z cyklu:
"ZAGADNIENIA SUROWCÓW ENERGETYCZNYCH W GOSPODARCE KRAJOWEJ"

pt.

"Problemy popytowo-podażowe na krajowym rynku energii i paliw stałych"

(Zakopane, 15-18 października 1996 r.)

• Prowadzone w sektorze paliwowo-energetycznym działania transformacyjne i dostosowawcze do nowych warunków ustrojowych Państwa są wyrywkowe i nieskoordynowane, wskazują na brak koncepcji docelowego modelu funkcjonowania tego sektora, zgodnego z prawami rynkowymi.
  Niezbędne jest (w trybie pilnym) opracowanie, przyjęcie i konsekwentna realizacja długofalowej polityki energetycznej Polski uwzględniającej specyfikę polskiego bilansu energetycznego i gospodarki oraz zapewniającej ochronę interesów narodowych.
• Niezbędne jest cykliczne (co 2-4 lata) opracowywanie zoptymalizowanego bilansu paliwowo-energetycznego kraju do roku 2040 i dalej, uwzględniającego trendy zmian w technologiach i gospodarce energetycznej. W tym celu należy opracowywać wielowariantowe i warunkowe prognozy pokrycia potrzeb energetycznych kraju, uwzględniające wszystkie możliwe nośniki energii, w tym również energii odnawialnej. W procesie ciągłej weryfikacji należy doprowadzić do wypracowania takiej strategii rozwoju, która, przy minimalizacji kosztów, w racjonalny sposób wykorzysta krajowe paliwa, a tym samym określi długofalowe możliwości i potrzeby rozwoju poszczególnych podsektorów: węgla kamiennego, węgla brunatnego, gazu ziemnego jako wzajemnie się uzupełniające lub wykluczające dla wytwarzania energii elektrycznej i ciepła.
• Posługiwanie się nieaktualnymi już bilansami i opracowywanie oderwanych od całości prognoz podsektorowych, które z czasem stają się oficjalnymi prognozami państwowymi, prowadzi do podejmowania selektywnych decyzji, takich jak:
  • podpisanie kontraktu na import gazu ziemnego z Rosji na 25 lat na warunkach ściśle określających jego zużywanie w energetyce, mimo niekorzystnych relacji cenowych,
  • opracowanie planu restrukturyzacji górnictwa węgla kamiennego ograniczonego w czasie tylko do roku 2000, lub opóźnienie podejmowania optymalnych decyzji dotyczących, na przykład:
  • technicznej restrukturyzacji w systemie wytwórczym energii elektrycznej,
  • budowy zdolności przetwórczych ropy naftowej.
  Te działania przesądzają o strukturze bilansu pierwotnych nośników energii jakie ukształtują się za kilka lat i mogą być wysoce negatywne dla polskiego społeczeństwa.
• Kompleksowemu bilansowi energetycznemu powinien towarzyszyć rachunek ekonomiczny, oparty o ciągnione koszty pozyskania poszczególnych nośników energii pierwotnej i przetworzonej, zarówno w sferze inwestycji jak i kosztów eksploatacyjnych.
• Do tego rodzaju prac, niezbędnych dla kreowania optymalnej polityki energetycznej państwa, należy powołać lub wskazać ośrodek naukowo-badawczy, który byłby odpowiedzialny w skali kraju za opracowywanie wielowariantowych materiałów, na podstawie których rząd kreowałby politykę paliwowo-energetyczną. Polityka ta, oparta o system rynkowy, powinna uwzględniać spójność rządowych programów dotyczących poszczególnych podsektorów energetycznych oraz stwarzać przesłanki dla koordynacji decyzji podmiotów gospodarczych i branż w zakresie inwestycji.
• Należy doprowadzić do zapełnienia luk prawnych w zasadach funkcjonowania kompleksu paliwowo-energetycznego, a w szczególności do uchwalenia poprawionej ustawy "Prawo energetyczne", w której zawarte być muszą zapisy dotyczące wskazania instytucji odpowiedzialnej za bezpieczeństwo energetyczne kraju wraz z ustaleniem koniecznych do tego uprawnień.
