 30 TWh rocznie. Technical potential and rentability of use of energy from the wind in Poland KEY WORDS: wind energy industry, economic analysis The first part of the paper informs about resource of wind energy in
Poland, actual use and future expectations. Concluding there is a good
wind energy potential on one third of surface area in Poland. 227 wind
power plants have concession, each of them has in average 2MW, that
gives us the 451 MW in whole. It is predicted that actually wind power
industry development by 2020 reaches construction of 14000 MW in whole
and achievement of 30 TWh yearly. Plewa Franciszek, Pierzyna Piotr, Kanafek Jerzy SŁOWA KLUCZOWE: górnictwo, Uboczne Produkty Spalania, bariery izolacyjne, składowiska odpadów, własności filtracyjne i porozymetryczne. Ilość powstających odpadów energetycznych skłania do poszukiwania nowych możliwości ichwykorzystywania np. do budowy barier izolacyjnych w składowiskach odpadów. Podstawowym warunkiem, jaki musi spełniać materiał stanowiący barierę izolacyjną, jest warunek szczelności. Szczelność scharakteryzowana jest poprzez współczynnik filtracji, którego wartość nie może przekraczać 1·10-9 m/s. O wielkości współczynnika filtracji decyduje porowatość aktywna materiału, a więc pory o średnicy większej niż 0,2 ?m. W niniejszym artykule przedstawiono możliwość wykorzystania wybranych odpadów energetycznych do budowy barier izolacyjnych poprzez ocenę ich własności porozymetrycznych i filtracyjnych. Porowatość otwarta (no) zestalonych hydromieszanin popiołu z produktami odsiarczania spalin z El. "X" wynosi średnio 20,41%, a porowatość aktywna (na) średnio 3,04%. O porowatości otwartej no zestalonej hydromieszaniny popiołu decydują pory subkapilarne generalnie w zakresie średnic 0,01-0,1 ?m. Natomiast współczynnik filtracji omawianego materiału w zależności od metody badawczej wyniósł 1,55E-10 m/s dla permeametru Kamieńskiego oraz 1,81E-9 m/s dla "Flow pump". Assessment of porosimetric and filter properties of fly-ashe hydromixtures for construction of isolation barriers in uderground waste disposal sites KEY WORDS: mining, coal combustion by-products, isolation barriers, waste disposal sites, filtration and porosymetric properties The most important requirement, which must be met by a material for
an isolation barrier is its permeability. Permeability is characterized
by filtration coefficient, which value must be not higher than 1·10-9
m/s. Active porosity of a material decides on the value of filtration
coefficient that means pores of diameter larger than 0,2 ?m. Open
porosity (no) of stabilized mixtures of fly ash with desulphurization
by-products from power plant "X" and water is equal in average
to 20,41%, and its active porosity (na) 3,04% (see Table 2 and Fig. 2).
Open porosity n0 regards on sub-capillary pores in a range of diameter
0,01-0,1 ?m. Filtration coefficient measured for discussed material
equals, in relation to a method used, 1,55 10-10 m/s for Kamienski
permeameter and 1,81 10-9 m/s for the flow pump method (see Table 3 and
Figures 3 and 4). Plewa Franciszek, Popczyk Marcin, Piontek Piotr SŁOWA KLUCZOWE: podsadzka hydrauliczna, zagospodarowanie odpadów, ochrona powierzchni Podczas spalania węgla w kotłach fluidalnych powstają odpady stałe w postaci żużla i popiołu zanieczyszczone produktami poreakcyjnymi. Gospodarcza przydatność tych produktów, aktywnych chemicznie jest ciągle badana i wciąż poszukiwane są nowe kierunki ich zagospodarowania. W okresie ostatnich kilku lat opracowano szereg technologii aktywacji popiołów fluidalnych, jednak charakteryzują się one stosunkowo wysokimi kosztami procesu lub znacznymi nakładami inwestycyjnymi. Obecnie uboczne produkty spalania w kotłach fluidalnych (w skrócie UPSF) znajdują zastosowanie między innymi w górnictwie węgla kamiennego do doszczelniania zrobów zawałowych w ramach profilaktyki przeciwpożarowej lub wypełniania zbędnych pustek i wyrobisk [2]. Prowadzone są również próby nad wykorzystaniem żużla stanowiącego główny składnik UPSF jako materiału do podsadzki hydraulicznej w górnictwie podziemnym. W artykule przedstawiono wyniki badań możliwości wykorzystania żużli pochodzących z kotłów fluidalnych jako składnika podsadzki hydraulicznej stosowanej do wypełnienia wolnych przestrzeni poeksploatacyjnych za postępem ścianowym w polskich kopalniach węgla kamiennego zgodnie z PN-G/11010. Do badań wybrano żużle pochodzące z dwóch dużych przemysłowych zakładów energetycznych oznaczonych w artykule jako "X" i "Y" spalających węgiel kamienny. Application of combustion by-products from fluid bed boilers in hydraulic backfill for mine subsidence control KEY WORDS: hydraulic backfill, waste management, mine subsidence control During combustion of coal in fluid bed boilers solid waste become into existence in the forms of slug and ash, contaminated with reactant residues. Economical applicability of these chemically active by-products is still a subject of research and new ways of their utilization are searching. Within the last few years a range of methods of activation of fluid bed ashes have been invented, however offered technologies