z cyklu:
"Zagadnienia Surowców Energetycznych e Gospodarce Krajowej"

nt.

"Zrównoważony rozwój gospodarki energetycznej kraju"

(Zakopane, 9-12 października 2005 r.)

1. Przedstawione podczas Konferencji referaty oraz szeroka dyskusja wskazują na potrzebę pilnej, zasadniczej zmiany dokumentu "Polityka energetyczna Polski do 2025 roku". Dokument ten w wersji przyjętej przez Rząd w styczniu 2005 r. nie zabezpiecza istotnych interesów zarówno kraju, jak Unii Europejskiej.
2. Oparcie bezpieczeństwa energetycznego państwa głównie o krajowe zasoby węgla kamiennego i brunatnego jest uzasadnione nie tylko koniecznością budowania krajowego rynku pracy, lecz również intensywnym rozwojem nowych technologii czystej energetyki węglowej. Należy zatem stworzyć zarówno warunki polityczne, jak i techniczne dla rozwoju tych gałęzi górnictwa oraz szerokiej implementacji czystych technologii węglowych. W tym celu jest konieczne:
   • opracowanie polityki energetycznej kraju spójnej z polityką wydobycia i zagospodarowania krajowych nośników energetycznych, w tym zwłaszcza węgla kamiennego i brunatnego,
   • stworzenie europejskiego lobby na rzecz "czystego węgla", w szczególności z krajami stosującymi węgiel w energetyce (np. Niemcy), promującego szersze włączenie problematyki węglowej do europejskich programów badawczych,
   • opracowanie operacyjnego programu implementacji "czystych technologii węglowych", obejmującego niezbędne działania techniczne zarówno po stronie górnictwa, jak i energetyki, która będzie musiała spełnić coraz ostrzejsze wymagania ekologiczne,
   • stworzenie i realizacja ogólnopolskiego programu racjonalnego i oszczędnego wykorzystania energii. Porównanie energochłonności PKB Polski z krajami Unii Europejskiej wskazuje, że tą drogą można pozyskać w Polsce znaczące ilości energii.
3. Należy na bieżąco analizować światowe osiągnięcia w dziedzinie "czystych technologii węglowych" w celu ich wykorzystania w krajowej energetyce. Biorąc pod uwagę obecny stan rozwoju technologicznego należy rozpatrywać przede wszystkim następujące kierunki:
• spalanie w kotłach pyłowych przy parametrach nadkrytycznych i ultra- nadkrytycznych,
• spalanie w kotłach fluidalnych cyrkulacyjnych przy parametrach nadkrytycznych,
  zaś w perspektywie długoterminowej:
  - zgazowanie węgla w zintegrowanych układach parowo - gazowych połączonych z wytwarzaniem metanolu, który może być zarówno komponentem paliw silnikowych, jak również paliwem dla ogniw paliwowych,
  - spalanie węgla bezpośrednio w tlenie w kotłach pyłowych nowej konstrukcji oraz technologie pozyskiwania ultra czystego węgla.
Wymienione kierunki rozwoju spalania pozwolą znacząco obniżyć emisję dwutlenku węgla (o około 20%).
4. Racjonalizacja gospodarki zasobami i potencjałem produkcyjnym górnictwa węgla kamiennego jest kluczowym problemem przyszłego bezpieczeństwa energetycznego Polski. Zasoby przemysłowe węgla obniżyły się z około 30 mld ton w 1990 r. do 16 mld ton w 2004 r. głównie z powodu przekwalifikowywania zasobów na zasoby nieprzemysłowe.
   Dla powstrzymania narastającego kryzysu w tej dziedzinie jest konieczne:
   • sprawnienie wewnętrznego monitoringu całkowitego kosztu wybierania poszczególnych parcel zasobowych w kopalniach,
   • wdrożenie skomputeryzowanej metody oceny opłacalności wybierania parcel zasobowych (w tym zwłaszcza tzw. parcel cienkich),
   • opracowanie i wdrożenie nowej, powszechnie obowiązującej metody oceny ekonomicznej efektywności zasobów (również w kopalniach tzw. "trwale nierentownych"),
   • opracowanie i wdrożenie nowego systemu wybierania pokładów, który umożliwiłby ich opłacalną eksploatację,
   • zmodernizowanie technologii podsadzki hydraulicznej i zapewnienie jej pełnej konkurencyjności z dewastacyjną technologią zawałową - co umożliwi wybieranie zasobów w filarach ochronnych i partiach zagrożonych tąpaniami, z równoczesnym lokowaniem w zrobach odpadów kopalnianych i elektrownianych.