  W przygotowywanej ustawie "Prawo energetyczne" należy dokonać również szeregu istotnych zmian aby, w sposób czytelny, polityka energetyczna była zintegrowana z ogólną polityką gospodarczą, społeczną i ekologiczną kraju i pozostawiała wpływ na strategiczne decyzje upoważnionym, suwerennym organom polskim z wykluczeniem wpływu kapitału zagranicznego.
• Ośrodki naukowe i badawcze górnictwa powinny rozpocząć prace mające na celu przygotowanie projektów regulacji prawnych, dla MPiH (Ministerstwa Gospodarki) i Ministerstwa Finansów, w zakresie sposobów tworzenia funduszy likwidacyjnych wyrobisk i zakładów górniczych, dla których likwidacji, środki finansowe na fundusze likwidacyjne wchodziłyby w ciężar kosztów w okresie eksploatacji poprzedzającej likwidację.
• Należy wypracować i wyraźnie określić wymagane warunki bezpieczeństwa energetycznego kraju i suwerenności, zakres strategicznej domeny i własności państwa w poszczególnych sektorach energetycznych, zakres i tryb komunalizacji i prywatyzacji oraz miejsce i rolę zagranicznego kapitału.
• Należyta dbałość o interesy narodowe powinna znajdować swój wyraz w podpisywanych traktatach międzynarodowych, na przykład niezbędne jest opracowanie polskich warunków do aneksu do Traktatu Europejskiej Karty Energetycznej.
• Niezależnie od działań długofalowych, ze względu na spełnienie wszystkich kryteriów stawianych przez energetykę, w tym ekonomicznych i ekologicznych, w pierwszej kolejności przyrost "nowych" mocy powinien być oparty o krajowe zasoby paliwowe i nowe technologie, ale z wykorzystaniem istniejącej infrastruktury i bazy realizacyjnej oraz możliwy do zorganizowania kapitał, z uwzględnieniem zadań inwestycyjnych, co do których decyzje o ich celowości już zapadły tj. budowę bloków 5 i 6 w Elektrowni "Opole" w oparciu o węgiel kamienny i rozbudowę Elektrowni "Bełchatów" o bloki 13 i 14 (800 MW) w oparciu o węgiel brunatny z odkrywki Szczerców.
• Ze względów społecznych i z uwagi na istniejącą bazę zasobową należy również rozważyć celowość ponownego uruchomienia elektrowni Pątnów II w oparciu o węgiel brunatny.
• Niezbędne jest ustalenie stabilnych zasad działalności gospodarczej kopalń węgla kamiennego i brunatnego oraz warunków cenowych do czasu zaistnienia pełnych warunków rynkowych. Ceny podstawowych paliw dla energetyki zawodowej tj. węgla kamiennego i brunatnego musza być wzajemnie ekwiwalentne pod względem efektu energetycznego z uwzględnieniem sprawności przetwarzania oraz względem cen energii elektrycznej, zaś dynamika ich wzrostu nie może być sztucznie ograniczana poprzez blokadę cen energii elektrycznej. Dynamika wzrostu poziomu cen paliw tj. węgla kamiennego i węgla brunatnego powinna odpowiadać dynamice inflacji. Jest to warunek dostosowania do systemu rynkowego.
• W trudnej sytuacji podażowo-popytowej na rynku węgla energetycznego należy dążyć do ustalenia stabilnych zasad obrotu węglem, zgodnych z wymogami rynku.
• Oprócz programu dostosowania górnictwa węgla kamiennego do warunków gospodarki rynkowej i międzynarodowej konkurencji, zakładającego obniżenie zdolności produkcyjnych do obecnego poziomu równowagi podażowo-popytowej, niezbędny jest długofalowy program rozwoju górnictwa węgla kamiennego uwzględniający możliwości pokrycia zapotrzebowania na węgiel energetyczny do celów wytwórczych energii elektrycznej i ciepła do roku 2040.