are characterized by high operational and investment costs. Continuous research and tests took place in order to extend the range of industrial application of power generation waste, including waste from desulphurization circuits and fluid bed boilers. Proposed solutions are oriented both on processing of these waste - being considered as raw materials - into valuable products that can be used in different branches of economy or their usage in construction and engineering works [1]. Presently, combustion by-products from fluid bed boilers (UPSF) can be consumed, between others, by mining industries for grouting of underground voids and sealing of coal waste dumps within spontaneous coal ignition control measures [2]. Also tests are carrying out on use of slug, which is the main component of UPSF, as a backfill material in hydraulic backfill technology in underground mining. Materials to be used in this technology must meet several requirements given by the relevant standard and their physical and chemical properties must be known. The paper presents results of research on possibilities of use of slugs from fluid bed boilers as a component of hydraulic backfill, which is used for filling of underground voids resulted from extraction of coal in longwalls in Polish coal mines. Testing procedures are compliant with relevant PN-G/11010 standard and embraced slugs from two large hard coal fired power plants, marked in the paper with "X" and "Y". Popławski Tomasz, Dąsal Kazimierz, Łyp Jacek SŁOWA KLUCZOWE: prognozowanie w elektroenergetyce, szeregi czasowe, rozkład kanoniczny Charakterystyczną cechą systemu elektroenergetycznego jest jego ciągła zmienność. W celu poprawnego prowadzenia eksploatacji systemu elektroenergetycznego jak również planowania jego rozwoju niezbędne jest wykonywanie prognoz elektroenergetycznych. Wykonanie poprawnej prognozy dla systemu jest zadaniem niełatwym i wymagającym dużego doświadczenia, wiedzy i wyczucia. Aby w sposób świadomy móc regulować i przewidywać procesy zachodzące w systemie elektroenergetycznym niezbędne są prace z dziedziny analizy i prognozy obciążeń elektroenergetycznych. W artykule przedstawiono nowy model prognostyczny oparty o rozkład kanoniczny wektora zmiennych losowych. Jest to nowa metoda prognostyczna, w wyniku której można otrzymać długoterminowe prognozy mocy szczytowej dla KSE. The long-term forecast of elektricity consumption in Poland KEY WORDS: Long-term load forecasting in electric power engineering, time series, canonical distribution The characteristic feature of a power engineering system is its
constant variability. In order to operate a power engineering system, as
well as to plan its development it is necessary to carry out forecasts.
Working out a correct forecast is an uneasy task that requires a lot of
experience, knowledge and intuition. In order to be able to control and
foresee the processes that occur in a power engineering system it is
necessary to undertake research in the field of analyses of power loads. Popławski Tomasz, Dąsal Kazimierz, Łyp Jacek SŁOWA KLUCZOWE: elektrownia wiatrowa, moc generowana, prognoza krótkoterminowa w elektroenergetyce, dokładność, model prognostyczny Dynamiczny rozwój odnawialnych źródeł energii elektrycznej OZE jest faktem. Wiele przyczyn ma wpływ na tę dynamikę i są one powszechnie znane. Wiadomo również, że moc generowana przez turbiny wiatrowe jest procesem losowym, gdyż w decydującej mierze uzależniona jest od prędkości wiatru i to w sposób silnie nieliniowy. Ta cecha turbin wiatrowych jest wysoce kłopotliwa w różnych aspektach pracy sieci. Bieżąca sytuacja w elektroenergetyce polskiej prowokuje do licznych pytań, na przykład o ilość energii wiatrowej, którą może przyjąć system elektroenergetyczny, czy też o rolę prognoz wiatrowych. Wiele prac wykonano w dziedzinie znaczącego zwiększenia dokładności przewidywania mocy generowanej w źródłach wiatrowych. W referacie skoncentrowano się na zagadnieniach dotyczących predykcji mocy na przykładzie analizy danych rzeczywistych w jednej z krajowych farm wiatrowych. Problems related to forecasting of power and electric energy derived from wind KEY WORDS: Wind source, power generation, forecasting, accuracy A number of reasons influences the expansion of energy from renewable sources (RES). The power generated by wind turbines is the random process. This feature of wind turbines is highly cumbersome for the performance of the network. Actual situation in the Power System in Poland raises a lot of questions eg. how much energy can the power system accommodate and what is the role of wind plant forecasting. Much research has been done in the field of significant accuracy increase in the improvement of prediction tools on the basis of one of wind power plant in Poland. Saługa Piotr, Grudziński Zbigniew SŁOWA KLUCZOWE: rynki terminowe surowców, węgiel kamienny, ceny węgla, zmienność cen węgla, convenience yield Jednym z najważniejszych parametrów analizy technicznej instrumentów na rynkach finansowych i towarowych oraz podstawowym wskaźnikiem interesującym inwestorów jest zmienność cen. W branży