5. Wśród priorytetowych zadań polityki energetycznej państwa powinna się również znaleźć eliminacja z Prawa geologicznego i górniczego niefortunnego zapisu, wiążącego własność złóż węgla brunatnego z prywatną własnością przykrywających je "nieruchomości gruntowej". Na skutek tego zapisu, Skarb Państwa - chociaż jest właścicielem złóż zalegających poniżej granicy "nieruchomości gruntowej" - jest pozbawiony praw, które przysługują mu w przypadku podziemnej eksploatacji złóż lub np. w przypadku budowy autostrad.
6. Zasadnym jest powołanie zintegrowanych struktur górniczo-energetycznych, obejmujących podmioty górnictwa i energetyki - co umożliwi skuteczną konkurencję na rynku krajowym z silnymi firmami energetyki europejskiej oraz ułatwi racjonalizację nakładów proekologicznych zarówno w zakresie eksploatacji złóż i wzbogacania węgla, jak w energetyce.
7. W strategii budowy programu dywersyfikacji zaopatrzenia w gaz importowany należy ująć możliwość dostawy gazu z obszaru Iranu i Iraku transkontynentalnym rurociągiem Nabucco oraz dostawy gazu skroplonego (LNG) importowanego drogą morską.
8. Należy dążyć do racjonalizacji wykorzystania gazu ziemnego w gospodarce pamiętając, że jest to cenny surowiec chemiczny, a nie tylko nośnik energii. Konieczna jest intensyfikacja poszukiwań i wydobycia gazu z rodzimych zasobów.
9. Istotnym narzędziem budowy stanu bezpieczeństwa energetycznego w obszarze paliw gazowych jest rozwój koksownictwa i gazownictwa koksowego. Rozwój generacji gazu koksowniczego istotnie powiększy krajowe zasoby paliw gazowych.
10. Należy włączyć metan odzyskiwany z odmetanowania kopalń do grona surowców energetycznych odnawialnych i niekonwencjonalnych, co spowoduje obowiązek zakupu tego nośnika i zmniejszy emisję metanu (jednego z tzw. gazów cieplarnianych) do atmosfery i zwiększy bezpieczeństwo pracy w kopalniach.
11. Należy tworzyć odpowiednie warunki formalno - prawne do rozwoju energetyki bazującej na źródłach odnawialnych - opartej na sile wiatru, wykorzystującej energię wód geotermalnych oraz rozwój małych elektrowni wodnych. Wzrost wykorzystania odnawialnych źródeł energii wymaga ustawowego i finansowego wsparcia do czasu pojawienia się efektywnych ekonomicznie technologii wytwarzania energii.
12. W przyszłościowych technologiach energetycznych należy rozważyć energetykę jądrową. Budowa stanu zaufania publicznego dla energetyki jądrowej powinna opierać się na rzetelnych informacjach o technologiach procesowych, ocenie zagrożeń w odniesieniu do zagrożeń występujących w technologiach tradycyjnych.
13. Właściwe utrzymanie oraz adekwatny do potrzeb rozwój sieci przesyłowych i dystrybucyjnych, zarówno energetycznych, jak i gazowych jest niezbędnym elementem budowy bezpieczeństwa energetycznego.
14. Problematyką związaną z prognozowaniem krajowego zapotrzebowania na energię elektryczną powinny się zajmować zespoły niezależne od zleceniodawców (oraz niepowiązane z żadnym lobby), mające odpowiednią wiedzę i doświadczenie z zakresu elektroenergetyki, gospodarki i makroekonomii - oparte o wieloletnie funkcjonowanie w branży paliwowo-energetycznej.
15. Dokument rządowy takiej rangi jak "Polityka energetyczna Polski" powinien być poddany szerokiej dyskusji tak w środowisku energetyków, jak górników. Przyszłość polskiej energetyki i problemy jej bezpieczeństwa - to sprawa zasługująca na dyskusję nie tylko w wąskich gremiach.
16. Sprywatyzowane segmenty systemu energetycznego wymagają wnikliwej kontroli państwa w celu zapewnienia bezpieczeństwa dostaw energii. Ostatnie katastrofy energetyczne zarówno w Kalifornii, jak i w Europie dowiodły, że prywatni właściciele przedsiębiorstw energetycznych zbyt często ponad wszystko preferują zysk, zaniedbując stan urządzeń.

Skład Komisji wnioskowej:

• Dr inż. Urszula LORENZ - Instytut GSMiE PAN - przewodnicząca komisji
• Mgr Alojzy DEBUDAJ - Południowy Koncern Energetyczny S.A.
• Dr inż. Leon KURCZABIŃSKI - Katowicki Holding Węglowy S.A.
• Prof. Zygmunt MACIEJEWSKI - Politechnika Radomska
• Mgr inż. Waldemar NIKODEM - Energoprojekt Katowice