surowców mineralnych oprócz zmienności cen istotne znaczenie ma tzw. premia z tytułu składowania (convenience yield, CY), która jest ważnym parametrem modelu wartości zaktualizowanej racjonalnej wyceny towarów PVM. Obydwa parametry są kluczowymi zmiennymi wykorzystywanymi w procesie prognozy cen surowców oraz w modelach wyceny opcji rzeczowych. Niniejszy referat przedstawia próbę oszacowania historycznej zmienności cen i premii z tytułu składowania dla węgla energetycznego na podstawie danych z okresów 2000-09 oraz 2007-09. Estimation of historical hard coal price volatility and convenience yield KEY WORDS: commodity futures markets, hard coal, hard coal prices, hard coal price volatility, convenience yield One of the most important parameters of technical analysis and investor interests at financial and commodity markets is price volatility. Apart from this another indicator that pays attention of commodity market participants is convenience yield which is an important factor of present value model of rational commodity pricing, PVM relating futures and spot prices. Both parameters are the key variables used for price forecasting and real option pricing. This paper, relying upon historical data, makes an attempt of assessment of hard coal price volatility and convenience yield. Sowiński Janusz SŁOWA KLUCZOWE: inwestycja, systemy CCS, handel uprawnieniami do emisji CO2 Pakiet energetyczno-klimatyczny zakłada m.in. 20% ograniczenie emisji CO2 w krajach UE do 2020 roku w odniesieniu do 1990 roku. Handel uprawnieniami do emisji ma wspomagać ten cel. Ograniczania emisji ditlenku węgla w elektrowniach może być zrealizowane poprzez zmianę technologii, zwiększanie sprawności energetycznej wytwarzania energii elektrycznej oraz wykorzystanie sekwestracji CO2. Zastosowanie systemów CCS (Carbon dioxide Capture and Storage) w elektrowniach węglowych i gazowych związane jest z dużymi nakładami inwestycyjnymi i wzrostem kosztów eksploatacyjnych. Brak modernizacji i inwestycji proekologicznych w tego typu elektrowniach narazi je na ponoszenie kosztów zakupu uprawnień do emisji. Na podstawie dostępnych danych techniczno-ekonomicznych przedstawiono analizę wpływu technologii CCS na koszty wytwarzania energii elektrycznej w warunkach ryzyka biorąc pod uwagę możliwości wynikające z handlu uprawnieniami do emisji. Prices of carbon dioxide emission allowances and cost of the CCS systems in power plants KEY WORDS: power plant investment, systems of carbon capture and storage (CCS), CO2 emission allowances trading An Energy Policy for Europe assumes at least a 20% reduction of greenhouse gases by 2020 compared to 1990. Emissions trading should support that objective. Reduction of carbon dioxide emissions in power plants could be realized by technology changes, increase of efficiency of power generation, and sequestration of CO2. The commercial application of the Carbon dioxide Capture and Storage (CCS) technologies in fossil fuel power plants is connected with the investment and the operation cost. The lack of proecological investments will put the power plants to expense CO2 emission allowances. The paper presents the technical-economic analysis of the CCS technologies and their influence to the cost of electricity production under risk taking into consideration emission allowances trading. Stala-Szlugaj Katarzyna SŁOWA KLUCZOWE: transport kolejowy, Rosja, import węgla, koszty W artykule przedstawiono podstawowe informacje dotyczące głównych
rosyjskich kolejowych przewoźników węgla. Zaprezentowano rosyjskie
koleje państwowe RŻD oraz innych prywatnych przewoźników kolejowych.
Omówiono również wielkości przewozów kolejowych węgla kamiennego w
Rosji w latach 2007-2009. Coal import from Russia to Poland using rail transport - the attempt of costs estimation KEY WORDS: railway transport, Russia, coal import, costs Paper presents basic information about main Russian railway carriers:
Russian Railways (RZD) and other private railway carriers. Volume of
hard coal railway transportation in Russia in the 2007-2009 years, has
been also discussed. Strupczewski Andrzej SŁOWA KLUCZOWE: wydobycie uranu, ubogie rudy uranowe, bilans energetyczny wydobycia rudy ubogiej, błędy Storm van Leeuvena, zasoby uranu w Polsce W październiku 2007 r. Parlament Europejski przyjął uchwałę
stwierdzającą, że energetyka jądrowa jest niezbędna dla Unii. Wiele
krajów wznowiło swe programy energetyki jądrowej i przystępuje do
budowy nowch elektrowni. Jednakże przeciwnicy energetyki jądrowej
twierdzą, że w miarę wyczerpywania zasobów uranu energia potrzebna
na uzyskanie uranu będzie szybko rosła, przekraczając energię, którą
można uzyskać z rozszczepienia tego uranu w elektrowni jądrowej. Nuclear power development plans for Poland and uranium resources KEY WORDS: uranium mining, low grade uranium ore, energy balance for low grade uranium ore, errors of Storm van Leeuven, uranium resources in Poland In October 2007 the European Parliament declared, that nuclear power
is indispensable for the European Union. Many countries revive their
nuclear power programs or start building new nuclear power plants.
However, the opponents of nuclear power claim that as uranium resources
get exhausted the energy needed to mine low grade uranium ore will be
larger than the energy that can be obtained from fission in a nuclear
power plant. Strzelec-Łobodzińska Joanna Dillemas of Polish eneregy policy or selected problems to solve Szczęsny Krzysztof, Chrost Maciej, Bogolubow Jan SŁOWA KLUCZOWE: kontrakty długoterminowe, KDT, koszt osierocony, rynek energii elektrycznej, sektor energetyczny, pomoc publiczna, opłata przejściowa Kontrakty długoterminowe w energetyce funkcjonowały od połowy lat 90-tych do 1 kwietnia 2008 r. Zapewniały producentom energii gwarancję zbytu produkcji po wyższych od rynkowych cenach. KDT-y zostały zakwestionowane przez Komisję Europejską jako niedozwolona pomoc publiczna. Rozwiązanie kontraktów długoterminowych bez systemu wsparcia pogorszyłoby sytuację finansową wytwórców energii. Ponadto KDT-y stanowiły zabezpieczenie kredytów niezbędnych do modernizacji i rozbudowy mocy wytwórczych. W związku z tym wprowadzono mechanizm pokrywania tzw. kosztów osieroconych i przyznano wytwórcom, którzy rozwiązali KDT-y rekompensaty. Rekompensaty są wypłacane przez spółkę Zarządca Rozliczeń S.A. Consequences of long term contracts termination in energy sector KEY WORDS: long-term contracts, stranded cost, electricity market, energy sector, state aid, restructuring fee Long term contracts for selling power and electricity (KDT) functioned in Polish energy sector from the nineties of twentieth century until April 1st, 2008. They guaranteed to the energy producers the electricity selling over the market prices. Long term contracts were contested by the European Commission as a prohibited state aid. Their termination with any compensation charges system, would deteriorate a financial situation of the energy producers. Moreover, long term contracts made protection of credits necessary to modernization and development of power generation plants. Therefore it enhanced to put in force the mechanism of stranded costs coverage and also granted the compensations to the energy producers that terminated the long term contracts. The entity obliged by the law to pay the compensations is Zarządca Rozliczeń S.A. Tańczyk Marek, Warmuziński Krzysztof, Jaschik Manfred SŁOWA KLUCZOWE: wytwarzanie wodoru, adsorpcja zmiennociśnieniowa, gaz koksowniczy, reforming Jednym z bardziej atrakcyjnych, alternatywnych do gazu ziemnego, źródeł wodoru są strumienie gazów przemysłowych generowanych w różnych procesach chemicznych. Biorąc pod uwagę znaczne zróżnicowanie tych strumieni względem stężenia wodoru, temperatury i ciśnienia, proces wydzielania wodoru z takich mieszanin musi być projektowany indywidualnie do każdego przypadku. W niniejszej pracy przedstawiono wyniki wielowariantowych obliczeń symulacyjnych procesu wydzielania wodoru z produktu wysokotemperaturowej konwersji gazu koksowniczego metodą adsorpcji zmiennociśnieniowej. Stwierdzono m.in. że, przy natężeniu przepływu gazu zasilającego w kroku adsorpcji nie wyższym niż 7,5 mn3/h i stosunku LWA/L=0,5 można uzyskać czysty wodór przy stosunkowo niskim ciśnieniu 10 bar ze sprawnością odzysku przekraczającą 66%. Hydrogen separation from gaseous product of the process of high temperature conversion of coke-oven gas KEY WORDS: hydrogen recovery, pressure swing adsorption, coke-oven gas, reforming Industrial gaseous streams produced in various chemical processes are very attractive source of hydrogen. Their composition, temperature and pressure are, however, diversified so that a process of hydrogen separation from these streams has to be developed separately for each specific case. The hydrogen separation is performed very often in the pressure swing adsorption (PSA) process. In the present paper hydrogen recovery from the gaseous product of the process of the high-temperature conversion of coke-oven gas was investigated theoretically. The mathematical model was then developed to study the PSA separation process (Eqs 1-12). Four-bed PSA unit was considered with two adsorbent layers (activated carbon BA-10 Raciborz and zeolite 5A Zeochem). Adsorbent properties was given in Table 1 and the appropriate equilibrium and kinetic data was presented in Tables 2-5. Feed gas to the PSA process consisted of H2: 72.1%, CH4: 2.5%, CO: 19.1% and CO2: 6.3 %. The PSA cycle was presented in Fig. 1. The PSA process efficiency, described by hydrogen purity, recovery (Eq. 13) and productivity (Eq. 14), was checked against feed gas pressure, temperature and flow rate, and LWA/L ratio. In Figs 2-4 exemplary results of simulations were presented for the feed gas flow rate of 7.5 mn3/h and temperature of 303K. The dependence of the process efficiency on temperature is presented in Figs 5-7 for the feed gas flow rate of 7.5 mn3/h and LWA/L=0,5. It was found that if the feed gas flow rate in the adsorption step does not exceed 7,5 mn3/h (v?2 cm/s) and LWA/L=0,5 pure hydrogen with the recovery greater than 66% is produced at the rather low pressure 10 bar. It was also concluded that the hydrogen recovery decreases when pressure in the adsorption step is increased. On the other hand the recovery is greater for lower length of the active carbon bed (LWA). It was also found that at temperature of the feed gas lower than 30oC the hydrogen recovery decreases. At temperature of the feed gas greater that 30oC the feed gas pressure has to be greater than 10 bar in order to obtain pure hydrogen in the adsorption step. The possible way of further processing of the waste gas from the PSA installation was also discussed which includes the water gas shift reaction and the H2/CO2 separation in the hybrid process. Tomczyk Piotr SŁOWA KLUCZOWE: energetyka wodorowa, nośnik energii, wodór, ogniwo paliwowe Energetyka wodorowa to pojęcie, które pojawiło się na przełomie XX i XXI wieku, w związku z przewidywanym wzrostem roli H2 jako wtórnego nośnika energii w gospodarce światowej. Wtórnym nośnikiem energii jest również elektryczność, która obecnie dominuje w sektorze energetycznym. Obydwa te nośniki będą współtworzyły energetykę wodorową, w pewnych obszarach mocno jednak między sobą konkurując. Energetyka wodorowa obejmuje swoim zakresem trzy etapy funkcjonalne: wytwarzania, magazynowania i transportu oraz energetycznego wykorzystanie wodoru. Idea energetyki wodorowej niesie w sobie ogromne korzyści ekonomiczne, społeczne i polityczne. Szanse i bariery jej rozwoju zależeć będą w zasadzie od tego w jakich obszarach nastąpi istotny postęp naukowy i techniczny, czy będą to obszary tradycyjnych technologii energetycznych czy dopiero powstającej energetyki wodorowej. Prospects and obstacles of hydrogen economy development KEY WORDS: hydrogen economy, energy carrier, hydrogen, fuel cell The term "hydrogen economy" has appeared at the break of XX and XXI century, due to expected grow of H2 importance as a secondary energy carrier in the world economy. The other energy carrier is also electricity, which now dominates in the energy sector. Both these carriers will participate in hydrogen economy, although in some areas they will also compete for priority role in power sector. The hydrogen economy consists of three functional steps: production, storage and transportation as well as utilization of hydrogen fuel for useful energy. The idea of hydrogen economy offers enormous economic, social and political benefits. However, prospects for its development mainly depend in which area will occur significant scientific and technical achievements either in traditional power technology or emerging hydrogen economy. Trenczek Stanisław, Wojtas Piotr SŁOWA KLUCZOWE: kopalnia, zagrożenia, bezpieczeństwo, zasilanie, informatyka techniczna, automatyka We wstępie przedstawiono model procesu produkcji węgla kamiennego, którego stałym i powszechnie występującym elementem jest zasadnicza infrastruktura systemowa, na którą składają się: zasilanie, informatyka techniczna i automatyka. Przypomniano, że najstarszym segmentem jest zasilanie, a najmłodszym automatyka. Podkreślono znaczenie infrastruktury dla bezpieczeństwa pracowników i ruchu zakładu górniczego oraz efektywności eksploatacji. Scharakteryzowano uwarunkowania techniczno-technologiczne aktualnego poziomu infrastruktury, według których oceniane są jej poszczególne segmenty. Podano tendencje rozwoju systemów eksploatacyjnych pokładów węgla kamiennego pod względem ich innowacyjności, którą określono w badaniach prowadzonych metodą "delficką". Omówiono kilka najważniejszych systemów wskazując ich wpływ na rozwój infrastruktury. Opisano uwarunkowania stosowania rozwiązań z zakresu systemowego zasilania oraz systemowej informatyki i systemowej automatyki. Wskazano wybrane kierunki rozwoju infrastruktury systemowego zasilania, systemowej informatyki oraz systemowej automatyki. Pokazano, że w segmencie zasilania, w każdej z podstawowych grup, to jest w urządzeniach zasilających, aparaturze łączeniowej, kablach i przewodach wraz z osprzętem oraz w urządzeniach zabezpieczeniowych rozwój następuje w dwóch głównych kierunkach: bezpiecznego i oszczędnego gospodarowania energią oraz zwiększania mocy urządzeń służących do urabiania węgla. Z kolei w segmencie informatyki technicznej jest on ukierunkowany na pomiaroznawstwo stosowane obejmujące coraz większe obszary parametrów środowiska i parametrów pracy maszyn i urządzeń. Natomiast segment automatyki ukierunkowany jest na rozwój systemów sterowania ścianowych kompleksów mechanizacyjnych w szczególnie trudnych warunkach naturalnych. W podsumowaniu podkreślono, że dzięki badaniom prowadzonym w jednostkach badawczo-rozwojowych związanych z górnictwem udaje się zrealizować to, co "wczoraj" było trudne, czy wręcz niemożliwe do zrealizowania. Systematic infrastructure of systems for power supply, technical information and automation technologies in the context of scenarios for further development of had coal mining industry KEY WORDS: mine, hazards, safety, supply, technical informatics, automatics At the introduction of the paper there has been presented a model of production of hard coal whose a constant and commonly appearing element is a fundamental system infrastructure including a power supply, technical informatics and automation. There has been reminded that the eldest element of this model is a power supply, and the youngest one is automation. A significance of the infrastructure for safety of workers, operation of a mine, and effectiveness of extraction has been emphasized. There have been characterized the technical/technological conditions of a current level of infrastructure according to those the respective segments of the infrastructure are to be assessed. The trends in development of mining methods for hard coal seams with regard to the criterion of innovativeness determined by the forecasting "Delphi method" have been given. Some of the most important systems have been discussed and their impact on development of infrastructure has been emphasized. The conditions of use of solutions within a system power supply as well as a system informatics and automation have been described. There has been shown that within the power supply in each of main groups, i.e. supply equipment, switching devices, cables, protective equipment including accessories, the development is made in two primary directions: a safe and economical energy management as well as increase in power of winning machines. Next in technical informatics the development aims at expertise in applied measurements including more and more parameters relating to environment and operation of machines and devices. While the range of automation aims at development of longwall mechanization control systems to be applied under especially hard natural conditions. There has been emphasized in the summary that thanks to the research works carried out in the R&D units related to the mining industry, the problems which seamed to be difficult or even impossible to be solved just "yesterday", they have been solved successfully. Trzaskuś-Żak Beata SŁOWA KLUCZOWE: ceny gazu, system taryfowy, analiza wrażliwości Artykuł przedstawia analizę kształtowania się średnich cen gazu
w poszczególnych grupach taryfowych od W-1 do W-4, na przykładzie sześciu
spółek dystrybucyjnych działających na polskim rynku gazowym. Średnie
ceny gazu w grupach taryfowych zostały wyznaczone na podstawie cen i
stawek opłat za paliwo gazowe zawartych w Taryfie nr 2/2009 dla paliw
gazowych, zatwierdzonej przez Prezesa URE w dniu 4 maja 2009 r. The estimation of internal tariff structure on final natural gas price KEY WORDS: natural gas prices, tariff's system, sensitivity analysis This article presents the analysis of calculation of medium natural
gas prices in tariffs from W-1 to W-4. The calculation was made in six
gas distribution companies, belongs to GK PGNiG, in the Polish natural
gas market. Więcław-Solny Lucyna, Łabejko Grzegorz, Babiński Piotr SŁOWA KLUCZOWE: redukcja emisja CO2, gaz syntezowy, reforming parą wodną, autotermiczny reforming, reforming metanu ditlenkiem węgla, katalizatory tlenkowe zol-żel Konieczność obniżania emisji ditlenku węgla z sektora
energetycznego - zgodnie z polityką klimatyczną UE - wymagać będzie
w najbliższych latach wskazania metod jego utylizacji lub
zagospodarowania. O ile metody wydzielania ditlenku węgla wydają się
znane i opanowane (wymagają jednak dostosowania skali przerobu takich
instalacji), to metody jego dalszego zagospodarowania otwierają ścieżkę
poszukiwań dla wielu ośrodków badawczych. W przypadku krajowych
uwarunkowań geologicznych i zagospodarowania terenu, składowanie
wydzielonego ditlenku węgla może być problematyczne. Wynika stąd
potrzeba zaproponowania konkretnych rozwiązań jego przemysłowego
zastosowania. Possibilities of carbon dioxide industrial utilization- research on CO2 application in synthesis gas production KEY WORDS: reduction of CO2 emission, synthesis gas, steam reforming, autothermal reforming, carbon dioxide reforming of methane, sol-gel oxide catalyst The European Union has steadily strengthened and multiplied its
actions to achieving maximum CO2 emission reduction from the energy
sector. A wide range of separation and capture of CO2 from gas streams
technologies currently exist. Carbon capture and storage is one of the
potential method of controlling greenhouse gas emissions, but to solve
the CO2 emission problem we need to develop new industrial CO2 recycle
method. So, this paper focused on possibilities of CO2 industrial
utilization. Zagórowski Jarosław, Czornik Grzegorz, Ziomber Stanisław SŁOWA KLUCZOWE: zasoby surowcowe, węgiel koksowy, prognozowanie W referacie zaprezentowano najważniejsze informacje o JSW SA oraz
kierunki rozwoju firmy i wielkość planowanej produkcji węgla w
perspektywie do 2040 roku i dalszej. Przedstawiono wielkość zasobów węgla
w złożach koncesyjnych spółki według stanu na 31.12.2008 roku oraz
scharakteryzowano, najistotniejsze z punktu widzenia pozyskania, zasoby
operatywne - pod względem miąższości pokładów, ich zasobności jak
też typów występującego węgla. Coking coal production in JSW S.A. KEY WORDS: resources, coking coal, prognosis Paper presents the most important information on JSW Coal Company
including trends of Company development and coal production forecast
until 2040 and forward. Zapart Lesław, Ściążko Marek, Dreszer Krzysztof SŁOWA KLUCZOWE: koszty wytwarzania, konwersja węgla, zgazowanie, poligeneracja, paliwa ciekłe, wodór, metanol, usuwanie CO2, transport i magazynowanie CO2 Wybór opcji technologii konwersji węgla ukierunkowanej na wytwarzanie energii elektrycznej, wodoru, metanolu oraz paliw płynnych zasadniczo musi być związany z jego zgazowaniem. W pracy przedstawiono metody oraz wyniki szacowania kosztów eksploatacji instalacji dla wybranych układów technologicznych, z uwzględnieniem kosztów usuwania, transportu i magazynowania dwutlenku węgla a także kosztów zakupu uprawnień do emisji CO2. Koszty eksploatacyjne instalacji obejmują: koszty operacyjne niepaliwowe (stałe i zmienne), koszty kapitałowe, koszty węgla, koszty transportu, składowania i monitoringu CO2. Estymacja kosztów została przeprowadzona z dokładnością jak dla studium przedrealizacyjnego (pre-feasibility), tj. ± 30 %. Rachunek kosztów sporządzono dla dwóch scenariuszy: a) scenariusz 1 - przewidujący, w świetle prognozowanych zmian dotyczących praw do emisji CO2, zakup 100 % uprawnień do emisji dwutlenku węgla; b) scenariusz 2 - przewidujący budowę instalacji usuwania, transportu i składowania CO2. Estimation of operation and maintenance costs for coal conversion products KEY WORDS: production costs, coal conversion, gasification, polygeneration, liquid fuels, hydrogen, methanol, Carbon Capture and Storage (CCS) Selection of coal processing technological option for power generation, hydrogen, methanol or liquid fuels production can be generally connected with coal gasification. Algorithms and capital investment cost estimations for chosen plant configurations are presented in the paper taking into account CCS costs. Production costs include: fixed and variable operating costs, capital costs, fuel costs, CO2 transport, storage and monitoring costs. The cost estimates are carried with an accuracy of ±30 percent, consistent with the pre-feasibility study level. The cost estimates was prepared as with and without CO2 capture. Zaporowski Bolesław SŁOWA KLUCZOWE: gaz ziemny, elektrownia gazowo-parowa, elektrociepłownie gazowe i gazowo-parowe, efektywność energetyczna, efektywność ekonomiczna W artykule są przedstawione perspektywy rozwoju źródeł wytwórczych opalanych gazem ziemnym w polskiej elektroenergetyce. Przedstawiona jest analiza efektywności energetycznej i ekonomicznej układu technologicznego elektrowni gazowo-parowej opalanej gazem ziemnym oraz różnych układów technologicznych gazowych i gazowo-parowych elektrociepłowni opalanych gazem ziemnym. Analizowane są następujące układy: 1) elektrownia gazowo-parowa z trójciśnieniowym kotłem odzysknicowym i upustowo-kondensacyjną turbiną parową, 2) elektrociepłownia gazowo-parowa z trójciśnieniowym kotłem odzysknicowym i upustowo-kondensacyjną turbiną parową, 3) elektrociepłownia gazowo-parowa z dwuciśnieniowym kotłem odzysknicowym i upustowo-kondensacyjną turbiną parową, 4) elektrociepłownia gazowa z turbiną gazową pracującą w obiegu prostym i 5) elektrociepłownia gazowa z silnikiem gazowym. Dla elektrowni gazowo-parowej została wyznaczona sprawność wytwarzania energii elektrycznej. Dla poszczególnych rodzajów elektrociepłowni gazowych i gazowo-parowych są wyznaczone następujące wielkości charakteryzujące ich efektywność energetyczną, takie jak: średnioroczna sprawność ogólna (energetyczna), średnioroczny wskaźnik skojarzenia, średnioroczna sprawność wytwarzania energii elektrycznej w skojarzeniu, średnioroczna sprawność wytwarzania ciepła w skojarzeniu, oszczędność energii pierwotnej oraz udział energii elektrycznej w wysokosprawnej kogeneracji w produkcji energii elektrycznej ogółem. W drugiej części artykułu wyznaczono wielkości charakteryzujące efektywność ekonomiczną elektrowni i elektrociepłowni opalanych gazem ziemnym, takie jak: wartość bieżąca netto (Net Present Value, NPV) oraz wewnętrzna stopa zwrotu (Internal Rate of Return, IRR). Wyniki wykonanych obliczeń są przedstawione w tablicy i na wykresach. W końcowej części artykułu zostały sformułowane wnioski. Development Perspectives of Natural Gas Fired Electric Energy Sources in Polish Power Engineering KEY WORDS: natural gas, gas-steam power plant, gas and gas-steam CHP plants, energy effectiveness, economic effectiveness The paper presents development perspectives of natural gas fired electric energy sources in Polish power engineering. The paper presents the energy and economic effectiveness analysis of technological system of natural gas fired gas-steam power plant, and of various kinds of technological systems of natural gas fired gas and gas-steam combined heat and power (CHP) plants. The analysis was performed for the following systems of power plant and CHP plants: 1) gas-steam power plant with three-pressure heat recovery steam generator (HRSG) and extraction-condensing steam turbine, 2) gas-steam CHP plant with three-pressure HRSG and extraction-condensing steam turbine, 3) gas-steam CHP plant with two-pressure HRSG and extraction-condensing steam turbine, 4) gas CHP plant with simple cycle gas turbine and 5) gas CHP plant with gas engine. For technological system of gas-steam power plant there was determined the efficiency of electric energy generation. For particular kinds of technological systems of gas and gas-steam CHP plants there were determined the following quantities characterizing their energy effectiveness: annual overall efficiency (energy utilization factor), annual efficiency of electric energy production in cogeneration, annual efficiency of heat production in cogeneration, primary energy savings (PES) and share of electric energy from high efficiency cogeneration in total electric energy production. In the second part of the paper there is calculated the following quantities characterizing the economic effectiveness of natural gas fired power plant and gas and gas-steam CHP plants: net present value (NPV) and internal rate of return (IRR). The results of the performed calculations are presented in the table and on the figures. In the final part of the paper there are formulated the conclusions. Żmijewski Krzysztof SŁOWA KLUCZOWE: program energetyki jądrowej, budowa elektrowni jądrowej, harmonogram, prawo atomowe Praca przedstawia różne warianty harmonogramu budowy elektrowni jądrowych w Polsce. Przedstawiono wszystkie zadania niezbędne w procesie przygotowania a następnie realizacji inwestycji. Szczególnie dokładnie rozpatrzono procedurę stanowienia Prawa Atomowego poczynając od analizy legislacji zagranicznych, po przez działania rządu, prace Sejmu i Senatu a kończąc na decyzji Prezydenta. Rozpatrzono trzy scenariusze procesu legislacyjnego. Prezentowana analiza wskazuje, że nawet w przypadku sprawnego i szybkiego procesu legislacyjnego budowy pierwszego bloku nie uda się sfinalizować szybciej niż w 15 lat to znaczy w roku 2023. Zamieszczone w pracy harmonogramy mogą służyć do kontroli postępu prac w oficjalnym, rządowym Programie Budowy Elektrowni Jądrowych w Polsce ogłoszonym 11 sierpnia 2009 r. [1]. Workschedule of Nuclear Power Programme in Poland KEY WORDS: Nuclear Power Programme in Poland, construction of nuclear power plant, work schedule, road map, Atomic Law This paper presents different time schedules for the construction of nuclear power plants in Poland., taking into account all tasks that must be carried out in connection with the preparation and realisation of the investment. In particular, the precise legislative procedure leading to the passing of the new Atomic Law is analysed, starting from research of foreign legislation through government actions and parliamentary works in both Houses, and ending with the presidential decision. Three scenarios of legislation process have been considered. The analysis presented shows that even in the case of very efficient and swiftly-passed legislation, construction of the first unit will not be finished quicker than in 15 years (i.e. in 2023). The road maps shown in the paper can be used in order to control the progress of works foreseen by the official governmental Work Schedule of the Nuclear Power Plant Programme in Poland, which was announced on 11 August 2009 [1] |
pliki do pobrania
Jednostki
Strona główna Instytutu Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią